Материалға шағымдану
Назар аударыңыз. Бұл материалды сайт қолданушысы жариялаған. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзса, осында жазыңыз. Біз ең жылдам уақытта материалды сайттан өшіреміз
Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз
Сіздің сұранысыңыз сәтті жіберілді!
Жақын арада сайт әкімшілігі сізбен хабарласады
2023-2024 оқу жылына арналған
қысқа мерзімді сабақ жоспарларын
жүктеп алғыңыз келеді ма?
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған
"Алаш мұрасы-ұрпаққа аманат" сценарий
Материал туралы қысқаша түсінік
"Алаш мұрасы-ұрпаққа аманат" сценрийі Алаш ардақтыларының оқу-ағарту саласына қосқан үлесі, қазақ мектептері үшін шығарған оқулықтары жайында жазылған.
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ
05 Маусым 2018
4380
13 рет жүктелген
Бүгін алсаңыз
25% жеңілдік
беріледі
беріледі
770 тг 578 тг
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады
«Алаш мұрасы-ұрпаққа аманат» тарих кешінің сценарийі
«Алаш Орда және ұлт-азаттық идеясы» жасай береді, жалғаса береді, ендеше осы тақырыпты бізге әлі де тереңдетіп, түсіндіріп айтып беру үшін мінбеге тарих пәні мұғалімі -------------------------------- шақырсақ.
Жүргізуші Бекзат: Алаш қозғалысы отар елді оятты, ұлттық баспасөзді тудырды, жаңа ұлттық жазба әдебиетті қалыптастырды, қазақтың тұңғыш романы мен пьесасын жазды, ұлттық театрды дүниеге әкелді, ұлттық ғылымды жасады, мемлекеттік құқықтық атрибуттарды қалыптастырды, қазақтан тұңғыш депутаттарды шығарды, тұңғыш саяси партияны тудырды, Ұлт кеңесі – Алашорда үкіметін құрды, тұңғыш жоғарғы оқу орнын ашты, қазақ жерінің біртұтастығын сақтады, қазақты ұлт ретінде біріктірді. Алайда ұлт үшін жасалған бұл істің барлығы Алаш ардақтылары үшін әлі де аз көрінді. Алаш қозғалысының қазақ ұлтын оятып, ағарту мақсатында істеген жемісінің ішінде ұлт білімпаздарының жазған оқулықтары мен оқу құралдарын ерекше атағанымыз маңызды. Қай заманда болса да, ұлттың рухани оянуы сауат ашуда, оқу-білімде екенін жақсы түсінген Алаш көсемдері мен білімпаздары күрделі тарихи кезеңде оқу-ағарту бағытындағы еңбектерді насихаттауды, қазақ тіліне аударуды, кейін өздері де оқулықты жазып даярлауды мақсатты қолға алды.Қазақ автономиялы социалистік Республикасының Халық ағарту комиссары А.Байтұрсынұлының төрағалығымен 1921 жылдың 31 қаңтарында Орынбор қаласында зиялы қазақ азаматтарының мәжілісі өтті. Жиында қаралған басты мәселе 1-ші және 2-ші буын мектептер үшін оқулық даярлау ісі болды. Мәжіліске Ахмет Байтұрсынұлы, Елдес Омарұлы, Смағұл Садуақасұлы, Жүсіпбек Аймауытұлы, Садуақас Сейдоллаұлы, Әлихан Бөкейханұлы, Сабыр Айтқожаұлы, Сәкен Сейфуллин, Жақып Ақбаев, Мағжан Жұмабаев, Міржақып Дулатұлы, Әлімхан Ермекұлы және басқа азаматтар қатысып, қазақ мектептері үшін оқулықтың маңыздылығына тоқталып, тәржімалаған, өздері жазған оқулық-еңбектерін мәжіліс талқылауына ұсынды, ой-пікірлерімен бөлісті.Қазір Сіздердің назарларыңызға осы мәжілістен көрініс ұсынылады
Алаш ардақтыларының мәжілісінен көрініс
Бекзат сөзін аяқтағаннан кейін жиын залына Ахмет Байтұрсынов бастаған қазақ зиялылары кіреді, төрге Ахаң отырады, Әлихан, Міржақып, Жүсіпбек, Жақып, Сәкен, Мағжан, Халел, Әлімхан, Смағұл столды қоршай отырады. Сөзді Ахаң бастайды: қазақ мектептерін ашу, санын көбейту, халықты сауаттандыру мәселесімен қатар тұрған тағы бір ірі мәселе-қазақ оқушыларына оқулықтар шығару. Қазақ балаларын тез сауаттандыратын, білімге жол ашатын, мағыналы,, мазмұнды жазылған оқулықтар қажет. Күш –білімде, сауатты ұрпақ елдің болашағы... ал не айтасыздар, зиялылар
Әлихан: Ғұмыр бәйгесінде біздің қазақ тілі өз бәйгесін алар, осы бәйгені алу үшін оқулықтар ауадай қажет, келісемін, қолдаймын, менің көптен толғанып, ойланып жазып жүрген бір оқулығым бар еді, Сіздерге таныстырып көрейін, қалай қарайсыздар.(Зиялылар, әрине, айтыңыз, тыңдаймыз..... ). «Астрономия. Дүниенің құрылысы» деген қазақ оқушыларын арналған тәржімаланған оқулығым. Астрономия оқулығым 14 бөлімнен тұрады:
Зиялылар сұрақ қояды: Астрономия деген сөздің өзі жаңа ұғым ғой, оның қаншама ғылыми сөздері бар, оқушылар жақсы түсіну үшін меңгерудің қандай жолдарын ұсынып отырсыздар....Әлихан жауап береді: Астрономия болғандықтан мен тақырып пен ұғымды қазақ оқушыларының талап-тілегіне орай лайықтап, ғылыми түсініктерді қазақ дүниетанымына жақын ұғымдармен беруге тырыстым, мысалы, Жердің күнді айналуын арқандаулы аттай айналып жүреді, жұлдыздар шоғырын байлаулы аттардай деген теңеулермен түсіндірдім. Оқулық тілі түсінікті, жаңа ұғым сөздер қазақ баласы үшін жеңіл сөздермен түсіндіріледі. Сондықтан астрономия оқулығы ауыр болады деп ойламаймын. Міржақып: Мен 1914 жылы Орынборда жарыққа шыққан екі жылдық мектепке арналған «Есеп құралы» кітабымды ұсынып көрейін. Төрт амалды үйренуда қазақтың төрт түлік малымен , шаруашылығымен байланыстырып, есептер құрастырған едім. Мысалы, қолымда бір асық, тағы бір асық қоссам қанша болдады, Сәнімгүлдің үйінде 4 шыны аяқ бар еді, біреуі сынып қалды, қанша шыны-аяқ қалды, мұндай есептер сан алуан, есептің тілі жеңіл, ықшамды, оқушылар есептің төрт амалын тез үйренеді Жүсіпбекке сұрақтар қойылады:
Жүсіпбек: оқушыны сауаттандыруға өте жақсы көңіл бөліп жатқандығымыз қуантады, менің айтайын дегенім, біз баланы оқытып, сауаттандырып ғана қоймай, бала жанын да терең білгеніміз дұрыс, баланың қабілеті, дарыны, зейіні, машығы т.б. жантанулық ұғымдарды білгеніміз жөн, сондықтан мен Психология оқулығын ұсынамын. Өзімнің жазған психология оқулығыммен қысқаша таныстырсам...
Жақып Ақбаев : мектептерге ұсынылып жатырған оқулықтардың санитарлық-гигиеналық талаптарын да ұмытпауымыз керек, оқулықтың безендірілуі, әріптердің оқушыға анық көрінетіндей басылуы, суреттердің түрлі-түсті болуы осының бәрін ескеру керек.
Мағжан: қазақ балаларына білім беретін мектептегі ең басты тұлға –мұғалім.. Қазақтың қаны бір, жаны бір жолбасшысы – мұғалім.Еліміздің аз ғана жылдық ояну дәуіріне баға беру үшін алты алаштың баласы бас қосса, қадірлі орын – мұғалімдердікі. Сондықтан мен мұғалімдерге арнап, бала тәрбиесімен басты айналысатын болғандықтан мен Педагогика оқулығымды ұсынамын. Педагогика оқулығы педагогика салаларын, бала тәрбиесі терең қозғалады. Мағжанға сұрақ: бала тәрбиесіне қатысты кітабыңыздан бір мысал келтіріңізші?Мағжан: бала тәрбиесіне қатты көңіл бөлуге тырыстым. Тәрбие басы бесіктен деп айтамыз ғой, мен бесікті тербетудің өзі балаға қатты әсер ететінін айтайын, егер бесікті жұлқып, қатты қозғап тербететін болса, онан балаға пайда емес, зиян келеді, яғни баланың миы шайқалып, мең-зең болып, басы ауырады. Бесікті ақырын, жәймен, тегіс жерде, дүрсілдетпей, әдемі бесік жырымен әнін айтып тербетсе, балаға өте жайлы, пайдалы
Әлімхан: мен «Алгебра. Математика» оқулығымды ұсынсам, бұл оқулықта мен жаңа математикалық ұғымдарды енгіздім, косинус, тангенс, икс т.б. әрине қазақ баласы тіліне қиындау, бірақ үйретуіміз керек, сынып жоғарылаған сайын есептер де күрделену керек,
Халел: Есеп шығарып жатыр, жантану жүріп жатыр,астрономия оқып жатыр, ал жанурлар әлемі де қызықты емес пе оқушыларға, сондықтан мен «Жануарлар әлемі» деген оқулығымды ұсынамын. Оқулық екі бөлімнен тұрады: Омыртқалылар және омыртқасыздар, осы екі бөлім аясында барлық жануарларды, қазақ даласындағы жануарларды топтастырып, түсінік беріледі.
Сұрақ: қандай жануарлар алдыңыз кітабыңызға?Халел: қолындағы суреттерін көрсетіп, мысал айтады
Смағұл: тарихты оқытуды ұмытпайық, өткенін білмей қалса, ұмытып қалса, өте ұят, мен «Тарих» оқулығын ұсынамын, Тарих кітабымда 18.19.20 ғ басындағы қазақ тарихындағы маңызды оқиғаларды енгіздім.
Сұрақ: 18 ғ енгізген бір оқиғаңызды атаңызшы?Смағұл: халықтың 3\1 қырылуына себеп болған жоңғар шапқыншылығы мен жоңғарға қарсы күрескен қазақ батырларын жаздым.
Сәкен: ұсынылып отырған оқулықтар баланың білімін жан-жақты тереңдетуге ықпалы өте зор, қуаныштымын, енді өз тілінің өлең-жырымен сусындамаған қалай болар екен, мен «Қазақ әдебиеті»оқулығымды ұсынамын.Сұрақ: оқулығыңызда қанадй ақын-жазушыларды енгіздіңіз?Сәкен: 19 ғ ақындарын және Сіздердің де шығармаларыңызды енгізуді айтар едім, Сіздер саясаткер ғана емес, ақын-жазушысыздар,
Ахаң: құрметті қазақ зиялылары, қазақ үшін аянбай төгіп жатқан еңбектеріңіз тағы бір көрінетін сәт болды, енді әріп танытуды да ұмытпайы, мен «Тіл құралы» оқулығымды ұсынып көрейін.»Тіл құралы» оқулығы әріп танытуды үйретеді, араб графикасын төте жазуға ыңғайландырып жаздым, жеңіл әрі тез үйренетін әліпбимен.Сұрақ: төте жазудың ерекшелігі неде?Ахаң: біздің қазір жазып жүргеніміз араб әріптері, араб жазуы, араб жазуында біздің тілдік дыбыстағы қазақ әріптеріміз айтылмай қалады, сондықтан осы қазақ әріптерді сақтап қалу үшін, төте жазуға айналдырдым. Жеңіл, ықшам, тез қабылдайды оқушылар.
Ахаң : қазақ зиялылары тамаша оқулықтар ұсынып, пікірлеріңізді айттыңыздар, енді менің ұсынысым: біздер осы оқулық мәселесімен айына екі рет жиналып, талқылаймыз, тез арада аяқтап, баспаға ұсынайық.
Қазақ зияылары жәйлап орындарынан тұрып, залдың төріне барып қатарласып тұрады. Бекзат: 1921 жылы Ахмет Байтұрсынов өткізген осы мәжілістен кейін қазақ зиялылары ұсынған оқулықтар толықтырылып, баспаға ұсынылды. 1922 жылдан бастап алғашқы оқулықтар шығып, талай қазақ баласына білім көкжиегін ашты. Оқулықтардың сұранысқа ие болғаны сонша кейбір оқулықтар,6,7,8 реттен қайтадан басылып, 20 мың данадан басталып қазақ өлкесіне тарады.Нұрай (--5-сынып оқушысы) шығады: Аталар, Сіздердің қазақ баласы үшін шығарған оқулықтарыңызға сол кездегі қазақ балалары атынан, қазіргі ұрпақ атынан шексіз Алғысымды айтамын. Сіздер ізін салып берген тамаша оқулықтарыңыз тіл, әдебиет, тарих, астрономия, биология, математика, психология, педагогика қазіргі кезде де мектепте бар, біздер оқимыз. Біздер Сіздер армандаған тәуелсіз елдің жас ұрпақтары терең білімімізбен әлемнің білім шыңын мойындатамыз. Ахмет ата Сіз алаңдап айтып едіңіз, Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады деп, , қорықпаңыз, біз тұрғанда, Тәуелсіз Еліміз тұрғанда жоғалмайды тіліміз, жоғалмаймыз Біз. , Біз Мәңгілік елміз. Қолдарына жалауша мен Алаш ардақтыларының кітаптарын ұстаған 10 оқушы шығып, Алаш ардақтыларының қолдарынан ұстап, алдыңғы қатарға әкеп отырғызады.
Тарих кешінің ІІ бөлімі:
Алаш ардақтыларына арнау ( әдеби-сазды кеш)
Бекзат: Армандарды жақындатып тым алыс,Біздің жаққа жеткен екен жылы ағыс.Егемендік - ел бақыты, ертеңі,О, халайық! Құтты болсын қуаныш!Азат өлкем күндей күлген шығыстан,Асыл елім жан - жүректі ұғысқан.Ата бабам аңсап өткен бақытым,Айналайын, Қазақстан - Гүлстан!
Қазақпын, еңселі елмін егеменді,Кеңейттім кең әлемге керегемді.Мұхиттың ар жағында жатқан жұрттарТаныды тепе - тең деп тереземді.Қазақпын, қойнауы - құт, жері - дархан,Әнімді бес құрлықтың бәрінде айтам
Тәуелсіз елдің ұландарының Алаш ардақтыларына арнаған жыр шашуын тамашалайықӘн: «Алаш»
Бекзат: біздер білеміз, Алаш ардақтылары саясатпен , ірі қоғамдық істермен , оқулықтар шығарумен айналысып ғана қоймай, өлең де шығарған, керемет ұлағатты нақыл сөздер айтқанын, ендеше бүгін ортамызға келіп отырған аса қадірлі, құрметті, арда қонақтарымызға сөз кезегін берсек, Әлихан ата, Сіздің қазақ үшін, қазақ баласы үшін алаңдап айтқан, керемет ұлағатты, қысқа да нұсқа түйін ойларыңыз бар екенін білеміз, осы алмас қылыштай өткір ой-түйіндеріңізді бізге айтып берсеңіз, Әлихан: өзіме серт беріп едім: тірі болсам, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын деп, менің жүрегім өмір бойы қазақ деп соқты, Қалтасынан қойын кітапшасын шығарып, үзінді ой-толғауларын оқып береді
«Мәңгілік ел» болып тарихта қалыңдар, жоғалмаңдар қазағым» деп сөзін аяқтап, орнына барып отырады
Ән. «Жаса Қазақстан»
Бекзат: Мағжан ата, Сіз бізге үлкен сенім артып, «Мен жастарға сенемін деп жыр шығардыңыз, тағы бір оқып бересіз бе, қанаттанайық, Мағжан : Мен жастарға сенемін» өлеңін оқиды
Бекзат: Ұлы достықНұрлы достықКүн достықДостық деген қасиетті ұранғаКең даланың жүрегі де үн қостыБиші қыздар биімен де үн қосты
«Биші қыздар» биі
Бекзат : Міржақып ата, «Оян қазақ» деп Сіз де жар салып өттіңіз, Қазақты ұйқыдан оятам деп жанталастыңыз, қазағым деп жыр төкітіңіз, бізге бір жырыңызды оқып беріңізші?
Міржақып: «Оян, қазақ» өлеңін оқиды Оян, қазақ! Ойлан, қазақ! Бол, қазақ! Шын бақытқа жеткізетін жол да ұзақ. Алашағың аз ба мына дүниеден, Болашағың емес пе еді зор, ғажап?! Оян, қазақ! Ойлан, қазақ! Бол, қазақ!Сілкінші бір қанатыңды қомдап ап! Ауырыңды арқала да, алға бас,Бауырыңмен не көрінді жорғалап?!Мен қазақпын, сен қазақсың, ол қазақ,Ер мінезбен өр рухқа болма жат. Ортасына жалғыз орыс кіргенде, Орыс тілде шүлдірлейді он қазақ. Аталардан қалған асыл мұрамыз – Туған жердің қақ төрінде тұрамыз. Азаттығы ұмытылған ұлт болып, «Қазақ тілі» қоғамдарын құрамыз.
Бекзат: Рахмет Алаштың ардақтысы, Ахмет атаның қаламынан шыққан талай кермет жыр жауһарлар бар, Маса болып ызыңдап, қазақты оятуға тырыстыңыз. Бізге де айтып берсеңіз
Ахмет ата: «Маса» өлеңін оқидыЫзыңдап, ұшқан мынау біздің маса,Сап-сары, аяқтары ұзын маса.Өзіңе біткен түсі өзгерілмес,Дегенмен, қара яки қызыл маса.Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып,Қаққы жеп қанаттары бұзылғанша.Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен,Қоймастан құлағына ызыңдаса?
Қазағым, көп ұйықтама, тіршілік қыл,
Бекзат: Сіздерге алғыс айтудан жалықпаймыз, Алаш ардақтылары,
Сіздердің қазақ үшін жасаған ұшан-теңіз еңбектіріңіз тарихта қалды, ұмытпаймыз.
Хор: «Атамекен» әні
- «Алаш көсемдері, ұлт тұлғалары» тақырыбында баяндама
- «Тірі болсам, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын»
«Алаш Орда және ұлт-азаттық идеясы» жасай береді, жалғаса береді, ендеше осы тақырыпты бізге әлі де тереңдетіп, түсіндіріп айтып беру үшін мінбеге тарих пәні мұғалімі -------------------------------- шақырсақ.
Жүргізуші Бекзат: Алаш қозғалысы отар елді оятты, ұлттық баспасөзді тудырды, жаңа ұлттық жазба әдебиетті қалыптастырды, қазақтың тұңғыш романы мен пьесасын жазды, ұлттық театрды дүниеге әкелді, ұлттық ғылымды жасады, мемлекеттік құқықтық атрибуттарды қалыптастырды, қазақтан тұңғыш депутаттарды шығарды, тұңғыш саяси партияны тудырды, Ұлт кеңесі – Алашорда үкіметін құрды, тұңғыш жоғарғы оқу орнын ашты, қазақ жерінің біртұтастығын сақтады, қазақты ұлт ретінде біріктірді. Алайда ұлт үшін жасалған бұл істің барлығы Алаш ардақтылары үшін әлі де аз көрінді. Алаш қозғалысының қазақ ұлтын оятып, ағарту мақсатында істеген жемісінің ішінде ұлт білімпаздарының жазған оқулықтары мен оқу құралдарын ерекше атағанымыз маңызды. Қай заманда болса да, ұлттың рухани оянуы сауат ашуда, оқу-білімде екенін жақсы түсінген Алаш көсемдері мен білімпаздары күрделі тарихи кезеңде оқу-ағарту бағытындағы еңбектерді насихаттауды, қазақ тіліне аударуды, кейін өздері де оқулықты жазып даярлауды мақсатты қолға алды.Қазақ автономиялы социалистік Республикасының Халық ағарту комиссары А.Байтұрсынұлының төрағалығымен 1921 жылдың 31 қаңтарында Орынбор қаласында зиялы қазақ азаматтарының мәжілісі өтті. Жиында қаралған басты мәселе 1-ші және 2-ші буын мектептер үшін оқулық даярлау ісі болды. Мәжіліске Ахмет Байтұрсынұлы, Елдес Омарұлы, Смағұл Садуақасұлы, Жүсіпбек Аймауытұлы, Садуақас Сейдоллаұлы, Әлихан Бөкейханұлы, Сабыр Айтқожаұлы, Сәкен Сейфуллин, Жақып Ақбаев, Мағжан Жұмабаев, Міржақып Дулатұлы, Әлімхан Ермекұлы және басқа азаматтар қатысып, қазақ мектептері үшін оқулықтың маңыздылығына тоқталып, тәржімалаған, өздері жазған оқулық-еңбектерін мәжіліс талқылауына ұсынды, ой-пікірлерімен бөлісті.Қазір Сіздердің назарларыңызға осы мәжілістен көрініс ұсынылады
Алаш ардақтыларының мәжілісінен көрініс
Бекзат сөзін аяқтағаннан кейін жиын залына Ахмет Байтұрсынов бастаған қазақ зиялылары кіреді, төрге Ахаң отырады, Әлихан, Міржақып, Жүсіпбек, Жақып, Сәкен, Мағжан, Халел, Әлімхан, Смағұл столды қоршай отырады. Сөзді Ахаң бастайды: қазақ мектептерін ашу, санын көбейту, халықты сауаттандыру мәселесімен қатар тұрған тағы бір ірі мәселе-қазақ оқушыларына оқулықтар шығару. Қазақ балаларын тез сауаттандыратын, білімге жол ашатын, мағыналы,, мазмұнды жазылған оқулықтар қажет. Күш –білімде, сауатты ұрпақ елдің болашағы... ал не айтасыздар, зиялылар
Әлихан: Ғұмыр бәйгесінде біздің қазақ тілі өз бәйгесін алар, осы бәйгені алу үшін оқулықтар ауадай қажет, келісемін, қолдаймын, менің көптен толғанып, ойланып жазып жүрген бір оқулығым бар еді, Сіздерге таныстырып көрейін, қалай қарайсыздар.(Зиялылар, әрине, айтыңыз, тыңдаймыз..... ). «Астрономия. Дүниенің құрылысы» деген қазақ оқушыларын арналған тәржімаланған оқулығым. Астрономия оқулығым 14 бөлімнен тұрады:
- Бет ашар (кіріспе)
- Дүниенің құрылысы
- Планеталар
- Дүниенің тартылыс күші
- Жер планетасы
- Жылдың қыс, жаз, жазғытұры, күз уақыттары
- Календарь
- Ай
- Күн
- Көлеңкелену
- Кометалар
- Көшпейтін жұлдыздар
- Дүниеде тоқталмай іс қылып тұрған күштер
- Жұлдыз жауы
Зиялылар сұрақ қояды: Астрономия деген сөздің өзі жаңа ұғым ғой, оның қаншама ғылыми сөздері бар, оқушылар жақсы түсіну үшін меңгерудің қандай жолдарын ұсынып отырсыздар....Әлихан жауап береді: Астрономия болғандықтан мен тақырып пен ұғымды қазақ оқушыларының талап-тілегіне орай лайықтап, ғылыми түсініктерді қазақ дүниетанымына жақын ұғымдармен беруге тырыстым, мысалы, Жердің күнді айналуын арқандаулы аттай айналып жүреді, жұлдыздар шоғырын байлаулы аттардай деген теңеулермен түсіндірдім. Оқулық тілі түсінікті, жаңа ұғым сөздер қазақ баласы үшін жеңіл сөздермен түсіндіріледі. Сондықтан астрономия оқулығы ауыр болады деп ойламаймын. Міржақып: Мен 1914 жылы Орынборда жарыққа шыққан екі жылдық мектепке арналған «Есеп құралы» кітабымды ұсынып көрейін. Төрт амалды үйренуда қазақтың төрт түлік малымен , шаруашылығымен байланыстырып, есептер құрастырған едім. Мысалы, қолымда бір асық, тағы бір асық қоссам қанша болдады, Сәнімгүлдің үйінде 4 шыны аяқ бар еді, біреуі сынып қалды, қанша шыны-аяқ қалды, мұндай есептер сан алуан, есептің тілі жеңіл, ықшамды, оқушылар есептің төрт амалын тез үйренеді Жүсіпбекке сұрақтар қойылады:
Жүсіпбек: оқушыны сауаттандыруға өте жақсы көңіл бөліп жатқандығымыз қуантады, менің айтайын дегенім, біз баланы оқытып, сауаттандырып ғана қоймай, бала жанын да терең білгеніміз дұрыс, баланың қабілеті, дарыны, зейіні, машығы т.б. жантанулық ұғымдарды білгеніміз жөн, сондықтан мен Психология оқулығын ұсынамын. Өзімнің жазған психология оқулығыммен қысқаша таныстырсам...
Жақып Ақбаев : мектептерге ұсынылып жатырған оқулықтардың санитарлық-гигиеналық талаптарын да ұмытпауымыз керек, оқулықтың безендірілуі, әріптердің оқушыға анық көрінетіндей басылуы, суреттердің түрлі-түсті болуы осының бәрін ескеру керек.
Мағжан: қазақ балаларына білім беретін мектептегі ең басты тұлға –мұғалім.. Қазақтың қаны бір, жаны бір жолбасшысы – мұғалім.Еліміздің аз ғана жылдық ояну дәуіріне баға беру үшін алты алаштың баласы бас қосса, қадірлі орын – мұғалімдердікі. Сондықтан мен мұғалімдерге арнап, бала тәрбиесімен басты айналысатын болғандықтан мен Педагогика оқулығымды ұсынамын. Педагогика оқулығы педагогика салаларын, бала тәрбиесі терең қозғалады. Мағжанға сұрақ: бала тәрбиесіне қатысты кітабыңыздан бір мысал келтіріңізші?Мағжан: бала тәрбиесіне қатты көңіл бөлуге тырыстым. Тәрбие басы бесіктен деп айтамыз ғой, мен бесікті тербетудің өзі балаға қатты әсер ететінін айтайын, егер бесікті жұлқып, қатты қозғап тербететін болса, онан балаға пайда емес, зиян келеді, яғни баланың миы шайқалып, мең-зең болып, басы ауырады. Бесікті ақырын, жәймен, тегіс жерде, дүрсілдетпей, әдемі бесік жырымен әнін айтып тербетсе, балаға өте жайлы, пайдалы
Әлімхан: мен «Алгебра. Математика» оқулығымды ұсынсам, бұл оқулықта мен жаңа математикалық ұғымдарды енгіздім, косинус, тангенс, икс т.б. әрине қазақ баласы тіліне қиындау, бірақ үйретуіміз керек, сынып жоғарылаған сайын есептер де күрделену керек,
Халел: Есеп шығарып жатыр, жантану жүріп жатыр,астрономия оқып жатыр, ал жанурлар әлемі де қызықты емес пе оқушыларға, сондықтан мен «Жануарлар әлемі» деген оқулығымды ұсынамын. Оқулық екі бөлімнен тұрады: Омыртқалылар және омыртқасыздар, осы екі бөлім аясында барлық жануарларды, қазақ даласындағы жануарларды топтастырып, түсінік беріледі.
Сұрақ: қандай жануарлар алдыңыз кітабыңызға?Халел: қолындағы суреттерін көрсетіп, мысал айтады
Смағұл: тарихты оқытуды ұмытпайық, өткенін білмей қалса, ұмытып қалса, өте ұят, мен «Тарих» оқулығын ұсынамын, Тарих кітабымда 18.19.20 ғ басындағы қазақ тарихындағы маңызды оқиғаларды енгіздім.
Сұрақ: 18 ғ енгізген бір оқиғаңызды атаңызшы?Смағұл: халықтың 3\1 қырылуына себеп болған жоңғар шапқыншылығы мен жоңғарға қарсы күрескен қазақ батырларын жаздым.
Сәкен: ұсынылып отырған оқулықтар баланың білімін жан-жақты тереңдетуге ықпалы өте зор, қуаныштымын, енді өз тілінің өлең-жырымен сусындамаған қалай болар екен, мен «Қазақ әдебиеті»оқулығымды ұсынамын.Сұрақ: оқулығыңызда қанадй ақын-жазушыларды енгіздіңіз?Сәкен: 19 ғ ақындарын және Сіздердің де шығармаларыңызды енгізуді айтар едім, Сіздер саясаткер ғана емес, ақын-жазушысыздар,
Ахаң: құрметті қазақ зиялылары, қазақ үшін аянбай төгіп жатқан еңбектеріңіз тағы бір көрінетін сәт болды, енді әріп танытуды да ұмытпайы, мен «Тіл құралы» оқулығымды ұсынып көрейін.»Тіл құралы» оқулығы әріп танытуды үйретеді, араб графикасын төте жазуға ыңғайландырып жаздым, жеңіл әрі тез үйренетін әліпбимен.Сұрақ: төте жазудың ерекшелігі неде?Ахаң: біздің қазір жазып жүргеніміз араб әріптері, араб жазуы, араб жазуында біздің тілдік дыбыстағы қазақ әріптеріміз айтылмай қалады, сондықтан осы қазақ әріптерді сақтап қалу үшін, төте жазуға айналдырдым. Жеңіл, ықшам, тез қабылдайды оқушылар.
Ахаң : қазақ зиялылары тамаша оқулықтар ұсынып, пікірлеріңізді айттыңыздар, енді менің ұсынысым: біздер осы оқулық мәселесімен айына екі рет жиналып, талқылаймыз, тез арада аяқтап, баспаға ұсынайық.
Қазақ зияылары жәйлап орындарынан тұрып, залдың төріне барып қатарласып тұрады. Бекзат: 1921 жылы Ахмет Байтұрсынов өткізген осы мәжілістен кейін қазақ зиялылары ұсынған оқулықтар толықтырылып, баспаға ұсынылды. 1922 жылдан бастап алғашқы оқулықтар шығып, талай қазақ баласына білім көкжиегін ашты. Оқулықтардың сұранысқа ие болғаны сонша кейбір оқулықтар,6,7,8 реттен қайтадан басылып, 20 мың данадан басталып қазақ өлкесіне тарады.Нұрай (--5-сынып оқушысы) шығады: Аталар, Сіздердің қазақ баласы үшін шығарған оқулықтарыңызға сол кездегі қазақ балалары атынан, қазіргі ұрпақ атынан шексіз Алғысымды айтамын. Сіздер ізін салып берген тамаша оқулықтарыңыз тіл, әдебиет, тарих, астрономия, биология, математика, психология, педагогика қазіргі кезде де мектепте бар, біздер оқимыз. Біздер Сіздер армандаған тәуелсіз елдің жас ұрпақтары терең білімімізбен әлемнің білім шыңын мойындатамыз. Ахмет ата Сіз алаңдап айтып едіңіз, Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады деп, , қорықпаңыз, біз тұрғанда, Тәуелсіз Еліміз тұрғанда жоғалмайды тіліміз, жоғалмаймыз Біз. , Біз Мәңгілік елміз. Қолдарына жалауша мен Алаш ардақтыларының кітаптарын ұстаған 10 оқушы шығып, Алаш ардақтыларының қолдарынан ұстап, алдыңғы қатарға әкеп отырғызады.
Тарих кешінің ІІ бөлімі:
Алаш ардақтыларына арнау ( әдеби-сазды кеш)
Бекзат: Армандарды жақындатып тым алыс,Біздің жаққа жеткен екен жылы ағыс.Егемендік - ел бақыты, ертеңі,О, халайық! Құтты болсын қуаныш!Азат өлкем күндей күлген шығыстан,Асыл елім жан - жүректі ұғысқан.Ата бабам аңсап өткен бақытым,Айналайын, Қазақстан - Гүлстан!
Қазақпын, еңселі елмін егеменді,Кеңейттім кең әлемге керегемді.Мұхиттың ар жағында жатқан жұрттарТаныды тепе - тең деп тереземді.Қазақпын, қойнауы - құт, жері - дархан,Әнімді бес құрлықтың бәрінде айтам
Тәуелсіз елдің ұландарының Алаш ардақтыларына арнаған жыр шашуын тамашалайықӘн: «Алаш»
Бекзат: біздер білеміз, Алаш ардақтылары саясатпен , ірі қоғамдық істермен , оқулықтар шығарумен айналысып ғана қоймай, өлең де шығарған, керемет ұлағатты нақыл сөздер айтқанын, ендеше бүгін ортамызға келіп отырған аса қадірлі, құрметті, арда қонақтарымызға сөз кезегін берсек, Әлихан ата, Сіздің қазақ үшін, қазақ баласы үшін алаңдап айтқан, керемет ұлағатты, қысқа да нұсқа түйін ойларыңыз бар екенін білеміз, осы алмас қылыштай өткір ой-түйіндеріңізді бізге айтып берсеңіз, Әлихан: өзіме серт беріп едім: тірі болсам, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын деп, менің жүрегім өмір бойы қазақ деп соқты, Қалтасынан қойын кітапшасын шығарып, үзінді ой-толғауларын оқып береді
- Біз бай, білімді, әрі күшті болуымыз керек. Бай болу үшін – кәсіп, білімді болу үшін – оқу керек. Ал күшті болу үшін – бірлік керек
- Байлық түбі – ақыл һәм қол ұсталығы. Осы екеуі қосылмай адам баласы қазынаға жарымайды. Ақыл да, ұсталық та оқумен, істеумен жүре ұлғаяды
- Ғұмыр бәйегсінде біздің қазақ тілі өз бәйгесін алар, оған мен кәміл сенемін»
- Бұл болып тұрған заман - Алаштың азаматына зор жүк.
- «Озғандарға жету керек, жеткендерімізден озу керек.
- «Ғұмыр жүзінде біздің қазақ тілі өз бәйгесін алар»
- «Мал бақ, егін сал, әдіс қыл, амал қыл, шебер бол, мерген бол, еңбекке, білімге жалын»
- «Қияметке шейін қазақ қазақ болып жасамақ»
«Мәңгілік ел» болып тарихта қалыңдар, жоғалмаңдар қазағым» деп сөзін аяқтап, орнына барып отырады
Ән. «Жаса Қазақстан»
Бекзат: Мағжан ата, Сіз бізге үлкен сенім артып, «Мен жастарға сенемін деп жыр шығардыңыз, тағы бір оқып бересіз бе, қанаттанайық, Мағжан : Мен жастарға сенемін» өлеңін оқиды
Бекзат: Ұлы достықНұрлы достықКүн достықДостық деген қасиетті ұранғаКең даланың жүрегі де үн қостыБиші қыздар биімен де үн қосты
«Биші қыздар» биі
Бекзат : Міржақып ата, «Оян қазақ» деп Сіз де жар салып өттіңіз, Қазақты ұйқыдан оятам деп жанталастыңыз, қазағым деп жыр төкітіңіз, бізге бір жырыңызды оқып беріңізші?
Міржақып: «Оян, қазақ» өлеңін оқиды Оян, қазақ! Ойлан, қазақ! Бол, қазақ! Шын бақытқа жеткізетін жол да ұзақ. Алашағың аз ба мына дүниеден, Болашағың емес пе еді зор, ғажап?! Оян, қазақ! Ойлан, қазақ! Бол, қазақ!Сілкінші бір қанатыңды қомдап ап! Ауырыңды арқала да, алға бас,Бауырыңмен не көрінді жорғалап?!Мен қазақпын, сен қазақсың, ол қазақ,Ер мінезбен өр рухқа болма жат. Ортасына жалғыз орыс кіргенде, Орыс тілде шүлдірлейді он қазақ. Аталардан қалған асыл мұрамыз – Туған жердің қақ төрінде тұрамыз. Азаттығы ұмытылған ұлт болып, «Қазақ тілі» қоғамдарын құрамыз.
Бекзат: Рахмет Алаштың ардақтысы, Ахмет атаның қаламынан шыққан талай кермет жыр жауһарлар бар, Маса болып ызыңдап, қазақты оятуға тырыстыңыз. Бізге де айтып берсеңіз
Ахмет ата: «Маса» өлеңін оқидыЫзыңдап, ұшқан мынау біздің маса,Сап-сары, аяқтары ұзын маса.Өзіңе біткен түсі өзгерілмес,Дегенмен, қара яки қызыл маса.Үстінде ұйықтағанның айнала ұшып,Қаққы жеп қанаттары бұзылғанша.Ұйқысын аз да болса бөлмес пе екен,Қоймастан құлағына ызыңдаса?
Қазағым, көп ұйықтама, тіршілік қыл,
Бекзат: Сіздерге алғыс айтудан жалықпаймыз, Алаш ардақтылары,
Сіздердің қазақ үшін жасаған ұшан-теңіз еңбектіріңіз тарихта қалды, ұмытпаймыз.
Хор: «Атамекен» әні
Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз
Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!
Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды
Материал іздеу
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз
Барлығы 663 959 материал жиналған
Ұқсас материалдар
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалғанСертификатталған тренер жасаған
01.01.2023 17 863 13 694
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған
Барлық пәндер
Барлық материалдар
Барлық сыныптар
Іс-шаралар кестесі
Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары