Ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті дамытудың қазіргі концепциясы

Ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті дамытудың қазіргі концепциясы

Сулейменова Гульмира Есмагуловна

Арнайы пәндерінің оқытушысы,

жоғары біліктілік санаты,

«Петропавл құрылыс-

экономикалық колледжі»КМҚК,

Қазақстан, Солтүстік –Қазақстан облысы,

Петропавл қаласы

Ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру жөніндегі мыс ұсынымдарда: "ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу салалық ерекшеліктер мен тиісті әдістемелік ұсынымдарды, сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің ішкі стандарттарын ескере отырып, бірыңғай нормативтік базаға сәйкес жүзеге асырылады"деп көрсетілген. Ауыл шаруашылығындағы бухгалтерлік есеп объектілері болып табылады:

- ұйымның мүлкі (негізгі құралдар, материалдық-өндірістік қорлар, ақша қаражаты және т. б.);

- меншікті қаражат (жарғылық капитал, резервтік капитал, қорлар және т. б.);

- дебиторлық және кредиторлық берешек;

-кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі барысында жүзеге асыратын және Мүлік құрамы мен оның пайда болу көздерінің өзгеруіне әкеп соғатын шаруашылық операциялары.

Жаңа есепке алу ұсынымдары және осы негізде есепке алу-талдау процесін теориялық, нормативтік-құқықтық және әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу. Бухгалтерлік есептегі жаңа тұжырымдамалық өзгерістер жаңа Бухгалтерлік объектілердің пайда болуынан бұрын болады, ал жаңа тұжырымдамалардың пайда болуы бухгалтерлік есепті ғылым ретінде ғылыми зерттеудің сапалы тамаша стилін қалыптастырады. Мұндай зерттеу есепке алу-аналитикалық жүйенің және аралас басқару және техникалық-технологиялық жүйелердің құрылымдық элементтері болып табылатын институционалдық жүйенің ажырамас бөлігі ретінде отандық және шетелдік бухгалтерлік есепті дамытудың белгілі тұжырымдамаларын ретроспективті кешенді талдау тұрғысынан қабылдануы керек.

Бухгалтерлік есеп теориясы мен әдістемесі белгілі бір тұжырымдамаларды қалыптастыру және жүзеге асыру арқылы жүзеге асырылады (лат. concehtio-түсіну, жүйе). Бухгалтерлік есеп тұжырымдамаларына жүгіну қажеттілігі, ең алдымен, жаһандану мен ҚР-ның әлемдік экономикалық кеңістікке интеграциялануының қазіргі заманғы процестері талап ететін есептік ақпарат сапасына қойылатын жаңа талаптардан есептік практиканың артта қалуымен айқындалады. Бұл институционализм (мемлекеттану) тұрғысынан бухгалтерлік есеп теориясы мен әдіснамасын түсінуді анықтайды. Бухгалтерлік процесті трансформациялау процестерін дұрыс қарастыру үшін қолданыстағы бухгалтерлік есеп теориясының шеңберін кеңейту және тапсырмаға сәйкес әдістемелік құралдарды табу қажет. Мұндай құралдар іс жүзінде қазіргі институционалдық теория түрінде бар. Институционалдық тәсіл экономикалық ғылым шеңберінде бұрыннан және табысты дамып келеді. Сонымен бірге кең әдістемелік және аналитикалық құралдар жасалды. Оны жетілдіру жаңа пәнаралық байланыстардың, соның ішінде бухгалтерлік есептің қазіргі заманғы теориясы мен әдіснамасының дамуы мен пайда болуымен байланысты

Әр түрлі институттардың жұмыс істеуі және бухгалтерлік есеппен байланысты салалардағы перспективалық ғылыми әзірлемелердің нәтижелері туралы ақпараттың жеткілікті үлкен көлемін жинақтайтын институционалдық тәсіл оны дамудың әртүрлі деңгейлерінде әзірленген тұжырымдамалық шешімдердің негізіне қоюға мүмкіндік береді. Соңғы жылдары Ресейде бухгалтерлік есепті халықаралық есепке алу және есеп беру тәжірибесіне сәйкес реформалау шаралары жүзеге асырылуда.

Олар осы бағытта бухгалтерлік есептің дамуын жалғастыруды қамтамасыз ететін көпір жолын жасайды. Бухгалтерлік есеп пен есептілікті дамыту тұжырымдамасы шеңберіндегі негізгі теориялық және әдіснамалық тәсілдерді нақтылау және айқындау бухгалтерлік есеп тұжырымдамасын құруды болжайды, оның негізіне объективті шындық және есеп пен есептіліктің халықаралық стандарттарына көшу қажеттілігі туралы идеялар ғана емес, сонымен қатар бухгалтерлік есепті институционалдық талдау нәтижелері де жатады. Бухгалтерлік теория мен әдіснаманың жекелеген ережелерін қайта қарастыру қажеттілігі қазіргі коммерциялық ұйымның қызметіндегі бухгалтерлік процестердің нақты орнын бағалау олардың басқарудың барлық контурын қамтитындығымен байланысты. Бухгалтерлік есептің дамыған теориясы мен әдіснамасы шеңберіндегі тұжырымдамалық сызықтың тұтастығы пайда болған Жаңа объектілерді де, бұрыннан бар объектілердің жаңа сапасын да, сонымен қатар әртүрлі ғылымдардың ғалымдары әртүрлі уақытша фракталдарда ұсынған көптеген идеялар мен тұжырымдамаларды ескере отырып, бухгалтерлік есептің институционалды моделі ретінде ұсынылған.

Тұжырымдама бухгалтерлік есеп пен басқа ғылымдардың теориясы мен әдіснамасына соңғы уақытта дамыған тәсілдерді ғана емес, сонымен бірге олардың ретроспективті динамикасының бүкіл процесін ескере отырып, туындаған мәселелерді тиімді шешеді. Бухгалтерлік есепті дамыту проблемасының теориялық және практикалық маңыздылығының артуы, тиісті теорияның, кешенді зерттеудің бірыңғай әдіснамасының болмауы және жоғарыда аталған көптеген тармақтардың талқылануы бұл процестің жақын болашақта жалғасатындығын көрсетеді. ҚР экономикасының қазіргі даму кезеңі бухгалтерлік есептің тарихи бастауларына, оның институционалдық негіздеріне жүгінуді заңды түрде ынталандырады, институционалдық жүйелердің, оның ішінде бухгалтерлік есеп институтының қалыптасуы мен дамуы проблемалары бойынша зерттеулер жүргізуге қолайлы орта жасайды. Бухгалтерлік есепті дамытудың қазіргі кезеңі осы уақытша фракталда бухгалтерлік есептегі стратегиялық тенденцияларды ескере отырып, жаңа парадигманың қалыптасу бағыттары негізделгендігімен сипатталады.

Бухгалтерлік есеп білім саласы, қызмет түрі ретінде өзінің қалыптасуын әлі аяқтаған жоқ және бірнеше ғасырлар бойы бір-бірін алмастырған Тұжырымдамаларының негізгі ережелерін талдау оның іргелі мәні, сайып келгенде, келесі ережелерге түсетінін көрсетті: тақырыпты, объектіні, әдісті, мақсатты және ортаны анықтау.

Пайдаланылған әдебиет

1. А. Ж. Қызаева «Ауыл шаруашылығында бухгалтерлік есепті ұйымдас-тырудың міндеттері» – 2019 ж.