"Ар ұждан және абырой туралы"

Пәні: Өзін – өзі тану

Тақырып: «Ар-ұждан және абырой туралы», №14 – сабақ

Құндылық: дұрыс іс-әрекет құндылығына тән

Қасиеттер: шыншылдық, сыпайылық,әділдік, қамқорлық, сыйластық Мақсаты: Оқушыларға дұрыс ой, дұрыс сөз, дұрыс істің өзара үйлесімділігінің маңыздылығын түсіндіре отырып, дұрыс әрекет құндылығының мәнін ашу.

Міндеттері:

• Оқушыларды әрдайым шындықты айта білуге үйрету;

• Оқушылардың әр істе әділ болу дағдысын дамыту.

• Ізгі істерге баулып, сыйластыққа тәрбиелеу.

Ресурстар:

Оқулық, дәптер, үнтаспа,проектор, суреттер, плакат,стикер.

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңi.

Оқушылармен амандасып, «Өзін- өзі тану» сабағының ережесін «5-Т»-ны қайталап, оқу құралдарын «5 затты» (кітап, дәптер, пенал, күнделік) тексеріп, көңіл – күйлерін сұрау.

Жағымды көңіл күйге келу «Нұрға бөлену»

2. Үй тапсырмасын тексеру

- №14 сабақ, 59-61бб, Құрманбай Толыбаевтың «Бір билеттің кесірі» атты мәтінін оқып, сұрақтар арқылы талдау.

«Бір билеттің кесірі»

Талқылауға арналған сұрақтар:

- Жолаушы қария неліктен билетінің табылмағанына қатты абыржыды?

- Абырой дегенді қалай түсінесіздер?

- «Ұят жүрген жерде абырой төгілмейді» деген нақылдың мәні неде?

- Өмірде адам абыройға қалай қол жеткізеді? Мысал келтіріңіздер.

- Күнделікті өмірде абыройларыңызға нұқсан келмеуін қаншалықты қадағалап жүрсіздер? Әңгімелеп беріңіздер.

Үнтаспа

Өзін – өзі тану оқулығы 6– сынып, 59-61 бб

3. Дәйексөз

Ақылды сол – нысап пен ар сақтайды,

Арсыз сол –арамдықпен жан сақтайды.

Адал сол – таза еңбекпен күнін көріп,

Жаны үшін адамшылық ар сақтайды.

(Шәкәрім Құдайбердіұлы)

Талқылауға арналған сұрақтар:

- Адал еңбек, арлы ақыл, таза жүрек дегенді қалай түсінесіздер?

- Адамның жақсы өмір сүруіне қандай қасиеттер себепші болады?

- Ойдың, сөздің, істің бірлігі қандай әрекеттерге жетелейді?

Шәкәрім Құдайбердіұлы – 1858 жылы дүниеге келіп өзінің 73 жылдық ғұмырында артына сарқылмастай мол қазына қалдырды. Оның философиялық еңбектерінің  негізгі обьектісі – адам болса, байлықтың ең үлкені – ғылым дей келе, «Өзіңді өзің танысаң істің басы...» деп жырлайды. Оқуда білім үйренумен қабат, «Ар ілімі» деген білім оқытылу керек. Бұл ғылымды ақылды адамдар ойластырып, пән ретінде жазып, адам бойындағы жеке ардың қожа болып қалу жағын көздеу керек. Адам бойындағы нәпсі кеселі кетсе, өзгерісі оңай.. деп айтады.

Өзін – өзі тану оқулығы 6 – сынып

4. Мұғалім сыйы. Әңгiмелеу

Қажымұқан Мұңайтпасовтың естелігінен. Қазақ әдебиетінің классигі Әбділда Тәжібаев Қажымұқаннан: «Сізден күші асқан қазақ бар ма?» – деп сұраған екен. Қажымұқанның жауабы:

«Болды. Семейге келгенімде бір бейтаныс жігіт келіп: «Ассалаумағалейкум!» – деп сәлем бере үйге кіріп келді. Бір тізерлеп отыра қалып, нан ауыз тиді де, маған: «Қажы-аға, уақытым аз, асығыспын. Сізді қонаққа шақыра келдім. Осы қазір жүріңізші!» – деп орнынан түрегелді. Атып тұрып, ере жөнелдім.

Пәуескеге отырып, Ертіске келдік. Бір қайықшы қайығымен тосып тұр екен. Қайыққа отырдық. Содан өзен ортасындағы Түйемойнақ аралына алып келді. Аралда дастархан жайылып, дәмге отырдық. Сонда мені шақырған жігіт себебін түсіндіргені: «Аға, арманым – елдің даңқын көтеріп жүрген сізді бір көру, қонақ етіп, құрмет көрсету еді. Алла бұл тілегімді қабыл етті. Енді сізден бір өтінішім: мені бір сынап көріңізші. Өйткені өз күшімді сынайтын адамды жолықтыра алмай жүрмін», – дегені. «Қалай? Күресіп пе?» – деп сұрадым. «Иә», – деп жауап берді.

Аралда ағаштардың арасындағы таса жердегі алаңқайға бардық. «Жол – сіздікі. Жасыңыз үлкен», – деп, аяқтарын алшақ қойып тұра қалды. Әлгіні олай-бұлай итеремін, тартып қаламын, тамыры терең емен секілді, былқ етпейді. Тұрған орнынан қозғай алмай-ақ қойдым. Қақиған мойны да иілмей қойды. «Ал енді өзің көр», – деп кезекті бердім. Сол-ақ екен, ол бір қолымен иығымнан қапсыра ұстады да, шыр айналдырып, дедектете жөнелді. Бір уақытта екінші қолымен қоса ұстады да, жерден көтере айналдырды. Дүние жүзінің қанша мықтысымен күрессем де ешуақытта мұндай күйге түспеп едім. Әлгі жігіттің қолында орамалдай желпілдеп, айнала ұшып жүрмін. Бір уақытта тік көтеріп алды да, жерге екі аяғыммен дік еткізіп қоя қойды. Сосын басын иіп, тізесін бүгіп, еңкейіп тағзым етіп: «Кешіріңіз, аға! Жа­уырыныңыз жерге тимесін», – деді.

Күші асып тұрып, тағы да аға деп сыйлап, жықпай тұр. Ешкімді маңайына жолатпауы да менің абырой-даңқыма сызат түспесін дегені.

Мен қазақ болып туылғаныма, үлкенді сыйлайтын әдет-ғұрпыма, оны білетін інілер барына қуанып, жүрегім елжіреп, иілген басын көтеріп, құшақтап алдым. Көзімнен жас та шығып кетті. Осындай ініні көтеріп, бағын ашсам, армансыз болатындаймын.

«Жүр, бауырым, менімен бірге. Дүние жүзінде саған тең келер ешкім жоқ. Өзім аралатамын. Үнемі жаныңда боламын. Дүние жүзінің балуандарын енді сен жығасың. Жүр менімен бірге», – дедім. Сөзіме, көңіліме риза болып, бірақ басын шайқады. Өмір бойы көре алмай жүрген туысын тапқандай, елжіреп, «ағалай» береді. «Аға! Жан аға! Дүние жүзі балуандарын жығатын, қазақты әлемге танытып жүрген сіз барсыз ғой. Мен несіне барамын? Менің жолым бас­қа болып тұр ғой», – дегенді алға тартты».

Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Әңгімеден Қажымұқан атамыздың қандай қасиеттерін көре аламыз?

2. Атамыз неліктен көзіне жас алды?

3. Қонаққа шақырған адамнан қандай үлгі алдыңыздар?

4. Қандай қасиеттер адамды дұрыс ірекетке бағыттайды?

5. Өзіңіз өмір жолыңызда нені басшылыққа аласыз? Әңгімелеп бер.

Интернет желісінен

4. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс

Сыныпты жүрек қалақшалар арқылы 6 топқа біріктіріп, әр топқа тапсырма беру.

Әр топқа қоржынға салынған түрлі (киіз үй, шаңырақ, торсық, таға, асық, Алтын адам) бұйым салпыншақтар таратылып беріледі.

Тапсырма:

Әр бұйымды дұрыс әрекетпен байланыстырып, өмірлік қағидаттар құрастыру ұсынылады.

Мысалы: Асық – әрқашан асығымыз алшысынан түссін десек, іс – әрекетімізді ізгілікке бағыттайық!

Домбыра – Қазақтың асыл домбырасының үніндей, айналамызға жағымды көңіл-күй сыйлайық!

Түйін.

Бұл әлемге келген соң, әр адам бақытты болуға лайықты. Ол үшін:

Жақсы болыңыздар!

Жақсы нәрсе туралы ойлаңыздар!

Жақсы нәрсе айтыңыздар!

Жақсы нәрсе тыңдаңыздар!

Жақсы нәрсе көріңіздер!

Жақсы әрекет жасаңыздар!

Бақытқа жеткізер жол – осы ғана!

Үнтаспа, брелоктар(салпыншақ), қоржын, түрлі түсті маркерлер, А4 парақтар.

4. Топпен ән айту

«Өзіңнен баста»

Сөзі:Ділбар Маликова Әні:Марат Балмырза

1.Бұл өмір сабырлы болғанды ұнатар,

Сыны бар, кей кезде қатыгез жылатар.

Адалдық туын көтеріп жүргеніңмен,

Жалғанда жан көп шалып, сені құлатар.

Уақыттың, түсін, қайта айналып келмесін,

Қайтару мүмкін емес тағдыр кемесін.

Адам боп өмір сүрем десең егер де,

Тәңірден кейін тек өзіңе сенесің.

Қайырмасы:

Керемет жан санамай өзіңді босқа,

Өзіңнен шыққан әрбір сөзіңді раста.

Иілмес айналаңның бәрі сен үшін,

Өзгерткің келсе бәрін өзіңнен баста.

2.Өмірде жүрме ешқашан тым тәкаппар,

Алдыңда күтер қашанда көп сынақтар.

Басыңа қонған бақ құсың бір күні ұшса,

Жақыныңнан өзгенің бәрі жырақта.

Арманыңның бағын бір биік белесін,

Дәлелде, бәріне жақсыға теңесін.

Өзгерткің келсе кенет жат мінезіңді,

Өзіңді білгін, өзің ғана жеңесің.

Қайырмасы:

Керемет жан санамай өзіңді босқа,

Өзіңнен шыққан әрбір сөзіңді раста.

Иілмес айналаңның бәрі сен үшін,

Өзгерткің келсе бәрін өзіңнен баста.

Түзу жолдан адаспай, көзіңді аш та,

Амалың бар ма, сірә, төзуден басқа.

Иілмес айналаңның бәрі сен үшін,

Өзгерткің келсе бәрін өзіңнен баста.

Үнтаспа

4. Үйге тапсырма

№15 сабақ Мұхтар Құрманалиннің «Серттесең – сөзіңе тұр» шығармасын оқып, түсініп алу.

Өзін – өзі тану оқулығы 6– сынып, 63-64бб

4. Сабақтың қорытынды сәті.

(Баяу әуен қойылады. Оқушылар денесін, басын тік ұстап, көзін жұмып отырады.)

- Көзімізді жұмып, еркін жайғасайық! Өз жүрегіміздің жылылығын сезініп, жүрек жылуымызды адамдарға, айналамызға жеткізу үшін іштей оларға жақсы тілектер тілейік. Жақсы ой ойлайық, жақсы сөз сөйлейік, жақсы іс жасайық! Бүгінгі сабақтан алған әсерлеріңізді жүректеріңізге түйіп алыңыздар. Жайлап көздеріңізді ашуға болады.

-Бүгінгі керемет сабақ үшін сіздерге көп рахмет, сау болыңыздар!!

Үнтаспа