Анатомия, физиология және мектеп гигиенасы пәні. Терінің құрылысы мен қызметі, гигиенасы.

Шығыс Қазақстан гуманитарлық колледжі
Пәні: “Анатомияфизиологияжәне
мектепгигиенасы”
Сабақтыңтақырыбы:
Терініңқұрылысыменқызметі.
Терігигиенасы
Болгибаева
Ақмарал
Бекболатқызы
Өскемен, 2020

Жоспар:
1. Тері дегеніміз не?
2. Терінің қызметтері
3. Терініңқұрылысы
4. Тері түзінділері
5. Терінің зақымдануы
6. Тері аурулары
7. Терінің гигиенасы

Тері дегеніміз не?
Тері—көптеген
қызмет атқаратын
күрделі мүше.
Терібіздің ағзамызды
сыртқы ортадан
бөліп тұратын
жамылғыболып
табылады.
Тері мықтыәрі серпімдіболады. Бұл адамның еркін
және жеңіл қозғалуына мүмкіндік береді. Ересек
адамда терініңкөлемі 1,5-2 м
2,
ал балаларда 2,5 есе
артық.

Терінің қызметтері:
2. Бөліп шығару
-механикалық зақымданудан, соғып алудан,
сұйықтықтардан, газдар әсерінен, микробтардан
қорғайды.
3. Сезгіштік-рецепторлық
4. Терморегуляторлық
5. Дәрумен алмасу
6. Қан сақтау қоймасы
1. Қорғаныштық
-
-теріде болатын сезгіш жасушалар мен жүйке
талшықтартемператураны, жанасуды,
ауырғанды сезеді.
-денетемпературасының бірқалыпты деңгейде
сақталуы
-дәрумендер алмасуына да қатысады, теріде
күн сәулесі әсерінен Д дәрумені түзіледі.
-қанның сақталатын қоймасы, ересек адам
терісінің капиллярлар қан тамырларында 1 л
қан болады.
-терарқылы су, аммияк, мочевина,
минералды тұздар бөлінеді.

3. Терінің құрылысы
Сыртқы:
эпидермис
Нағыз тері:
дерма
Шел қабаты:
гиподерма
Терінің 3 қабатыбар:
1.
2.
3.

Тері қабаттарының ерекшеліктері
Тері
қабатының
атауы
Құрылысы Қызметі
Эпидермис сыртқы көп қабатты
эпителийден тұрады.
Төменгі қабаты тірі
жасушалардан, ал
беткі қабаты ескірген,
тіршілігін жойған
және мүйізденген
жасушалардан тұрады.
қорғаныштық, сыртқы
ортадағы әр түрлі
сұйықтықтар, газдар,
қатты бөлшектер,
инфекция
қоздырғыштарын
өткізбейді. Қыртысты
қабаттың физиологиялық
түлеуінің және кышқыл
реакцияның нәтижесінде
тері өздігінен тазарады.

Тері қабаттарының ерекшеліктері
Тері
қабатының
атауы
Құрылысы Қызметі
Дерма,
нағыз тері
Тығыз, талшықты
дәнекер ұлпасынан
түзілген, онда теріге
созылғыштық қасиет
беретін коллагенді
және иілгіш
талшықтары бар. Қан
тамырлары, жүйкелер,
тер, май, бездері,
тырнақ түбірлері мен
түк түбірлері
орналасқан.
Қорғаныштық,тер,май
бездерініңбөлінуінен
қышқылдық орта
түзеледі. Сезгіштік,
тынысалушылық,зат
алмасушылық,
терморегуляциялық,тер
бөлініпшығару.

Тері қабаттарының ерекшеліктері
Тері
қабатының
атауы
Құрылысы Қызметі
Тері асты
шел
қабаты
Терінің ең терең
қабаты, ол жұмсақ
дәнекер ұлпадан
тұрады.
Қор заты болып
табылады, ол
механикалық
зақымданудан қорғап,
жылу сақтайды.

Тері түзінділері
шаш
денедегі
түктер
тырнақ
май бездері тер бездері
май бездері
май бездері

Терітүзінділері
Түзінді Сипаты Қызметі
Тері бездеріОларшумаққаоралғантүтікшелер.Тербездерінің
шығаруөзегітерініңбүкілқабатынанөтіп,сыртқа
ашылады.
Дененің температурасын
қалыптыұстаптұруға,заттарды
бөліпшығаруғакөмектеседі.
Бүйрекауруыкезіндеолардыңда
қызметікүшееді.
Сүт бездеріТербезініңтүрөзгерісіболыптабылады.Сүттүзіп
шығаратын15-25бездібөліктерденқұралған.Тек
әйелдердеғанадамыған.
Анасүтібалаөмірініңалғашқы
жылынданегізгіқорекболып
табылады
Май бездеріНағыз теріде түк түбірлінің маңында орналасқан
және түк қапшығының бездері болып табылады.
Олар мұрын қанатында өте көп. Тәулігіне 20
грамға дейін май бөлінеді.
Терімайышашты,терінімайлап
кеуіпкетуден,сужұғуданқорғап,
терігеиілгіштік,майысқақтық
қасиетбереді.
Шаш түктеріАлақан, табан, кілегейлі қабықшадан басқа
адамның барлық терісін жауып тұрады. Терінің
бетіне көлбеу орналасқан. Оған қан тамыры мен
жүйке ұштары келіп тұрады. Тәулігіне дені сау
адамнан 30-40 талшаш түседі. Шаш тіршілігі 2-4
жыл, ал кірпіктікі-4-5 ай.
Бастағышашжылуұстағыштық
қызметатқарса,алкірпікпен
қастерменшаңнанқорғайды.
Тырнақ Мүйізденгенжұқапластинка,олартырнақ
ернеуіндеорналасқанжәнедәнекерұлпалы
талшықтарарқылысаусақтыңтырнақбуынымен
тығызбайланысқан.Айына4ммұзарады.
Саусақұштарынқорғап,жұмсақ
ұлпаларғатірекболады.

Терінің зақымдануы себептері
1. Күйік (күю)
3. Ыстық өту және күн өту
2. Үсік шалу (үсу)

Күйік
1. Неден болады?
Күйік ыстықтан,
қайнаған су мен қызған
темірден, оттан және
химиялық заттардан
(қышқыл, ciлтi, улы
заттар жене т.б.)
болады.

Терікүюінің 4 дәрежесі
1-дәреже.
Эпидермистің беткі қабаты
зақымданады.
2-дәреже.
Терікөтеріліп, сары су
толады.
3-дәреже.
Тері жансызданып, бетін
қабыршақ басады.
4-дәреже.
Тері көміріленіп, қараяды.

Күю кезінде көрсетілетін алғашқы жәрдем:
Химиялық заттар күйдірсе, күйген
жерді салқын сумен жуу керек.
Егер денені қышқыл күйдірсе, ас
содасы ерітндісіменжуу керек.
Сілтi күйдірсе, онда
сіркеқышқылының ертіндісімен
жуады. Содан кейін зардап шеккен
адамды ауруханаға жеткізеді.

Үсу (үсік шалу)
Терініңаяздан, үскipiк суық желден
үciккe шалдығуы. Ycy де күйік
тәрізді сыртқы әсерден болады.
Негізінен, үсікке адам денесінің
ашықжерлері шалдығады.
Көбіне адамның беті үсиді.
Кейде киім жұқа немесе аяқ киім
тар болса, онда аяқ-қолың басы
(саусақтар) үсиді.
Суыққа тоңған жер алдымен
қызарады. Одан кейін бозарып,
домбығады. Бipтіндеп жаны кете
бастайды да, соңынан қараяды.

Үсудің 4 дәрежесі
1-дәреже.
Тері бозарып,
жансызданады.
2-дәреже.
Тері көтеріліп,
қан аралас су толады.
3-дәреже.
Тері мен оның
айналасындағы ұлпалар
жансызданады.
4-дәреже.
Сүйек жансызданады.

Үсукезінде көрсетілетін алғашқы жәрдем:
1. Адамды жылы жерге әкелу.
2. Жылы киім кигізіп, сусындар
беру.
3. Стирильді таңғыш тағып,
ауруханаға жөнелту.

Теріауруларының жіктелуі
Жедел тері аурулары;
Созымалы тері аурулары;
Жұқпалы тері аурулары;
Тұқымқуалайтын тері аурулары;

Теріауруларының жіктелуі
1. Іріңді аурулар
2. Саңырауқұлақтекті
аурулар
3. Аллергиялық аурулар
4. Ісікті аурулар

Теріауруларының түрлері
Аурудың аты Суреті Қысқашасипаты
1. Сыздауық
немесе шиқан
Түктүпқалтасының және онымен
байланысты май бездерінің
(айналасындағы терісімен қоса)
қабынып, іріңдеуі.
2. Жайылма
іріңдік
Стафилококк микробы
жұқтыратын ауру. Тер бездерінің
іріңдеп қабынуы.
3. Безеу
тері түгі фолликулдарының
шығару түтіктері тіршілігі
жойылған жасушалармен және
тері майымен бітеліп қалуынан
пайда болатын ауру.
4. Қышыма
қотыр
Қотыр кенесі қоздырғышының
теріге енуінен пайда болатын кең
тараған тері ауруы.

Теріауруларының түрлері
Аурудың аты Суреті Қысқашасипаты
5. Папиломалар Терібетіне шығатын
эпителийдің қатерсіз ісігі
болып табылады.
6. Эгзема Жүйкежәнеэндокринді
жүйелер қызметінің
бұзылуынан пайда болатын
созылмалы тері ауруы.
7. Күбіртке
(Панариций)
Саусақ тырнақ түптерінің
іріңдеп қабынуы. Жарақаттан
пайда болады.
8. Теміреткі
(Микроспория)
Іскенақ қызыл жиегі және
ортасында ақшылдау
қабыршақтары бар қызғылт
реңді жұмыр пішінді дақтар.

Теріауруларының түрлері
Аурудың аты Суреті Қысқашасипаты
9.Есекжем
(Крапивница)
Кенеттен қалақай шаққандай
күлбірлеп шығатын
қышымалы тері ауруы.
10. Аллергиялық
дерматит
Медикаменттер, косметика
немесе бояғыштар, металдар,
полимерлер, өнеркәсіп
заттарынан терідегі кіші
бөртпелер
11. Псориаз
Теріқабыршақтанып, ақ
"қайызғақтардың" жиі
бөлінуін аңғаруға болатын
аутоиммундыдерт.
12. Сүйел
теріқабатына шығатын,
мүйізді қабықтармен
жабдықталған эпидермалық
қатерсіз өскіндер.

Тері гигиенасы
•Ересекадамдарғақарағандабаланыңтерісінәзік,жұқа
келедіжәнеоңайжарақаттанады,сондықтантерінікүту
әртүрліаурулардың,оныңішіндегітеріауруларының
алдыналудыңқажеттішартыболыптабылады.
•Терініңбактерициттік,яғнибактерияныңжоюқабілеті
барекендігіанықталған,бұлмектепжасындағыларда
айтарлықтайкүштібайқалады.
•Тазатерімикроағзалардыжоятынерекшезат–лизоцим
жасапшығарады.Терініңбактерициттікқаситеттерікүз
бенкөктеммезгіліндеерекше,алқысташамалығана
байқалады.
•Терініңбұлқаситеттерінебаланыңденсаулықжағдайлары
әсеретеді:олнеғұрлымжақсыжетілсе,терінің
бактерициттікәсерісоғұрлымкүштірекболады.

Баланың тері күтімі
•Баланың терісі үнемі таза болу керек. Сусабын
пайдалану арқылы су рәсімдерін (ванна, душ,
монша) қабылдауды жүйелі жүргізу.
•Баланың терісінің жарақаттап алмауына көңіл
бөлу керек.
•Баланың киімі жылу өткізгіш, ауа өткізгіш, ылғал
өткізгіш жағынан гигиеналық талаптарға сай болу
керек.
•Баланың киімінің тазалығына және ауа райына
байланысты таңдалуына үлкен мән беру керек.
•Тырнақты жиі алып отыру қажеттігіне олардың
назарын аударып отыру да маңызды.

Есіңізгесақтаңыз!
Тері-организмді сыртқы орта әсерінен қорғап тұратын дененің
жамылғысы.
Дерматология -терініңанатомиясын,гистологиясын,физиологиясын,
тері ауруларының себептерін, оларды анықтау, емдеу және алдын алу
тәсілдерін зерттейтінмедицинаныңбір бөлімі
Дерматолог-тері ауруларын емдейтін дәрігер.
Эпидермис-терінің түлейтін ең соңғы қабаты.
Дерма–нағыз тері, эпидермис астындағы теріқабаты.
Гиподерма-жұмсақ дәнекер ұлпасынан тұратын тері қабаты.
Терморегуляция -терініңжылуды реттеу қызметі.
Меланин -тері түсін анықтайтын қарақоңыр пигмент. Меланин
көп болған сайын, соғұрлым тері қарая түседі.