Ағылшын тілін оқыту

АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ҚОЛДАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Абдрасилова Айжан Сарсеновна

Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

«А. Байтұрсынов атындағы №5 жалпы орта мектебі» КММ

Жетісай қаласы, Жетісай ауданы, Түркістан облысы

Қазіргі әлемде ағылшын тілін үйрену заманауи, табысты адам өміріндегі маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болуда. Дәлірек айтсақ, ағылшын тілін білуге деген қажеттілік артуда. Бүгінгі таңда шет тілін білгісі келетіндер көбейіп келеді, сәйкесінше ағылшын тілін сапалы оқыту қажеттілігі туындауда. Сабақта және сабақтан тыс жұмыстарда оқу процесін құру білім беру сапасына, оқу іс-әрекеттерінің қалыптасу деңгейіне қойылатын заманауи талаптарды ескере отырып, заманауи білім беру технологияларын белсенді қолдануға әкеледі. Заманауи білім беру технологияларының өзектілігі жылдан жылға арта түсуде.

Ағылшын тілі сабақтарында және сабақтан тыс уақытта заманауи білім беру технологияларын қолдану тұжырымдамасының негізінде біз құзыреттілікке бағытталған білім берудің принциптері мен әдістерін, тұлғаға бағытталған және дамытушылық оқыту технологияларын қолданамыз, оның ішінде семантикалық оқуды және мәтінмен жұмыс істеуді оқытудың стратегиялары мен әдістерін белсенді қолдану жүзеге асырылуда. Әр сабақта тілдік дайындықтың әр түрлі деңгейі бар оқушылар сабақтарда жиі болатынын ескере отырып, бірнеше заманауи білім беру технологияларын қолдану ұсынылады, атап айтқанда:

- ақпараттық-коммуникациялық, - жобалау әдісі, - оқушылардың зерттеу әрекеті, - көп деңгейлі және сараланған оқыту, - ынтымақтастықта немесе топтық жұмыста оқыту технологиясы, - денсаулық сақтау технологиялары.

Ал, енді осыларды сипаттап көрейік.

1) Көп деңгейлі және сараланған оқыту технологиясын қолдану. Әр сыныпта оқушылар арасындағы оқу деңгейіндегі айырмашылықтар бірден ерекшеленетіндігіне байланысты, мен көп деңгейлі оқыту элементтерін қоса отырып, сынып ішіндегі саралау технологиясын оқу процесін ұйымдастыруда ең қолайлы және өзекті деп саналады. Әр оқушының типологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, сыныпты «А», «В», «С» -деп шартты топтарға бөлеміз. Мысалы «С» тобының тапсырмалары негізгі стандарт ретінде бекітілген, яғни -минималды немесе репродуктивті. Мұнда жаттығудың қайталануы көрсетіледі, лексикалық тіректерді бөліп көрсету үйретіледі. «В» тапсырмалары аналитикалық-синтетикалық деңгейде құрылған және қолдану тапсырмаларын шешу үшін қажет ақыл-ой әрекетін қамтамасыз етеді. «А» тобының тапсырмалары шығармашылық немесе өнімді деңгейді қамтиды. Оқушылар өз білімдерін саналы түрде, шығармашылықпен қолданады, тақырып бойынша шағын диалогтар, монологиялық мәлімдемелер жасайды. Топтық жұмыс формасын ұйымдастыру элементтері сабақта оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға, оқу процесіне әр оқушыны қосуға мүмкіндік береді. Топтар ішінде әркім өз пікірін айта алады, тілдік дайындық деңгейіне, зерттелген лексикалық бірліктерге сәйкес оқу бағдарламаларын шешуге белсенді қатыса алады. Әр сабақ үшін әртүрлі күрделіліктегі дидактикалық материал жасалады. Мұның бәрі нақты білім беру нәтижесін береді және сенімділік орнайды.

2) Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану. Сабақта және сабақтан тыс уақытта білім беру процесін ұйымдастырудағы жетекші технологиялардың бірі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар болып саналады. Сабақтың әртүрлі кезеңдерінде АКТ қолдану оқу процесін оңтайландыруға, уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Көрнекілік үшін жаңа материалды түсіндірген кезде «Microsoft Power Point» бағдарламасындағы компьютерлік презентацияларды (соның ішінде мұғалімнің алдын-ала тексеруінен кейін оқушылардың өздері жасаған), WWW сайтындағы бейне-сабақтарды үлгі ретінде қолданамыз, «Youtube.com» арқылы оқу-танымдық фильмдерді, бейнебаяндарды, мультипликациялық және көркем фильмдерден үзінділерді, ОӘК-ге электрондық қосымшаларды қарауды ұсынамыз.

Лексиканы бекіту кезеңінде, сондай-ақ жалпылау және қайталау кезінде -интерактивті тапсырмалар, ал бақылау кезінде - интерактивті тесттерді, жобаларды қорғау кезінде- компьютерлік презентацияларды ұсынуға болады.

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен мультимедиялық құралдарды пайдалану пән мұғаліміне оқушылардың танымдық іс-әрекетін жандандыруға, пәнді оқуға деген ынтаны арттыруға, оқушылардың коммуникативтік дағдылары мен тілдік дағдыларын қалыптастыру және дамыту үшін қосымша жағдайлар жасауға мүмкіндік береді. Бұл технологияны қолдану репродуктивті формалардан тәуелсіз, шығармашылық жұмыс түрлеріне көшуге көмектеседі.

3)Жобалық оқыту технологиясын және зерттеу қызметін пайдалану. Жоба әдісі оқушылардың сөйлеу құзыреттілігін қалыптастыруда, шет тілін мәдениетаралық қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу құралы ретінде қолдана білуде жетекші әдістердің бірі болып саналады. Сондықтан оқушылардың жобалық іс-әрекет дағдыларын қалыптастыру міндетін басты міндеттердің бірі деп санаймыз. Жобалық топта жұмыс істей отырып оқушылар тілдік мәдениеттің белсенді диалогына кіреді. Стандартты емес жағдайларда ағылшын тілінде білім мен дағдыларды қолданады. Оқушылар мектептің ғылыми-практикалық конференцияларына ғылыми-зерттеу жұмыстарымен қатысып, әртүрлі конференцияға қатысу тәжірибесін меңгереді. Жобалық іс-шаралар жоғары сынып оқушыларының ерекше қызығушылығын тудырады, өйткені олар көп білімдер жүйесін біледі және үйренеді, ал жобалармен жұмыс істеу олардың білімдерін, дағдылары мен дағдыларын жүзеге асыруға көмектеседі. Жобалық іс-шаралар компьютердегі жұмыстармен бірге сабақтарды қызықты және заманауи етеді. Мұғалім балаларға сабақ беріп қана қоймай, оқушылармен өзара көп нәрсені үйренеді. Мәселен, 2021-2022 оқу жылында 6-сынып оқушысы «My Day in the Calendar» - «Менің күнтізбедегі күнім» жобасын құрды, ол әртүрлі кезеңдерде (мектеп және қалалық «жобалар жәрмеңкесі») сынақтан өтті, жақсы пікірлер алды және қалалық кезеңде жүлделі орынға ие болды.

4) Ойын әдісі. Ойындар оқушыларға сараланған көзқарасты жүзеге асыруға, әр оқушыны оның қызығушылығын, бейімділігін, тіл бойынша дайындық деңгейін ескере отырып, әрекетке тартуға мүмкіндік береді. Ойын сипатындағы жаттығулар оқушыларды жаңа және эмоциялы әсерлермен байытады, сөз қорын белсендіреді, шаршауды жеңілдетеді, сергіту сәтін қатар алып жүреді. Ойындар мақсаты, мазмұны, ұйымдастыру және өткізу тәсілдері бойынша әр түрлі болуы мүмкін. Олардың көмегімен біз мұғалімдер кез-келген мәселені шешуге мүмкіндік аламыз, атпа айтқанда грамматикалық, лексикалық дағдыларды жетілдіру және т. б. Сондай-ақ, сөйлеу дағдыларын қалыптастыру, байқау, зейін және шығармашылық қабілеттерін дамыту және т.б. жүзеге асырылады. Кейбір ойындарды оқушылар жеке, ал басқаларын ұжымдық түрде орындайды. Жеке және тыныш ойындарды сабақтың кез-келген сәтінде, ұжымдық ойындарды сабақтың соңында өткізген жөн, өйткені оларда бәсекелестік элементі айқын көрінеді, олар ұтқырлықты қажет етеді. Бірдей ойын жаттығуын оқытудың әртүрлі кезеңдерінде қолдануға болады. Бұл жағдайда ойынның лингвистикалық толықтығы, оны ұйымдастыру және өткізу тәсілі өзгереді. Жағдай іс-әрекеттің шарттарын көрсетеді, орындалатын әрекеттерді және шешілуі керек тапсырманы сипаттайды.

5) Әдістер мен оқыту тәсілдері. «Оқытудың модельдік әдісі» (іскерлік ойындар түріндегі сабақтар, оның ішінде сот-сабақ, аукцион-сабақ, сабақ-баспасөз конференциясы, және т.б.). Бұл сабақтар өмірде болып жатқан оқиғалармен байланысты, мысалы: қоғам қайраткерлерінің немесе ғалымдардың топтары баспасөз өкілдерімен әңгімелесіп, оларды танымал ету және насихаттау мақсатында маңызды мәселелер мен сұрақтарды анықтауға бағытталған. Осы типтегі сабақтар оқушылардың қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді, қызығушылықты, ұжымдық жұмыс істей білуге, достық қатынаста өзара көмекке тәрбиелейді.

Сабақ-пресс-конференцияны зерделенген материалды жинақтау және бекіту мақсатында өткіземіз. Құрылымы жағынан ерекше бұл сабақтар оқушылардың қызығушылығын тудырады, шығармашылық қабілеттерін жақсы дамытады.

6) «Mind-Map» әдісі (Есте сақтау немесе «жад картасы»), мұнда - ойларды, идеяларды, әңгімелерді жазудың қарапайым технологиясы ұсынылады. Жазу әрекеті жылдам әрі ассоциативті түрде жүреді. Тақырып орталықта орналасқан, алдымен сөз, идея, ой пайда болады. Идеялар ағыны бар, олардың саны шексіз, олардың барлығы бекітілген, біз оларды сол жақтан жаза бастаймыз және төменгі оң жақта аяқтаймыз. Бұл әдіс бір оқушының немесе бір топтың жеке өнімі болып табылады. Жеке мүмкіндіктерді білдіреді, шығармашылық қабілеттерін көрсету үшін қолайлы кеңістік жасалады.

7) «Brain Storming» әдісі (немесе миға шабуыл), мұнда ми шабуылы арқылы оқушылар айтылған тақырып, мәселе бойынша өздері білетін және ойлайтын барлық нәрсені қатарынан атайды. Барлық идеялар дұрыс па, жоқ па, қабылданады. Мұғалімнің рөлі- оқушылардың ойларын мұқият тыңдай отырып, ойлануға мәжбүр ететін нұсқаушы рөлін сомдау болып табылады. Мысалы, «What comes to mind when you hear the expression: What is a globe?», т.б.

8) Синквейн-сабақ. Синквейнді жазу- бұл шығармашылық және аналитикалық жұмыс: сіз жаңа материалдағы басты нәрсені оқшаулап, оны бейнелі түрде білдіруіңіз керек. Синквейн- сипаттауға немесе рефлексиялауға мүмкіндік беретін қысқаша өрнектерде ақпарат пен материалды синтездеуді қажет ететін өлең. Синквейн- бес жолдан тұратын өлең. Әр оқушыға синквейн жазуға 5-7 минут беріледі.

Синквейнді жазу ережелері.

Бірінші жолда тақырып бір сөз деп аталады (әдетте зат есім).

Екінші жол- тақырыпты екі сөзбен сипаттау (екі сын есім).

Үшінші жол- осы тақырыптағы әрекетті үш сөзбен сипаттау.

Төртінші жол- тақырыпқа деген көзқарасты көрсететін төрт жолдан тұратын сөз тіркесі.

Бесінші жол- тақырыптың мәнін қайталайтын бір сөздің синонимі.

Педагогикалық әдіс десе, Синквейн әдістемелік құрал ретінде дамиды, яғни:

1. Оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен сөздік-бейнелі ойлауы.

2. Өз ойын еркін жеткізе білуі.

3. Сыни тұрғыдан ойлауы.

4. Аналитикалық қабілеті.

5. Қиялы және жаңа материалға қызығушылығы.

6. Сөздік қоры дамиды.

Ағылшын тілін оқыту процесінде жаңа педагогикалық технологияларды қолдана отырып психологиялық механизмдерді игеруге болатындығына сенім тудырдық, оларға жаңа тұрғыдан сипат беріп қарастырдық. Осылайша, заманауи білім беру технологияларын қолдану білім беру процесін неғұрлым өнімді, тиімді, қызықты, ақпаратпен қанықтыруға мүмкіндік береді деп санаймыз.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Шет тілін оқыту әдістемесі. Оқу құралы /Г. Амандықова, Ш. Мұхтарова, А. Бисенгалиева/ А.:«Фолиант», 2018. -168 б.

2. Щербатых Л. Н. Развитие творческого мышления школьников на раннем этапе изучения английского языка // Журнал: English.-2014.-№4. -С.6-9.

3. Ф.Б. Бөрібекова, Н.Ж. Жанатбекова Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар: Оқулық. – Алматы: 2014. -360 б.