Авторлық бағдарлама "Қазақ тілі бойынша морфологиялық сауаттылығын арттыруға арналған тапсырмалар жинағы"

Батыс Қазақстан облысы

Казталов ауданының білім беру бөлімі

Аудандық әдістемелік кабинет

Қазақ тілі бойынша морфологиялық

сауаттылығын арттыруға арналған

тапсырмалар жинағы

Казталов – 2017

Казталов аудандық білім беру бөлімі әдістемелік кеңесінің сараптама шешімімен басуға ұсынылады.

Бұйрық №5 «.27..» .қараша.. 2017ж

Хаттама №

Құрастырған: Балдахова А.А. – Қоныс орта жалпы білім беретін мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Пікір жазғандар:

Ахынбасов Қ.А – Казталов аудандық білім беру бөлімінің әдіскері

Қадесова А.Н – Қоныс орта жалпы білім беретін мектебінің І санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Осы жинақтағы оқу-әдістемелік кешен морфология тарауын қайталауға арналған тапсырмалар жинағы.

Қазақ тілі пәні мұғалімдеріне көмекші құрал ретінде ұсынылып отыр.

Мазмұны

І. Кіріспе ..................................................................................................3

ІІ. Негізгі бөлім. Сөзжасам ....................................................................4

Зат есім ....................................................................................................4-5

Сын есім ..................................................................................................5

Сан есім ...................................................................................................5-6

Есімдік .....................................................................................................6

Етістік ......................................................................................................6-7

Үстеу ........................................................................................................7

Еліктеу сөз ...............................................................................................8

Одағай ......................................................................................................8-9

Шылау ......................................................................................................9

Жыл бойы өткенді қайталау.

Оқушылардың білімін пысықтауға арналған тест ...............................10

ІІІ. Қорытынды. ....................................................................................13

ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер ..............................................................14

І. Кіріспе

Білім ең алдымен ана тілі арқылы игеріледі. Демек, ана тілі – білімнің негізгі құралы.

Бағдарлама бойынша тілдік материалдың ғылыми негіздері мен тілдің заңдылық ерекшеліктерінен жүйелі түрде теориялық білім беретін практикалық дағдыларды қалыптастыруда шығармашылық жұмыстар қамтылған.

Тіл – адамның қоғамдық қатынас құралы, ол үнемі толықтыруды, жетілдіріп отыруды қажет етеді. Бұл ретте оқушының грамматикалық ережелерді жалаң жаттап алып, дайын мысалдарды мүдірмей айтып беруі мүлдем жеткіліксіз болады. Оқушы неғұрлым теориялық білімді практика жүзінде толықтырып, шығармашылық ісімен бекітіп отырса ғана тілді дұрыс игереді.

Қазақ тілі сабағын оқытуда өз бетімен жұмыс істеу, өздігінен оқу іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыруға да көп көңіл бөлінеді.

Ұсынылып отырған әдістемелік жинақ 6-сыныптың «Қазақ тілі» оқулығына енген тақырып бойынша жасалды. Әр тақырып бойынша берілген сұрақ –тапсырмалар, қосымша жұмыстар оқушылардың өздігінен ойланып жұмыс істеуіне, олардың ауызша, жазбаша тілін дамытуға септігін тигізіп, көркем, сауатты жеткізе білуін қамтамасыз ету мақсатын көздейді.

Бұл құралдағы жаттығулар оқу бағдарламасымен үндесіп, оқулықтағы тақырыптарды толықтырып отырады.

Оның бәрі мұғалімнің басшылығымен оқушылардың өздігінен жеке жұмыс істеуіне арналған.

Оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары кезінде берілетін тапсырмалардан мынадай нәтижелер күтіледі:

• шығармашылық тапсырманың мазмұн-түрін ойлануға үйренеді;

• жаттығулар орындай арқылы өз бетімсен жұмыс істеуге дағдыланады;

• оқушы алған білімін іс-жүзінде еркін пайдалана алатын болады.

Сөзжасам

1. Сөзжасам ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Сөз тұлғасы ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Негізгі түбір ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Туынды түбір ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Жалғау ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Жұрнақ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Кестені толтырыңдар.

3. Бес мақал-мәтел жазып, ондағы түбір сөздерге қосылған қосымшалардың түрлерін ажыратыңдар. .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Зат есім

1. Морфологиялық лото.

Сөздердің грамматикалық мағыналарының дұрыс берілгенін қалдырып, қалғанын сызыңдар.

2. Берілген сөздерді қатыстыра отырып төмендегі үлгіде сөйлем құраңдар. Зат есімдерге морфологиялық талдау жасаңдар.

Үлгі: Абай Құнанбаев – қазақтың көрнекті ақыны.

1. Мәншүк Маметова - ..................................................................................................................

2. Әлия Молдағұлова - ..................................................................................................................

3. Әлібек Дінішев - ........................................................................................................................

4. Талғат Мұсабаев - .....................................................................................................................

3. Зат есімнің барлық құрамдық түрлерін қатыстыра отырып «Туған өлкем» деген тақырыпта мәтін құраңдар (баяндау, суреттеу тәсілдерін пайдаланыңдар).

Сын есім

1. Сын есімнің белгілеріне сәйкес төменде берілген мысалдарды орнына қойыңдар.

Мысалдар: тентек бала, зерек оқушы, ұзын арқан, кең бөлме, тәтті торт, ащы түтін, ақ қағаз, қызыл сиыр, сулы жер, балалы үй, білімді адам.

2. Жұмбақтарды шешіңдер. Сын есімдерді тауып, морфологиялық талдау жасаңдар.

Тал басында ағаш үй,

Терезесі тамаша үй.

/....................../

Ақ сарайын талқандап,

Шықты біреу талтаңдап.

/..................../

Есек құлақты, мысық аяқты,

Түйе ерінді, ешкі құйрықты.

/..................../

3. Сын есімнің барлық құрамдық түрлерін қатыстыра отырып өздерің оқитын сыныптағы бір оқушыға мінездеме беріңдер.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Сан есім.

1. Кестені толтырыңдар.

2. Сан есімдерді қатыстыра отырып, санамақ немесе өтірік өлең жазыңдар.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Берілген мақал-мәтелдерді толықтырыңдар.

1. ...................................... атасын білмеген жетесіз.

2. Қызға ............................... үйден тию.

3. Ер жігіттің ........................ сөйлегені-өлгені.

4. ......................... рет өлшеп, .......................... рет кес.

5. Білгенің - ....................................., білмегенің - ............................

6. Бала .......................... келгенше, жерден ........................ таяқ жейді.

Есімдік.

1. Кестені толтырыңдар.

2. Есімдіктердің барлық түрлерін қатыстыра отырып «Менің отбасым» деген тақырыпта шағын мәтін құрастыр.

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Сызба бойынша есімдіктерді қатыстырып төрт жол өлең құраңдар.

Зат есім + есімдік + зат есім

Есімдік + зат есім + етістік

Есімдік + сын есім

Етістік + есімдік + сын есім

Етістік.

1. Негізгі етістіктер мен туынды етістіктерді бөлек жазыңдар. Түрлерін ажыратыңдар.

Атқыла, жағала, көбей, бапта, көкте, өшір, жүгір, ақылдас, секір.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Кестені толтырыңдар.

3. Етістіктерді айтып, өлеңнің тақырыбы мен авторын және