Бастауыш мектепте ақпараттық технологияны қолданып оқушылардың интеллектуалдық қабілетін дамыту

1. Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті

2. Педагогика жоғары мектебі

«Бастауыш мектепте ақпараттық технологияны қолданып оқушылардың интеллектуалдық қабілетін дамыту»

Автор:

Мұса Торғын, БОПӘ-31

Павлодар 2023

Аннотация

Ақпараттық технологияларға тәуелді болатын әлемде оқушылар мен мұғалімдер онымен таныс болуы тиіс. Мұғалім, егер ол өз оқушыларына, олардың болашағына қамқорлық жасаса, оларға өмірлік қажетті жаңа дағдыларды меңгеруге көмектесуі тиіс.

Бүгінгі күні АКТ-ның кең қолданылуы қайда жатыр? Ең алдымен сабақта. Бастауыш мектепті ақпараттандыру білім берудің заманауи сапасына қол жеткізу және ХХІ ғасырдағы баланың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру үшін маңызды рөл атқарады.

Жалпы, бастауыш мектепте ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың зияткерлік қабілеттерін дамытуға оң әсер етеді. Олар оқушыларға неғұрлым толық және өзекті ақпарат алуға көмектеседі, оқуға деген ынтасын арттырады, сыни және шығармашылық ойлауды дамытады. Компьютерлік технологияны қолдану сәннің әсері емес, білім берудің қазіргі даму деңгейінен туындайтын қажеттілік.

Мазмұны

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі: ХХІ ғасырдың басындағы маңызды өзгерістердің бірі-балалардың зияткерлік және шығармашылық қабілеттерін дамыту проблемасына қызығушылық таныту.

Ақпараттық технологияның басты тиімділігі-мұғалімге мектептегі оқу процесінің құрылымын түбегейлі өзгертуге, оқушылардың білімін кеңейтуге, оқудағы пәнаралық байланыстарды нығайтуға, жеке қабілеттерін көруге және дамытуға мүмкіндік беру. Бастауыш мектепте оқу процесінде ақпараттық технологиялар құралдарын қолдану мақсаты оқу процесінің тиімділігін арттыруға, оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыра отырып, белсенді өміршең позицияны сақтауға мүмкіндік береді.

Зерттеудің мақсаты: - бастауыш сынып оқушыларының оқу сапасын арттыруда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың басым рөлін негіздеу.

Зерттеудің міндеттері: 

- сабақтан тыс жұмыста заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану нәтижесінде оқушылардың оқу іс-әрекетінің танымдық қызығушылықтарының мотивация деңгейінің жоғарылауын іс жүзінде анықтау

- АКТ арқылы зияткерлік қабілеттерді дамыту жөніндегі іс-шаралар жүйесін әзірлеу;

- білім алушылар мен ата-аналарды бірқатар білім беру міндеттерін шешу үшін АКТ қолдану мүмкіндіктерімен таныстыру;

Зерттеудің болжамы:

- егер сабақтан тыс жұмыста ақпараттық – коммуникациялық технологиялар қолданылса, онда бұл бастауыш сынып оқушысының зияткерлік және шығармашылық әлеуетін дамытуға ықпал етеді.

Зерттеудің әдістері: сауалнама, салыстыру, жинақтау, талдау, бақылау.

Зерттеу обьектісі: бастауыш сынып оқушылары

Зерттеу пәні: интеллектуалдық қабілет

Зерттеудің жаңашылдығы: АКТ арқылы зияткерлік қабілеттерді дамыту жөніндегі іс-шаралар жүйесін құру. . Бұл ақпаратқа қол жетімділікті арттыру, оқуға деген ынтаны арттыру, сыни ойлауды дамыту, қарым-қатынас дағдыларын жақсарту және шығармашылық ойлауды дамыту арқылы жүзеге асырылады

Практикалық маңызығы: зерттеу нәтижелерін жалпы орта білім беретін мектептерде жұмыс істейтін мұғалімдер пайдалана алады

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1. Бастауыш мектеп сабақтарында акт-ны қолдану

Бастауыш мектеп-баланы одан әрі оқыту сапасына байланысты. Бұл бастауыш сынып мұғалімдеріне ерекше жауапкершілік жүктейді. Оның міндеті баланы оқуға, жазуға үйрету ғана емес, сонымен қатар рухани негізін қалау, оның ең жақсы қасиеттерін дамыту, оқу іс-әрекетінің тәсілдерін үйрету. Әсіресе, соңғысы қазір біздің жылдам өзгеретін әлемге, ақпаратқа толы әлемге өте маңызды. Баланы ақпаратпен жұмыс істеуге үйрету, оқуға үйрету.

Ақпараттық технологияларға тәуелді болатын әлемде оқушылар мен мұғалімдер онымен таныс болуы тиіс. Мұғалім, егер ол өз оқушыларына, олардың болашағына қамқорлық жасаса, оларға өмірлік қажетті жаңа дағдыларды меңгеруге көмектесуі тиіс.

Бүгінгі күні АКТ-ның кең қолданылуы қайда жатыр? Ең алдымен сабақта. Бастауыш мектепті ақпараттандыру білім берудің заманауи сапасына қол жеткізу және ХХІ ғасырдағы баланың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру үшін маңызды рөл атқарады. Осыдан АКТ пайдалану мақсаттары

• оқу мотивациясын арттыру;

• оқыту процесінің тиімділігін арттыру;

• білім алушылардың танымдық саласын белсендіруге ықпал ету;

• сабақ өткізу әдістемесін жетілдіру;

• оқу және тәрбие нәтижелерін уақытында қадағалау;

• өз жұмысын жоспарлау және жүйелеу;

• пайдалану құралы ретінде өз бетінше білім алу;

• сабақты (іс-шараны) сапалы және тез дайындау.

Бастауыш білім беруді ақпараттандырудың негізгі бағыттары:

- АКТ-ны оқытудың дидактикалық құралы ретінде пайдалану (дидактикалық құралдар жасау, әртүрлі пәндер бойынша дайын компьютерлік бағдарламаларды әзірлеу және қолдану, өз жұмысында Интернет-ресурстар мен т. б. пайдалану • ); -АКТ-ны қолдана отырып сабақ өткізу (АТ-ны сабақтың жекелеген кезеңдерінде қолдану, АТ-ны білімді бекіту және бақылау үшін пайдалану, топтық және жеке жұмысты, сыныптан тыс жұмысты және ата-аналармен жұмысты ұйымдастыру); - АКТ қолдану арқылы бастауыш сынып оқушыларының жобалық қызметін жүзеге асыру.

Мұндай сабақтарды дайындау әдеттегі режимге қарағанда мұқият дайындықты талап етеді. Акт қолдана отырып, сабақты құрастыра отырып, технологиялық операциялардың бірізділігін, үлкен экранға ақпарат берудің формалары мен тәсілдерін ойластыру қажет. Сабаққа мультимедиялық қолдау көрсету дәрежесі мен уақыты әр түрлі болуы мүмкін: бірнеше минуттан толық циклге дейін.

Бастауыш мектепте АКТ қолдану мүмкіндіктері. АКТ мүмкіндіктерін пайдалану спектрі жеткілікті кең. Алайда, кіші мектеп жасындағы балалармен жұмыс істей отырып, " зиян келтірме!". Бастауыш мектепте оқу үдерісін ұйымдастыру, ең алдымен, білім алушылардың танымдық саласын белсендіруге, оқу материалын табысты меңгеруге және баланың психикалық дамуына ықпал етуге тиіс. Демек, акт белгілі бір білім беру функциясын орындауға, балаға ақпарат ағынын түсінуге, оны қабылдауға, есте сақтауға, ал ешбір жағдайда да денсаулықты бұзбауға көмектесуге тиіс. Акт негізгі емес, оқу процесінің қосалқы элементі ретінде әрекет етуі тиіс. Кіші оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, АКТ-ны қолдану арқылы жұмыс нақты ойластырылуы және мөлшерленуі тиіс. Осылайша, сабақтарда АКТ-ны қолдану күштірек сипатта болуы тиіс. Бастауыш мектепте сабақты жоспарлай отырып, мұғалім АКТ-ны пайдаланудың мақсатын, орнын және тәсілін мұқият ойлауы тиіс.

Мұғалімнің сабақта қолайлы жағдай жасауға және материалды меңгерудің жоғары деңгейіне жетуге көмектесетін АКТ-ны пайдаланудың негізгі мүмкіндіктері:

• Дидактикалық материалдарды жасау және дайындау (тапсырмалар нұсқалары, кестелер, жаднамалар, схемалар, сызбалар, демонстрациялық кестелер және т. б.).);

• Оқу материалы бойынша белгілі бір тақырыпқа презентация жасау;

• Дайын бағдарламалық өнімдерді пайдалану;

• Сабақ, сыныптан тыс іс-шара, өз білімін жетілдіруде Интернет-ресурстарды іздеу және пайдалану;

• Оқыту және тәрбиелеу нәтижелерін қадағалау бойынша мониторинг жасау;

• Мәтіндік жұмыстар жасау;

• Әдістемелік тәжірибені электронды түрде жинақтау.

Өзінің көрнекілігіне, әдемілігіне және қарапайымдылығына байланысты оны пайдалану арқылы өткізілетін сабақтар оқу материалын қабылдау кезінде оқушылардың психоэмоционалдық аясының артуымен қол жеткізілетін үлкен әсер береді. Мультимедиа-бұл нысандар мен процестерді дәстүрлі мәтіндік сипаттаумен емес, фото, бейне, графика, анимация, дыбыс көмегімен көрсету. Бастауыш сынып оқушылары мультимедиялық сабақтарды өткізудің жаңалығын тартады. Осындай сабақтар кезінде сыныпта нақты қарым-қатынас жағдайы құрылады, онда оқушылар "өз сөздерімен" ой-пікірін білдіруге тырысады, олар тапсырмаларды орындауға, оқытылатын материалға қызығушылық танытады.

Бізде екі негізгі артықшылығы бар – сапалы және сандық. Егер сөздік сипаттамаларды тікелей аудиовизуалды көрініспен салыстырсақ, сапалы жаңа мүмкіндіктер айқын. Сандық артықшылықтар мультимедиа ортасы ақпараттық тығыздығы бойынша көп. Шынында да, оқытушы мәтіннің бір бетін шамамен 1-2 минут айтады. Сол сәтте толық экранды бейне көп ақпарат әкеледі.

Кіші мектеп оқушысында ерекше көңіл бөлінген, қызықты болған кезде Оқу материалы көрнекілігімен, жарықтығымен ерекшеленеді, оқушының оң эмоцияларын тудырады.

Бастауыш мектепте ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың зияткерлік қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Бұл ақпаратқа қол жетімділікті арттыру, оқуға деген ынтаны арттыру, сыни ойлауды дамыту, қарым-қатынас дағдыларын жақсарту және шығармашылық ойлауды дамыту арқылы жүзеге асырылады

Біріншіден, Ақпараттық технологиялар оқушыларға кітаптар мен қарапайым оқулықтарға қарағанда ақпаратқа кеңірек қол жеткізуге мүмкіндік береді. Олар Интернеттен ақпарат іздей алады, әртүрлі пәндерді үйрену үшін электрондық ресурстар мен бағдарламаларды қолдана алады. Бұл балаларға әлем туралы толық түсінік алуға, олардың жалпы эрудициясын дамытуға және ой-өрісін кеңейтуге көмектеседі.

Екіншіден, бастауыш мектепте ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыруға ықпал етеді. Қазіргі уақытта көптеген балалар компьютерлер мен гаджеттерге қызығушылық танытады, сондықтан мұндай технологияларды сыныпта қолдану оқу процесін олар үшін тартымды және қызықты етеді. Бұл балаларға білімді жақсы меңгеруге және интеллектуалды қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Үшіншіден, Ақпараттық технологиялар оқушылардың сыни ойлауын дамытуға ықпал етеді. Оқушылар интернеттен тапқан ақпаратты бағалауды және талдауды, оның дұрыстығын тексеруді және оны өз зерттеулерінде қолдануды үйренеді. Бұл оқушылардың логикалық ойлау, сыни ойлау және ақпараттандырылған шешім қабылдау қабілетін дамытады.

Төртіншіден, ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың қарым-қатынас дағдыларын жақсартуға көмектеседі. Олар бір-бірімен және мұғаліммен электрондық пошта, форумдар және әлеуметтік медиа арқылы сөйлесе алады. Бұл оларға командалық дағдыларды дамытуға, өз ойларын жазбаша түрде айтуға және тілдік сауаттылығын жақсартуға мүмкіндік береді. Сонымен, ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытады. Олар Мультимедиялық презентациялар, бейнелер жасау және тіпті өз ойындарын жасау үшін әртүрлі бағдарламаларды пайдалана алады. Бұл балаларға өз идеялары мен ойларын шығармашылық түрде жеткізуге көмектеседі және олардың қиялы мен өзіндік ойлау қабілетін дамытады.

Жалпы, бастауыш мектепте ақпараттық технологияларды қолдану оқушылардың зияткерлік қабілеттерін дамытуға оң әсер етеді. Олар оқушыларға неғұрлым толық және өзекті ақпарат алуға көмектеседі, оқуға деген ынтасын арттырады, сыни және шығармашылық ойлауды дамытады.

Компьютерлік технологияны қолдану сәннің әсері емес, білім берудің қазіргі даму деңгейінен туындайтын қажеттілік. АКТ-ны қолданудың артықшылықтарын екі топқа бөлуге болады: Техникалық және дидактикалық. Техникалық артықшылықтар-жылдамдық, ептілік, жеделдік, фрагменттерді көру және тыңдау мүмкіндігі және басқа мультимедиялық мүмкіндіктер. Интерактивті сабақтардың дидактикалық артықшылықтары-қатысу әсерін жасау ("мен оны көрдім!"), оқушыларда шынайылық, оқиғалар шындығы, қызығушылық, көбірек білуге және көруге деген ұмтылыс бар.

Соңғы жылдары дербес компьютерлер мен ақпараттық технологиялардың қоғам өміріндегі рөлі мен орны түбегейлі өзгерді. Ақпараттық технологияларды меңгеру қазіргі әлемде оқу және жазу қабілеті сияқты қасиеттермен қатар қойылады. Технологиялар мен ақпараттарды шебер, тиімді меңгерген адам ойлаудың басқа, жаңа стиліне ие, туындаған мәселені бағалауға, өз қызметін ұйымдастыруға түбегейлі басқаша қарайды. Компьютерлік технологияны қолдану сәннің әсері емес, білім берудің қазіргі даму деңгейінен туындайтын қажеттілік. АКТ-ны қолданудың артықшылықтарын екі топқа бөлуге болады: Техникалық және дидактикалық. Техникалық артықшылықтар-жылдамдық, ептілік, жеделдік, фрагменттерді көру және тыңдау мүмкіндігі және басқа мультимедиялық мүмкіндіктер. Интерактивті сабақтардың дидактикалық артықшылықтары-қатысу әсерін жасау ("мен оны көрдім!"), оқушыларда шынайылық, оқиғалар шындығы, қызығушылық, көбірек білуге және көруге деген ұмтылыс бар.

1.2.Бастауыш сынып оқушыларының технологиялық білімін ақпараттық технология негізінде қалыптастыру жүйесі

Бастауыш сынып мұғалімінің жұмыс тәжірибесіне АКТ енгізу келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылады: сабаққа презентация жасау; Интернет ресурстарымен жұмыс; дайын оқу бағдарламаларын пайдалану; жеке авторлық бағдарламаларды әзірлеу және пайдалану.

Акт мүмкіндіктері: - дидактикалық материалдарды құру және дайындау (тапсырма нұсқалары, кестелер, жадынамалар, схемалар, сызбалар, демонстрациялық кестелер және т. б.); - оқыту мен тәрбие нәтижелерін бақылау бойынша мониторингтер құру; - мәтіндік жұмыстарды құру; - әдістемелік тәжірибені электронды түрде жинақтау және т. б. АКТ қолданудың негізгі мақсаты оқыту сапасы. Оқыту сапасы — бұл біз жұмыс істейтін нәрсе. Компьютерлік технологиялардың көмегімен келесі міндеттерді шешуге болады: сабақтың қарқындылығын арттыру; оқушылардың ынтасын арттыру; олардың жетістіктерін бақылау. Акт қолданбай заманауи сабақты елестету қиын.

Мұндай сабақтарды дайындау әдеттегіден гөрі мұқият дайындықты қажет етеді. АКТ-ны қолдана отырып сабақ құра отырып, технологиялық операциялардың реттілігі, үлкен экранға ақпарат берудің формалары мен тәсілдері туралы ойлану керек. Сабақтың мультимедиялық қолдау дәрежесі мен уақыты әртүрлі болуы мүмкін: бірнеше минуттан толық циклге дейін.

Көптеген жылдар бойы мен өз жұмысымда ақпараттық технологияларды қолдандым, оларды білім беру процесіне енгіздім және оқу процесінде АКТ қолдану бойынша белгілі бір тәжірибе жинақтадым. Мен өзімнің педагогикалық қызметімде дайын мультимедиялық өнімдер мен компьютерлік білім беру бағдарламаларын қолданамын, өз презентацияларымды, шаблондар негізінде дайындалған презентацияларды (интернеттен), балалар презентацияларын, анимациялық карталарды, тренажерлерді жасаймын.

Сабақтың барлық кезеңдерінде презентацияларды қолдануға болады деп санаймын: АКТ технологиясын сабақтың кез-келген кезеңінде қолдануға болады: сабақтың тақырыбын белгілеу үшін, сабақтың басында зерттелетін тақырып бойынша сұрақтарды қолдана