Баланы сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу

Талдықорған қаласы Еркін ауылындағы Е.Берліқожаұлы атындағы №11 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Дюсембекова Алия Алиханқызы

Баланы сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу

Даярлық сыныпта балаларға тәрбие мен білім беру жұмыстарын

Ұйымдастыруда олардың сөйлеу, тілін дамыту, байланыстырып сөйлеу

мәдениетін жетілдіруге, құрастыра сөйлеуге, сөздік қорының молаюына баса

көңіл бөлген жөн. Сәбилердің дүниетанымын кеңейтіп, ойын өрістетіп, тіл байлығын жетілдіруде көркем әдебиеттің алатын орны ерекше.

Әрбір ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде дидактикалық ойындарды қолдану арқылы балалардың қиялын шарықтатып, ойлау қабілетін ұштауға болады.
Дидактикалық материалдармен балалар жаттыққан сайын олардың зейіні,

тапқырлығы, ынталылығы, өзіндік ойлау жұмысы дами түседі. Балаға

әңгімелеп айтуға, оқып тыңдауға, жаттауға арналған материалдар олардың

даму деңгейіне, жас шамаларына лайықты болу қажет.

Кішкентай бүлдіршіндерге суретті кітапшаларды көрсетіп, мазмұнын

айтып беру қолайлы.
Оларға «Бауырсақ», «Торғай», «Мақта қыз бен мысық» сияқты шығармалар арқылы дыбыстарды анық айту, байланыстырып сөйлеу, әңгімелей білуге үйретуге болады.
Ертегі сахналау арқылы балаларды рольге бөліп беру, әр кейіпкердің дауыстарын келтіріп айтуға машықтандыру қажет.
Шығармаларды оқыған кезде іс-әрекеттерге байланысты жаңа сөздердің мән-мағынасын түсіндіріп отырған жөн.
Дыбыстарды анық дұрыс айта білуге жаңылтпаш пен жұмбақтың да орны ерекше. Ал жұмбақ баланың сөйлеу қабілетін дамытады. Жұмбақтың шешуін табу арқылы заттардың, жан-жануарлардың, киім-кешек аттарын есте сақтау қабілеті күшейеді.

Бала тілін дамытуда мақал-мәтелдердің де алатын орны ерекше. Қазақтың мақал- мәтелдерінің көбісі елдікті,ынтымақты, жақсы мен жаманды ажыратуға мүмкіндік береді.
Балалармен ойналатын дидактикалық ойындар арқылы сөйлеу мәдениетін қалыптастыруға болады. Бала әрбір сұрақтарға толық, әрі нақты жауап бере білуге дағдыланады.
Өзімнің тобымда өткізген «Алтын жұмыртқа» ертегісі арқылы балаларға ертегіні үстел үстінде кейіпкерлендіре отырып түсіндірдім. Естігендерін қайталап айтып, қандай кейіпкердің бар екенін балалар айтып берді. Сонымен қатар сөздік жұмыс жүргізу, сұрақ-жауап ала отырып, сөздік қорларын байытып, әңгімелей білуге үйреттім.
Көркем шығармалармен балаларды ерте кезден таныстыру, оқыту тәрбиелеу істерінде қолданып отыру арқылы балаларды еркін сөйлеуге, түсініп, мәнерлеп айтуға дағдыландырамын.