Азотты тыңайтқыштардың өнеркəсіпте алынуы

Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік алынуы
● Азот жəне оның қасиеттері.
● Азотты тыңайтқыштар.
Орындаған: Дəрібай
Ақмедет П20-1А тобы
Жоспары:

АЗОТ ЖƏНЕ ОНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ.
Азот ( гр. ázōos – тіршіліксіз) —
химиялық элемент – түссіз, иіссіз,
дәмсіз – суда аз еритін газ. Бұл элемент
аминқышқылдарының амидтердің
ақуыздардың-нуклейін
қышқылдарының-нуклеотидтердің
және өмірде өте маңызды басқада
көптеген органикалық қоспалардың
құрамына енеді.
Менделеев
кестесінен.

Азот көлемі бойынша ауаның 78%-ын құрайды. Ол -
түссіз, иіссіз, суда нашар еритін, ауадан сәл ғана
жеңіл D (ауа) = 0,97,D (H2) = 14 болатын, жануды
қолдамайтын, тыныс алуға жарамсыз газ. Ауадағы 1
л азот газының массасы 1,25 г. Азот -196°С-та
сұйылады, -210°С-та қатады (қар тектес). 209,86 °C
кезінде азот қатты күйде қарға ұқсас масса немесе
үлкен қарлы ақ кристалдар түрінде өтеді. Ауамен
жанасқан кезде одан оттегіні сіңіреді, бұл ретте
азотта оттегі ерітіндісін түзе отырып, ерітіледі.
Физикалық қасиеті.

Азот химиялық реакцияларда əрі тотықтырғыш, əрі
тотықсыздандырғыш. Азот оттегімен, фтормен
əрекеттесіп тотықсыздандырғыш болса; фосформен,
сутегімен, алюминиймен əректтескенде
тотықтырғыш болады. Азот молекуласы өте берік
болуына байланысты реакцияға түсу қабілеті төмен,
химиялық енжар зат. Азот сутекпен əрекеттесіп,
аммиак түзеді: N2+3H2=2NH3. Найзағай реакциясы:
N2+O2=2NO. Литиймен: N2+6Li=2Li3N. Магниймен:
3Mg+N2=Mg3N2.
Химиялық қасиеті.

Азотты тыңайтқыштар - құрамында өсімдікке қорек
болатын азоты бар органикалық(көң шымтезек т.б.)
жəне минералдық заттар. Азоттың табиғи қосылысы
- натрий селитрасы(NaNO3) тек Чилиде ғана
кездеседі. Азотты тыңайтқыштардың ең көп тараған
түрі: аммиак селитрасы, амоний сульфаты, мочевина
(карбамид), азотты сұйық тыңайтқыштар.
АЗОТТЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАР.

Аммиак селитрасы- NH4NO3, құрамында азоты
бар, түссіз, суда жақсы еритін, түйіршікті, қышқыл
тыңайтқыш. Оны 56-60% азот қышқылын газ
күйіндегі аммиакпен бейтараптап алады.
Құрамы: азот 34,6%,
ылғал 0,4%, суда ері-
мейтін қоспа 0,1%
болады.

Аммоний сульфаты, (NH4)2SO4 - құрамында 20,5-
21% азот бар, ақ н|е жасыл-сұр түсті, майда
кристалды, суда жақсы еритін, ауадағы ылғалды аз
сіңіретін қышқыл тыңайтқыш.
Құрамы:0,5-21% азот,
бос күкірт қышқылы,
сілтілі топырақ.

Мочевина, карбамид - Co(NH2)2, концентрленген
азотты тыңайтқыш. Түйіршіктелген, түссіз, құрамы
кристалды, суда, спиртте, сұйық аммиакта жақсы
ериді, ал эфирде, хлорофромда
ерімейді. Құрамында 46% азот
болады.
Құрамы: 46% азот, аммиак пен
көмір қышқылы.

Сұйық азоттық тыңайтқыштар - өткір иісті, түссіз,
жылжымалы (ұшпа) сұйықтық. Сұйық аммиакпен
байытуды жүргізу үшін арнайы бітелмейтін машина
қолданады.
Құрамы: кальций жəне
аммоний нитраты, несеп-
нəр жəне 30-50% азот бар.