Азаматтық құқық пен сақтандыру құқығының арақатынасы.

Тақырыбы: Азаматтық құқық пен сақтандыру құқығының арақатынасы.

Жоспар:

Кіріспе

1. Азаматтық құқық негіздерінің ерекшеліктері

І.1. Азаматтық құқық оқу пәні ретінде.

І. 2. Азаматтық құқықтық қатынастар

І. 3. Азаматтар мен басқа да жеке тұлғалар –азаматтық құқық субъектілері.

І.4. Азаматтық құқық субъектілілерінің құқық қабілетілігі

І.5. Азаматтық құқық субъектілерінің әрекет қабілеттілігі.

I.6. Заңды тұлғалардың құқық қабілеттілігі

I.7. Мұрагерлік құқығы мен мұрагерліктің негіздері

I.8. Мұраның құрамы мен мұраның ашылуы

I.9. Өсиет бойынша мұрагерлік және Заңды мұрагерлік

2. Сақтандыру құқығының ерекшеліктері

ІІ. 1. Сақтандыру шарты мен сақтандыру түрлері

ІІ. 2. Міндетті және ерікті сақтандыру

ІІ. 3. Сақтандыру объектісі: жеке және мүліктік сақтандыру

ІІ. 4. Сақтанушы. Сақтандырушы. Сақтандырылған адам

ІІ.5. Сақтандыру жағдайы сақтандыру шартының нысаны

IІ.6. Сақтандыру шартының мазмұны.

ІІ.7. Сақтандыру шартының қолданылу мерзімі

ІІ.8. Сақтандыру құпиясы. Сақтандыру ісі және сақтандыру қызметі

ІІІ. Сақтандыру құқығына сауалнама нәтижелері

Қорытынды бөлім

Кіріспе

Азаматтық құқық – Қазақстан Республикасының құқық салаларының бірі болғандықтан күнделікті тыныс тіршілікпен, сондай-ақ азаматтардың заңды тұлғалар мен мемлекеттің өзімен, оның әкімшілік, аумақтық бөліністерімен тығыз байланысты. Азаматтық құқықты зерттемес бұрын азаматтық құқықтың пәнін анықтап, басқаша айтқанда мұның пәні не екенін белгілеп алуға тиістіміз. Ал Азаматтық құқықтың пәнін анықтаудың өзі оңай шаруа емес, өйткені Азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың ауқымы өте кең де сан қырлы. Құқық жүйесі іштей құқық салаларына бөлінетіндігі белгілі. Әдетте құқықтың қандай салаға жататындығын анықтау үшін оның пәні мен құқықтық реттеу әдістемесі қолданылады. Қазақстан Республикасының және әлемдегі күрделі азаматтық құқықтағы күрделі институттарының бірі – мұрагерлік құқықығы болып табылады. Мен өз ғылыми зерттеу жұмысымда мұрагерлік құқықтың негізгі аспектілерін ашып көрсетуді мақсат еттім. Қазақстан Республикасының мұрагерлік құқығы ежелгі алғашқы қауымдық құрылыстан бері келе жатқан өте күрделі иснституттардың бірі болып табылады. Оған дәлел ретінде Әлкей Марғұланның еңбектерінде жазылған, Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы, Тәуке ханның «Жеті жарғысында» көрініс тапқан болатын. Атақты заңгер Радловтың еңбектерінде мұра адам қайтыс болғаннан кейін берілетін зат деп көрсеткен болатын. Мұра – мұрагер алғашқы қауымдық құрылыстан бастап адам өмір сүргеннен бастап қолданылатын заттарының бала шағаларына қолданысқа қалып отыруы болып табылады. Қазіргі заманда мұра қалдырушы заңды түрде мұрагеріне өз мүлкін рәсімдеп кетуі мүмкін немесе ол заңды түрде 6 айдан кейін рәсімделеді. Мұраны немесе мүлікті, өмірді сақтандыру қазіргі заман талыбына айналған сияқты. Әлеуметтік жағдайы тұрақты емес қазақстан Республикасының азаматтары өзінің өмірі мен пәтерлерін сақтандырудан гөрі автокөліктерін ғана сақтандыратынын білеміз. Сондықтан сақтандыру құқығының тиімділігін зерттеу менің ғылыми жұмысымның міндеттерінің біріне айналды. Cақтандыру – сақтық ұйымы өз активтері  есебінен  жүзеге асыратын  сақтық   төлем  арқылы  сақтандыру  шартында  белгіленген  сақтық  жағдайы немесе  өзге  де  оқиғалар  туындаған  кезде  жеке  немесе  заңи  тұлғалардың  заңды  мүдделерін  мүліктік  жағынан  қорғауға  байланысты  қатынастар  кешені.  Сақтандыру  процесі  сақтандыру  шарты  негізінде  не  өзара сақтандыру  қоғамына  мүшелік  негізінде  жүзеге асырылады.  Біздің  қоғамымыздағы  сақтандыру  өзі  өмір  сүрген  уақыт  ішінде  өзінің  қалыптасуы  мен  даму  процесіне   байланысты  айтарлықтай  өзгерістерге  ұшырады.  Сақтандыру  жиырмасыншы  жылдан  бастап,  сала  ретінде  өндіріс  процестерінің дамуына  және  ұлттық  табысты  бөлуге,  материалдық  игіліктерді  жасауға  ықпал  жасай  бастады.  Соңғы  жылдар  ішінде  сақтандыру  жүйелері  түбегейлі  қайта  құруларға   төтеп  берді.  Осыған  орай  отандық  сақтандыру  нарығын  демонополизациялаудың  нақты  фактісі  болып  әрі  осының  жалғасы  ретінде   айтарлықтай   жеделдікпен  альтернативтік  сақтандыру  компаниялары  пайда  бола  бастады.   Қазір  сақтандырушылардың  қызметтері  үшін  үлкен  кеңістік  бар.  Ондаған  тіпті  жүздеген  әртүрлі  мәртебедегі  әрі  сан  алуан  меншіктік  нысандағы  сақтандыру   ұйымдары  құрылуда.   Сақтандырудың  бұрынғыларынан  түбегейлі  өзгеше  жаңа  түрлері пайда  болып,   бұл  жерде  сақтандыру   жағдайындағы  орын  алған  олқылықтар  мен  кемшіліктер  ескерілген.  Сақтандырушылардың   қызметтері  мен  ұйымдарының  тәртібіне  қатысты  сауатты  жасалған  заң   шығару  актілерінсіз,  нарық  жоқ.  Өйткені  заң  сақтандыруды  қалыптастырудың,  дамытудың  негізі  болып  табылады.  Нарықтық  қатынастардың  қалыптасуына  орай,  өзге  салалармен  қатар сақтандыру  да  қазіргі  Қазақстанның  экономикадағы  ролі  арта  түсуде. 

Зерттеудің өзектілігі. Зерттеу жұмысымның тақырыбын « Азаматтық құқық пен сақтандыру құқығының арақатынасы» деп атауының себебі қазіргі таңдағы халқымыздың «Сақтансаң сақтайды» сөзімен байланысты. Қазіргі техногендік дәуірге тән түсінігі қалыптасты, яғни бүгінде сақтандыруды адамның өзі атқара береді, көлігіңізден бастап, өміріңізге дейін, тіпті әйгілі әншілер дауысын, тым сұлулар әдемілігін сақтандырып жатады. Сондықтан әрбір азаматтың азаматтық құқығы сақтандыру құқығын тиімді пайдалану болып табылады.

Зерттеудің әдісі. Тақырыпты зерттеуді мен Азаматтық құқық кодексін оқудан бастадым. Кодекстен қазіргі таңдағы өзекті мәсеселерді талқылайтын тармақтарының көптігін анықтап, мұрагерлік пен сақтандыру құқықтарын зерттеуді бастадым. Бейнежазбаларды тыңдап, қосымша БАҚ құралдарын талдап өзіндік тұжырым жасау арқылы салыстырмалы зерттеу әдісін қолдандым.

Зерттеу жұмысының жаңашылдығы. Қазіргі заман талабына сай азаматтардың өз құқықтарын тиімді де дұрыс пайдалану ерекшеліктерін түсіндіру. Азаматтық құқықтың ішіндегі өмірімізде елеулі орынға ие мұрагерлік пен сақтандыру құқықтарының арақатынасын талдау болып табылады. Өйткені адамға ең қымбат нәрсе ол адамның өмірі.

Зерттеу жұмысының нәтижесі мен қорытындысы. Бұл жұмыстың нәтижесінде азаматтық құқық пен сақтандыру құқығының арақатынасының байланыстылығына көз жеткіздім. Халықтың мұрагерлік пен сақтандыру құқықтары туралы толық ақпараттандырылмағанын түсіндім. Заман қажеттілігіне сай заңнамалардың өзіміздің өмірімізге қажетті тұстарының ерекшеліктерін жақсы білдім. Болашақ заңгер ретінде құқықтық сауаттылықтың қажеттілігін анықтадым.

Зерттеу жұмысының практикалық қолдану салалары. Құқықтану мамандығын таңдаған болашақ заңгерлерге қосымша ақпарат ретінде пайдалану. Сақтандыру компаниялары туралы ақпараттар жиынтығы болып табылатынына сенімдімін.

1. Азаматтық құқық негіздерінің ерекшеліктері

Азаматтық және азаматтық заңдар ұғымына,жүйесіне және олардың қолданылуына қатысты барлық мәселелер көлемін зерттейтін құқықтық ғылым саласын азаматтық құқық ғылымы деп таниды.

Азаматтық құқық ғылымының міндеті - азаматтық-құқықтық нормалар жүйесінің және оның жекелеген буындарының пайда болуы мен мазмұнының ерекшеліктерін анықтайтын жағдайларды зерттеу.Егер азаматтық құқықтың пәні қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласы болса,азаматтық құқық ғылымының пәні құқықтық нормалардың жиынтығы-нақ азаматтық құқықтың өзі болып табылады.Әлбетте бұл пән азаматтық құқықтық нормалар реттейтін қоғамдық қатынастарды да,бұл нормалардың заңдарда бейнеленуінде, олардың әр түрлі мемлекеттердегі ерекшеліктерін де,оларға сын тарапынан берілген бағаны да және жетілдіру мүмкіндіктерін де қамтиды.

Азаматтық құқық ғылымы бұрын қолданылып келген құқықтық жүйелерді,олардың жетістіктері мен кемшіліктерін,даму бағыты мен оған ықпал ететін факторлады бағалай келе, азаматтық құқықтың даму тарихына айтарлықтай көңіл бөледі.

Азаматтық құқықтың даму тарихын зерттеуде ғылымның өзінің,оның жасаушылары мен зерттеушілерінің тарихы,ғылыми тұжырымдамалары мен көзқарастардың тарихы едәуір орын алады. Азаматтық құқық ғылымы дүние жүзі құқықтық жүйесінің ерекшеліктерін зерттейді,мұндай ерекшеліктердіңпайда болу себептерін анықтайды,оларды салыстырды және бағалайды.Азаматтық құқықтық ғылымның бұл саласы салыстырмалы құқықтану ғылымының едәуір бөлігін құрайды.

Азаматтық құқық ғылымы қолданыстағы азаматтық заңдарға және оның практикалық тиімділігіне сыни баға беруге зор көңіл бөледі,заң актілерін дайындау барысында

жіберілген қателіктер мен кемшіліктерді,құқықты қолданудың нақты саяси,

экономикалық және әлеуметтік жағдайларына заңдардың сәйкестігін анықтайды,заңдардағы олқылықтарды көрсетеді.және оларды жою жолдарын ұсынады,құқықтық нормаларды жетілдіруге жәрдемдеседі,осы мақсатпен дүние жүзілік тәжірибе байыппен зерттеледі.

Азаматтық құқық ғылымы қашан да ғылыми көзқарастардың,мектептер мен бағыттардың күрес жүргізуі жағдайында дамыды.Мұндай күрес ғылыми ұстанымдар

мен идеялардың әлсіздігін анықтауға,ғылыми ақиқатты дәлелдеуге мүмкіндік береді.Ол әдетте ғылыми пікірталастар,айтыстар түрінде,арнаулы ғылыми жарияланымдар мен мерзімдер баспасөз бетінде,ғылыми конференцияларда, семинарларда, талқылауда, басқа да ғылыми кездесулерде, аудиторияға,ғылыми қарсыластар мен оппонентерге жауап беруге,өзінің ұстанымдары мен тұжырымдамаларын қорғауға мүмкіндік беретін өзге де түрлерде жүргізіледі.

Кеңестік цивилист-ғалымдардың атап өтерлік жақсы қасиеті-олар тіпті қатаң цензура және практикалық мемлекттік идеологияға сай келмейтін пікірлер мен көзқарастарын ашық қорғау білді.Сол кездегі ғылыми пікірталастарға айтылған көзқарастарын көпшілігін азаматтық құқық ғылымы жаңа,қазіргі даму жағдайларында да түсінікпен қабылдады.Мысалы,цивилист ғалымдардың «шаруашылық құқығы» тұжырымдамасына қарсы ондаған жылдарға созылған ғылыми күресін,азаматтық құқық пәні және қоғамдық қатынастарды реттеудің азаматтық құқықтық әдісі туралы,заңды тұлғаның әсіресе,мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелердің мәні және басқалары туралы қызу пікірталастарын атап көрсетуге болады.Сол пікірталастарүстінде ұсынылған көптеген қағидалар қазір де Қазақстанның азаматтық құқықтық ғылымының қаруы болып келеді.

Өздерінің қажеттерін қанағаттандыру барысында азаматтар мен заңды тұлғалар

үнемі өзара әр түрлі қатынастарға түсуге мәжбүр болады.Адамдар (олар құрған

ұйымдар-заңды тұлғалар ¹) арасында қалыптасатын нақты қатынастар сан түрлі болады.Оларды әртүрлі әлеуметтік нормалар,атап айтқанда,моральдық және этикалық нормалар реттеп отырады.Мұндай қатынастардың айтарлықтай бөлігін құқық нормаларды реттейді,олар құқықтық қатынастар нысанына ие болады.Құқықтық реттеудің нәтижесінде қолданыстағы қоғамдық қатыстармен қатар,әлде бір жаңа қатынастар пайда болмайды.Құқықтық қатынастар дегеніміз-бұл нақты

қатынастардың нысаны ғана.

Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларының нормалары

реттеп отырады. Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және

тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейді.

Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емес қатынастарды да реттейді.

Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардың объектілері бола

алады. Азаматтық құқық нормалары ретеген қоғамдық қатынастар сапасына

ие болады.Азаматық –құқықтық қатынастар дегеніміз-азаматық құқық нормалары

реттеген қоғамдық қатынастар.

Азаматтық құқықтық қатынастардың ерекшеліктері, азаматтық құқықтық

реттеудің объектісі мен әдісіне байланысты.Азаматтық құқықтық қатынастардың

аса маңызды белгісі,ең алдымен,оған қатыстысушылардың заң

жүзіндегі теңдігі.Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері билік пен

өзара бағыну қатынастарында болмайды,өзара міндеттермен және құқықтармен

ғана байланысты болады.Азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылардың

бірінің екіншісіне міндеттерін орындау жөнінде талап қоюы биліктің өкілетігіне емес,

оған тиесілі субъективтік азаматтық құқыққа сүйенеді.

Азаматтық құқықтық қатынастар субъектілерінің теңдігін олардың

мүліктік дербестігіне сүйенеді.Азаматтық құқықтық қатынастар ерікті болады.

Әдетте мұндай қатынастар оларға қатысушылардың қалауы бойынша жасалады,

өйткені азаматтық құқықтық қатынастардың басым бөлігі шарттың

негізінде болады.Алайда олар өзге де себептермен пайда болатын жағдайда

мұндай құқықтық қатынастардың мазмұнын құрайтын құқықтар мен

міндеттер қатысушылардың ерікті әрекетімен жүзеге асады.

Азаматтық құқықтық қатынастардың түрлері.Азаматтық құқықтық

қатынастардың нормалары реттейтін объектіге қарай азаматтық

құқықтық қатынастардың мынандай түрлерін ажыратады:

1)мүліктік қатынастар

2)мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік қатынастар

3)мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастар

Азаматтық құқықтық реттеудің объектісі,ең алдымен мүліктік қатынастар болғандықтан,азаматтық құқықтық қатынастардың басым бөлігі мүліктік сипатта болады. Мүліктік азаматтық құқықтық қатынастардың объектісі материалдық игіліктер мен құқық (мүлік) болып табылады.

Меншік қатынастары,мүліктің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуіне (сатып алу-сату,айырбас,займ және т.с.с) делдалдық жасайтын қатынастар мүліктік азаматтық құқықтық қатынастарға жатады.Интеллектуалдық шығармашылық қызметінің нәтижелері мүліктік қатынастармен байланысты мүліктік емес өзіндік құқықтық қатынастардың объектісі болып табылады.Интеллектуалдық шығармашылық қызметінің нәтижелеріне құқық мүліктік емес сипатта болады (авторлық құқығы,шығармаға қол сұғылмау құығы және т.с.с) алайда оларды басқа тұлғаладың пайдалануы арқылы негіде жалпы ереже бойынша жүргізіледі,осының салдарынан

аталған құқықтық қатынастар мүліктік емес болғандықтан,мүліктік қатынастармен байланысты болып шығады.Адамның жеке басына қатысты материалдық емес құықтар менигіліктер-ар-намыс,қадір қасиет,іскерлік бедел және т.с.с мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес өзіндік қатынастардың объектісі болып табылады.

Сонымен қатар Абсолюттік және салыстырмалы азаматтық құқықтық қатынастар болады.Абсолюттік құқықтық қатынастармен құық берілген адамға міндетті ретінде үшінші адамдардың беймәлім тобы қарсы тұрады,мұндай құқықтық қатынастарда іс жүзінде әркім және барша жұрт міндетті болып шығады.Мысалы,меншіктің құқықтық қатынастары абсолюттік қатынастарға жатады,мұнда меншіктің субъективтік құқығына барлық үшінші тұлғалардың бұл құқықты бұзбау,оны жүзеге асыруға кедергі жасамау міндетті ұштасады.Салыстырмалы құқықтық қатынастарда нақты адам міндетті болып табылады.Салыстырмалы құқықтар құқық берілген тараптың да міндетті тараптың да нақты тұлғаларын байланыстырады,яғни дербестелген болып табылады.Мәселен зиян келтірген адам жәбірлеушіге зиянның орнын толтыруға,сатып алушы өзі сатып алған заттың құнын төлеуге міндетті.Кез-келген адам абсолюттік құқықты бұзып алуы мүмкін,тиісінше,мұндай құқық субъектісіне оны кез келген адамның бұзуынан қорғау құқығы ұсынылады. Мәселен автордың шығармасына қол сұғылмау құқығын кез келген адам бұзуы мүмкін.Салыстырмалы құқыты міндетті адам ғана бұза алады.Мердігер атқарған жұмыстың ақысын талап ету құқығын тек тапсырыс беруші бұза алады.Демек,салыстырмалы құқық нақты адамдар тарапынан болатын құқық бұзушылықтан қорғаумен қамтамасыз етілген,келтірілген мысалда-тапсырыс беруші тарапынан қорғалады.

Азаматтық құқықтық қатынастар заттық және міндеттемелік азаматтық құқықтық қатынастар болуы мүмкін.Заттық құқықтық қатынастарда құқық берілген субъектінің затқа өзінің әректетімен ғана жүзеге асатын құқығы болады.Заттық құқықтық субъектісі өзінің заттқа деген мүддесін басқа адамдардың көмегімен жүгінбестен,затқа иікелей әсер ету жолымен қанағаттандыра алады.Атап айтқанда,меншік құқықтық қатынастары заттық құықтық қатынастар болып табылады. Меншік иесіне өзіне тиесілі затты иеленуге,пайдалануға және оған билік етуге құқылы,ал міндетті субъектілер-қандай да бір әрекеттер жасамауы тиіс,оларға меншік иесінің өз құқығын жүзеге асыруына кедергі жасамау жөнінде енжар міндет жүктеледі.Міндетемелік құқық субъектісінің затқа деген мүддесі басқа адамның белгілі бір әрекеттер жасауы жолымен қанағаттандырылуы мүмкін.Міндеттемелік құқықтық қатынастарда құқық берілген адам міндетті адамның белгілі бір әрекеттер жасауды талап етуге құқылы («бөгде әрекет» құқығы).Мәселен,сатып алушы сатушыдан өзіне затты беруді талап ете алады,ал сатушы оны сатуға,яғни белгілі бір әрекеттер жасауға міндетті.

Зат қашан да заттық құқықтық қатынастардың объектісі болып саналады,ал міндеттемелік қатынсастардың объектісі-зат болмауы мүмкін.Мысалы,баспа мен автордың арасындағы әдеби туынды жасау жөніндегі шарттан туындаған құқықтық қатынастың объектісі зат емес,интеллектуалдық қызметтің нәтижесі-әдеби шығарма болады.

Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері мен объектілері

Азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалар олардың субъектілер болып болып табылады.Азаматтық құқықтық қатынастар суъектілерінің ауқымы АҚ-ның 2-тарауында айқындалған.Құқық оның ішінде азаматтық құқық реттеп отыратын қатынастар қоғамдық қатынастар,яғни адамдар арасындағы қатынастар болып табылады.жекелеген индивиттер,сондай-ақ олар құрайтын ұжымдық түзілімдер

осындай қатынастардың қатысушылары бола алады.Зң актілерінде және өзге де нормативтік құқықтық актілерде азаматтық құқық субъектілерін белгілеу үшін әдетте «тұлғалар» деген жинақтаушы термин пайдаланылады.Азаматтық құқықтық қатынастарға құқық берілген немесе міндетті адам ретінде қатысу мүмкіндігін құқық субъектіліктің болуын талап етеді,ол құқық қабілетілігі мен әрекет қабілетігін қамтиды.Азаматтық құықтыарды иеленіп,міндеттер атқару қабілетін құқық

қабілеттігі деп түсінеміз.Өз әрекеттерімен құқықтарды иеленіп,оларды жүзеге асыру,сондай-ақ міндеттерді белгілеп,орындау қабілеті әрекет қабілеттілігі болады.

Жеке индивиттерді жеке адамдар деп атайды. «Жеке адамдар»² ұғымы Қазақтан Республикасының азаматтарын,шетелдіктерді және азаматтығы жоқ адамдарды қамтиды.Басым көпшілік жағдайда азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері Қазақстан Республикасының азаматтар болады,сондықтан құқықтық нормаларда, әдетте,азаматтар жөнінде сөз болады.Бұл осындай нормалардың қағидалары тек Қазақстан Республикасының азаматтарына таралады дегенді білдірмейді.Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабына сәкес,Конституцияда,заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе,шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар республикада азаматтар үшін белгіленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады,сондай-ақ міндеттерді атқарады.

Егер олардың заңды тұлға мәртебесі болса,адамдар құратын ұжымдық құрылымдар (ұйымдар) азаматтық құқық субъектілері болып танылады.Ұйымдар филиалдар мен өкілдіктер азаматтық құқықтық субъектілері бола алмайды,өйткені олар заңды тұлғалар болып танылмайды.(АК 43-бабы). Меншік,шаруашылық жүргізу немесе оралымды басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін,өз атынан мүліктік және мүліктік емес өзіндік құқықтар мен міндеттерге ие болып,оларды жүзеге асыратын,сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлғадеп танылады.(33-бап).Қызметтің мақсаттарына қарй заңда тұлғалар коммерциялық және коммерциялық емес заңды тұлғаларға бөлінеді.Өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде табыс табуды көздейтін заңды тұлғалар коммерциялық ұйымдарға жатады. Коммерциялық емес ұйымдар табыс табудан өзге мақсаттар үшін құрылады.Мәселен,діни бірлестіктердің негізгі мақсаты бірлесіп ғибадат ету және тиісті дінді тарату болып табылады.Заң актілерінде көзделген ұйымдық құқықтық нысандарда ғана заңды тұлғалар құруға болады.Коммерциялық ұйымдар үшін мұндай нысандардың жеткілікті тізбесі Азаматтық кодексте берілген (34-бап).

Жеке және заңды тұлғалармен қатар,азаматтық құқықтық қатынастардың қатысушылары мемлекет мен әкімшілік аумақтық бөліністер болуы мүмкін,бұлар азаматтық құқықтық қатынастарды осы қатынастардың өзге де қатысушыларымен

тең негіздерде әрекет етеді (АК-ның 111,112-баптары).Мемлекет пен әкімшілік аумақтық бөліністер заңды тұлғалар болып табылмайды,алайда заңды тұлғалардың азаматтық құқықтық қатынастарға қатысуын анықтайтын нормлар бұларға қолданылады (заң актілерінде көзделген жағдайлардан басқа реттерде).

Осыған орай,жеке тұлғалар (Қазақстан Республикасының азаматтары,шетелдік азаматтар және азаматтығы жоқ адамдар заңды тұлғалар,Қазақстан Республикасы және әкімшілік аумақтық бөліністер азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері бола алады.

Азаматтық құқықтық қатынастардың объектілері.Құқықтық қатынастардың объектілері жөнінде заң әдебиеттерінде әр түрлі көзқарастар бар.Бір автордың пікірінше,олардың субъектілерінің мінез-құлқы ғана құқықтық қатынастардың объектісі бола алады.Ал оның субъектілерінің материалдық немесе материалдық емес игілігіне бағытталған мінез-құлқы,тиісінше,азаматтық құқықтық қатынастардың объектісі болып табылады.Цивилистердің көпшілігі қуаттайтын пікір бойынша,құқықтық қатынастар объектісі азаматтық құқықтық қатынастардың да объектісі бола алады.

Азаматтық құқықтар объектілерінің негізгі түрлері АК-ның 115-бабында аталған,мұнда олар мүліктік және мүліктік емес өзіндік игіліктер мен құқықтарға бөлінеді.Мүліктік игіліктер мен құқықтарға,атап айтқанда,заттар,ақша,оның ішінде шетелдік валюта,бағалы қағаздар,жұмыстар,көрсетілген қызмет,шығармашылық интеллектуалдық қызметінің объективтелген нәтижелері,фирмалық атаулар,тауарлық белгілер және өзге де дараландыру құралдары,мүліктік құқықтың өзі де жатады.Мүліктік емес өзіндік құқықтар мен игіліктерге адамның өмірі,денсаулығы,ар-намысы,қадір-қасиеті,іскерлік беделі,ізгі атағы,жеке өміріне қол сұғылмайтындығы,жеке және отбасылық құпиясы есіміне құқығы,авторлық құқығы,шығармашылығына қол сұғылмау құқығы және басқа материалдық емес игіліктері мен құқықтары жатады.

Азаматтық құқықтық қатынастардың пайда болу,өзгеру және тоқтатылу негіздері.

Азаматтық құқықтық атынастар ұғымына бұл-құқыққа қабілетті адамдар арасындағы заң нормалары реттеген қатынас деген түсінік келіп шықты.Демек,құқықтық

қатынастар тууы үшін құқықтық норма болуы тиіс,ал осы түрдің құқықтық қатынастарының және оның қатысушылары бола алатын субъектілердің құқық қабілеттілігінің пайда болуын көздейді.Алайда мұндай мән жайлардың болуы өзінен-өзі белгілі бір қатысушылар арасында құқықтық қатынастарды туғыза қоймайды.

Басқа оның пайда болуының қажетті абстрактілік алғышарттары ғана.

Құқықтық қатынастар пайда болуы үшін адамдар арасында нақты құқықтар мен міндеттер туғызатын нақты мән-жайлар қажет болады. Азаматтық құқықтық қатынастарды өзгерту немесе тоқтату үшін де осындай мән жайлар қажет болады.

Мұндай мән жайларды заңдық фактілер деп атайды.Өзіндік адрес иесі жоқ құқықтық нормалардан өзгеше,заңдық факті қашан да дербес бағытты болады.Сондықтан оны құқықтық қатынастардың нақты алғышарты деп тануға болады.Сонымен,заңдық факті дегеніміз-заң құқықтық қатынастардың пайда болуын,өзгеруін немес тоқтатуын

онымен байланыстыратын мән-жай АК-ның 7-бабы заңдық фактіге арналған.Алайда бұл бапта аталған заңдық фактілердің тізбесі жеткілікті емес.Құқықтық қатынас субъектілерінің еркіндігі азаматтық құқықтық негізі принциптерінің бірі болып табылатындықтан (заңда тікелей тиым салынбаған нәрсенің бәріне рұқсат етілген) олар өздері үшін азаматтық құқықтар мен міндеттерді түзе алады,яғни 7-бапта тікелей аталмаған,сондай-ақ заңдарда тыйым салынбаған өздерінің тікелей әрекеттерімен аөаматтық құқытық қатынасарға түсе алады.Мысалы,