Атомның құрылысы мен құрамы. Изотоптар

Сабақтың тақырыбы: Атомның құрамы мен құрылысы. Изотоптар.

Мектеп: № 81

Күні: 19.11.2018 ж

Мұғалімнің аты-жөні: Баймуратова Ж.А

СЫНЫП: 7

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты

7.1.2.5 -протон, электрон, нейтронды және олардың атомдағы орналасу тәртібін, массасын зарядын білу

7.1.2.6 -алғашқы 20 элементтің атом құрылысы (p⁺, n⁰, e^-) мен атом ядросының құрамын білу;

7.1.2.7 -изотоп түсінігін білу

Барлық оқушылар: протон, электрон, нейтронды және олардың атомдағы орналасу тәртібін, массасын зарядын біледі; алғашқы 20 элементтің атом құрылысы (p⁺, n⁰, e^-) мен атом ядросының құрамын біледі; -изотоп түсінігін біледі;

Оқушылардың басым бөлігі: элементтердің атомдық құрылысын ажыратып жаза алады; Изотоптары бойынша бір элементтің салыстырмалы атомдық массасын анықтайды

Кейбір оқушылар: Берілген элементтің ядро заряды мен атомдық массасын дұрыс анықтайды

-Протон, нейтрон, электрон санын дұрыс анықтай алады. Изотоптарға дәлел келтіреді.

Бағалау критерийлері

протон, электрон, нейтронды және олардың атомдағы орналасу тәртібін, массасын зарядын біледі; алғашқы 20 элементтің атом құрылысы (p⁺, n⁰, e^-) мен атом ядросының құрамын біледі; -изотоп түсінігін біледі;

Тілдік мақсат

Негізгі сөздер мен тіркестер: протон, нейтрон, электрон, изотоп.

Алдыңғы оқу

Атомдар туралы түсінігі бар

Жоспар

Жоспарланған уақыт

Жоспарланған жаттығулар

Ресурстар

Басталуы

Ұйымдастыру. Психологиялық ахуал.

«Әрқашан күн сөнбесін» әнінің қайырмасының әуенімен:

Ғажайып химия пәні

Өмірдің мәні, сәні

Бүгінгі сабақтан біз

Алайық білімі тағы!

Үйреніп атомдардың

Құрылысын, құрамымен.

Изотоп түсінігін

Білетін боламын мен!

18-суретті көрсетіп сұрақтар қою.

Суретте не бейнеленген?

Заттар неден тұрады?

Ортасы

Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Д. И. Менделеев атомдық массаларының осу ретімен орналасқан химиялық элементтер қасиеттерінің периодты өзгеруінің себептерін айқындап бере алмады. Элементтердің қасиеттері не себепті олардың салыстырмалы атомдық массаларына периодты түрде тәуелді болатыны белгісіз еді. Бірақ Д. И. Менделеев элементтердің атом құрылысы айқындалған сайын бұл сұраққа жауап беруге болатынын алдын ала болжады.
ХХ ғасырда атом құрылысы айқындалып, оның құрылыс теориясы ұсынылды. Ғалымдар атомның ядродан және оның айналасында қозғалып жүретін электрондардан тұратынын анықтады.
1911 жылы ағылшын ғалымы Э. Резерфорд атом құрылысының «планеталық» моделін ұсынды. Бұл модель бойынша атомның ортасында оң зарядталған ядро бар, ал оны электрондар айналып жүреді. Электрон теріс зарядталған ең кіші бөлшек, оның заряды өлшем бірлігі ретінде қабылданған.
Жалпы алғанда, атом электрбейтарап, яғни зарядсыз бөлшек болып саналады, себебі ядроның (оның) оң заряды электрондардың теріс зарядына тең. Мысалы, егер атом ядросының заряды +4 болса, оның айналасында әрқайсысы - 1 теріс зарядталған 4 электрон қозғалып жүреді.
Кейіннен химиялық элемент атомдарының ядро зарядтарының сандық мөлшері сол элементтердің периодтық кестедегі реттік нөмірлеріне тең болатындығы анықталған. Мысалы, сутек элементінің реттік нөмірі 1, оның атомының заряды +1, ядросын сыртынан заряды - 1 болатын бір электрон айналып жүреді.
Теллур атомы ядросының оң заряды +52, ал иодтікі +53, сондықтан олар периодтық жүйеде 52 және 53 нөмірде орналасқан. (Әрине, бұларды атомдық массаларының осу реті басқаша: ). Аргонның оң заряды +18, ал калийдікі +19, сондықтан калий аргоннан кейін тұр. 
Қазіргі кезде периодтық заңның тұжырымдамасы былайша оқылады: Химиялық элементтер, олар түзетін жай және күрделі заттардың қасиеттері сол элементтердің атом ядроларының зарядтарына периодты түрде тәуелді болады.
Атомның ядро заряды химиялық элементтің қасиеттерін сипаттайтын маңызды шама. Атом құрылысы одан әрі зерттеу кезінде, оның ядросының құрамына протондар мен нейтрондар деп аталатын бөлшектер кіретіні анықталды.
Әр түрлі атомндардың құрамындағы протондар мен нейтрондардың сандары да әр түрлі, бірақ атомдағы протондар мен нейтрондардың массаларының қосындысы сол элементтердің атомдық массасына тең:
Ar – элементтің салыстырмалы атомдық массасы.
Z – оның реттік саны.
N – нейтрондар саны.
Салыстырмалы атомдық массасы және реттік нөмірі бойынша нейтрондар санын есептеуге болады:
мысалы, хлордың ядросындағы нейтрондар саны.
Ядродағы протондар саны элементтің реттік (атомдық) нөміріне Z тең. Мысалы оттек элементінің реттік нөмірін Z =8, протон саны 8 ядро заряды 8.
Протон зарядының абсолютті шамасы электрон зарядының мәніне тең.Хлор мен оттек атомдарының құрылысы қысқа түрде былай жазылады:
Сендер белгілі бір элемент атомы ядросының протондар саны бірдей, соған орай олардың заряды да бірдей болатынын білесіңдер. Мысалы, магний атомына 12 протон бар, заряды +12. Бірақ осы элемент атомдарының ядроларында нейтрондар саны әр түрлі болуы мүмкін.
Тәжірибе арқылы табиғи магнийде массасы 24 тең, атомдардан басқа массалары 25 және 26 болатын атомдар бар екені анықталған. Массасы 25 тең магний атомының ядросында 12 протон, 25 - 12=13 нейтрон, ал массасы 26 тең атом ядросында 12 протон 26 - 12= 14 нейтрон бар.
Ядроларында протон саны бірдей бірақ массалары әр түрлі, белгілі бір элементті құрайтын атомдар – изотоптар деп атайды. (Изотоп грекше «Бір орынға орналасушы» деген мағнаны білдіреді). Жоғарыда келтірілген массалары 24, 25 және 26 болатын бірақ ядро зарядтары бірдей магний атомдарының түрлері магнийдің изотоптары делінеді.
Берілген элемент изотопының ядро зарядтары бірдей болғандықтан оның электрондар саны да өзгермейді, сондықтан химиялық қасиеттері де бірдей. Осыған орай химиялық элементке мынадай анықтама беруге болады:
Химиялық элемент дегеніміз – ядро зарядтары бірдей атомдардың белгілі бір түрі. Мысалы табиғатта кездесетін хлордың 75, 53% - і изотопта және 24, 47% - і изотоптан тұрады. Олай болса хлордың орташа атомдық массасы.

Ұжымдық жұмыс. № 1тапсырма.

А) Көп нүктенің орнын толтыр

ядро .................

................

Атом

қауыз ................

Б) Мына таңбалармен берілген элемент атомдарының ядро зарядтарын анықтаңыз:

Na, Ca, O, H,

Бағалау: Мадақтау. «Жарайсыңдар балалар!»

Топтық жұмыс. №2 тапсырма «Эйлер шеңбері»

Шеңбер сызылып беріледі. Идеялар талқыланады. Не? Қалай? Неге? Нәтиже?

Бағалау. «Үш шапалақ»

Жұптық жұмыс. № 3 тапсырма.

Бағалау. «Бас бармақ арқылы»

Сергіту сәті:

Жеке жұмыс. №4 тапсырма. ҚБ

Смайлик арқылы бағалау

Оқулық

Аяқталуы

«Ортадағы қаламсап». Барлығы шеңбер құрып бүгінгі сабақтан алған ақпаратымен бөліседі.

Үйге тапсырма: § 7. «Жеңіл және ауыр судың қасиеттерін салыстыру» атты хабарлама дайындау.

Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?

Бағалау – оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ережелері

АКТ-мен байланыс

Құндылықтардағы байланыс

Рефлексия

Сабақ/оқу мақсаттары шынайы ма?

Бүгін оқушылар не білді?

Сыныптағы ахуал қандай болды?

Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе?

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.

«Үш М және Ә»

(Үш М – сабақта орындалған жақсы үш мәселе немесе іс-әрекет;

Ә – жұмысты жақсарта түсетін ұсыныс )

Оқушыларға сабақ барысында жақсы орындалған үш мәселені атап, сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетке ұсыныс жасау ұсынылады.

Қорытынды бағалау

Қандай екі нәрсе табысты болды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1. Сабақта әртүрлі оқыту стратегияларды, түрлі әдістерді араластырып қолдану

2. Жеке, жұптық, топтық жұмыстар

Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алды? (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1. Оқушылардың сабақ барысындағы жұмыстарына талдау жасау,тапсырмалардың орындалуын жақсарту үшін не істеу керектігіне мән беру

2. Оқушылар орындай алмаған тапсырмаларды қайта қарап, өзгеріс енгізу

Осы сабақтың келесі сабақтың өткізілуіне септігін тигізетіндей сыныптағы оқушылар жайлы не білдім?

Жекелеген оқушылардың сабақты қабылдау ерекшеліктеріне және әрқайсысының бейімділігіне қарай тапсырма дайындау. Тапсырмаларды жас ерекшеліктеріне қарай жасақтау