Ашық сабақ "Атом құрылысы" 8 сынып

Күні: 14.11.2016 ж
Мұғалімнің аты-жөні: Ермекбаева А

Сынып: 8 Ә
Қатысқандар саны:
Қатыспағандар саны:

Тақырып:
17 Атом құрылысы. Атом ядросының құрамы. Изатоптар.

Сабаққа негізделген оқу мақсаттары
Атом деген сөзді сипаттайды
Атом құрылысын болжайды
Атом құрылысын нақты айтады

Сабақ мақсаттары
Барлық оқушылар:


Атом деген сөзді сипаттайды


Оқушылардың басым бөлігі:


Атом құрылысын болжайды, басқа заттармен ұқсастығын айтады.


Кейбір оқушылар:


Атом құрылысын нақты айтады, ашқан ғалымдар еңбегін атайды.

Тілдік мақсат
Оқушылар:
Атомқұрылысының ашылуында қандай ғалымдардың еңбегі айтылатынын, атом құрылысын білу.


Негізгі сөздер мен тіркестер:


Атом құрылысы


Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы
тілдік бірліктер:


Талқылауға арналған тармақтар:


Атом құрылысын анықтау не үшін қажет?
Пайдасы бар ма?


Сіз неліктен ... екенін айта аласыз ба?


Неліктен атом құрылысын жер шарының құрылысына ұқсатады?


Жазылым бойынша ұсыныстар:


Резерфорд еңбегі.
Нейтрон санын анықтайтын формула


Алдыңғы оқу
Салыстырмалы атомдық масса. Салыстырмалы молекулалық масса.

Жоспар

Жоспарланған уақыт
Жоспарланған жаттығулар (төменде жоспарланған жаттығулармен қатар,ескертпелерді жазыңыз)

Ресурстар
Бағалау

Уақыт

Басталуы












Ортасы
(Негізгі бөлім)

























































































Аяқталуы

Ұйымдастыру кезеңі
-Сәлемдесу
-Сынып оқушыларын түгендеу
Шаттық шеңберін құру
"Есім акронимі" ойыны
Үй тапсырмасын сұрау.
1.Атомдар дегеніміз не?
2.Молекулалар дегенміз не?
3.Жай заттар .....
4.Күрделі заттар....
Оқушыларды топқа бөлу
Атом және молекула ойыны арқылы 3 топқа бөлу.

Жаңа сабақ
Д. И. Менделеев атомдық массаларының осу ретімен орналасқан химиялық элементтер қасиеттерінің
периодты өзгеруінің себептерін айқындап бере алмады. Элементтердің қасиеттері не себепті олардың салыстырмалы атомдық массаларына периодты түрде тәуелді болатыны белгісіз еді. Бірақ Д. И. Менделеев
элементтердің атом құрылысы айқындалған сайын бұл сұраққа жауап беруге болатынын алдын ала болжады.ХХ ғасырда атом құрылысы айқындалып, оның құрылыс теориясы ұсынылды. Ғалымдар атомның ядродан және оның айналасында қозғалып жүретін электрондардан тұратынын анықтады.
1911 жылы ағылшын ғалымы Э. Резерфорд атом құрылысының планеталық моделін ұсынды. Бұл модель бойынша атомның ортасында оң зарядталған ядро бар, ал оны электрондар айналып жүреді. Электрон теріс зарядталған ең кіші бөлшек, оның заряды өлшем бірлігі ретінде қабылданған.Жалпы алғанда, атом электрбейтарап, яғни зарядсыз бөлшек болып саналады, себебі ядроның (оның) оң заряды электрондардың теріс зарядына тең. Мысалы, егер атом ядросының заряды +4 болса, оның айналасында әрқайсысы - 1 теріс зарядталған 4 электрон қозғалып жүреді.Кейіннен химиялық элемент атомдарының ядро зарядтарының сандық мөлшері сол элементтердің периодтық кестедегі реттік нөмірлеріне тең болатындығы анықталған. Мысалы, сутек элементінің реттік нөмірі 1, оның атомының заряды +1, ядросын сыртынан заряды - 1 болатын бір электрон айналып жүреді.Теллур атомы ядросының оң заряды +52, ал иодтікі +53, сондықтан олар периодтық жүйеде 52 және 53 нөмірде орналасқан. (Әрине, бұларды атомдық массаларының осу реті басқаша: ). Аргонның оң заряды +18, ал калийдікі +19, сондықтан калий аргоннан кейін тұр. Қазіргі кезде периодтық заңның тұжырымдамасы былайша оқылады: Химиялық элементтер, олар түзетін жай және күрделі заттардың қасиеттері сол элементтердің атом ядроларының зарядтарына периодты түрде тәуелді болады.Атомның ядро заряды химиялық элементтің қасиеттерін сипаттайтын маңызды шама. Атом құрылысы одан әрі зерттеу кезінде, оның ядросының құрамына протондар мен нейтрондар деп аталатын бөлшектер кіретіні анықталды.Әр түрлі атомдардың құрамындағы протондар мен нейтрондардың сандары да әр түрлі, бірақ атомдағы протондар мен нейтрондардың массаларының қосындысы сол элементтердің атомдық массасына тең: Атом құрылысын одан әрі зерттеу кезінде, оның ядросының құрамына протондар және нейтрондар деп аталатын бөлшектер кіретіні анықталды. (инт.тақтамен жұмыс ) Протонның таңбасы р, заряды +1, ал салыстырмалы атомдық массасы 1- ге тең болатын бөлшек. Ядродағы протон саны элементтің реттік нөміріне (Z) тең. Мысалы азот элементінің реттік нөмірі Z=7-ге тең, демек ядродағы протон саны 7, ядроның сыртынан 7 электрон айналып жүреді, азоттың ядросының заряды да +7 деген сөз. Ол қысқаша былай жазылады:14 N (7р, 7п) 7е.
7
Нейтрон (п)- массасы 1-ге тең, бірақ зарядсыз бөлшек. Ядродағы протон мен нейтронның массасы сол элементтің атомдық массасына тең: Аr = Z+Nr, мұндағы Аr - салыстырмалы атомдық масса , Z- реттік нөмірі, N- нейтрондар саны. Осыған орай нейтрондар санын да есептеуге болады: N= Ar – Z
Элемент атомының ядроларында нейтрон саны өр түрлі болуы мүмкін. Төжрибе арқылы табиғы магнийде массасы 24,25,26 болатын атомдар бар екені анықталған. Магний -24- те 12 протон, 12 нейтрон, магний- 25-те 121протон, 13 нейтрон, ал магний- 26- да 12протон, 14 нейтрон болады.бұлар изотоптар деп аталады. Изотоптар дегеніміз- ядроларында протон саны бірдей, бірақ, массалары әр түрлі белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрі. Изотоптарды белгілеу үшін элементтің химиялық белгісінің сол жақ шекесіне протондар мен нейтрондардың жалпы санын көрсетіп индекс қояды, мысалы, хлор 35 изотопы -35 CI(17р, 18п). Берілген элемент изотопының ядро зарядтары бірдей болғандықтан, оның электрон саны да өзгермейді, сондықтан химиялық қасиеттері де бірдей. Осыған орай химиялық элементке мынадай анықтама беруге болады: химиялық элемент дегеніміз- ядро зарядтары бірдей атомдардың белгілі бір түрі.
Хлордың орташа атомдық массасын анықтау.
A r (CI) 35 * 0,7553+37 * 0,1447= 35,453= 35,5

Видео көрсетіледі: Bilimland.kz сайтынан видеолар: Қазіргі атом моделі, Атом құрылымы, Атомдық номер, Массалық сан, Атом ядросының құрылымын анықтау.
Сайттағы тапсырманы орындау.
Қазіргі атом теориясы

Сабақты қорытындылау
Оқулықпен жұмыс
Глоссарий:
Қазіргі атом моделінің маңызды қасиеттері мыналар:
атом электрон, және нейтрон деп аталатын қарапайым бөлшектерден тұрады.
протондар мен ядро деп аталатын ықшамды орталық денені құрайды.
электрондар ядроны қоршайтын бұлт түзіп қозғалады.
Қазіргі атом моделінің маңызды қасиеттері

Атомның орталық құрылымы–ядро, ол оң зарядталған протондар мен электрлік бейтарап нейтрондардан тұрады.
Осылайша, ядроның жалпы заряды оң, ал шамасы
құрамындағы протондар санына тікелей байланысты
болады.
Атом моделі
электрон
нейтрон
протон

Атомның құрылымы
Протон 1911 жылы ашылған, салыстырмалы массасы 1, массасы нейтронмен шамалас.
Протон
Нейтрон
Электрон
Қарапайым бөлшектердің өзіндік ішкі құрылымы бар,
олар деп аталатын, өз алдына тіршілік ете
алмайтын бөлшектерден тұрады.
Атомның әрі қарай бөлінуі
Электрон протон нейтрон кварктер
Ұғымдарды берілген мәліметтермен сәйкестендіріңіз
1.Тапсырма
Ұғымдарды берілген мәліметтермен сәйкестендіріңіз.
Протон
Атом ядросы
Нейтрон
Электрон
Кварктер



Протон, нейтрон және электрондардың құрамына кіреді
Оң зарядталған бөлшек
Электрлік бейтарап
Атомның құрамында оң заряды
Протоннан шамамен 2000 есе жеңіл




Материяның күрделі құрылысы
Бізге белгілі барлық материя—Жердегі барлық заттардыңқұрылыс бөлшектеріболып саналатын молекулалар менатомдардан тұрады.
Атомның ішкі құрылысы
Атом үш негізді субат
омдық бөлшектен құралады; олар:
электрондар, протондар және нейтрондар. Тығыз жинақталған протондар мен нейтрондар атом ядросын түзеді, ал электрондар оның айналасында жеке траектория бойымен қозғалады.
Эрнест Резерфорд (1871-1937)
Жаңа Зеландиялық ағылшын физигі 1871 жылы 30 тамызда Жаңа Зеландиядағы Нельсонға жақын Брайтвотерде туылған. Резерфорд өз заманында ешкім көп білебермегенсәулелердіңформаларын жіктеп, альфа, бета және гамма сәулелеріне атау берген.
Атом өлшемі
Атомдар—өте кішкентай. Әдетте, атомның диаметрі
шамамен 10−10м, яғни 100 пм.
2. Тапсырма
Келесі сандарды стандартты түрге түрлендіріп көріңіз:
0.02 м = נ10 0.000 02 м=נ10 300 атом = נ10 15 000 атом = נ10
Қарапайым бөлшектердің қасиеттері
Субатомдық бөлшектердің негізгі қасиеттерімен танысыңыз.
Бөлшек
Масса (кг)
Салыстырмалы масса
Салыстырмалы заряд
Таңба

Электрон
9.109נ10−31
5.45נ10−4
−1
e


Протон
1.673נ10−27
1
+1
p


Нейтрон
1.675נ10−27
1
0
n

Салыстырмалы масса мен заряд
Электрон мен протонның салыстырмалы
заряды сәйкесінше−1 мен+1-ге тең, бұл
екі бөлшектің зарядтары бірдей, ал таңбалары
қарама-қарсы екендігін көрсетеді.

электронның салыстырмалы
массасы
3.Тапсырма
Субатомдық бөлшектердің қасиеттерін зерттеп, сөйлемдерді аяқтаңыз.
Атом электрлік бейтарап болғандықтан, атомдағы электрондар саны ядродағы протондар санынан
болуы керек. Электрон протон мен нейтронға қарағанда есе жеңіл. Электронның массасы атом массасының бөлігін құрайды. Атомның массасы .
4. Тапсырма
Сутек екі сутегі атомынан тұратынH2молекуласы түрінде кездеседі. Сутектің әр атомы бір протон мен бір электроннан құралған. Сутек молекуласының салыстырмалы массасын және килограммен өрнектелген массасын есептеңіз.

Сергіту сәті (Жұмбақ жасыру)
1.Өзім газбын менімен демаласың,
Жоқ болсам ауа жетпей қиналасың. (оттек)
2.Ең жеңіл элемент саналады,
Периодтық жүйе осыдан бастау алады. (сутек)
3.Өзі ауыр металға жатады,
Балалар осы металл құйған сақамен атады. (қорғасын)
4.Машина мен трактордың жаны,
Қара металлургияның наны. (темір)
5.Ол болмаса асыңның дәмі кірмес,
Кім бар ортада оны білмес. (ас тузы - NaCI)
6.Адаммен жануардан бөлінеді,
Өсімдіктің торына ілігеді. (көмірқышқыл газы – CO2)

5.Тапсырма:
Электрондардың молекула массасындағы үлесі
болғандығы сонша, оны ескермеуге .H2молекуласының салыстырмалы массасы сутек атомдарының салыстырмалы массаларының тең:1 1 = . Килограммен өлшенетінH2 молекуласының массасы бірдей өлшем бірліктегі сутек атомдарының массаларының тең: 10−27 кг 10−27 кг = נ10−27 кг.
6.Тапсырма
Кестені толтырыңыз.
Элемент
Таңбасы
Саны:
Атом саны
Массалық сан



p+
e−
n0



Фтор

9

10



Фосфор




15
31

Кобальт


27
32



Алтын



118

197

Плутоний



145
94





Элемент



Таңбасы



Саны:
Атом саны
Массалық сан



p+
e−
n0



Көміртек

26

30



Никель




8
16

Магний


16
16



Цезий



90

153

Тулий



28
23



Элемент
Таңбасы
Саны:
Атом саны
Массалық сан



p+
e−
n0



Темір

26

30



Оттек




8
16

Күкірт


16
16



Европий



90

153

Ванадий



28
23






Атомдық нөмір атомдық нөмір (Z)= атомдағы электрондар саны = ядродағы протондар саны
Литий атомының моделі литийдің атомдық нөмірі Z = 3
Атомдық нөмір Сутек атомы ең қарапайым атом болып табылады. Оның атомы бір протон мен бір электроннан
тұрады.
7.Тапсырма
Кестені толтырыңыз.

Элемент
Таңбасы
Атомдық
нөмірі (Z)
Протондар саны
Электрондар саны


Ca

20


ксенон

54




Ag


47

азот


7



K


19



атомдық нөмір (Z) = ядродағы протондар саны = атомдағы электрондар саны



Элемент
Таңбасы
Атомдық
нөмірі (Z)
Протондар саны
Электрондар саны


Mg

12


темір

26




Cl


17

алтын


79



C


6


атомдық нөмір (Z) = ядродағы протондар саны = атомдағы электрондар саны



Массалық сан
массалық сан (А) = протондар саны (Z) + нейтрондар саны
Массалық сан
Ядродағы протондар мен нейтрондардың жалпы
саны массалық сан деп аталады, және А әрпімен
белгіленеді. протоннейтрон1837 электронмассалық сан (A)=протондар саны (Z)+нейтрондар саныкөміртектің массалық саны = 6 + 6 = 12
8.Тапсырма
Суретке қарап, элементтердің периодтық кестесін пайдалану арқылы, суретте берілген элемент моделін және оның массалық санын анықтаңыз.

Берілген элемент атомының белгіленуі осы элементтің атомдық нөмірімен анықталады.

массалық сан (А) = протондар саны (Z) + нейтрондар саны





Электрон нейтрон протон
Атом ядросының құрылымын анықтау
A Z X
A–массалық сан Z–атомдық нөмір X–элементтің таңбасы
нейтрондар саны = массалық сан (A)–атомдық нөмірі (Z)
A–протондар мен нейтрондардың жалпы саны Z–протондар саны
Ядро құрылымын анықтау Элементтің атомдық нөмірі мен массалық саны қысқартылған түрде, элемент таңбасының сол жағында жазылады. массалық санмассалық сан (A)=протондар саны (Z)+нейтрондар саны атомдық нөмірнейтрондар саны=массалық сан(A)-протондар саны(Z)Z = 4A = 9протондар саны = 4нейтрондар саны = 9 - 4 = 5электрондар саны = 4
9.Тапсырма
Алтын–ең қажетті химиялық элементтердің бірі. Алтынның қасиеттерін анықтаңыз.

протондар саны:
нейтрондар саны:
электрондар саны:
Атомдық нөмір (Z) протондар санын көрсетеді.

А-Z айырмасы нейтрондар санына тең.


Электрондар саны протондар санына, яғни Z-ке тең.




10. Тапсырма
Оттек изотоптары
168О
178О
188О

Протондар саны




Нейтрондар саны




Электрондар саны




Ядро заряды




Атомдық массалары





11. Тапсырма. .Кестеде көрсетілген элементтер бөлшектердің саны бойынша элементті анықтаңдар.
Элементар бөлшектер
Элемент

Протондар саны
Нейтрондар саны
Электрондар саны


14
24
70
14
28
103
14
24
70



3.Қазіргі уақытта белгілі элементтердің қайсысының атомдарында электрондар саны ең көп? Осы элемент үшін:
А) реттік нөмірін және таңбасын______________
Ә) периодын, тобын және топшасын_______________
Жауаптарды тексеру. Топтар жауап парақтарымен ауысып бір-бірінің жауабын тексереді, баға қояды.
Кері байланыс

Үй тапсырмасы: 17 Атом құрылысы. Атом ядросының құрамы. Изатоптар.
№ 8,11 есептерді шығару








Оқулық






Оқулық






































































Bilimland.kz сайты
















































































































































Жұмбақ











Түстер бойынша

























































































Бас бармақ






Балдық жүйе бойынша
2 мин


3 мин



5 мин



2 мин






















































10 мин





15 мин












































































































































3 мин

































































































































































































3 мин

1 мин



Қосымша ақпарат
Bilimland.kz сайтынан видеолар: Қазіргі атом моделі, Атом құрылымы, Атомдық номер, Массалық сан, Атом ядросының құрылымын анықтау.



Саралау: Кесте толтыру, есептер шығару.
Х.Бағалау
Түстер бойынша
Бас бармақ
Бал бойынша


Пәнаралық байланыс
Қауіпсіздік және
еңбекті қорғау ережелері
АКТ мен байланыс құндылықтардағы
Байланыс
Физика, алгебра

Рефлекция:
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да,оқуды да ескеріңіз)?


Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады (оқытуды да,оқуды да ескеріңіз)?