Атмосфера және Атмосфера құрамы

1.

Атмосфера (ατμός — (бу және  гр. σφαῖρα — «шар") - жердің ауа қабығы. Атмосфера
– ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы
физико-химиялық және биологиялық процестердің жүріуінің шарты және
метеорологиялық режимнің маңызды факторы. Атмосферадағы жекелеген
құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға, жылу және су режиміне, өздігінен
тазартуға қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық құрамы, су буы және әр түрлі
қоспалар жер бетіне күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы кеңістігіндегі
жылуды ұстап тұруды анықтайды. Егер атмосферада қоспалар болмаса, онда жер
бетіндегі орташа жылдық температура +15º С емес, -18ºС болар еді. Атмосфераның
орташа қалыңдығы - 150 км.

Атмосфераның төменгі шекарасы жер беті болып табылады. Оның төменгі
қабаты азот, оттегі  мен сирек кездесетін көміртегінен, аргоннан, сутегіден, гелийден тағы
басқа газдардан тұрады. Бұған су буы да араласады. Атмосфера түсінің көк болып келуі газ
молекулаларының жарық сәуле шашуына байланысты. Жоғарылаған сайын атмосфера біртебірте сирей береді, қысымы төмендеп, оның құрылысы да өзгереді.

Атмосфера құрамы
Атмосфера 3 қабаттан тұрады.

Тропосфера
Тропосфера (көне грекше: τρόπος — «бұрылыс», және көне ерекше  σφαῖρα — «шар») - ауаның
жер бетіне жақын ең тығыз шоғырланған қабаты. 12 км биіктікке дейінгі атмосфераның
төменгі қабаты. Тропосфера - бүкіл ауаның 4\5 бөлігі. Тропосферада бұлт, жауын шашын ,жел
және тағы басқа құбылыстар орын алып отырады.
Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша
әртүрлі биіктікте орналасуы мүмкін. Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде 9 км-ге,
қоңыржай ендіктерде 10—12 км-ге, ал экватор үстінде 15—17 км-ге дейін
созылады.Тропосфераның  қалыңдығы:
1. Экваторда - 17-18 км
2. Қоңыржай ендіктерде - 10-12 км
3. Полюстерде - 8 км
Орташа қалыңдығы - 11 км
Тропосферада ауа температурасы шамамен әр 100 м сайын 0,6°С-қа төмендейді. Мәселен,
тропосфераның жоғарғы бөлігінің орташа жылдық температурасы солтүстік полюсте — 55°С
болса, экваторда бұл көрсеткіш — 70°С-қа төмендейді.
Тропосфера тропапоуза еп аталатын өтпелі жұқа қабат (қалыңдығы 1—2 км) арқылы
атмосфераның келесі қабаты — стратосфераға ауысады.

Стратосфер
а
Стратосфера (лат. stratum - «қабатталған»)  - тропосфераның үстінен 80 км-ге дейінгі биіктікте
орналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды.
Мұнда күннің ультрафиолетті сәулеленуін күшті сіңіретін озон қабатының болуына
байланысты жоғарыдан келетін температураның төмендеуі тоқталады. 30 км биіктік
шамасына дейін температура өзгермей 50° шамасында сақталып тұрады, ал одан әрі қарай
биіктікте біртіндеп жоғарылай отырып, 60 км биіктікке барғанда тіпті 75°-қа дейін
артады. Стратасфералық  су буы және бұлт атаулы мүлдем дерлік болмайды. 1951  жылы
халықаралық келісім бойынша стратосфера деп тек 40 км биіктікке дейінгі қабатты атап, ал
40-тан 80 км-ге дейінгі қабатты мезосфера (орта қабат) деп атау керектігі келісілді.
Стратосферада озон қабаты түзіледі.

Мезосфер
а

》

Мезосфера (гр. mesos — « ортаңғы» және гр.σφαῖρα — «шар ) - атмосфераның 50 — 80
километр биіктіктегі ортаңғы қабаты. Стратосфера (мезосфера асты)
мен ионасфера  (мезосфера үсті) қабаттарының аралығында. Мезосферада жоғарылаған
сайын температура төмендей береді: 50 километр биіктікте 70°С шамасында.