Атақты қазақ хандары

Түсінік хат

9 сыныпқа арналған «Атақты қазақ хандары» атты факультатив курсының бағдарламасы аптасына 1-рет, жылына 34 сағатқа есептеліп жасалған. Тәуелсіз Қазақстан жаңа белестерге қадам басуда жаңа жетістіктерге жетуде осы кезеңде еліміздің тарихына қайтадан жаңаша көз жүгірту, кезінде ескерілмей келген тарихи тұлғаларға жаңаша көзқараспен қарау, олардың Қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуына сіңірген еңбектеріне тоқталу, жас ұрпақты еліміздің тарихын қастерлеуге тәрбиелеу басты мақсат болып табылады.

Курстың негізі: Қазақ мемлекітінің дамуына зор еңбек сіңірген ел билеушілері, атақты қазақ хандарының өмір жолдары мен жүргізген саясаттарына тоқталу.

Курстың тараулары: 1. Алғашқы қазақ хандары

2. Қазақ хандығының өркендеу дәуірі.

3.Кейінгі қазақ хандары

4.Аймақтық ұлы хандар

Мамандыққа бағдарлау: Этнограф, тарихшы, тарихи туризм т.б. мамандықтар

Пәнаралық байланыс: География, әдебиет

Курс барысында оқушыларкелесі біліктерді иемденеді:

- Қазақ жерінде қалыптасқан салт-дәстүрлерді білу,

- Өз білімі мен біліктілігін жаңа жағдайларда қолдана білу,

- Қазақ хандарының ел бірлігіне сіңірген еңбектеріне тоқталу,

- Қазақ жерінің тарихымен таныстыру,

- Ұжымдық ынтымақтастық қатынаста жұмыс жасау.

Оқушыларға қойылатын талаптар:

1. Өзінің оқу уақытын тиімді пайдалану.

2. Өзінің негізгі оқу мақсатары мен міндеттерін белгілеу.

3. Оқып отырған материалдың басты мағанасын айқындауы.

4. Материалдағы басты тірек бөлімдерін таба білуі.

5. Өзін-өзі бағалауды жүзеге асырып отыруы.

«Атақты қазақ хандары» факультативтік курсының мақсаты:

Біздің еліміз өз тарихында көптеген тарихи оқиғаларды бастан өткерді. Бірнеше жүз жылға созылған отаршылдық кезең тарихта арта қалды, біз ХХІ ғасырға тәуелсіз елдер қатарында қадам бастық. Тәуелсіздік кезеңінде тарих ғылымын соған сәйкес құрып, өткен тарихымызда кеткен кемшіліктерімізді қалпына келтіру оңай шаруа емес. Қазақ елінің тарихында елінің дамуына өз күш-жігерін аямаған қазақтың ұлы хандарының өмір жолдары мен хандық құрған кезеңдердегі халқының мұң-мұқтажы үшін сіңірген еңбектерін оқушыларға әсерлі баяндау. Ұлы хандардың қазақ елінің дамуына қосқан ерен еңбекткерімен қатар, елімізді сыртқы жаулардан қорғауда сіңірген істері туралы мағұлмат беру. Қазақ елінің ұлы хандары туралы дерек бере отырып, өткен тарихымыздағы қазақ жеріндегі тарихи оқиғаларды, ұлы хандардың еңбегімен ұштастыру. Қазақ елінде Қасым,Есім, Тәуке қабылдаған заңдар жинағының сол дәуірдегі қоғамдық қатынастарға тигізген оң әсері туралы сипаттама беру.

«Атақты қазақ хандары » факультативтік курсының міндеттері:

-Қазақ елінің негізін қалаған хандармен таныстыру,

- Қазақ елінің дамуына үлкен үлес қосқан хандарды сипаттап беру,

-Ұлы хандардың өмірін танып білуге үйрету,

- Хандардың елдің өркендеуіне қосқан үлесі.

- Абылай, Әбілхайыр хандардың елге сіңірген еңбектеріне тоқталу,

- Хандардың шығарған заңдарына және оның маңызына тоқталу.

- Жоңғар шапқыншылығына қарсы күресті ұйымдастырушы хандар еңбегіне тоқталу,

- Ресей империясының отаршылдық саясатына қарсы хандар іс-әрекетіне тоқталу.

«Атақты қазақ хандары » факультатив курсының тақырыбына

дерек көздері:

Қазақ хандары туралы жазылған ғылыми еңбектер, дерек көздер ретінде мұрағаттық қор материалдары, қаулы қарарлар мен баспасөз материалдары, сондай-ақ Қазақстан тарихына арналған хрестоматия материалдарымен құжаттар жинағы,қазақ жазушыларының ұлы хандар туралы жазған әдеби шығармалары басшылыққа алынды.

«Атақты қазақ хандары» факультативтік курсын аятау формасы:

Курс материалдары бойынша сынақ алу, тест тапсырмаларын орындау, ғылыми жобалар қорғау. Оқушылардың шығармашылық папкілерін жасақтау, оқушылардың шығармашылық жұмыстары мен дерек көздеріне көрме үйымдастыру.

«Атақты қазақ хандары» қолданбалы курс бағдарламасының

оқу-тақырыптық жоспарға сәйкес қысқаша базалық білім мазмұны

Кіріспе (1 сағат)

І-тарау. Алғашқы қазақ хандары (3 сағат)

Жәнібек және Керей сұлтандар басқарған қазақ хандығы XV ғасырдың ортасында жаңа қазақ мемлекетінің негізін қалай бастады. Қазақтың алғашқы бас ханы болып Керей сайланды. Ол Жәнібек хан екеуі Қазақ хандығының аумағын ұлғайтуға барынша атсалысты. Қазақ хандығының тарихы XV ғасырдың ортасынан басталады. Сол күрделі заманда Өзбек, Сібір, Ноғай хандықтарының құрамындағы әртүрлі көшпенді ру-тайпаларды бір тудың астына біріктіріп, қазақтың дербес мемлекетін құру осы Ұлы хандарға оңайға түскен жоқ. Қазақ хандығын құруда Керей және Жәнібек хандармен қатар, елді бірлікке шақырып, ұлттық идеямыздың негізін салған рухани жетекшілер - ноғайлыдан шыққан Асанқайғы, кердері Қазтуған және т.б. ақын-жыраулардың маңызы зор болды. Бүгінгі тәуелсіздігіміздің негізі сол кезде қалыптасқан еді. Қазақтың хандығын құрып, мемлекеттің іргетасын қалаған осындай Ұлы тұлғалар әлі күнге тарихи бағасын ала-алмай келеді, міне осы олықылықтардың орнын толтыра отырып жас ұрпаққа баяндау.

ІІ-тарау. Қазақ хандығы өркенеу дәуірі.(16 сағат)

ХVІ ғасырдың басындағы Қазақ хандығының өрлеуін тарихшылар Қасым ханның есімімен байланыстырады. Қасым хан Дешті Қыпшақты түгелдей өз билігіне алғаны соншалық, Жошы ханнан соң ешкім де ол сияқты жоғары билікке кол жеткізе алған жоқ, — деп көрсетеді Мұхамед Хайдар Дулати. Халық "Кіші Жәнібек" атаған Қасым хан елді басқаруда қазақ жұрты арасында орныққан іргелі ата салт-дәстүрді, жол-жобаны берік ұстанды. Оның тұсында ішкі қоғамдық қатынастарды қатаң белгілі бір жүйеге түсірген «Қасым ханның қасқа жолы» атты қалың бұқара мойындаған заңдар жинағы өмірге келді. Ханның мемлекеттікті нығайтуға бағытталған бұл шаралары түрлі әлеуметтік топтардың қолдауын тапты, халықтың күнделікті тіршілігіне тұрақтылық берді. Өз ретінде ішкі тұрақтылық мал басының өсуіне, қолөнер және егіншілік аудандары мен көшпелі мал шаруашылығындағы