Ашық сабақ. "Бұйрық рай"

Пәні:

Қазақ тілі

Пән мұғалімі: Оңғарбаева Г.Ж.

Сыныбы:

7 «б» сынып

Күні: 27 ақпан, 2017 жыл

Сабақтың тақырыбы:

Бұйрық рай

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Бұйрық рай туралы мағлұмат беру, оның жасалуын түсіндіру. Бұйрық райдың өзіне тән ерекшеліктерін ұғындыру.

Дамытушылық: Оқушылардың білімдерін шыңдау, шығармашылыққа, шапшаңдыққа баулу, ой-өрістерін кеңейтіп, пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Танымдық: Таным қабілетін шыңдау, оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылардың тақырыпты толықтай меңгеруі;

• Сабаққа белсене қатысуы;

• Өз ойларын еркін жеткізе білуі.

Технология, әдіс, стратегиялар

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Ресурстар

Уақыты

І.

Ұйымдастыру кезеңі

– Оқушылармен амандасу.

–Түгендеу, оқушылар назарын сабаққа аудару.

-Оқушыларды топқа бөлу.

• Амандасады

• Сабаққа зейін аударады, жоқ оқушыларды айтады.

• Оқушылар топқа бөлінеді.

3 минут

ІІ. Үй жұмысы

Үй жұмысы тексеріліп, қосымша сұрақтар қойылады.

5 минут

ІІІ. Жаңа сабақ

Тыңдаушыға қаратылып, қимылдың, іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі бұйрық рай деп аталады. Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды! Ғылым таппай мақтанба. Қызсын еңбек, қайнасын күш майданда. Мен жазайын сізге хат, Оқып көрсін ол шыңдап.

Етістіктің бұйрық рай тұлғасы бұйрықтық мағынамен бірге талап ету, тілек ету, ниет мағыналарын білдіреді. Әдетте бұйрықтық, талап ету мағынасы ІІ және ІІІ жақтарда анық көрінеді де, І жақта көбінесе ниет ету мағынасында келеді.

Слайд

7 минут

ІV. Жаттығулар орындау.

Оқушылық деңгей.

149-жаттығу.

Бұйрық райлы етістікті табыңдар, қай жақта айтылғанына назар аударыңдар.

1-топ: Фонетикалық талдау

2-топ: Морфологиялық талдау

3-топ: Сөйлем мүшесіне талдау.

1-топ:

1.Анаңа ауыр сөз айтпа!

Атыңа ауыр жүк артпа!

Айтпа, артпа – ІІ жақ, жекеше, анайы.

2.Аға алдында пейіліңді көрсет,

Іні алдында мейіріңді көрсет.

Көрсет – ІІ жақ, жекеше, анайы.

3.Оң қолың ұрыс бастаса,

Сол қолың арашасы болсын.

Болсын – ІІІ жақ, жекеше.

А- дауысты, жуан, ашық, езулік;

Й- дауыссыз, үнді;

Т- дауыссыз, қатаң;

П- дауыссыз, қатаң;

К- дауыссыз, қатаң;

Ө- дауысты, жіңішке, ашық, еріндік;

Р- дауыссыз, үнді;

С- дауыссыз, қатаң;

Е- дауысты, жіңішке, ашық, езулік;

Б- дауыссыз, ұяң;

О- дауысты, жуан, ашық, еріндік;

Л- дауыссыз, үнді;

Ы- дауысты, жуан, қысаң, езулік;

Н- дауыссыз, үнді.

2-топ:

4.Қорықсаң, от жақ.

Жақ – ІІ жақ, жекеше, анайы.

Тұлғасына қарай: негізгі; Құрылысына қарай: дара; Мағынасына қарай: болымды, сабақты.

Түбірі: жақ.

5.Келмей жатып қорықпа,

Көрмей жатып тарықпа.

Қорықпа, тарықпа – ІІ жақ, жекеше, анайы.

Тұлғасына қарай: негізгі; Құрылысына қарай: дара; Мағынасына қарай: болымсыз, салт.

Түбірі: қорық, тарық; -па – болымсыз етістік жұрнағы.

6. Атың барда жер таны,

Асың барда ел таны.

Таны – ІІ жақ, жекеше, анайы.

Тұлғасына қарай: негізгі; Құрылысына қарай: дара; Мағынасына қарай: болымды, сабақты.

Түбірі: таны.

3-топ:

7. Ақылдыдан үйрен, сұмнан жирен.

Үйрен, жирен – ІІ жақ, жекеше, анайы.

8. Сырын білмеген адамға сырыңды айтпа,

Қасақы жауға шыныңды айтпа.

Айтпа – ІІ жақ, жекеше, анайы.

9. Сол көзіңе оң көзің қарауыл болсын.

Болсын – ІІІ жақ, жекеше.

Тақта, дәптер.

7 минут

Алгоритмдік деңгей.

152-жаттығу.

Батаны жатқа жазып, етістіктердің бұйрық райда тұрғанын дәлелдеңдер.

Бұйрық райлы етістіктер: болма, бол, бағала, арала, сағала.

Оқулық, дәптер

5 минут

Ізденімділік деңгей.

Бұйрық мәнде айтылып тұрған мақал-мәтелдер тауып жазу.

1. Досыңа өтірік айтпа, дұшпаныңа сырыңды айтпа.

2. Бір түлікке бай болғанша, әр түлікке сай бол.

3. Білегіңе сенбе, біліміңе сен.

4. Таспен атқанды аспен ат.

5. Жалғыз жүріп жол тапқанша, көппен жүрге адас.

6. Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.

7. Биік тауды алыстан көріп, түбіне барма,

Жақсының атын естіп үйіне барма.

Дәптер

4 минут

Шығармашылық деңгей.

«Суреттер сөйлейді»

Суретке қарап бұйрық райға сөйлем құрау.

1. Дайындалыңдар, ертең жауға аттанамыз!

2. Сенің ауру қойың бізге керек емес, алып кет!

3. Лақтарым, мен келгенше есікті ешкімге ашпаңдар!

Слайд, суреттер

5 минут

V. Бекіту сұрақтары.

«Балық аулау» ойыны.

1. Бұйрық рай дегеніміз қандай рай?

2. Бұйрық райдыі өзіне тән ерекшелігін ата.

3. Бұйрық райға мысал келтір.

4. Бұйрық рай жіктелгенде бірінші жақта қандай мағына береді?

5. Кел бұйрық райлы етістігін жікте.

6. Өтініш, тілек ету мағынасында бұйрық райға қандай жұрнақтар жалғанады?

7. Үстел үстін жинай сал, мен сабағымды даярлайын. Бұйрық райлы сөйлем қай жақта тұр?

Жауаптары:

1. Тыңдаушыға қаратылып, қимылдың, іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі бұйрық рай деп аталады.

2. а) жіктік жалғаулары етістіктің негізгі және туынды түбіріне, етіс және болымсыз етістік тұлғасына бірдей жалғана береді. ә) Бұйрық райдың ІІ жақ анайы түрінде қосымшасы болмайды. Етістік негізгі және туынды түбір немесе етіс және болымсыз етістік тұлғасында келсе дәл сол қалпын сақтап, жіктеледі.

3. Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды! Ғылым таппай мақтанба.

4. Ниет ету.

5. І жақ: келейін, келейік

ІІ жақ: кел, келіңдер

келіңіздер

ІІІ жақ: келсін, келсін.

6. –шы, -ші.

7. ІІ жақ, анайы.

Қармақ, балық

5 минут

Үйге тапсырма

• Ереже

• 150-жаттығу.

• Бұйрық райда жазылған ақындардың өлеңдерін жазып келу.

2 минут

Бағалау.

Сабақ басында әрбір топтың басшысына бағалау парағы беріледі. Топ басшылары топ құрамындағы оқушыларды әр тапсырма сайын бағалап отырады.

Бағалау парағы

2 минут