2-ші және 3- сабаққа арналған материалдар : Өнеркәсіп төңкерісі әлемді
қалай өзгертті?
Ресурс 1. Тарихи маңыздылық
критерйилеріне карай Айронбридж туралы карточкаларды бөліңіз.
Маңыздыңлық деңгейіне қарай: өте маңызды, маңызды, маңызды
емес.
|
1. « Әлемдегі тұңғыш рет 1779
жылы салынған шойын көпір»
|
2. « Қазіргі таңда
Айронбриджді «өнеркәсіп төңкерісінің өрбіген жері» деп атайды
(термин, жаппай көлемді өнім өндіретін фабрикалардың салыну
үдерісі)»
|
3. «Шойынды
қолданудың ескерткіші ретінде құрылысшылар Шойын көпірдің тұрақты
қалғанын қалады»
|
4. «Шойын көпір
салынғаннан кейін, шойынды көпірлер, акведуктар мен ғимараттар
құрылысында қолдана бастады»
|
|
5. «Шойын көпір 150
жыл бойы жүк тасмалдау үшін
қолданылды»
|
6. «Шойын көпірді
салушылар құрылыстың танымалдылығын қалады және шойынның көп салада
қолдануға болатындығын көрсеткісі келді. Олар суретшілерге ақша
төлеп көпірдің суретін салдырды. Ол суреттер көпшілікке
сатылды»
|
7. «Шойын көпірдің
құрылысына үш ақ ай уақыт
кетті»
|
8. «Колбрукдейл Ұлыбританияда
ХVIII ғасырда жалғыз ғана фабрикалар салынған жер емес
еді»
|
|
17. « 1986 жылы БҰҰ Айронбридж
бен Колбрукдейлді Дүниежүзілік мәдени мұра нысаны ретінде
таңдады»
|
|
9. «Көпір салынғанға дейін
өзен арқылы жүк тасмалдау өте қиын еді. Өйткені бір де бір көпір
жоқ еді. Көпір салынғанан кейін тауар айналымы
артты.
|
10. « Шойын көпірдің
құрылыс кезіндегі гравюрасы бірнеше рет
сатылды»
|
11.«1802 жылы
«Колбрукдейл» компаниясы (шойын көпірді салған) әлемде тұңғыш рет
паровозды салды
|
12. «Он тоғызыншы
ғасырда шойыннан кәдімгі тіреуіш, жүн тарауыш, қоңыраулар сияқты
күнделікті тауарлар жасала
бастады»
|
|
13. «Шойын көпір
салынғанан кейін британдық тауарлар бүкіл әлемге экспорттала
бастады( сол кездегі қазандар Африканың кейбір елдерінде осы күнге
дейін қолданады!)»
|
14. «АҚШ перезитенті
Томас Джефферсон 1786 ж Шойын көпірдің гравюрасын сатып
алған
|
15.
«Жиырмасыншы ғасырдың
ортасында Колбрукдейлдегі фабрикалардың көпшілігі
жабылды»
|
16. «1980 жылдары
Колбрукдейлдағы ескі нысандар өнеркәсіп төңкерісі туралы еске
түсіретін туристерге арналған музейлерге
айналды»
|
Ресурс 2. Ұсақ өндіріс пен
Өнеркәсіптің кем дегенде екі ұқсастығы мен айырмашылығын
анықтаңыздар.
-
|
Мануфактура мен фабриканың
ұқсастығы
|
|
Айырмашылығы
|
|
Мануфактура
|
Фабрика
|
|
|
|
Қорытынды: неліктен фабрикалық жүйе ұсақ
өндірушіге қарағанда тиімді
болды??____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ресурс 3. Кестені толтырыңдар:
|
Феодализм
|
Бағыты
|
Капитализм
|
|
|
Мүлік иелерінің
табы
|
|
|
|
Өндіріушілер
|
|
|
|
Табыстар
|
|
|
|
Бас
еркіндігі
|
|
|
|
Өндірушінің жеке
мүлкі
|
|
|
|
Шаруашылық
типі
|
|
Ресурс 4. Өнеркәсіп төңкерісінің
салдары
-
Еңбек өнімдімділігінің артуы
(тауар бағаларының төмендеуіне әсер етті).
-
Капиталистік экономиканың
орнығуы.
-
Әлеуметтің құрылымдағы өзгеріс. Өнеркәсіп буржуазиясы мен
жалдамалы жұмысшылар(прелетариат) табының
қалыптасуы.
-
Сауданың дамуы және байланыс жүйесінің
жетілуі.
-
Жұмысшылардың еңбек жағдайының
төмендеуі.
-
Ғылым мен білімнің дамуы.
-
Ағылшын тауарына сұраныстың
артуы.
Ресурс 5. Үй жұмысы үшін материалдар.
Өнекәсіп төңкерісі
кезіндегі оқиғалар.
1733 ж . – Джон Кей
шұға тоқығанда өздігінен қозғалатын қайықша
(челнок) ойлап тапты.
1735 ж. – Абрахам
Дерби- шойынды кокс арқылы домнада
балғыту әдісін енгізді .
1765 ж . – Джеймс
Харгривс «Дженни» атты
механикалық ұршықты ойлап
тапты. Бір уақытта 15 - 18 ұршыық
иіреді
1767 ж. – Су доңғалақтары арқылы машинаны қозғалысқа
түсіретін тоқыма станогі ойлап
табылды.
1771 ж. – Өнеркәсіпші
Ричард
.Аркрайт алғаш рет су доңғалақтары
арқылы машинаны қозғалысқа түсіретін тоқыма фабрикасын
ашты.
1784 ж. – Джейймс
Уатт бу машинасын ойлап тапты, 1784 жылы оны
жетілдірді.
1784 ж. – Генри Модсли
жону станогін ойлап тапты.
1785 ж. – Эдмунд
Картрайттың жаңа тоқыма станогі еңбек өнімділігін 40 есеге
арттырды.
Өндіріске машиналарды еңгізу
қол еңбегін ығыстырды. Өзіне еңбек ететін ұсақ өндірушілер қатары
азайды. Жалдамалы еңбекті пайдаланушылар саны артты. Жұмыс
барлығына жетіспеді. Еңбек жағдайлары ауыр болды. Жұмыс күнінің
ұзақтығы 12 сағаттан астам болды.
1811–1813 жж. –
Луддиттер – Ұлыбританиядағы өнеркәсіптік төңкеріс үдерісінде
машиналарды қолдануға қарсы стихиялық бас көтерілерге қатысушылар..
Термин алғашқы болып станокты қиратушы аңызға айналған шебердің
көмекшісі - Нед Лудд есіміне байланысты пайда болған. Үкімет
луддиттерге қарсы жазалаушы әскер және өлім жазасын
қолданды.
1825 ж. – Англияда жолаушы тасмалдаушы поезд алғаш рет
жүрді.
XIX ғасырдың ортасында
в. – Англиядағы
темір жол көлемі 50 мың шақырымнан асты.
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
15 Ақпан 2021
1205
0 рет жүктелген
