Авут Саттаров

№24 (7724),
18-июнь, пəйшəнбə
2015-жил

1957-жили 1-марттин
нəшир қилиниватиду

Сәнъәт вә иҗадий
планлар тоғрилиқ

Нурсултан
Назарбаев
Қазақстан Җумһурийитиниң
хизмəт көрсəткəн əрбаби,
көрнəклик рəссам Камил
Моллашевни қобул қилди.
Учришиш
давамида
Қазақстан мəдəнийитиниң,
җүмлидин
тəсвирий
сəнъитиниң һазирқи əһвали
вə истиқбали муһакимə
қилинди.
Дөлəт
рəһбири
Камил Моллашевниң елимиз
рəссамчилиқ
сəнъитиниң
тəрəққиятиға чоң һəссə
қошқанлиғини тəкитлиди.
Нурсултан
Назарбаевниң
қəйт қилишичə, рəссамниң
əмгəклири
пəқəт
қазақстанлиқларғила
тонуш болуп қалмай, бəлки
униң əсəрлири йеқин вə
жирақ чəт əлниң көплигəн
көргəзмилиридинму
орун
алған.
Қазақстан
Президенти
мəмликəтниң
əнъəнивий мəдəний һəм
роһий
қəдрийəтлирини
сақлап қелишниң вə техиму
аммибаплаштурушниң зөрүр
екəнлигигə диққəт ағдурди.
Өз
новитидə
Камил
Моллашев
Дөлəт
рəһбиригə мəдəнийəт вə
сəнъəтни тəрəққий əткүзүш
мəсилилирини һəртəрəплимə
қоллап-қувəтлəватқанлиғи
һəм
дайим
диққəт
бөлүватқанлиғи
үчүн
миннəтдарлиқ
билдүрди,
шундақла иҗадий планлири
билəн ортақлашти.

www.uyguravazi.kz
u_avazi@mail.ru

ҖУМҺУРИЙƏТЛИК ИҖТИМАИЙ-СƏЯСИЙ ГЕЗИТ

Рамзан ейи
мубарәк болсун!

Муштири топлаш — 2015

Мән «Уйғур авазиниң»
турақлиқ оқуғучиси

Рустəм АБДУСАЛАМОВ, Астана шəһəрлик
Уйғур
этномəдəнийəт
мəркизиниң рəиси:
— Елимиз пайтəхти
Астана
шəһиридə
уйғурлар
аз
əмəс.
Уларниң һəммиси дəп
ейталмаймəн,
амма
тəңдин-толиси
«Уйғур
авазини» оқуйду. Униңсиз
мүмкин əмəс. Чүнки
биз, астаналиқ уйғурлар,
қериндашлиримизниң
һал-əһвалидин, турмуштирикчилигидин
əйнə
шу сөйүмлүк гезитимиз
арқилиқ хəвəрдар болимиз. Ундақ болуши
тəбиий, чүнки бизниң
башқа җумһурийəт миқиясида тарайдиған гезитимиз йоқ.
Демəк, биз, уни көзүмизниң қаричуғидəк сақлишимиз керəк.
Униң үчүн гезитниң турақлиқ оқуғучиси болайли, əзиз
қериндашлар!
«Уйғур авазиниң» алтə айға йезилиш баһаси:
Алмута шəһиридə – 1243 тəңгə 86 тийин;
Вилайəтлəр мəркизидə – 1032 тəңгə 90 тийин;
Наһийəлəр мəркəзлиридə вə йезиларда
– 1382 тəңгə 34 тийин.
Индекси 65357.

Ержан һаҗи Малғажыулы
һəзрəт,
Қазақстан
Мусулманлири
Қ
М
диний
ий башқармисиниң рəиси,
Баш муфти
Меһир шəпқəтлик Алланиң
исми билəн башлаймəн!
Һөрмəтлик
мусулман
қериндашлар, вəтəндашлар!
Һəммимизни
хасийəтлик
Рамзан
ейиға
сақ-саламəт
йəткүзгəн Алла таалаға чəксиз
шүкүр, мəдһийə вə һəмдусаналар
ейтимиз. Силəрни мубарəк
Рамзан ейиниң келиши билəн
тəбриклəймəн!
Рамзан – он икки айниң султани, бəрикəтлик һəм кəчүрүми
мол ай. Күндиликтики тирикчилик ғеми билəн жүридиған
бəндиниң жүригигə бу айда
иман нури қуюлиду. Чүнки
роза адəмни тəқвадарлиққа
тəрбийилəйду.
Сəвирлик,
хəйрихаһлиқ,
меһир-шəпқəт,
иҗил-инақлиқ кəби есил инсаний хислəтлəр ешип, иман
күчийиду. Рамзан – Алланиң
рəһмити билəн меһир- шəпқити
төкүлүп, җəннəтниң ишиги кəң
ечилидиған, иманни күчəйтишкə
мүмкинчилик
берилгəн
хасийəтлик, бəрикəтлик ай. Бу –
Пəрвəрдигаримизниң чоң соғиси
һəм мусулманларға бəргəн ризқ
вə немити.
Соваплар
һəссилинип
йезилидиған
айда
əмəлгə
ашурулған һəрқандақ хəйирлик
əмəлниң қайтуруми инсан-

ХРОНИКА

www.twitter.com/uyguravazi
www.facebook.com/uygur.avazi

лар үчүн мəхпий сир. Һəтта,
роза тутқучиға берилидиған
соға билəн совап, рəһмəтшапаəт пəйғəмбəрлəр билəн
периштəлəргиму намəлум.
Һəдис-шəриптə Алла таала: «Роза – пəқəт Мəн үчүн.
Униң соғисини (совавини) Өзəм
беримəн...», дəп розиниң қəдри
билəн хасийитини, мəзмунмаһийитини баян қилған.
Қəдирлик қериндашлар!
Хасийити билəн шарапити
мол айда гуналиримиздин айрилип, совап жиғишқа, ички дуниямизни тазартип, Яратқучиниң
разилиғиға бөлинишкə алдирайли!
Рамзанниң
қəдирқиммитини яхши чүшəнгəн
саһабилар розиға алтə ай қалған
пəйттин башлап: «Рəббимиз,
бизни Рамзан ейиға аман-есəн
йəткүзгəйсəн!», дəп дуа қилип,
Пəрвəрдигаримиздин
мəдəт
тилигəн. Сəвəви, кишилəрниң
мошу айда тутқан розиси,
қошумчə сиғиниш-етиқатлири,
өзгилəргə қилған хəйрихаһлиғи,
барлиқ соваплиқ əмəллири
Алланиң рəһмəт- шапаитигə
бөлəп,
разилиғини
елишқа
йеқинлаштуриду. Һəрбир изгү
əмəл һəссилинип йезилиду.
Роза – күндүзи пəқəт йəпичиштин өзини чəклəш дегəн сөз
əмəс. Роза – роһниң озуғи, тəнниң
шипа-даваси. Гунаға бəтму-бəт
келиштин сақлайдиған, ички
дуниямизни, мүҗəз-хулқимизни
яхшилашқа
тəрбийилəйдиған
ибадəт. Рамзан җан билəн тəнни
роһаний җəһəттин тазартидиған,

Дөлəт рəһбириниң буйруғи билəн Астана шəһириниң һакими Əдилбек Рыскелди
оғли Жақсыбеков «Астана ЭКСПО — 2017»
Миллий ширкити» акционерлиқ җəмийити
башқармисиниң рəиси болуп тайинланди.

мусулман үчүн чоң сəвирчанлиқ
мəктиви, роһий йеңилиниш ейи.
Еғиз бəкиткəн кишилəр əдəпəхлақ əндазисидин чиқип кəткəн
адəмлəрниң өзигə ясиған айрим
нашайин һəрикəтлирини көрүп,
тетиқсиз,
лавза
сөзлирини
аңлисиму: «Мəн розидар», дегəн
бир еғиз сөз билəн һиссиятини
бесип, сəвир сақлайду. Сəвир
сақлиған кишигə берилидиған
соға – җəннəт.
Саламəтлигигə мунасивəтлик
яки қерилиқ йетип роза тутушқа
чамиси йəтмигəн адəмлəр еғиз
бəкиткəн кишилəргə иптар бəрсə,
уму чоң совап. Пəйғəмбиримиз
Муһəммəд əлəйһиссалам: «Алла
таала əң болмиғанда бир сиқим
хорма, һəтта бир жутум су билəн
болсиму ғəмхорлуқ қилғанға совап язиду...» дегəн.
Бийил июнь-июль айлириға
тоғра кəлгəн Рамзанда роза
тутушқа күнниң иссиғи тосалғу
болалмайду, дəп ишинимəн.
Сəвəви,
розиниң
мəнивийроһаний дəмини тетиған инсан
Алланиң тəңдашсиз соғисидин
чəттə қалғуси кəлмəйдиғини
һəқ.
Қəдирдан қериндашлар!
Хасийəтлик Рамзан ейи
мубарəк болсун! Тутқан розимиз, дуа-тилəклиримиз, етиқатибадəтлиримиз, һəрбир изгү
əмəллиримиз қобул болғай!
Алла таала аилимизгə аманлиқ,
хатирҗəмлик,
ишлиримизға
утуқ амəт, қут-бəрикə, елимизгə,
йеримизгə, хəлқимизгə бəрикəт
əта қилғай! Амин!

***
Дөлəт рəһбириниң буйруғи билəн Талғат
Амангелды оғли Ермегияев «Астана ЭКСПО
— 2017» Миллий ширкити» акционерлиқ
җəмийити башқармисиниң рəиси лавазимидин бошитилди.

2

18.06.2015

Течлиқ вә тәрәққият үчүн аләмшумул диалог

Өткəн чаршəнбə һəм пəйшəнбə күнлиридə Астанада Течлиқ вə Разимəнлик Сарийида «Течлиқ вə тəрəққият үчүн диний рəһбəрлəр вə сəясий əрбапларниң диалоги» мавзусида Дуниявий вə əнъəнивий динлар рəһбəрлириниң V қурултийи болуп өтти. Униңға Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти Нурсултан Назарбаев
қатнашти.
Мошу кəмгичə актуаллиғини йоқатмиған роһанийəт, течлиқ, бехəтəрлик
мəсилилири муһакимə қилинған форумға дунияниң 42 мəмликитидин 80 делегация кəлди. Қурултай қатнашқучилириниң арисида дөлəт рəһбəрлири, хəлиқара
тəшкилатларниң биринчи рəһбəрлири, чоң дуниявий конфессиялəрниң рəһбəрлири
болди. Форумға дəслəпки қетим БМТ баш кативи Пан Ги Мун қатнашти.
АЛƏМШУМУЛ БЕХƏТƏРЛИК
Нурсултан Назарбаев қурултайниң умумий мəҗлисидə сөзгə чиқип, сəйяридики
течлиқ вə турақлиқ мəнпийəтлири нуқтəий
нəзəридин динлар һəм мəдəнийəтлəрниң
өзара мунасивəт мəсилилирини муһакимə
қилиш мəзкүр форумниң алаһидилиги болуп һесаплинидиғанлиғини тəкитлиди.
— Мундақ муназириниң актуаллиғи
алəмшумул
вəзийəт
тəрəққиятиниң
тəшвишлик кетип бериши түпəйли
күчəймəктə. Бүгүнки күндə дуния хəтəрлик
наениқлиқ əһвалда туруватиду. Биринчидин, алəмшумул бехəтəрлик тəртивиниң
кəскин аҗизлишиши йүз бəрди. Һəр
еһтималға қариғанда, бу җəриян техи
түгимиди. Теҗəш вə қарши турушниң
хəлиқара системиси ишлимəйватиду.
Йетəкчи дөлəтлəр оттурисида Иккинчи дуния урушидин кейин ахирқи он
жиллиқ мабайнида қелиплашқан ишəнчə
кəйпияти йоқиди. Өзара қисим көрситиш
чарилири дуниявий ихтисаттики əһвални
мурəккəплəштүрмəктə. У йеқинда баштин кəчүргəн алəмшумул ихтисадий
боһран ақивəтлирини чапсан йоқитиш
истиқбалини жирақлаштурди, — дəп
тəкитлиди Қазақстан Президенти.
Униң сөзичə, ишəнмəслик пəқəт ихтисадийла əмəс, бəлки мəмликəтлəр вə
хəлиқлəр оттурисидики инсанпəрвəрлик
мунасивəтлəргиму
сəлбий
тəсир
йəткүзүватиду. Өзара туризм, мəдəний
алмаштуруш
қисқираватиду,
бирбиригə қарши əхбарат һуҗумлири
жүргүзүлүватиду,
Нурсултан Назарбаевниң тəкитлишичə,
униңдин ташқири дунияда һəрбий һəм
ички тоқунушлар сани кəскин өсти.
Украининиң Шəрқидики тоқунуш Европа вə алəмшумул бехəтəрлик дəриҗисини
җиддий төвəнлитиватиду. Ғəрбий Африкидин тартип Авғанстанғичə болған
пүткүл территория қураллиқ қарши туруш
чаңгилида.
— Хəлиқара терроризм ховупи «Ислам дөлити» аталмишниң иш-һəрикəт
шəклигə егə болди. Алəмшумул таритиш
тармиғидин пайдилинип, униң қатариға
дунияниң түрлүк əллиридин яшлар җəлип
қилинмақта. Лəшкəрлəр сахта диний
чақириқларни ниқап қилип, башқа динлар
вəкиллирини, журналистлар билəн пидаийларни аммивий җазалаш һəрикəтлирини
жүргүзүватиду. Силəр билəн биз бирлишип мундақ яндишишқа вə мундақ
вəһшиликлəрни дин билəн йошурушқа
қарши умумий пикримизни ейтишимиз керəк, дəп һесаплаймəн. Улар қəстəн
Ирақта вə Сириядə көп əсирлик мəдəний
мирасни бузуватиду. Буниң һəммиси
инсанийəткə қарши һəрикəтлəрдин башқа
һечнемə əмəс, — дəп тəкитлиди Нурсултан
Назарбаев.
У йəнə бир проблемини көтəрди
— һазирқи
дунияда ач һəм өйсизмакансиз адəмлəрниң сани азаймиди.
БМТ мəлуматлириға қариғанда, бүгүнки
күндə пүткүл дунияда 700 миллион бала
вə өсмүр намратчилиқта яшаватиду. Ташланди балилар 150 миллионни тəшкил
қилиду. 100 миллион бала мəктəплəрниң
йоқлуғидин билим елиш имканийитигə
егə əмəс, 10 миллион бала дора-дəрмəкниң
йетишмəслигидин
зəрдап
чекиватиду. Қазақстан Президентиниң пикричə,
бу иҗтимаий тəртипсизликниң, андин
кейин
җинайəтчиликниң,
иҗтимаий
өчмəнликниң, терроризм вə экстремизмниң
дəслəпки басқучи.
Қазақстан Президенти мошу барлиқ
проблемиларниң вə уларни биртəрəп

қилиш
йоллириниң
қурултайниң
муназирə мəйданида тəпсилий муһакимə
қилинидиғанлиғиға ишəнчə билдүрди.
ТƏРƏҚҚИЯТНИҢ ЙЕҢИ ҮЛГИСИ
Һазир бехəтəрлик вə тəрəққиятниң йеңи
үлгисини ишлəп чиқиш бойичə кəң диалогни йолға қоюш муһим. Тəңһоқуқлуқ, өзара
һөрмəт, бир-бириниң мəнпийəтлирини етирап қилиш, төзүмлүк һəм өзара чүшəнчə
принциплири униң асасини тəшкил қилиши
керəк. ХХІ əсирдə барлиқ саһаларда
— сəясий, ихтисадий, мəдəний, роһий
саһаларда диалогниң альтернативиси йоқ.
Һазир инсанийəт чоң маддий, илмийтехникилиқ вə əқлий имканийəтлəргə егə.
Əгəр адəмлəр бир-бири билəн течлиқта
вə роһий разимəнликтə яшашни үгəнмисə
һечқандақ тəрəққият болмайду, — дəп
һесаплайду Қазақстан Президенти.
Униң тəкитлишичə, инсанийəт шундақ
түзүлгəнки, йеқин келəчəктə миллий, тил,
диний вə мəдəний пəриқлəр һəрдайим болиду. Бирақ улар адəмлəрни бөлмəй, бəлки
бирлəштүрүши керəк.
— Мəн Рим Паписи Францискниң
«Бизни бирлəштүрүватқан нəрсə һазир
бизни бөлүватқан нəрсидин хелə үстүн
туриду», дегəн сөзлиригə қошулимəн.
Ишинимəнки, миллəтлəрара вə динларара тоқунушларни натоғра сəясəт пəйда
қиливатиду. У мəмликəтлəрни, адəмлəрни
вə җəмийəтлəрни набут қилмақта. Биз
бүгүнму мундақ əһвални сəйяриниң
түрлүк қисимлирида көрүватимиз. Бирақ
хəлиқлəрниң бир-биригə тартилиши,
тилларниң,
мəдəнийəтлəрниң
роһий
дунияниң өзара билиш-чүшиниши, сода
һəм яхши хошнидарчилиқниң тəрəққий
етиши һəрқачан мəңгү болған вə шундақ
болуп қалиду. Хəлиқлəр һəмдостлуғиниң
мана мошу тенденцияси ХХІ əсирдə
алəмшумуллаштуруш
тəсири
астида
алаһидə күчийиватиду. Роһий вə сəясий
рəһбəрлəр бирлишип, инсанийəт дуниясини хелə əхлақлиқ һəм төзүмлүк қилалайду,
— дəп ишəнчə билдүрди Нурсултан Назарбаев.
Қазақстан
Президенти
Дуниявий
вə əнъəнивий динлар рəһбəрлириниң V
қурултийиниң хуласə декларациясигə
миллиардлиған
адəмлəрниң
үмүтишəнчисини əкис əттүридиған бирқатар
муһим чақириқларни киргүзүшни тəклип
қилди.
— Барлиқ һəрбий тоқунушлар тохтитилсун вə сүлһ елан қилинсун. Барлиқ
қариму-қарши тəрəплəр музакирилəр
үстилигə олтирип, зорлуқ-зомбилиқни
тохтитиш, теч гражданларни һимайə
қилиш, барлиқ қариму-қаршилиқларни
течлиқ йоли билəн һəл қилиш тоғрилиқ
келишимлəрни ишлəп чиқиши керəк.
Һəрқандақ мəмликəттə вə дөлəтлəрара
мунасивəтлəрдə һəрқандақ сəясий қаримуқаршилиқларни һəл қилишниң күч
қоллиниш усуллири рəт қилиниши керəк,
— дəп тəкитлиди Дөлəт рəһбири.
Униң
сөзичə,
барлиқ
йетəкчи
дөлəтлəрниң сəясий лидерлирини һазирқи
дунияда ишəнмəслик чəксизлигиниң техиму кəңийишини тохтитишқа чақириш
муһимдур.
— Өзара чарилəрни тохтитиш керəк,
униңдин «үчинчи дуния» вə аддий адəмлəр
көпирəк зəрдап чекиватиду. Дунияни
ХХІ əсирдə «соғ мунасивəтлəр уруши»
вақтидики стереотипларниң, болупму блоклар бойичə пикир қилишниң қайта башлиниш хəтəрлигидин қутулдуруш керəк.
Һазир қариму-қаршилиқларни биртəрəп
қилиш, урушларни һəм тоқунушларни тох-

титиш үчүн БМТниң вə башқа хəлиқара
бехəтəрлик структурилириниң мүмкин
болған барлиқ механизмлиридин пайдилиниш керəк, — дəп һесаплайду Қазақстан
Президенти.
У шундақла адəмлəр оттурисида
конфессиялəрара ихтилапни овҗ алдуруш
үчүн, Интернетни қошуп һесаплиғанда,
аммивий əхбарат васитилиридин пайдилиниш əмəлиятини тохтитишқа чақирди. Нурсултан Назарбаевниң пикричə, бу йосунда
аммивий əхбарат васитилири егилири вə
нəшир қилғучиларниң, өзини «төртинчи
һакимийəт»
дəп
атаватқанларниң
һəммисиниң əхлақий җавапкəрлигини
ашуруш керəк.
Дөлəт
рəһбири
һазирқи
дəвир
вақиəлириниң дуниявий һəм əнъəнивий
динлар
рəһбəрлири
қурултийини
алəмшумул
«роһий
дипломатияниң»
муһим элементиға айландуруватқанлиғини
тəкитлиди. Нурсултан Назарбаев барлиқ
делегациялəрниң
башлиқлирини
өз
диндашлириға конфессиялəрара диалогни
көпəйтиш чақириғини йəткүзүшкə чақирди.
У шундақла қурултайға қатнишиватқан
сəясəтчилəр билəн җəмийəт əрбаплириға
өз тəсири һəм имканийəтлирини урушлар
вə тоқунушларни тохтитиш, алəмшумул
сəясəттə ишəнчини əслигə кəлтүрүш үчүн
пайдилиниш чақириғи билəн мураҗиəт
қилди.
ДИНИЙ РƏҺБƏРЛƏРНИҢ РОЛИ

Қурултайниң
умумий
мəҗлисидə
шундақла БМТ Баш кативи Пан Ги Мун
сөзгə чиқти.
Униң пикричə, диний рəһбəрлəр проблемиларни биртəрəп қилиш вə течлиқни
вуҗутқа кəлтүрүш үчүн бирпүтүн
зəминни яриталайду. Улар шундақла надир инсан һоқуқи декларациясидə вə
гражданлиқ һəм сəясий һоқуқлар тоғрилиқ
хəлиқара пактта əкис əткəн қəдрийəтлəрни
илгирилитəлəйду.
БМТ Баш кативи шундақла аялларға
мунасивəтлик
зорлуқ-зомбилиқниң
өсүватқанлиғиға тəшвиш билдүрди. Бу йосунда у «Боко харам», «Əл-Шабаб», «ƏлКаида» экстремистик тəшкилатлирини мисал сүпитидə кəлтүрди.
— Улар зорлуқ-зомбилиқни вə етиқатни
өз мəхсəтлиридə уятсизлиқ билəн пайдилинишни қарар қилған айрим шəхслəр.
Аяллар, қизлар вə қизчақлар көп чағларда
мошу зорлуқ-зомбилиқ идеологиялəрниң
алдинқи
сепидə
болуватиду.
Улар
зорлуқ-зомбилиққа, қатиллиқларға вə
оғрилашларға дучар болуп қалмақта.
Биз һəммимиз өзимизгə қандақ қилип
аялларға хелə күчлүк, охшаш платформини
берəлəймиз дегəн соални қоюшимиз керəк,
— дəп тəкитлиди Пан Ги Мун.
Форумда
шундақла
Финляндия
Җумһурийитиниң президенти Саули Ниинистё, Əвлия Тəхтниң динларара диалог бойичə Папа Кеңишиниң президенти кардинал Жан-Луи Торан, Дуниявий
Ислам Лигисиниң Баш кативи Абдурахман бин Абдулла əз-Зейд, Франция Митрополити Эммануил Адамакис, Дуниявий ислам мəзһəблирини йеқинлитиш
ассамблеясиниң Баш кативи Мохсен
Муһəммəди Аараки, Исраилниң баш
сефард раввини Ицхак Йосиф, Ислам
Һəмкарлиқ Тəшкилатиниң Баш кативи Ияд
Əмин Мадани, Индологияни тəтқиқ қилиш
вə динларара диалог институтиниң рəиси
Самир Шантилал Сомайя, Дуниявий буддистлар бирлəшмисиниң Баш кативи Фаллоп Тайиари вə Марокко Корольлуғи ислам ишлири министри Тауфик Ахмед сөзгə
чиқип, күн тəртивиниң асасий мəсилилири
бойичə пикирлири билəн ортақлашти.
Иккинчи күни Дуниявий вə əнъəнивий
динлар рəһбəрлириниң
қурултийиға
қатнашқучилар
секциялəр
бойичə
ишлəп, конфессиялəрара разимəнлик
вə
төзүмлүкни
техиму
күчəйтиш
мəсилилирини муһакимə қилди.
Андин кейин қурултайниң хуласə уму-

мий мəҗлиси өткүзүлүп, униңда Қазақстан
Президенти Нурсултан Назарбаев сөзгə
чиқти. Дөлəт рəһбири аяқлашқан қурултай
делегатлириниң меһмандост Қазақстан
дияриға жиғилип, асасий мəхситигə
йəткəнлигини тəкитлиди. У қурултайниң
барлиқ қатнашқучилириға вə кативатиға
үнүмлүк ишлигəнлиги үчүн миннəтдарлиқ
билдүрди. Президент бай тарихқа егə
қурултайниң паалийитигə мунасивəтлик
бирқатар тəклиплəрни оттуриға қойди.
— Биз чоң уттур диалог тəҗрибисини
топлидуқ, мунасивəт вə өзара чүшəнчə
əнъəнилирини шəкиллəндүрдуқ. Динлар
вə
цивилизациялəрниң
өзара
һəрикəт қилишиниң башқа мəйданлири
билəн алақилар йолға қоюлуватиду.
Шуңлашқиму Астанада, мошу дəргаһта
Течлиқ вə Разимəнлик Мирасгаһини
вуҗутқа кəлтүрүшни тəклип қилимəн.
Қурултайлиримизниң тарихиға болған
əйнə шундақ яхши мунасивəт, инсанийəт
тəрəққияти
проблемилири
бойичə
қарарлар тəҗрибисини умумлаштуруш
динлар һəм хəлиқлəрниң течлиғи вə өзара
мунасивитини күчəйтиш үчүн муһим болиду. Течлиқ вə Разимəнлик Мирасгаһи
динлар һəм мəдəнийəтлəр диалогиниң тарихини үгинидиған қурултай йенидики
илмий мəһкимə болиду, — дəп тəкитлиди
Президент.
Нурсултан Назарбаев динлар вə
мəдəнийəтлəр диалогини илгирилитиватқан
шəхслəрни рəғбəтлəшдүрүшниң муһим
екəнлигини тəкитлиди. Əйнə шуниңға
бағлиқ Дөлəт рəһбири «Роһий течлиқ вə
разимəнликни тəрəққий əткүзүшкə һəм
мустəһкəмлəшкə қошқан һəссиси үчүн»
мукапитини тəсис қилиш тəкливини берип,
уни Диний рəһбəрлəр кеңишиниң қарари
билəн қурултайниң умумий мəҗлислиридə
тапшурушқа болидиғанлиғини тəкитлиди.
Дуниявий вə əнъəнивий динлар
рəһбəрлири V қурултийиниң хуласə умумий мəҗлисидə шундақла Иордания Короли Абдалла ІІ, БМТ Цивилизациялəр
альянсиниң жуқури дəриҗилик вəкили
Насир Абд əл-Əзиз ан-Насер, Минск
вə Заславский митрополити пүткүл Беларусь патриархи Павел, ЕБҺТ баш
кативи Ламберто Заньер, Бэдфорд епископи, инглиз чиркосиниң вəкили Ричард Аткинсон, ИСЕСКО баш мудири Абдулəзиз ат-Туэйджри, Дуниявий
лютеран федерациясиниң президенти
Муниб Юнан сөзгə чиқип, һазирқи заманда динларара диалогниң муһим роль
ойнайдиғанлиғини тəкитлиди.
Умумий мəҗлис йəкүни бойичə Дуниявий вə əнъəнивий динлар рəһбəрлири
V қурултийиниң Декларацияси қобул
қилинди.
Форумниң хуласə һөҗҗитидə униңға
қатнашқучиларниң тəңлик, адалəтлик,
өзара һөрмəт вə течлиқта қатар яшаш
принциплирида диний һəм сəясий
рəһбəрлəр диалогиға ярдəм қилиш; дуниявий вə əнънивий динлар оттурисидики
диалог вақтида көпхиллиқни һөрмəтлəш;
турақлиқ течлиқ һəм тəрəққият үчүн диний һəм сəясий рəһбəрлəр оттурисидики
өзара һəрикəтниң йеңи механизмлирини
издəп тепиш охшаш изгү вə алийҗанап
нийəт-мəхсəтлəр əкис əтти.
Умумəн, болуп өткəн форум алəмшумул
диалогниң актуаллиғини йəнə бир қетим
ярқин көрсəтти. Қазақстан Президенти тəкитлигəндəк, у умумйүзлүк течлиқ
вə шəпқəтликкə, адалəтликкə вə роһий
уйғунлуққа ташланған йəнə бир қəдəм
болди. Астана қурултийи алəмшумул
шүбһилинишлəр вақтида пəқəт бир-бири
билəн сөзлишиш арқилиқла келəчəккə
болған үмүт вə ишəнчигə еришишниң
мүмкин екəнлигини көрсəтти.
Дуниявий вə əнъəнəвий динлар
рəһбəрлириниң
новəттики,
алтинчи қурултийи 2018-жили Астанада
өткүзүлиду.

3

Дөлəт рəһбири Нурсултан Назарбаев
Течлиқ вə Разимəнлик Сарийида Бирлəшкəн
Миллəтлəр Тəшкилатиниң Баш кативи Пан Ги
Мун билəн учрашти.

Һәмкарлиқни күчәйтиш
йоллири муһакимә қилинди

Улар Дуниявий вə əнъəнивий динлар
рəһбəрлири қурултийиниң ишини муһакимə
қилди, шундақла һəмкарлиқни техиму күчəйтиш
йоллирини қарап чиқти.
Президент Баш катипниң бу қетимқи
қурултайниң ишиға қатнишишиниң униң
əһмийитини җиддий ашурғанлиғиға диққəт
ағдурди.
— Сиз болупму ихтисаттики, сəясəттики,
конфессиялəрара мəсилилəр мурəккəп чағда,
БМТниң 70 жиллиғиға тəйярлиқ көрүш
вақтида ишиңизниң көп екəнлигигə қаримай,
мəмликитимизгə кəлдиңиз. Униңдин ташқири
Сиз бизниң ядро полигонини йепиш бойичə
тəшəббусимизни қоллап-қувəтлидиңиз, у 29-августта Хəлиқара ядро синақлириға қарши һəрикəт
қилиш күни сүпитидə нишанлиниду. Қазақстан
мошундақ форумларни өткүзүш арқилиқ сəйяридə
течлиқ орнитишқа өз һəссисини қошуватиду дəп
һесаплаймиз , — деди Дөлəт рəһбири.
Өз новитидə Пан Ги Мун Нурсултан
Назарбаевқа дуниявий динларниң лидерлири жиғилған мошундақ əһмийəтлик чарəтəдбиргə қатнишишқа тəклип қилғанлиғи үчүн
миннəтдарлиқ билдүрди.
— Сизниң һəммə нəрсини алдин-ала тəсəввур
қилалайдиғанлиғиңизни вə һазир наһайити
муһим болуватқан мошу қурултайни чақириш
тəшəббусиңизни алаһидə тəкитлигүм келиду. Сиз
буниңдин 15 жил илгири вəзийəт һазирқидин
кəскин
пəриқлиниватқан
пəйттə
шундақ
тəшəббусни көтəрдиңиз. Пүткүл дуния диний
экстремизм вə терроризмдин зəрдап чекиватқан
бүгүнки күндə өчмəнликкə қарши турушқа
чақириватқан диний рəһбəрлəр авазиниң һəммигə
йетиши зөрүр, — деди БМТ Баш кативи.

18.06.2015

Экология проблемилириға
— алаһидә диққәт

Дөлəт рəһбириниң рəислигидə
Бехəтəрлик кеңишиниң мəҗлиси
болуп өтти.
Мəҗлистə
экологиялик
бехəтəрлик əһвал, əтрап муһитни
қоғдаш
саһасида
көрүлүватқан
чарилəр муһакимə қилинди.
Дөлəт рəһбири Ақмола вилайити
Калачи вə Ғəрбий Қазақстан
вилайити
Березовка
йезилири
турғунлириниң
саламəтлигини
қоғдашқа
бағлиқ
мəсилилəрни
чапсанирақ һəл қилишниң зөрүр
екəнлигини
тəкитлиди.
Əйнə
шуниңға бағлиқ аһалиниң өзлири
яшаватқан регионниң экологиялик
əһвали тоғрилиқ əхбаратқа əркин
егə болушини тəминлəшниң муһим
екəнлиги қəйт қилинди.
Мошу кəмгичə һечким Калачи
йезисидики
һадисигə
неминиң сəвəп болуватқанлиғини
чүшəндүрмəйватиду.
Əгəр
салаһийəтлик органлар əһвални
ениқлалмиса, зөрүр экспертлар болмиса чəтəлликлəрни тəклип қилип,
ишни шуларға тапшуруш керəк еди,
— деди Нурсултан Назарбаев.
Президент шундақла экологиялик тавакəлчиликлəрни тəхмин
қилиш һəм алдини елиш бойичə
нəтиҗидарлиқ
механизмларни
вуҗутқа кəлтүрүшниң техногенлиқ
һəм тəбиий характердики пəвқуладдə
вəзийəтлəрдин
йəткүзүлидиған
зиянни азайтиш имканийитини
беридиғанлиғиға диққəт ағдурди.
Дөлəт рəһбири Һөкүмəтниң
вə йəрлик иҗраий органларниң
Қазақстанниң турақлиқ тəрəққий

етиши
бойичə
вəзипилəрни
əмəлгə ашурғанда һайванат һəм
өсүмлүк дуниясиниң биологиялик
хилму-хиллиғиниң
сақлинишини
тəминлиши, җүмлидин мəмликəтниң
бирқатар вилайəтлиридə бөкəнлəрниң
аммивий қирилишиниң сəвəплирини
ениқлиши шəрт екəнлигини атап
көрсəтти.
—
Түрлүк
тəхминлəр
оттуриға қоюлуватиду, қаримуқарши
пикирлəр
ейтиливатиду.
Бу мошу ишта һəдди-һесапсиз
қалаймиқанчилиқниң
орун
еливатқанлиғини,
тегишлик
мутəхəссислəрниң йоқ екəнлигини,
шундақ əһвалға елип кəлгəн амилларни ениқлашни билмəсликни
көрситиду. — деди Президент.
Нурсултан
Назарбаевниң
тəкитлишичə, тəбиəтни қоғдаш
саһасидики сəясəт ресурс теҗəмлəш
мəсилилирини һəл қилишта, егилик
паалийитиниң барлиқ саһалирида
чиқимсиз
технологияни
җарий
қилиш мəсилилиридə тиҗарəтни
рəғбəтлəндүрүп, кəң җəлип қилишқа
қаритилиши керəк.
Мəмликəт
аһалисиниң
саламəтлигини вə жуқури турмуш
дəриҗисини тəминлəш Қазақстан
илим-пəнидин əтрап муһит əһвалини
стратегиялик тəһлил қилишқа вə
һəрқандақ сəлбий һадисилəрниң
алдини
елишқа
мүмкинчилик
беридиған тəтқиқатларни тəлəп
қилиду.
Дөлəт рəһбири əтрап муһит
əһвалини мониторинг қилиш, экология саһасидики тавакəлчиликлəрни

Назарбаев Университети: тунҗа учумкарлар

Назарбаев Университети Қазақстан алий билим
бериш системисиниң тəрəққиятиға чоң һəссə қошти.
Бу тоғрилиқ мəмликəт Президенти Нурсултан
Назарбаев мəзкүр алий оқуш орнини тамамлиған
дəслəпки 446 учумкарға диплом тапшуруш
мəрасимида билдүрди.
Дөлəт рəһбири учумкарларни, уларниң ата-анилирини, университетниң ғəмхорчилар кеңишиниң
əзалирини, рəһбəрлигини, профессорлирини вə хадимлирини алий оқуш орниниң һаятидики мошу чоң
вақиə билəн тəбриклиди. Университетниң тəрəққий
етишиға ярдəм қилған меценатларға алаһидə
тəшəккүр изһар қилинди.
Нурсултан Назарбаев диплом тупшуруш
мəрасиминиң пəқəт университет үчүнла əмəс, бəлки
пүткүл җумһурийəт үчүн алаһидə əһмийəткə егə
екəнлигини атап көрсəтти.
Пүткүл Қазақстанниң һаятиға йетəкчи алий оқуш
орниниң, тарихимиздики тунҗа дуниявий дəриҗидə
билим бериш мəркизиниң тунҗа учумкарлири
қошулуватиду. Мəмликитимиз яш, һəртəрəплимə
тəйярланған, квалификациялик мутəхəссислəргə
еришти. Бу биз дөлəтни йеңилаш бойичə Миллəт плани асасида чоңқур өзгиришлəрни əмəлгə ашурушқа
киришкəн һазирқи пəйттə алаһидə əһмийəткə егə болуватиду.
Дөлəт рəһбири Қазақстан яшлириниң ЮНИСЕФ
баһаси бойичə Алəмшумул тəрəққият индексида
27-орунни егилигəнлигини, бу Франция, Түркия вə
Швеция охшаш мəмликəтлəр көрсəткүчлиридин
жуқури екəнлигини тəкитлиди. Униңдин ташқири
аһалиниң саватлиғи дəриҗисини ениқлайдиған рейтинг бойичə Қазақстан 33-орунни егилəп, билим
бериш системисиниң сүпити бойичə дəрһал тоққуз
пунктқа көтирилди. Шундақла Дуниявий ихтисадий
форумда елан қилинған Инсан капиталиниң тəрəққий
етиш индексиға мувапиқ Қазақстан дəрһал сəккиз
пунктқа көтирилип, 37-орунға чиқти вə Ихтисадий
һəмкарлиқ вə тəрəққият тəшкилатиға əза Португалия, Грекия, Испания, Чили, Мексика, Түркия, Малайзия, Хитай һəм Бразилия охшаш мəмликəтлəрниң
кейин қалдурди.
— Мəн биздə башқурғучиларниң, дөлəт
хизмəтчилириниң,
бизнесменларниң
вə
җəмийəтлик лидерларниң йеңи түркүминиң өсүпйетиливатқанлиғини көрүватимəн. Пат-йеқинда
қазақстанлиқ мутəхəссислəрниң, биринчи новəттə,

мəзкүр университет учумкарлириниң пүткүл дунияда өзлириниң алаһидилигини, риқабəткə
қабиллиғини вə тəлəп қилиниватқанлиғини намайиш қилидиғанлиғиға ишинимəн, — дəп тəкитлиди
Дөлəт рəһбири.
Нурсултан Назарбаев бүгүнки күндə гуманитарлиқ
вə иҗтимаий пəнлəр, инженерия, илим-пəн вə
технологиялəр мəктəплиридə, шундақла алий билим бериш, дөлəт сəясити вə бизнес мəктəплиридə
студентларниң нурғун оқуватқанлиғини тəкитлиди.
Оқуғучи яшлар компьютерлиқ вə биологиялик
пəнлəргə, инженерлиқ механикиға, робототехникиға
вə мехатроникиға, билим беришни башқурушқа,
электрлиқ вə электронлуқ инженериягə, шундақла
қурулуш инженериясигə алаһидə қизиқиш һасил
қиливатиду.
Нурсултан Назарбаев университет дипломиға
еришкəнлəрни
ишчанлиқ,
тəдбирчанлиқ
вə
һəрикəтчанлиқ
хусусийəтлəрни
көрситишкə
чақирди. Андин кейин бу күнлəрдə пүткүл
мəмликəттə миңлиған қазақстанлиқ студентларниң
диплом еливатқанлиғини тəкитлəп, Назарбаев
Университетиниң бирқатар əлачи учумкарлириға
диплом тапшурди.
Ахирида шуни қошумчə қилимизки, алий
оқуш орни қурулғандин тартип униңда билим
еливатқанларниң умумий сани 2800 адəмгə йəтти.
Қобул қилиш емтиһанлирида əң жуқури нəтиҗилəрни
қолға кəлтүргəн тəлəпкарлар университетта дөлəт
билим гранти һесавиға оқуйду. Һəр жили 500 адəм
əйнə шундақ грантларға егə болмақта.
Мəлумки, Дөлəт рəһбири Астанада йеңи алий оқуш
орнини ечиш тоғрилиқ идеяни 2006-жили Қазақстан
хəлқигə йоллиған Мəктүбидə елан қилип, шу чағда
надир академиялик муһитни шəкиллəндүрүш
үчүн пайтəхттə хəлиқара дəриҗидики университет
ечишниң зөрүр екəнлигини тəкитлигəн еди. Келəр
жилила оқуш орни корпусиниң қурулуши башлинип, у 2010-жили июньда ечилди. Шу жилниң
сентябрь ейида Назарбаев Университети дəслəпки
студентларни қобул қилип, улар Foundatіon алий
оқуш орни алдидики тəйярлиқ программиси бойичə
оқушқа башлиди. Əйнə шуниңдин етиварəн мəзкүр
оқуш орни тəрəққий етип, мəмликəт келəчиги үчүн
алаһидə əһмийəткə егə екəнлигини намайиш қилип
келиватиду.

алдин-ала ениқлаш үчүн Йəрни
жирақтин зондлайдиған 2014-жили
учирилған икки қазақстанлиқ космос
аппаратини
нəтиҗидарлиқ
пайдилинишниң муһим екəнлигигə
диққəт ағдурди.
Униңдин
ташқири
Президент
мəмликитимиздə
индустриялəштүрүш, йеза егилигини, кичик вə оттура тиҗарəтни
тəрəққий əткүзүш мəсилилирини
һəл қилиш билəн бирқатарда экологиялик бехəтəрликни тəминлəш
мəсилилиригиму диққəт ағдурушниң
зөрүр екəнлигини атап көрсəтти.
Йəрниң чөллүккə айлиниши
вə бузулуши, бирқатар аһалилиқ
пунктлардики һава сүпити, суни
теҗəмлик пайдиланмаслиқ, санаəт
қалдуқлириниң һаваға ташлиниши
вə əхлəтханиларниң орунсиз пəйда
болушини қошуп һесаплиғанда,
мəишийəт қалдуқлириниң топлиниши дөлəт вə тиҗарəттин зөрүр
чарилəрни көрүшни тəлəп қилиду.
Энергетика
министри
Владимир Школьник өз докладида
һазирқи экологиялик əһвални, дөлəт
органлириниң мошу саһадики паалийитини, җүмлидин Қазақстанниң
«йешил» ихтисатқа көчүши бойичə
əмəлгə ашурулуватқан концепция даирисидики ишларни тəһлил қилди.
Муһакимə йəкүни бойичə Дөлəт
рəһбири Һөкүмəткə бирқатар ениқ
тапшурмиларни берип, Бехəтəрлик
кеңишиниң кативатиға уларниң
орунлиниши үстидин назарəт қилиш
вəзиписини жүклиди.

Нурсултан
Назарбаев
Дуниявий
вə
əнъəнивий
динлар
рəһбəрлириниң
V
қурултийиға кəлгəн Иордания Короли Абдалла
ІІ билəн учрашти.

Хәлиқләр вә динларни
йеқинлаштуруп

Нурсултан Назарбаев вə Абдалла ІІ
иккитəрəплимə һəм регионал һəмкарлиқ
мəсилилирини муһакимə қилди, шундақла
хəлиқара күн тəртивиниң муһим мəсилилири
бойичə пикир елишти.
Униңдин ташқири тəрəплəр Астанада
болуп өткəн Дуниявий вə əнъəнивий динлар
рəһбəрлири қурултийиниң ишини тəһлил қилди.
Нурсултан
Назарбаев
Иорданияниң
Қазақстан үчүн йеқин мəмликəт болуп
һесаплинидиғанлиғиға диққəт ағдурди.
Сизниң Дуниявий вə əнъəнивий динлар рəһбəрлириниң қурултийиға қатнишиш
үчүн мəмликитимизгə келишиңиз муһим
əһмийəткə егə. Биз Сиз билəн һəрдайим өзара
ишəнчə мунасивəтлəрдə болдуқ. Қазақстан
Сизниң мəмликитиңизгə чоң һөрмəт билəн
қарайду. Сизниң Иордания җайлашқан регионда турақлиқни тəминлəштə муһим роль
ойнаватқанлиғиңизни
тəкитлигүм
келиду.
Мошу мунасивəттə биз сизни һəрдайим қоллапқувəтлəшкə тəйяр, — деди Дөлəт рəһбири.
Өз новитидə Абдалла ІІ Нурсултан Назарбаевқа
Қазақстанни зиярəт қилишқа тəклип қилғанлиғи
үчүн миннəтдарлиқ билдүрүп, иккитəрəплимə
мунасивəтлəрни
мустəһкəмлəшниң
муһим
екəнлигини тəкитлиди.
— Сиз билəн учришип, умумий күчқувитимиз арқилиқ дунияниң буниңдин кейинму яхши һəм хатирҗəм болушиға қандақ
тəсир қилалайдиғанлиғимиз тоғрилиқ мəслиһəт
елиш — мени һəрдайим яхши сезимларға
бөлəйду. Көп жиллардин буян Сизниң региондики течлиқпəрвəрлик, хəлиқлəр вə динларни йеқинлаштуруш йолдики паалийитиңизни
зоқлинип байқап келиватимəн, — деди Иордания Короли.

4

18.06.2015

Течлиқ вә разимәнлик — әң
муһим сәясий қәдрийәт

Сешəнбə күни Астанада Парламент Мəҗлиси
«Қазақстан йоли: Бирлик. Вəтəнпəрвəрлик.
Ислаһатлар» мавзусида Хəлиқара конференция
өткүзди. ҚХАниң 20 жиллиғиға беғишланған
форумға Авғанстан, Қазақстан, Россия, Таҗикстан,
Түркмəнстан парламентарийлири, ҚХА, шундақла
хəлиқара тəшкилатларниң вəкиллири қатнашти.

Мəҗлис рəиси Қабиболла Жақыпов конференцияни ечип, униң мавзуси һəм мəзмуниниң пəқəт айрим
мəмликəт даирисидила əмəс, бəлки умумдуниявий
җəриянлар нуқтəий нəзəридинму наһайити муһим
екəнлигини тəкитлиди.
Экспертларниң баһалишичə, бүгүнки таңда
сəйяридə йүз əлликтин ошуқ этносəясий кəскинлик вə
тоқунуш зониси моҗут. Көп əһвалларда йə хəлиқара
тəшкилатлар, йə айрим дөлəтлəр уларни узақ муддəткə
биртəрəп қилалмай келиватиду. Мошу нуқтəий
нəзəридин елип қариғанда, течлиқ вə разимəнликни
тəминлəш — һəрқандақ дөлəт үчүн, ахирқи һесапта
инсан цивилизацияси үчүн келəчəккə болған əң муһим,
əң җавапкəрлик сəясий қəдрийəт, — деди Қабиболла
Жақыпов.
Мəҗлис рəиси «Назарбаев үлгиси» тоғрилиқ гəп
қилип, конференциягə қатнашқучиларниң диққитини
қазақстанлиқ ислаһатлар йолиниң əң муһим
алаһидиликлиригə җəлип қилди. Биринчи новəттə, бу
— системилиқ ихтисадий ислаһатларни əмəлгə ашуруш вə хəлиқ паравəнлигиниң өсүшини тəминлəш.
Шуни тəкитлигүм келидуки, Миллəт Лидери əмəлгə
ашурған үлгə һəм хатирҗəм жилларда, һəм дуниявий
боһран шараитида өзиниң жуқури нəтиҗидарлиғини
вə турақлиқлиғини намайиш қиливатиду, — дəп
тəкитлиди Қабиболла Жақыпов.
Мəҗлис рəисиниң тəкитлишичə, мустəқиллик жиллирида Қазақстанниң умумий ички мəһсулати 24 һəссə
өсүп, аһалиниң җан бешиға чеқип һесаплиғанда 13 миң
долларға йəтти. Бу болса, дарамити оттура дəриҗидин
жуқури əллəр топиға мувапиқ келиду. Намратчилиқ
20 һəссə қисқарди. «Нұрлы жол» программиси əмəлгə
ашурулуп, униң даирисидə алдимиздики үч жилда

логистикилиқ инфрақурулумини тəрəққий əткүзүшкə
14 миллиард доллар əвəтилиду.
Қабиболла Жақыпов Конституция вə ҚХАни
турақлиқниң, мəмликитимизни йеңилашниң вə
җошқун тəрəққий əткүзүшниң асасиға айланған улуқ
қəдрийəтлəр дəп атиди.
2007-жилқи конституциялик ислаһат нəтиҗисидə
ҚХА конституциялик мəртивə вə мəмликəт
Парламентиниң тоққуз депутатини сайлаш
һоқуқиға егə болди. 2008-жили дунияда
тəңдиши йоқ қанун — «Қазақстан хəлқи Ассамблеяси тоғрилиқ» Қанун қобул қилинди.
Миллəтлəрара разимəнликни күчəйтиш
бойичə əмəлий тəҗрибигə егə Ассамблеядин сайланған тоққуз депутат мəмликəтниң
қанун асасини мукəммəллəштүрүшкə паал
қатнишиватиду, — дəп тəкитлиди Қабиболла
Жақыпов.
Мəҗлис рəиси чəтəллик қатнашқучилар
вə меһманларға Миллəт Лидери тəклип
қилған вə қазақстанлиқларниң қоллапқувəтлишигə егə болған бəш институционал
ислаһат тоғрилиқму сөзлəп бəрди.
Конференциядə Беларусь Парламенти
Вəкиллəр палатисиниң рəиси Владимир Андрейченко,
Қирғизстан Парламентиниң рəиси Асылбек Жээнбеков,
ЕБҺТниң Азсанлиқ миллəтлəр ишлири бойичə Алий
комиссари Астрид Турс, Қазақстан хəлқи Ассамблеяси Рəисиниң орунбасари Ералы Тоғжанов, Авғанстан
Ислам Җумһурийити Волеси Җирғиси Аяллар вə балилар ишлири бойичə комиссияси рəисиниң орунбасари Шүкрийə Пайкан Ахмади, Россия Думисиниң депутати Сергей Вайнштейн, Таҗикстан Җумһурийити
Парламентиниң
депутати
Дамир
Амрихудои,
Түркмəнстан Парламентиниң депутати Редҗепгелды
Мередов вə башқилар сөзгə чиқип, муһакимə қилинған
мəсилилəр бойичə пикирлири билəн ортақлашти.
Ко