Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіпте алынуы

Бөлім:

ІV БӨЛІМ. Химия және қоршаған орта.Жер химиясы

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Секция немесе үйірме атауы, топ

Сабақтың тақырыбы:

Азоттытыңайтқыштардыңөнеркәсіпте алынуы

Оқыту нәтижесі

Азот қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін азайту мәселесінің шешу жолдарын ұсыну

Сабақтың мақсаты:

1) Азот тыңайтқыштарының өсімдіктерге әсерін анықтайды;

2) Азот тыңайтқыштарын өндіру технологиясын сипаттайды.

Сабақ кезеңі/Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Студенттің іс-әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

0-3мин

3-6 мин

6-12 мин

12-15мин

I.Ұйымдастыру бөлімі:

студенттермен амандасу, топтағы студенттерді түгендеу, сергіту сәтін жүргізу, сабаққа қызығушылықтарын ояту.

1.1.«Мен білемін» әдісі арқылы,студенттерге құрамында химиялық элементтері бар жемістерді анықтау.

-Құрамында темір элементі бар жеміс түрін атаңыз?

-Құрамында иод элементі бар жемісті атаңыз?

-Құрамында А,В,С дәрумендері бар жемістерді атаңыз?

Студенттер жеміс атауын атай отырып,жаңа саббаққа қызығушылықтары оянып,,ынталанады.

1.2Тірекбілімді жандандыру:

«Ой жүгірту» әдісі

Тақырыпқа қатысты шолу сұрақтары қойылып,мәліметтер айтылып шолу жасалынады,видео роликтер,сурет,минералды тыңайтқыштар коллекциясы көрсетіледі.

-Өсімдіктердің тез әрі жылдам өсіп,пісіп жетілу үшін шаруалар қандай әдістер қолданылады?

+Өсімдіктің тез өсіп пісіліп жетілу үшін, тыңайтқыштар қолданылады,тыңайтқыштар органикалық және бейорганикалық болып бөлінеді.

-Қандай тыңайтқыш түрлерін білесіңдер?

+Азот,фосфор,калий,тыңайтқыштары ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады.

Оқытушы түсіңдірмесі:Азоттың құрамында қоректік элемент бар . Азот — тіршілік үшін де маңызы зор элемент, өсімдіктерде,жемістерде азот жетіспеген жағдайда өсімдіктің жапырағы ашық жасыл түсте болып,бойы өспей,шырыны аз,гүлі майда болып,жапырақтары жұқаланып кетеді. Өсімдіктерге азот тыңайтқышымен қоректеңдірсе, есімдіктің өсуі мен дамуы жақсарып, өнім беруі жоғарылайды. Тыңайтқыштар топырақты құнарландырып,топыраққа дәрумен болып сіңіп,өсімдіктер топырақ арқылы азотты бойына сіңіріп,түсін өзгертіп құнарланады.Бұл процестер аммоний ионы NH4+ және нитрат ионы N0^ түрінде сіңіріледі.

Студенттермен амандасады. Сабақ барысына зейінін аударып,сабаққа қажетті құрал саймандарын дайындайды.

«Мен білемін» әдісі бойынша студенттер берілген сұрақтарға жауап береді.

Студенттер жаңа тақырып бойынша ортаға салынған сұраққа жауап беріп,өз ойларын айтады,мысалдар келтіреді,ортаға салып тұжырымдар жасайды.

1) Азот тыңайтқыштарының өсімдіктерге әсерін анықтайды;

10 балл

https://pastureone.com/

Видео:Азот тыңайтқыштарының қолданылуы

2585-nitrogen-fertilizers-use-on-the-plot.html

https://www.youtube.com/watch?v=wFkeMdnvcws

Сабақтың ортасы

15-25 мин

25-30 мин

30-40 мин

II.Жаңа сабақты меңгеру:

2.1.«ДЖИГСО» әдісі

Азотты тыңайтқыштарды өңдірудің негізгі технологиялық процестерімен танысу.

Студенттерді жемістер арқылы топқа бөлінеді.Топтарға мәтін бөлігі таратылады,мәтін бөлігін оқып,өз ойларын,топтарына барып талқылайды.

1 топ-«Аммиак селитрасын NH₄ NN₃ өндіру технологиясы»

2 топ-топ «Карбамид алу технологиясы»

3 топ- «Жасанды және органикалық тыңайтқыштар»

Жеке қажеттіліктеріне сәйкес студенттерге арналған.

Азотты тыңайтқыштар туралы берілген тұжырымдардың ішінен дұрыс бұрысын (+,-)белгісімен анықтаңыз.

2.2.«Cебеп салдар диаграммасы» әдісі: Тыңайтқыштардың қолданылуы,алынуы,ауыл шаруашылығындағы пайдасы мен зияның сипаттау.

Жеке қажеттіліктеріне сәйкес студенттерге арналған:

Т -кестесін толтыру әдісі:

Тыңайтқыштардың пайдасы мен зияны

2.3.Тапсырма

1. Сұрақ:

Өсімдіктердің жақсы ,жылдам өсіп жетілуі үшін тыңайтқыш қосылатыны бәрімізге белгілі.Тыңайтқыштар -өсімдіктің өсуін, жасыл массасының ұлғаюын қамтамасыз етеді.Табиғатта топырақ құрамында минералды заттар өте аз болады.Тыңайтқыш қолдану кезіңде өсімдіктің құрамында нитрат мөлшері артатының міндетті түрде ескеру қажет Егер топырақта минералды тыңайтқыштар орта есепте асып ,нитрат мөлшері көбейіп,тамыр арқылы көтерілген минералды заттар,нитраттар өсімдіктің кез-келген бөлігінде жинақталады.

Төменде берілгеннің қайсысы топырақтағы   нитраттың көбеюінің басты себебі болып табылады?

А. Топырақта азот тыңайтқышының болуы

В. Топырақта органикалық тыңайтқыштардың болуы

С. Мелиорация шаралары дұрыс жүргізілмеуінен

Д. Топырақта әк енгізілу салдарынан

2.Сұрақ:

Күнделікті тұрмыста барлық адам,көкөніс,жеміс пайдаланатыны белгілі.Қысқы мезгілдерде тіпті табиғи ,балғын жемістерді пайдалану мүмкін емес.Қысқы мезгілде,жылыжайларда өсірілген жеміс жидектерді шектеусіз пайдалана аламыз.Бірақ,жылы жайда өсірілген жемістерді,немесе жаз мезгілінде ерте піскен жемістерді(қауын,қарбыз)т.б.өнімдерді шамадан тыс көп пайдалану адам ағзасына зыян екенің ескермейміз.Өсімдік өсіп,пісіп жетілгеннен кейін құрамында нитрат мөлшері пайда болып,канцорогенді затқа айналады.Нитраттар жемістер арқылы адам ағзасына түсіп,нитритқа айналады,қанға түскенде метгомоглобинемия (оттегі жетіспеушілік)ауруын тудырады және адам ағзасындағы А витаминің қызметін бұзады,қалқанша безінің,жүйке жүйесінің ,жүректің,қызметі бұзылады.

Адам ағзасында нитриттердің көп болу себебінен қандай аурулардың пайда болу қаупін жоғарылатады?

Иә Немесе Жоқ

Бронхит Иә/Жоқ

Демікпе ауруы Иә/Жоқ

Рак ауруы Иә/Жоқ

Асқазан сөлдерінің бұзылуы Иә/Жоқ

Жеке қажеттіліктеріне сәйкес студенттерге арналған:

Берілген сұрақтарға дұрыс жауабын тауып,сол пішіндегі дұрыс жауапты параққа жабыстырады.

1сұрақ

80%

78%

2 cұрақ

А

+5

+3

+7

3 сұрақ

Азоттың табиғаттағы айналымы жайлы,түсініктеме беру.

Т абиғат

Азот

Студенттер таратылған жемістер арқылы топқа бөлінеді.Топ бойынша бөлінген мәтіңді оқып танысады, топта талқылайды,одан кейін бастапқы тобына барып,жиып келген мәліметтерімен бөлісіп бастапқы тобында ортаға салып талқылайды.

Студенттер берілген мәтінді түсініп оқып,бастапқы тобына барып,топта талқылайды.Сұраққа жауап бере отырып,дәлелдер ,мысалдар айтып,өз ойларын ортаға салады.

Себеп салдар диаграммасын толтырады.

Студенттер берілген сұрақтарға жауап беріп,алдына берілген фигураларды жұмыс парағына жабыстырады.

2) Азот тыңайтқыштарын

өндіру технологиясын сипаттайды.

Аммиак селитрасын өндіру технологиясын түсіңдіреді.

10 балл

Карбамид алу технолгиясын сипаттайды.

10 балл

Жасанды және органикалық тыңайтқыш түрлерін ажыратады.

10 балл

Тыңайтқыштарды жіктейді,атауларын жазады,қолданы,қолданылу мақсатын сипттайды.Тыңайтқыштардың пайдасымен зыянын атайды

20 балл

Өсімдіктерге тыңайтқыш жетіспеген жағдайда туындайтын проблемаларын анықтайды.

Нитраттардың қоршаған ортаға кері әсерін сипаттайды

20 балл

Нитраттардың адам ағзасына кері әсерін сипаттайды.

20 балл

Химия оқулық ЖТБ 11 сынып 2 бөлім

17 бет

https://www.google.com/url

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%

https://www.google.com/imgres?imgurl=https

Сабақтың соңы

5мин

Рефлексия:

Азот тыңайтқыштарының өсімдіктерге әсерін

өндіру технологиясын

Мен............... білемін

Мен .............түсінемін

Мен...............жасай аламын

Бағалау:

Үйге тапсырма:Шағын эссе жазу:

Топырақтың құнарлығын анықтау жолдары

«Табыс сатысы» әдісі арқылы бағаланады.