Ақыл-парасат, ерік-жігер және жүрек

Мақсаты: ақыл-парасат, ерік-жігер және жүрек тәрбиесі туралы түсінік бере отырып, ақиқат құндылығының мәнін ашу.

Міндеттері:  

1. Білімділік: Оқушыларға адам баласы өмір бойы білім іздеуі керек екенін түсініру.

2. Дамытушылық: Оқушылардағы жақсыдан жаманды ажырата білу қасиеттерін дамыту.

3. Тәрбиелік: Оқушыларды ойдың, сөздің және істің бірлігіне  тәрбиелеу.

Ресурстар:

(материалдар, дереккөздер)

1. bilim-all.kz

2. http://abai.kz

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.  

5 Т – ережесі:

• 1. Тәртіп.

• 2. Талап.  

• 3. Тыныштық.

• 4. Тазалық.

• 5. Татулық.
      Балалар ережені есімізге түсіріп, сыныптың тәртібін сақтап, оқып - білуге талаптанып, тыныштықты орнатып, тазалықты сақтап, бүгінгі күнімізді татулықпен өткізейік.

Жағымды көңіл – күйге келу. «Нұрға бөлену».
   

http://jasyk642.stolkom.spb.ru/dawenas_479087-ogumipi-quwi/e6aa5fd66ca9e44df41defeda2b09833.htm

2. Үй тапсырмасын тексеру.

1. №1 - сабақ. «Парасатты болу - парызым» тақырыбында шығарма жазу.

2. Келесі сабақ. №2, Шәкәрім мәтінін оқып келу.

Сұрақтар:

1. Мәтіндегі «Тауып айтқан мініңді өзгертуден тек пайда ғана аласың, түзелесің, түрленесің, өзгересің, адамшылыққа жетесің» деген ойды қалай түсінесіңдер?

2. Руханилыққа, адамшылыққа талпыну парасаттылыққа апара ма? Неліктен?

3. Мәтіндегі автордың айтқан «Өз мініңді мойындап, оны түзеуге талпыну» адамға қандай игіліктер сыйлайды деп ойлайсыңдар?  

• 3. Сабақтың дәйексөзі.

(Оқушыларға үш рет айтқызып, дәптерге жаздырту)

Адамдарға ақыл-парасат өз өмірін жақсарту үшін берілген.

                                                                         Нұрсұлтан Назарбаев

Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев (6 шілде 1940 жыл, Шамалған ауылы, Алматы облысы) — Қазақстанның мемлекет қайраткері, ғалым, Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті. Нұрсұлтан Назарбаев 1940 жылы 6 шілдеде Алматы облысының Қарасай ауданына қарасты Шамалған ауылында Әбіш пен Әлжанның отбасысында дүниеге келген. Оған әке-шешесі Нұрсұлтан деп ат қойды.Сәбиге ат таңдаудың өзі жатқан бір хикаяға айналды. Тойға жиналған ағайын-туыс түрлі есімдерді тұс-тұстан айтып жатты. Ең ақырында жаңа туған ұлдың әжесі Мырзабала мынадай ұсыныс білдірді: «Менің сүйікті немерем екі бірдей есімді алып жүрсін. Оның аты Нұрсұлтан болсын».Әлемдегі барлық әжелер секілді Мырзабала да немересінің азамат болып қалыптасуына ерекше еңбек сіңірді.

Сұрақтар:  

1. Ақыл деген не?

2. Парасат деген не?  

3. Адамның парасаттылығын неден байқауға болады? .

4. Дәйексөзден қандай ой түйдіңіз?

• 4. Оқиға айту (Мұғалім сыйы).

Бақыт, Байлық, Ақыл

Ерте заманда Байлық, Бақыт, Ақыл үшеуі бас қосады. Олар өзара өткен-кеткен әңгімелерді айтысады. Сөз кезегінде үшеуі адам баласына тигізетін пайдасы жайында таласып қалады.

Алдымен Байлық сөз алып:

• - Менің арқамда ғана адам баласының төрт түлігі сай, үйі дүние-мүлікке бай, ішіп-жемі мол болады. Сондықтан маған тең келер ештеңе жоқ,-деп кеудесін қағады.

Сонда Бақыт былай дейді:

-Мен бақпын, кімнің басына қонсам, соның атақ-даңқын шығарамын, мансабын аспанға көтеремін. Қарсы келген дұшпанды жер етемін.

-О, достарым, мен сендердің таластарыңа қосылмаймын. Үшеуміз тең тудық. Бірақ мен бірер итжейдені сендерден бұрын тоздырдым. Айтыстарың көңіліме қонбайды. Мен Ақылмын. Сондықтан бекер даурығып, менменсініп сөйлегенді жақтырмаймын. Үшеуіміз де адам баласына қажетпіз. Көңілдеріңе келсе де айтайын, екеуің де маған бағыныштысыңдар. Адам баласы менсіз өмір сүре алмайды. Келіспесеңдер Данышпанға жүгінейік. Төрелігін сол айтсын, - дейді Ақыл сабырлы түрде. Сөйтіп үшеуі Данышпанға келеді.

Үшеуінің таласын тыңдап алған Данышпан:

• - Өмірдің өзі сабақ: «Байлық-бір жұттық». Ақыл бар жерде ғана Байлықта, Бақыт та, Бірлік те, Тірлік те, Ынтымақта түгел. Ақылмен бәрін ойдағыдай басқаруға, атқаруға, тындыруға болады. Акылдың еңбек деген сүйеніші, тіреуі, тұтқасы бар. Оның алмайтын қамалы, қолы жетпейтін ырзығы жоқ. Сондықтан ақылды болып еңбек ете

• білген адам баласы байлыққа да, бақытқа да кенеліп, мәнді де сәнді өмір сүре алады,-деген екен.

Сұрақтар:

• 1. Данышпанның айтқан сөздерін қалай түсіндіңдер?

• 2. Қандай адамды шын бақытты деп айтуға болады?  

• 3. Қандай құндылықтар мен қасиеттер адамды шынайы байлыққа жеткізеді?

• 4. Әңгіме қай құндылық туралы айтылған?

• 5. Ақиқат дегеніміз не?

• 6. Өздерің қаншалықты ақылдарыңа жүгінесіңдер? Әңгімелеп беріңдер.

5. Шығармашылық жұмыс, топпен жұмыс.

Оқушылар  топқа бөлінеді.  

Тапсырма: Мақал – мәтелдері толықтыру.

1.  «Ақыл»

1. Ақиқат бар жерде ... бар. (жеңіс)

2. Ақиқат сөз — ащы дәрі, сескентсе де .... (ем)

3. Ақиқат - ... айтыстан туады.(адал)

4. Өтірік – қаңбақ, шын .... (салмақ)

5. Тіл – жүйрік емес, ... жүйрік. (шын)

2.  «Ақиқат»

1. Адамның жүзі ақылдың .... (айнасы)

2. Ақыл адам ...,  
ақылдың сабыр серігі. (көрігі)
3. Ақыл — ..., ой — теңіз. (дария)

4. Ақыл – тозбайтын тон,
Білім – ... кен. (таусылмайтын)

5. Ақылдан артық ... жоқ, жомарттан артық барлық жоқ. (хандық)

3. «Жігер»

1. Ең зор ізгі ерліктерді ... деген сүйіспешілік туғызған. (Отанға)

2. Ата-ананың қарызы, Ұрпақтың өмірлік .... (парызы)
3. Бала — бауыр, Дос — .... (тамыр)
4. Үлкенді сыйласаң-қадірлі боларсың,

Кішіні сыйласаң - ... боларсың. (құрметті)

5. Ана алақанының аясы —
Ақ ... саясы. (шынардың)

4. «Парасат»

1. Ақыл шыңы – .... (даналық)

2. Еңбек ... атандырады. (ер)

3. Адам ... ойлайды. (арын)

4. Адамның сұлулығы – .... (шыншылдығында)

5. Өзіңді-өзің тану – ... бірінші белгісі. (даналықтың)

5. «Жүрек»

1. Жақсы туса  – ... ырысы,
Жауын жауса  – жер ырысы. (ел)

2. Атадан — ...,
Анадан — қасиет. (өсиет)

3. ... — елдің мақтаны,
Жұпар гүл — жердің мақтаны. (жақсы)

4. ... аты өлмейді,
Ақынның хаты өлмейді. (жақсының)

5. Жақсы адам ... танылғы. (жолдасынан)

6. Топпен ән айту.

Ойлан, балам
Сөзін жазған: Шөмішбай Сариев
Әнін жазған: Кеңес Дүйсекеев
Ойлан, балам, өмір деген өтпелі,
Бұл дүниеге кімдер келіп, кетпеді.
Қайта оралмас бұл өмірдің жаздары,
Қайта оралмас бұл өмірдің көктемі.
Ойлан, балам!
Тәтті өмірге талайлар тоя алмаған,
Ойлан, балам!
Ойлан, балам, алда үміт, арманың,
Алда сенің нұрлы күнің, таңдарың.
Қайта оралмас жас шағымның көзіндей,
Қайта оралмас ғұмырымды жалғадың.
Ойлан, балам!
Тәтті өмірге талайлар тоя алмаған,
Ойлан, балам!
Ойлан балам, елің-жерің, салтың бар,
Мұратына жетер адам талпынған.
Таудай биік азаматы болсаң да,
Биікпін деп айтпа, балам, халқыңнан!
Ойлан, балам!
Тәтті өмірге талайлар тоя алмаған,

7. Үй тапсырмасы.

1. №2 - сабақ. Өзің «Парасатты» деп санайтын адамдардың бірімен сөйлесіп, сұхбаттасып парасаттылықтың сырын және ол адамның бойындағы жақсы қасиеттерді байқап, анықтап, дәптерге жаз. Түйген ойыңды сыныптастарыңның пікірімен салыстырып, қорытынды жасаңдар.

2. Келесі сабақ. №3, Шәкәрім мәтінін оқып келу.

8. Сабақтың қорытынды сәті.

Тыныс алуға зейін қою.  

Баяу музыка қойылады.

Мұғалім: Сіздерден аяқ-қолыңызды айқастырмай, түзу отыруыңызды өтінемін. Біз қазір тыныс алу жаттығуын жасаймыз. Тыныс алуға зейін қойған кезде, біздің ақылымыз дем алады. Ауаны ішке жұту кезінде тыныштық пен қуаныш қабылдаймыз. Демді сыртқа шығарған кезде өзіміздегі мазасыздықтарды сыртқа шығарамыз.

Кәне, дайындалайық, балалар. Көзімізді жұмамыз..., арқамызды тіктейміз..., қолдарыңды тізеге қоюға болады...

Д е м   а л..... ш ы ғ а р... (жаймен 9-10 рет)  Рахмет!

Бүгінгі сабақтан игерген жақсы қасиеттерді есімізге түсіріп, жүрегімізге сақтайық.  

Рефлексия әдісі