НҰР-СҰЛТАН ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

“БІЛІМ БЕРУДІ ЖАҢҒЫРТУ ОРТАЛЫҒЫ” МКҚК

НҰР-СҰЛТАН ҚАЛАСЫ ӘКІМДІГІНІҢ

“32 МЕКТЕП –ГИМНАЗИЯ” КММ

Тақырыбы

“Эссе жазудың әдістемесі”

Нұр-Сұлтан, 2022 жыл

Білім беру ұйымы әдістемелік бірлестігінің отырысында қаралды, қалалық Сараптау кеңесіне ұсынылды (2022 жылғы 18 қаңтар №3 хаттама)

Рецензенттер: Алимбаев Аслан Есемканович - философия докторы (PhD), қазақ және орыс филологиясы кафедрасының доценті, Еуразия гуманитарлық институты

Қошқарова Гүлшадия Джакудаевна - педагог-зерттеуші, қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі, І.Жансүгіров атындағы №58 мектеп-гимназиясы

Құрастырушылар: Карина Орал Аубакировна, Мұхаметжанова Гүлназ Қайрбекқызы “Эссе жазудың әдістемесі” тақырыбындағы әдістемелік құралы 8-9 сынып оқушыларына арналған, Нұр-Сұлтан қаласы, 2022 жыл, 77 бет

Әдістемелік құралы жаңартылған білім мазмұны негізінде 8-9 сынып оқушылары эссе жазуға дағдылану арқылы жазу сауаттылықтарын, шығармашылық қабілеттерін, өзіндік көзқарасын, сыни ойлауын қалыптастыруға бағытталған. Эссе жазудың терминдері, құрылымы, стратегиясы, түрлері, жанры және эссе жазудың ерекшелігі мен эссеге тақырып таңдау жолдары жан-жақты жүйеленіп талданған. Бағдарлама мектеп мұғалімдерінің қажеттілігіне сай жасалған.

Мазмұны

1. Түсінік хат...........................................................................................................3-4

2. Күнтізбелік-тақырыптық жоспар .....................................................................5-7

3. Сабақ жоспарының үлгілері..............................................................................8-44

4. 1.ЭССЕ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

1.1.Эссе құрылымы........................................................................................45-48

5. 1.2.Эссенің ерекшеліктері, түрлері................................................................48-56

6. 1.3.Эссе белгілері.............................................................................................56-58

7. 2. ЭCCE ЖAЗУ CТPAТEГИЯCЫ

2.1.Эcce жaзyдың мaқcaты, шapттapы мeн aлғышapты.........................58-61

8. 2.2.Эссе жазудағы қателер..............................................................................62-63

9. 2.3.Эcce жaзyдaғы тиiмдi тiлдiк opaлымдap..................................................63-64

10. 3.ЭCCEГE ТAҚЫPЫП ТAҢДAУ ЖOЛДAPЫ

3.1. Эcceгe тaқыpып тaңдay.......................................................................64-66

11. 3.2.Эcceнiң жocпapын құpy, үлгi..................................................................66-74

12. 3.3. Эcceнi бaғaлay тәpтiбi............................................................................74-75

13. Қорытынды.......................................................................................................76

14. Әдебиеттер........................................................................................................77

Түсінік хат

Қазіргі жаңартылған білім беру мазмұны жүйесінде оқушылардың шығармашылық жұмыстарына ерекше назар аударылуда. Себебі, білім алушылардың оқу және жазу сауаттылықтарын қалыптастыру - бүгінгі күннің талабы. Біздер, ұстаздар, алдымыздағы оқушыларды шығармашылық жұмыстарға, эссе жазуға баули отырып, өзіндік пікір мен өзіндік позициясы қалыптасқан ұрпақ оқытуға қол жеткіземіз. Эссе дегеніміз не? Эссе жанры өте ерте қалыптасқанымен бізге кеш жетіп отыр. Эссе деген - адамның жеке көзқарасын білдіретін прозалық мәтін, шығармашылық жұмыс. Оның бірнеше түрлері бар. Эссе жазу арқылы оқушылар әдеби шығарманы талдап қана қоймай, ондағы басты құндылықтарды қазіргі өмірмен байланыстыра отырып, өзіндік көзқарасымен ашады, дәлелдейді, тезис арқылы пайымдайды. Эссе жазуға дағдыланған оқушы өмірде дұрыс коммуникативтік байланысқа түсе алады және сыни пікір қалыптастырады.

Аталған бағдарламада оқушылардың осы дағдыларын дамыту күтілетін нәтиженің ең бастысы деуге болады. Бағдарламаның жаңашылдық сипаты теориялық білім мен практикалыққ білімді ұштастыра отырып, эссенің барлық түрлерін еркін жаза алуға бағытталған тиімді жолдарын ұсынған мазмұндық сипатында деп білеміз. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері осы нәтижеге бағытталған. Бағдарлама мектеп мұғалімдерінің қажеттілігіне сай жасалынған.

Бағдарламаның мақсаты: эссе жазуға дағдылану арқылы білім алушылар жазу сауаттылықтарын, шығармашылық қабілеттерін, өзіндік көзқарасын, сыни ойлауын қалыптастырады.

Міндеттері:

-жазу сауаттылықтарын қалыптастыру

-шығармашылық әлеуетін арттыру

-өзіндік сыни көзқарасын қалыптастыру

-жеке позициясын, сыни ойлауы қалыптастыру

-салыстыра сипаттай алу танымын арттыру

-сөздік қорын, сөйлеу тілін көркемдік деңгейге жеткізу

Күтілетін нәтиже:

-шығарма идеясын, тақырыбын өзіндік көзқараспен талдай алады;

-логикалық жүйелі жазу арқылы өз логикасының жүйелілігін арттырады;

-өз ойын, поэзиясын еркін айтуға, жазуға дағдыланады;

-өмірлік жағдаяттарға сыни көзқараспен қарап, ақ пен қараны ажырата алуға үйренеді;

-оқу және жазу сауаттылығы артады.

Жалпы орта білім беретін мектеп оқушыларына арналған «Эссе жазудың әдістемесі» атты арнайы курс бағдарламасы оқу жоспарының вариативті бөлігінің оқу бағдарламалары және элективті курстарды әзірлеу және әдістемелік қамтамасыз ету барысында барлық деңгейдегі мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарды басшылыққа ала отырып, «Оқу жоспарының вариативті бөлігінің оқу бағдарламалары мен элективті курстарды сараптамадан өткізу және оларды жаңартылған білім беру мазмұны аясында әдістемелік қамтамасыз ету» туралы ереже ҚР-ң 2007 жылғы 27 шілдедегі №319-III «Білім туралы» Заңына (06.05.2020 жылы енгізілген толықтырулар мен өзгертулер негізінде ) сәйкес әзірленді. Бағдарлама мазмұнын аптасына 1 сағат, жылына 34 сағат жүктеме берілген.

Нормативті бөлім

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты;

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта және жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарлары (2018 жылғы 4 қыркүйектегі № 441 бұйрықпен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген);

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген Негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары (2017 жылғы 25 қазандағы № 545 бұйрықпен ӛзгерістер мен толықтырулар енгізілген);

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген Жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары (2017 жылғы 3 сәуірдегі № 352 бұйрықпен ӛзгерістер мен толықтырулар енгізілген);

• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген Жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары (2019 жылғы 7 наурыздағы № 105 бұйрықпен ӛзгерістер мен толықтырулар енгізілген);

• «Оқулықтардың, оқу-әдістемелік кешендердің, құралдардың және басқа да қосымша әдебиеттердің, оның ішінде электрондық жеткізгіштегілерінің тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 17 мамырдағы № 217 бұйрығымен бекітілген оқу басылымдары;

«Эссе жазудың әдістемесі» бағдарламасының

күнтізбелік-тақырыптық жоспары

Аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат

(8-9 сынып)

№	Сабақ тақырыбы	Оқу мақсаты	Сағат саны
			Барлығы	Теория	Практика
1	Кіріспе. «Ойлы сөз айта білеміз бе?» еркін пікір алаңы	мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау;	1	1
2	Салыстыру: ауызекі сөйлеу, жазбаша пікір жазу және ауызша пікір айту (ерекшелік неде?)	мақала, аннотация құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату	1		1
3	Ақпаратты талдап, ойды жинақтау.	оқылым және тыңдалым материалдары бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация) жазу;	1		1
4	Эссе жазуға дайындық	БАҚ материалдары негізінде стильдік ауытқуларды, орынсыз қолданылған сөз оралымдарын талдап, стильдік түзетулер жасау, редакциялау	1		1
5	Ой қорытып жазу, жаттығуларымен жұмыс	мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық, әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау	1		1
6	Эссе мен шығарманың айырмашылығы	тақырыбы ұқсас ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің тақырыбын, түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, талқылау), құрылымын салыстыра талдау	1		1
7	Эссе жазу талаптары	мақала, презентация құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату	1		1
8	Ой түйіндері. Ой үзіктері – абзацтар.	мақала, презентация құрылымы мен ресімделуі арқылы жанрлық ерекшеліктерін ажырату	1		1
9	Эссеге даярлық. Таңдалған тақырып. Кіріспе жазу. Тезис.	тақырып бойынша материал жинақтап, тезистік жоспар құру	1		1
10-11	Тезиске қатысты негізгі бөлімдегі ойлар және аргументтер, дәлелдер	жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала құрастырып жазу	2	1	1
12-13	Негізгі бөлім және оған қойылатын талаптар	мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжау	2	1	1
14	Пікірді дәйектеу (фактілер, ғылыми тұжырым, нақыл сөзбен түйіндеу, өзіндік пікір т.т.) Жаттығу жұмыстары	эссе құрылымы мен даму желісін сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыру, өз ойын дәлелдеп жазу (аргументативті эссе)	1		1
15	Логикалық аргумент, психологиялық аргумент.	эссе құрылымы мен даму желісін сақтап, мәселе бойынша ұсынылған шешімнің артықшылығы мен кемшілік тұстарын салыстыру, өз ойын дәлелдеп жазу (аргументативті)	1		1
16	Өз пікірі, қорытынды жасау сызба, ережелерін жасап, қорғау.	оқылым және тыңдалым материалдары бойынша мәтіннің баяндау желісін сақтап, әр бөлігінен алынған ақпараттардан жинақы мәтін (аннотация, тезис) жазу	1		1
17	Ой еркіндігі 770 ₸ - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап табыс табыңыз! Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз. (kaspi Gold, Halyk bank) Соңғы бір жылда: 45 000 000 ₸ Авторлар тапқан ақша Толығырақ Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Жүктелуде... Бағыт Жүктелуде... Сынып Жүктелуде... Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2024-2025 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Қазақ тілі пәні бойынша барлық материалдарды көру Аттестацияда (ПББ) 100% келетін тақырыптармен дайындаймыз Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады Толығырақ