Ашық сабақ: "Етістіктің райлары"7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: а) оқушылардың етістіктің рай категориясы туралы алған білімдерін бекіту, тұжырымдау

ә) ойлау, қабылдау қабілеттерін жетілдіру шығармашылық қабілеттерін дамыту

б) отансүйгіштікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі: ашық сабақ, жарыс сабағы

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, топпен жұмыс, шығармашылық жұмыстар

Сабақтың көрнекілігі: семантикалық карталар, оқулық, схема, топ аттары жазылған қағаз, мақалдар жазылған таблица

Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Сабақтың барысы.

Ι.Ұйымдастыру.

ΙΙ.Өткен тақырыпқа шолу. Оқушылар, біз сіздермен етістіктің рай категориясын қайталайық.Сіздердің білімдеріңізді тексеру мақсатында, қазір бірнеше тапсырмалар орындаймыз.Бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді.Алдымен екі топқа бөлініп алайық, ол үшін мына мақалдардың мәнін ашып беріңдер.

1.Отан үшін отқа түс, күймейсің. 2. Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар.

Бірінші мақал Отан туралы, екіншісі тұлпар туралы.Ендеше топтарыңның аты «Отан» және «Тұлпар» болсын. Сайысымызды бастайық. ΙΙΙ. «Біліміңді байқап көр» ( оқушылардың теориялық білімдерін тексеру)

1.Етістіктің райлары дегеніміз не? 2.Етістіктің райлары меншақтарының арасында қандай ұқсастық пен өзгешелік бар? 3.Рай түрлерін ата. 4.Ашық рай нені білдіреді, қалай жасалады? 5.Бұйрық рай дегеніміз не, қалай жасалады? 5.Шартты рай дегеніміз не, қалай жасалады? 6.Қалау рай және оның жасалуы

ΙV.Оқулықпен жұмыс (тақтада және дәптерде орындау)

Тақтаға әр топтан оқушыларды кезек-кезек шығарып, етістіктердің шақтарын анықтату Болатын –ашық рай, ауыспалы өткен шақ Көрінеді – ашық рай, ауыспалы өткен шақ.

V.Мәнерлеп оқу. «Поэзия минуты»

Ф.Оңғарсынованың ана тақырыбындағы өлеңін мәнерлеп оқу (163-жаттығу) өлең кімге арналған? Автордың тағы қандай өлеңдерімен таныспыз? Өлеңнен бұйрық райлы, қалау райлы,ашық райлы етістіктерді табыңдар ашық райда тұрған етістіктің қай шақта тұрғанын талдаңыздар.

Бұйрық рай – тыңда Қалау рай – салғың келеді, айтқың келеді Ашық рай – еккен, түлеткен, күл еткен, тұрған, сарқылмайтын (бұрынғы өткен шақ)

V

Етістік

райлары

g

-ғы,-гі, -қы, -кі, +кел

-са, -се, +игі еді

-ғай, -гей, -қай, -кей

Үш жақтың біріеде қолданылады,

Сөйлеушінің шындыққа қатысын

білдіреді

2

Қимылдың, іс-әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіреді, - са, -се жұрнақтары арқылы жасалады

Іс-әрекеттің орындалуын талап ету

мағынасын білдіреді, көбіне ΙΙ жақ

Етістіктің

райлары

VΙΙ.Әр райға қатысты мақал-мәтел, нақыл сөздер жарысы

Адамды түсіне қарап таныма,ісіне қарап таны. Не ексең соны, соны орасың . Мезгіл жетсе, мұз ерір. Көп іздеген адам көмбенің үстінен шығар. Бай болсаң, халқыңа пайдаң тисе игі еді, Батыр болсаң, жауыңа найзаң тисе игі еді. VΙΙΙ.Тапсырмалар 1.«Сәйкестік тесті» Ойнады ------------------ тұйық етістік Бара жатыр ------------ есімше Сұраған ------------------ өткен шақ Кесіп -------------------- осы шақ Байлау ------------------ көсемше Қатыспақ ------------- келер шақ

2. «Кім жылдам?» Семантикалық картаны толтыру

3.Шығармашылық жұмыс. а) Сөйлем мүшесіне талдау 1.Шәкәрім Стамбұлда болған еді. 2.Үйдің төңірегі қобырап жатыр. 3.Жақсы жаныңа жолдас болар. 4.Екеуінің әңгімесі аяқталмай қалды. ә) Мақалдардағы етістік райларын анықта. 1. Отан үшін отқа түс, күймейсің. 2.Мың жүйрік арасында бір тұлпар шығады алға. Түс – бұйрық рай, ΙΙ жақ, жекеше. Шығады – ашық рай, ауыспалы осы шақ, ΙΙΙ жақ. 4.«Тез тап» а) Сөзжұмбақ шешу 1.Ағаш түрі 2.Әкенің әкесі 3.Ұлттық әшекей бұйым 4. Қалыңдықтың бас киімі 5. Пәннің аты 6. Көрнекті ақын 7. Есікті ашатын құрал ә) Семантикалық картаны толтыру

С

Ашық рай

Бұйрық рай

Қалау рай

Шартты рай

Етістіктің райлары

Қорытынды. Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма: 164-жаттығу «Бақыт» тақырыбына ойтолғау жазып келу