«ЖАРМА ТЕХНОЛОГИЯ КОЛЛЕДЖІ»КММ

білім беру ұйымының атауы

Техникалық және кәсіптік, негізгі орта білімнен кейінгі

білім беру ұйымдарына арналған оқытушының

САБАҚ ЖОСПАРЫ

Модуль /пән атауы: БМ 01 Транспорт құралдарының құрылымы және техникалық қызмет көрсету / Автомобильді жөндеу және пайдалану

Сабақ тақырыбы: Қозғалтқыштың салқындату жүйесінің құрылғысы

Дайындаған оқытушы: ______________ Бектурганов Бекболсын Толегенович

"____" _____ 20____ жыл

1.Жалпы мәліметтер:

Курс: ІІІ

Топ: 4 АЕ Қатысушылар саны:_______ Қатыспағандар саны _______

Сабақ түрі: Аралас сабақ

2. Сабақтың мақсаттары:

Білімділік: Салқындату жүйесі туралы түсінік беру және олардың түрлерімен таныстыру.

Салқындату жүйесіне жататын қозғалтқыштың бөліктері туралы білім, біліктерін қалыптастыру

Дамытушылық: Студенттердің жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту. Қарыштап дамып жатқан заманда белсенді, жаңашыл, сыншыл, білікті тұлғаны қалыптастыру. Өзіндік жұмыстарды жүргізе отырып, оқушылардың білім,білік, дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік:Студенттердің эстетикалық талғамын қалыптастыру, еңбекқорлық, ұйымшылдық, ізденімпаздық қасиеттерін дамыту, өз мамандығына деген құрметті, жауапкершілікті сезінуге үйрету.

3. Сабақтың міндеті: Тақырыпты түсіну арқылы сабаққа деген қызығушылық толығымен қалыптасады, тапсырмалар арқылы білімдерін дамытады

4. Күтілетін нәтиже: салқындату жүйесінің бөлшектерін диагностикалауды және ұсақ кемшіліктерді жоюды білу

5. Оқыту әдістері, педагогикалық техникалар, педагогикалық технологиялар

Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс – тәсілдер, Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау, Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету”, Оқытуды басқару және көшбасшылық.

6. Қажетті ресурстар: ОӘК, дәрістер жинағы, презентация, интерактивті планшет, интернет

Қосымша ақпарат көзі (әдебиет): Пехальский А. П. Автомобильдер құрылысы

7. Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі

ә) Өткен сабақты қайталау

б) Жаңа сабақты түсіндіру

в) Тапсырмалармен жұмыс, қорытындылау

г) Үй тапсырмасын беру, бағалау

:

«Автомобильдің жалпы құрлысы » бойынша қайталау сұрақтары:

1. Автомобильдің негізгі құрамы

2. Газ тарату механизмінің қызметі

3. Иінді бұлғақты механизм

4. Автомобильдің тежеуіш межанизмі

5. Қозғалтқыштың майлау жүйесі

6. Автомобильдің беріліс қорабы

7. Қозғалтқыштың қоректендіру жүйесі

8. Карданды беріліс

9. Ілініс механизмінің құрлысы

10. Автомобильдің артқы көпірі

Бір сұраққа 100 балмен бағалау.

Жаңа материалдарды хабарлау

Суыту жүйесі.

Жұмыс кезінде қозғалтқыш бөлшектері механикалық ғана емес, сонымен қатар елеулі термиялық стресске ұшырайды. Кейбір компоненттердің қызуына әкелетін үйкеліс күшінен басқа, қозғалтқыш ауаны отын қоспасымен жағады. Сол кезде жылу энергиясы өте үлкен мөлшерде шығарылады. Температура, оның кейбір бөлімдеріндегі қозғалтқыштың өзгеруіне байланысты, 1000 градустан асып кетуі мүмкін.

Металл элементтері қыздырылған кезде кеңейеді, олардың сынғыштығын арттырады. Өте ыстық ортада ауа / отын қоспасы бақылаусыз тұтанып, құрылғыда детонация пайда болады. Қозғалтқыштың қызып кетуіне байланысты проблемаларды жою және қондырғының оңтайлы температурасын сақтау үшін автомобиль салқындату жүйесімен жабдықталған

Двигатель жұмыс істеген кезде цлиндр ішінде жанған жанармай және осыдан 1800 – 3000 градусқа дейін қызған газ цилиндрлер кенересін, поршень мен блок қалпақшасын қыздырады. Суыту жүйесі қызған бөлшектерді суыту үшін қажет. Іштен жанатын двигательдерде артық жылуын шығаруды сұйықпен немесе сыртқы ауаның көмегімен жасанды түрде суыту арқылы жүзеге асырады.

Суыту жүйесінің негізхгі қызметі, ол двигательдің қызған бөлшектеріндегі артық жылуды сыртқа шығарып, қоршаған ортаға таратып жіберу болып табылады, яғни двигательдің қызған бөлшектерінен сыртқа жылу тасымалдайтын қондырғы болуы қажет. Осы тұрғыдан қарағанда двигательдердің суыту жүйесі осы жылуды тасымалдапйтын материалдардың түріне қарай екі түрге бөлінеді. Оның біріншісі ауа болса, екіншісі сұйық болады. Олай болса двигательдер ауамен суытылатын ненмесе сйықпен суытылатын болып екі түрге бөлінеді және олардың құрылысы да әртүрлі болады.

Ауамен суытылатын двигательдерде двигательдің қызатын негізгі бөлшегі цилиндр блогы мен оның басына арнаулы аралықтарынан ауа жүретін етіп қабырғалар жасалады. Ол қабырғалар әрі суытылатын бөлшектің ауамен жанасатын ауданын көбейтеді. Енді сол қабырғалардың аралықтарынан сыртқы қоршаған ортадан арнаулы желдеткіш арқылы ауа үрлейді. Үрленген ауа сол қабырғаларды аралап өткен кезде бөлшектерде артық жылуды өзіне қабылдап, әрі қарай сыртқы қоршаған ортаға шығып кетеді. Мұндай суыту жүйесі құрылысы жағынан өте қарапайым бола тұрса да, оның негізгі кемшілігі сырттағы қоршаған ортаға тәуелді жұмыс істейді. Көбінесе жазғы ыстық кездерде қозғалтқышты қалыпты жағдайға дейін суыта алмайды. Сондықтанда мұндай суыту жүйенлері , қуаты аз кішігірім двигательдерде қолданылады.

Автомобильдердің двигательдерінде көпшілік жағдайда сұйықпен салқындататын жүйе қолданылады. Олардың да атқаратын қызметі жоғарғыдай бірақ жылу тасымалдау үшін арнаулы сұйық (су, антифриз, тосол) қолданылады. Олардың құрылысы мен жұмыс схемасы суретте көрсетілген.

Сұықпен суыту жүйесінің схемасы.

1-төгу краны; 2-радиатор; 3-қосалқы қабырғалар; 4-бу түтігі; 5-радиатор қақпағы; 6-желдеткіш; 7-шкив; 8,9,15-жеңшелер; 10-термостат; 11,12-су көйлегі; 13-термометр; 14-су насосы.

Двигательдердің суыту жүйесі мынандай негзгі құрылғылардан тұрады: радиатор (2), желдеткіш (6), су насосы (14), термостат (10), су көйлегі (11), жалғастырғыш жеңшелер (8,15) және термометр (13). Осылайша құрылған суыту жүйесі мына ретпен өз қызметін атқарады. Двигатель қызып тұрған кезінде су насосы (14) радиатор (2) арқылы суытылған тсұйықты су көйлегіне (11) айдап кіргізеді. Ол сұйық қатты қызатын негізгі бөлшектер цилиндрдің айналасымен арнаулы кагалдар (12) арқылы термостатқа (10) келеді. Бұл кезде термостаттың клапаны ашық тұрғандықтан сұйық жоғарғы жалғастырғыш жеңше (8) арқылы радиатордың үстіңгі жағына құйылады. Одан әрі қарай сұйық жіңішке түтікшелер арқылы оның төменгі жағына ағады. Осы кезде желдеткішпен радиатор арқылы сорылған ауа ағыны жіңішке түтіктер ішіндегі сұйықты суытады. Енді суыған сұйық төменгі жалғастырғыш жеңше (15) арқылы су насосына сорылып, жоғарғыдағы процесс қайталана береді.

Салқындатқыш блогы. 

Бұл қозғалтқштың бөлігі. Цилиндрлер блогында және цилиндрлердің бас бөлігінде жұмыс жасайтын сұйықтық қазіргі қозғалтқыштарда айналатын ішкі жану қозғалтқышындағы арналар жүйесін құрайтын қуыстар жасалады. Бұл температураның жоғарылауын сезінетін цилиндрлер блогынан жылуды кетірудің ең тиімді әдісі. Ссалқындатқыш блок қабырғасының ең көп салқындату қажет болатын бөліктерімен байланысатын етіп жасайды

Сұйықтықпен салқындату жүйесінде салқындатқыш сұйықтық ретінде су мен қатпайтын сұйықтықтар қолданылады. Салқындатқыш сұйықтықтар қанағаттандыруы тиіс негізгі талаптар:

• жылуды тиімді бөлу;

• жоғары температурада қайнау және жылы булану;

• төменгі температурада кристалдану;

• металл бөлшектерді тоттандырмау және резеңке бөлшектерді бүлдірмеу;

• жұмыс үдерісі кезінде көбіктенбеу;

• арзан болу;

• өртке қатысты қауіпсіз болу және денсаулыққа зиянды болмау.

САЛҚЫНДАТУ ЖҮЙЕСІ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

Автокөліктегі салқындату жүйесінің мақсаты - жұмыс істеп тұрған қозғалтқыштан артық жылуды кетіру. Ішкі жану қозғалтқышының түріне (дизель немесе бензин) қарамастан, ол міндетті түрде осы жүйеге ие болады. Бұл қуат блогының жұмыс температурасын ұстап тұруға мүмкіндік береді температурасын ұстап тұруға мүмкіндік береднемесе бензин) қарамастан, ол міндетті түрде осы жүйеге ие болады. Бұл қуат блогының жұмыс температурасын ұстап тұруға мүмкіндік береді

Қозғалтқышты сұйықтықпен салқындату жүйесі:

1, 2, 3, 5, 15, 18 - шлангтер; 4 - келте құбыр; 6 - таратқыш кіші бак; 7,9 - тығындар;

8 - салқындату рубашкасы; 10 - радиатор; 11 - қап; 12 - желдеткіш; 13, 14 - тегершіктер;

16 - қозғалтқыш белдік; 17 - сорғы; 19 - термостат

САЛҚЫНДАТУ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛҒЫСЫ ЖӘНЕ ЖҰМЫС ПРИНЦИПІ

Автокөліктің жеке модельдерінің құрылымдық жағынан әр түрлі болуы мүмкін болғанымен, олрдың принциптері өзгеріссіз қалады. Жүйелік құрылғыға келесі элементтер кіреді:

Цилиндрлер блогы - қозғалтқыштың базалық бөлшектері болып саналады.

Оған барлық негізгі бөлшектерді және қозғалтқыштың түрлі жүйесіндегі құрылғыларын бекітіп орнатады. Қозғалтқыштардың цилиндрлер блогы жоғарғы картермен бірге бір бүтін болып құралған.

Салқындатқыш радиатор.  Қозғалтқыштан шыққан ыстық сұйықтық оның қуысына енеді. Радиатордағы қабырғалар өте жұқа болғандықтан, оларда түтіктер мен жүзгіштер көп болғандықтан, олар арқылы өтетін ауа жұмыс ортасын тез салқындатады.

Жылыту жүйесінің радиаторы. Бұл элементтің дизайны негізгі радиаторға ұқсас, тек оның мөлшері бірнеше есе аз. Ол пеш модуліне орнатылған. Термостст жылыту қақпағын ашқанда, жылытқыштың желдеткіші жылу алмастырғышқа ауаны жібереді. Жолаушылар салонын жылытуға қосымша, бұл бөлік қозғалтқышты салқындатуға арналған қосымша элемент ретінде жұмыс істейді. Мысалы, көлік кептелісте болған кезде, жүйеде салқындатқыш қайнап кетуі мүмкін. Кейбір жүргізушілер ішкі жылуды қосып, терезелерді ашады

• Желдеткіш. Бұл элемент радиатордың жанында орнатылған. Оның дизайны желдеткіштердің кез-келген модификациясымен бірдей. Ескі машиналарда бұл элементтің жұмысы қозғалтқышқа тәуелді болды - иінді білік айналған кезде пышақтар да айналды. Заманауи дизайнда бұл мөлшері радиатор аймағына байланысты болатын жүздері бар электр қозғалтқышы. Ол контурдағы сұйықтық өте ыстық болған кезде іске қосылады, ал жылу алмастырғыштың табиғи үрленуі кезінде пайда болатын жылу беру жеткіліксіз. Әдетте бұл жазда, автомобиль тұрған кезде немесе баяу қозғалғанда, мысалы, кептелісте болады.

Сорғы. Бұл қозғалтқыш жұмыс істегенше үздіксіз жұмыс істейтін су сорғысы. Бұл бөлік салқындату жүйесі сұйық типтегі қуат блоктарында қолданылады. Көп жағдайда сорғы белдікті немесе тізбекті жетекті басқарады (шкивке уақыт белдеуі немесе тізбек салынады).