Әр түрлі электрлік желілерде токтан зардап шегу

қауіптерін талдау.

Лекцияның мақсаты: Студенттерді әр түрлі электрлік желілерде токтан зардап шегу қауіптерін талдау нәтижелерімен белгілі электр қондырғыларға сай келетін электр қауіпсіздік шараларын таңдауды үйрету.

Негізгі сөздер: нейтраль режимі, сым оқшаулауының кедергісі, жермен салыстрынғандағы сымның сыйымдылығы, адамның электрлік тізбекке қосылу схемасы.

Лекцияның мазмұны:

1. Бір фазалы желі

2. Үш фазалы төрт сымды желі жерленген нейтральмен

3. Үш фазалы үш сымды желі оқшауланған нейтральмен

Адамның токтан зардап шегудің барлық оқиғалары адамның денесімен электр тізбектегі тұйықталу немесе басқаша айтсақ потенциалы әр түрлі, электр тізбекті, кем дегенде екі нүктеден жанасуы. Ондай жанасудың қауіпін бағалауы бізге белгілі адам арқылы өткен ток мөлшері немесе кернеудің жанасуы, факторлар қатарына байланысты; адамның тізбекке қосылу схемасы, желі кернеуі, желі схемасы, нейтраль режимі, жермен салыстрынғандағы ток өткізгіш бөлшектерінің изоляция дәрежесі, тағы да жермен салыстрынғандағы сыйымдылықтың мөлшері және т.б.

Ақырында, көрсетілген қауіп бір қатарлы болып табылмайды егер бір жағдайларда тізбекке қосылған адам арқылы өткен шағын ток зардапсыз қалса, басқа мәні үлкен жағдайларда адам зақымдануы мүмкін.

1. Бір фазалы желі. Бір фазалы желінің екі түрін қарастырамыз: бір фазалы жерден оқшауланған желі және бір фазалы сыммен жерленген желі.

Бір фазалы жерден оқшауланған желінің ұзындығы үлкен емес, сондықтан ток өткізгіш бөлшектерінің сыйымдылығы жермен салыстырғанда нөлге тең. Мысалмен осындай желіге бөлгіш трансформатордан қоректенуші желі. Осындай қалыпты режимдегі желіге жанасу қауіпсіз болуы мүмкін, егер оқшауланған сымның кедергісі ЭҚЕ(ПУЭ) талаптарына сай келсе.

Апатты режимде бір сымға жанасу кезінде басқа жерленген сымда тұйықталу болып, соның әсерінен шынайы токтан зардап шегу қауіпі пайда болады, сондықтан сым кедергісі жермен салыстырганда аз кедергімен шунтталады: адам денелері және жерге тұйықталу, соның арқасында ток желісі тұйықталады. Бұл ретте адамнан өткен ток және жанасқан кернеу, желі кернеуі мен адам денесі кедергісіне байланысты. Бір фазалы сыммен жерленген желі төмендеткіш трансформатордан қөректенеді. Бұл желіде жерленбеген токпен жанасу қауіпті болып табылады, себебі адам кернеу желісіне түсіп қалады. Осы жағдайда ток адам арқылы тұйықталады және жерленген сымның кедергісі. Бұл желіде жерленбеген токпен жанасу қауіпсіз болып табылады. Жанасқан кернеудің максимал мәні номиналдыдан 5% құрайды.

2. Үш фазалы төрт сымды желі жерленген нейтральмен 380/220 кернеумен электрмен жабдықтау тұтынушылар жүйесінде кенінең қолданылады. Кәсіпқой энергетиктерден басқа да категория адамдары(үй шаруасындағы әйел, балалар және т.б.) жұмыс жасайды, бірақ олар токтан зардап шегу қауіпін білмейді. Мұндай желінің бір фазасына жанасу әрқашан қауіпті. Бұл жағдайда адам фазалық кернеуге түсіп қалады. Егер оқшаулап қорғайтын құрылғыларды қолдансақ, қауіп қатерін төмендетуге болады. Бір фазаға жанасу кезінде және басқа фазаның жерге тұйықталу кезінде қауіпі одан сайын үлкейеді, себебі желіге жақын жерде адам кернеумен жанасады. Үш фазалы төрт сымды желіні пайдалану үшін қауіпсіздік шараларын қолдану керек.

3. Үш фазалы үш сымды желі оқшауланған нейтральмен, қысқа және ұзақ уақытты болуы мүмкін, сондықтан жанасу кернеуі мен адам денесінен өткен ток, ток өткізгіш бөлігінің оқшаулағыш кедергісі байланысы желі мен сыйымдылығына қатысты. Егер желі қысқа болса, онда бұл параметрлер желінің кернеуі мен кедергі оқшаулауының желісі байланысына қатысты. Бұл жанасу қауіпсіз болуы мүмкін. Ұзын желі кезінде ток өткізгіш бөлігінің сыйымдылығы жерге қатысты пайда болады да токтың кауіп-қатерін анықтайды. Сыйымдылық жоғары болған сайын, онымен жанасу қауіпі көтеріледі. Аппатық режимда қауіпі көтеріледі, жанасу кернеуі желі кернеуіне тең болғандықтан.