Ағылшын тілі сабағында ақпараттық технологияны пайдалану

А. Байтұрсынов өзінің «Мектеп деректері» еңбегінде былай деп жазды: «….Мұғалім қандай болса, мектеп, пән сондай болмақшы. Яғни мұғалім білімді болса, ол мектептен балалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі – білімді, педагогика, методикадан хабардар, жақсы оқыта білетін мұғалім».

Еліміз жылдар бойы аңсаған тәуелсіздікке қол жеткізісімен, шет тілі де мемлекетаралық тіл мәртебесіне ие болды. Ендігі кезекте шет тілінің қолданылу аясын кеңейту кезек күттірмес мәселенің бірі болды. Осы орайда мектептерде ағылшын тілі пәніне көңіл де, ықылас та жылдан жылға артып, оны оқытудың тиімді әдіс - тәсілдері, технологиялары бойынша зерттеу жұмыстары, оларды тәжірибеге енгізу шаралары қолға алынды.

Ағылшын тілін білімалушыларға саналы меңгерту, оны өз деңгейінде қажеттілікке айналдыру, бір жылғы мәселе емес, сондықтан ағылшын тілін оқыту ісімен шұғылданатын мамандар арасында туындайтын бір сұрақ: ағылшын тілінде өз ойын ауызша және жазбаша еркін жеткізе алуға қалай үйрету керек? Оқушыны ынталандыру үшін қандай әдіс - тәсілдерді, технологияларды қолданған жөн?
Оқыту тілі өзге тілде жүргізілетін мектептерде тіл үйрету туралы жазылған әдістемелік және ғылыми материалдарды зерделей келе, ақпараттық технологияларды пайдалану туралы мәселеге тоқталуды жөн деп санап, осы тақырыпта жинақтаған іс - тәжірибемді ортаға салмақпын.

Білім беру саласында түрлі технологиялар енгізілуде, бірақ олардың ішінен қажеттісін таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану басты талап. Мәселе технологияларды кеңінен пайдалану емес, мәселе - тұлғаны нәтижеге бағыттай білім беруде. Қазіргі таңда айтар болсақ, көрнекілік әдісі мен техникалық құралдарды қолдану әдісін ақпараттық - коммуникативтік технологияның бір өзі атқара алады.

Ақпараттық технология – ақпараттарды жинау, сақтау және өңдеу үшін бір технологиялық тізбекте біріктірілген әдістер мен өндірістік және бағдарламалық - технологиялық құралдардың жиынтығы. Қазіргі кезде сабақта ақпараттық технологияларды бәріміз кеңінен қолданамыз. Қазақ әдебиетінің классигі, ұлы атамыз Абай Құнанбайұлы: «Шәкірттерің жақсы оқу үшін, оның оқуға деген ынтасы және қызығушылығы зор болу керек», - деген. Расында да, тек ғана жігерлі, әр нәрсені үнемі білгісі келген, табандылығын, шыдамдылығын көрсеткен адам ғана мақсатына жетеді.

Ағылшын тілді оқытуда жаңа технологияларды, техникалық құралдарды сабақта жан - жақты қолдану, мұғалімнің көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың біріне ақпараттық оқыту жүйесіндегі компьютерлік бағдарламалардың түрлері арқылы тіл үйретуді жатқызуға болады.
Ағылшын тілі сабақтарында өзім қолданып жүрген компьютерлік бағдарламамен жұмыс істеу түрлерін атап өтер болсам:

Лексиканы меңгерту. Лексиканы меңгерту үшін түрлі әдіс - тәсілдер пайдаланылады. Нақты мағыналы сөздерді суреттер, зат, макет арқылы түсіндірген жөн.
Абстрактілі мағыналы сөзді түсіндіру үшін аударманы қолдану және тіл көрнекілігі арқылы түсіндіру қажет. Ал тіл көрнекілігі дегеніміз - сөздің мағынасын контекст арқылы, синонимдер мен антонимдер, сөздің құрамдас бөліктерін талдау арқылы түсіндіру.
«Ана тілін сабақта аластату мүмкін болғанымен оны оқушының сана – сезімінен аластату мүмкін емес»,- деп ғалым Л. В. Щерба өте дұрыс айтқан.
Мәтіндік лексиканың кіріспесінде және онымен жұмыс істеуде, мысалы, азық түлік, сауда, киім, т. б.
Сөйлеу жұмыстары:
Көптеген бағдарламаларда микрофонмен жұмыс істеуді қарастырады. Сөздер мен сөз тіркестері тыңдалғаннан кейін, оқушы оны қайталайды. Бұдан соң диктордың сөзді айту, яғни дыбыстау ерекшелігін тыңдай отырып, жеткіліксіз жақтарын аңғарып, оқушы оны түзетуге мүмкіндік алады.
Білімалушылардың сөйлеу тілін дамытуда диалогтың да берері мол. Диалог – сөйлесудің ең негізгі түрі болып саналады. Адамдар арасындағы қарым - қатынас амандасудан басталады. Ұстаз сабаққа кіргеннен оқушылармен диалогта болады. Оқушыларға белгілі бір тақырыпта тапсырмалар беру арқылы сұхбаттар құрылады. Диалогтік сөйлесуді естіп - тыңдаумен біртұтас та, жекелей де пайдалануға болады. Мақсатты ұйымдастырылған жағдаяттар арқылы ауызекі сөйлесуге үйрету - оқушыларды қызықтырады. Диалогтік сөйлеу коммуникативтік оқытудың негізгі ұстанымына сәйкес келеді. Коммуникативтіліктің жауап алынған жағдайда ғана жүзеге асуы оның ұстанымы болып есептеледі.

Жазуды оқыту - жұмыстың бұл түрі сауатты жазу дағдыларымен, есте сақтау қабілеттерін дамытады, әрі пернетақтаны меңгеруге септігін тигізеді. Тыңдау, сауатты жазу, әріптерді теру секілді үш іс - әрекетті бір уақытта біріктіреді.
Коммуникативтік сөйлеу әрекетінің қай түрі болса да лексикалық - грамматикалық дайындық деңгейіне сүйенеді. Белсенді сөйлеу әрекетін ұйымдастыруда ауызекі жауаптасу мен мәтін бойынша жұмыс негізгі құрал болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық оқу құралдары (компьютер, аудио - визуалды құралдар) бойынша да оқушылар белсенді коммуникацияға түсе алады. Ауызекі сөйлеу тілін қалыптастыруда сөздер мен сөз тіркестерінің қолданылуын, сөйлем құрастыруды, тұрақты сөз тіркестерін қолдануды, сұрақ қоюдың барлық түрлерін үйрену тиімді.

Білімалушылардың сөйлеу дағдылары ауызекі сөйлеу жүйесінен, сұраққа қысқа да толық жауап қарастыра алуынан, оқығандарын ауызша да, жазбаша да мазмұндап беретіндей дағды - машықтарынан, шығарма, хат жазу дағдыларынан құралады. Ағылшын тілін оқытуда ең алдымен тәжірибелік мақсат қойылады, оған оқушылардың сөздік қорларын байыту, сауатты жазуға үйрету, сөйлесуге, көргендерін, естігендерін әңгімелеп беруге үйрету қажет.
Компьютерлік оқыту бағдарламаларының қай қайсы болмасын өз мазмұнынан грамматикалық жұмыс жүргізуді тыс қалдырмайды, белгілі бір грамматикалық құрылымның жұмыстарын қамтиды.
Қай тілді меңгерсек те оны әдемі, таза, шебер сөйлей білуміз керек. Ал мақал - мәтел дегеніміз қандай тіл болмасын, сол тілдің көркемдігін, нақышын беретін шұрайы. Сол себепті шет тілінде сөйлеуді меңгеріп қана қоймай сол тілде әдемі, шебер, көркем сөйлеу білуіміз керек. Мысалы белгілі бір грамматикалық тақырыпты өткен кезде жаттығулармен қатар үй тапсырмасы ретінде мақал - мәтелдерді беріп, одан бүгінгі өткен грамматикалық тақырыпты тауып қолдануын түсіндіріп орысша, қазақша аударып келуге берілсе, бұл әрі түсіндірілген грамматикалық тақырыпты пысықтайды, әрі іздендіреді және тәрбиелік құндылығы болады. Шет тілін оқыту үрдісін жандандыру, тіл дамыту жаттығуларын қолдану, жаңа әдіс - тәсілдерді енгізу бүгінгі күннің басты талабы. Біздің мақсатымыз рухани дүниесі бай, озық ойлы, айналадағы өмірге ғылыми көзқарасы қалыптасқан адамдар тәрбиелеу Мысалы; Ағылшын грамматикасында мақал мәтелдерді қолдануға болады.

The plural of nouns.
1. So many countries, so many customs. Что ни город, то народ. Әр елдің салты басқа, иті қара қасқа.
2. Many words cut more than swords. Злыеязыки - острыймеч. Сөзсүйектенөтеді.
Modal verb “Can”
I love learning English,
I can read,
I can write,
I can speak English too.
I love learning English
And what about you?
Компьютердің білім беру құралы ретінде кең таралуының негізгі алғышарттарын ғалымдар төмендегідей саралайды:
1. Компьютер шексіз ақпарат әлемінде енуге және ақпаратты жүйелі түрде талдап, сараптауға мүмкіндік береді. Ақпаратты алудағы жоғары жылдамдық адамның ақпараттық мәдениетінің үнемі өсуіне жағдай жасайды.
2. Компьютер адамның зерттеу – танымдық әрекетінің әмбебап құралы ретінде ерекшеленеді.
3. Өзгеқұралдарданкомпьютердіңерекшелігі – оныңқатысымдықұралболабілуі. Яғни, білімгер, оларқылықатысымныңбарлықтүрлерінжүзегеасыраалады. Бұл – мәтіндердіоқу, сұхбатжасау, жазу, тыңдауәрекеттері. Тілүйренудебұлмүмкіншіліктереңмаңыздыболмақ.
4. Құралбітімгерлергеөзәрекеттерініңнәтижесінайқынкөрсетеалады. Білімалудадұрысшешімжасайбілугедегеноқушылардыңөзіндіктәсілін, стратегиясынқалыптастырады.
5. Компьютердіңкөмегіменжаттығулардыңкешендітүрлеріназуақыттаорындаумүмкіншілігітуындайды.
Ағылшынтілісабағындакомпьютердіқолданумәтіндерменақпараттыбілугежолашады. Тіптінашароқитыноқушылардыңөзікомпьютерменжұмысістеугеқызығады, өйткенікейбіржағдайлардакомпьютербілмегенжерінкөрсетіп, көмеккекеледі.
ҚазақстанРеспубликасыныңмемлекетаралықтілі – ағылшынтілінжаңатехнологияларарқылыоқытуісікүннен - күнгеөзектіболыпкеледі. Тілдіақпараттық - коммуникативтіктехнологияарқылыоқыту – тілүйренушініңөзбетіментілүйренуқабілеттерінжетілдіруінеигіықпалететінтиімдіжүйеболыптабылады.
Соныменқатароқушыларинтелектуалдық, шығармашылықжәнекоммуникативтікістеріндамытаалады, оқушыныңоқубелсенділігіартады, сабақтыңнегізгікезеңдерініңбәріндеоқушыларғашығармашылықжұмыстыұсынуғаболады.

Қазіргізамандағылымсызжан - жақтыдамығанөркениеттіелдердіңқатарынақосылумүмкінемес. Алмектепмұғалімдерініңбүгінгізаманғасайберілгенсабақтарыосымәселелердішешушікүшболыпотыр. Аталғанмәселеніөзіміздіңтәжірибемізгежүгінеотырыпшешкімізкеледі. Әрбаланыңазболсын, көпболсынөмірліктәжірибесіболады. Баланыңтамырынбасып, солтәжірибелерінанықтап, өмірдегібілімдерінтуғанжерінсүйіп, сыйлауғабаулыса, меніңшеәроқушыіркіліпқалмайды. «Өзаулыныңтасынсыйламаған, өзгеніңтауындасыйламас», деп «жабылғанқазандыжауыптастасақ» айналадағыәсемдіктісақтайалмаймыз. Қоршағанорта, әсемдік, туғанжертуралытекқанажағрапиясабағындаемес, басқасабақтардадаүнеміайтаберукерек, тақырыпқабайланыстыбір - екісабақтытабиғатаясындаөткізсетіптітамашаболмайма?

Туғанжерініңтабиғатыныңкөркемдігінкөребіліп, солсұлулыққатабынабілмеген, әсемдіктіқорғайбілмегенбалағаайналадағыосынаукереметтікөрсетіп, күштепемес, жүрегінежеткізебілетінбіз, мұғалімдермеңзеушіболуымызкерек. Пәнмұғалімдеріарасындадаүнеміүзілмесбайланысболуыкерекдеймін. Мысалы: қазақтілі, орыстіліжәнеағылшынтілімұғалімдерібіртақырыптыбіруақыттабастап, пәндерарасындатымқұрығандаатауларынбалаүштілдебіліп, байланыстыраотырыптіркес, сөйлем, қысқабіліп, байланыстыраотырыптіркес, сөйлем, қысқаәңгімеқұрабілсебіроқужылыішіндебіршамажетістіккежетередідемекпін. Әрине, барлығынбайланыстыру, жүйелеуоңайжұмысемес, бірақбелгілібіржетістіккежетуүшін, «тілдердіңүштұғырлылығының» болуыүшін, нәтижесінкөругеболатынсияқты.Үштілдіболу - қазіргізаманталабы. Өркениеткөшіненқалмай, соғансәйкесқадамжасауға, толыққандыбілімалуғақолжеткізугеүлесіміздіқосуымызкерек.

Экономикадағытабыстармамандардыңбіліміне, біліктілігінебайланыстыекендігінбілеміз. СондықтанбізтекҚазақстанныңішіндеғанаемес, әлемдеңгейіндебәсекегеқабілеттіжаңамамандардыдайындайбілуімізкерек. Қазіргізамансабағымұғалімсізболмайды. ҰлыағартушыЫ. Алтынсарин: «Мағанжақсымұғалімбәрінендеқымбат, өйткеніжақсымұғалім - мектептіңжүрегі» дегенекен.Онда «мектептіңжүрегі» болуменқатар, жаңаегеменеліміздіңұрпағынжаңабілімнәрінсусындатып, саналытәрбие, сапалыбілімберетінбілімді, біліктіұстазболайық.