БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ИНТЕРАКТИВТІ ОЙЫНДАРДЫ ЖҮРГІЗУ АРҚЫЛЫ СӨУЛЕУ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУ

ӘОК 792.94

Педагогика жоғары мектебінің студенті Қауымбай Г.М.

Ә. Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті, Павлодар қ.

«БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ИНТЕРАКТИВТІ ОЙЫНДАРДЫ ЖҮРГІЗУ АРҚЫЛЫ СӨУЛЕУ ДАҒДЫЛАРЫН ДАМЫТУ»

Андатпа. Бұл мақалада бастауыш сыныптарды интерактивті ойындар арқылы тілін дамытуы оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамытудың қызықты және тиімді жолдарын ұсынады. Әдістеме сөздік қорын, грамматикалық дағдыларды белсендіруге, сондай-ақ өз ойын жеткізуге және сөйлеуді түсінуге көмектесетін интерактивті ойындарды пайдаланады. Ойындар кезінде балалар жарысқа түседі, ынтымақтастыққа түседі, шығармашылық тәсілді қолданады және оқу процесіне белсенді қатысады.Әдістеме оқушылардың коммуникативті дағдыларын дамытуға, сонымен қатар олардың сөйлеу әрекетіне қызығушылығын және сөйлеуге деген сенімділігін дамытуға бағытталған. Кілттік сөздер: Бастауыш сынып оқушы, мәтін, мәтінмен жұмыс, шығармашылық қабілет, дамыту, сөйлеу шеберлігі, ойлау қабілеті.

Аннотация. В данной статье представлены интересные и эффективные способы развития языковых навыков учащихся младших классов посредством интерактивных игр. В методе используются интерактивные игры, которые помогают активизировать словарный и грамматический навыки, а также выражать свои мысли и понимать речь. В ходе игры дети соревнуются, сотрудничают, используют творческий подход и активно участвуют в процессе обучения. Метод направлен на развитие интереса учащихся к говорению, повышение их уверенности в речи, а также коммуникативных навыков.

Annotation. This article presents interesting and effective ways to develop language skills of elementary school students through interactive games. The method uses interactive games that help to activate vocabulary, grammar skills, as well as to express one's thoughts and understand speech. During games, children compete, cooperate, use a creative approach and actively participate in the learning process. The method is aimed at developing students' communicative skills, as well as developing their interest in speaking and their confidence in speaking.

Басауыш мектептің әр сыныбында мәтінді оқытудың теориялық ерекшеліктері педагогикалық қағидалары, ережелері, мәтіннің құрылымдық сипаттары туралы, теория жағынан блім бере отырып, оқу-іс әрекетіне мәтінді қалай оқу, оны қалай құрып, ауызша және жазбаша талдай білудің әдістемесімен орындалады. Мәтін туралы алғашқы деректі қазақ тіл білімінің ғылыми негізін салушылар - А.Байтұрсынұлы және Қ.Жұбанов еңбектерінде жазылған болатын.  А.Байтұрсынұлы мәтінді «шығарма сөз» деп атаған болатын. «Сөз өнерінен жасалып шығатын нәрсенің жалпы аты - шығарма сөз деп дами кеткен. Ауыз шығарған сөз болсын, жазып шығарған сөз болсын – барлығы біздің ұшқыр ойымызбен қиялымыздан туады.

Зерттеудің өзектілігі: Қарым-қатынас дағдылары оқушылардың күнделікті өмірінде, сонымен қатар олардың әрі қарай оқуы мен кәсіби өсуінде маңызды рөл атқарады. Дегенмен, көптеген балалар ауызша сөйлеу тілін дамытуда қиындықтарға тап болады және қосымша қолдау мен ынталандыруды қажет етеді. Сондықтан бұл мәселені осы жобада қозғаймын.

Зерттеудің жаңашылдығы: Дәл осы интерактивті ойындарды қолдану бастауыш мектеп жасындағы балалардың сөздік қорларын және логикалық ойлау қабілетінің дамуын қамтамасыз етеді.

Зерттеу объектісі: бастауыш сынып оқушылары.

Зерттеудің тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларына интерактивті ойындарды жүргізу арқылы сөйлеу дағдыларын дамыту.

Зерттеудің мақсаты: Бастауыш мектепте интерактивті ойындар арқылы оқушылардың сөйлеу қабілеттерін дамыту.

Зертеудің міндеттері:

- Ғылымилық, ғылыми әдістемелердің әдебиеттеріне талдау жасау;

- Бастауыш мектептегі интерактивті ойындарда қолданылатын әдіс-тәсілдерге талдау жасау;

- Бастауыш мектепте интерактивті ойындарды қолданудағы оқушылардың тіл дамуының нәтижесін талдау..

Интерактивті ойындар оқу-тәрбие үрдісінде қолдану оқушының ынтасын арттыруға көмектеседі және олардың оқуға, дамуға деген құштарлығын оятады. Интерактивті ойындар оқушылардың белсенділігін арттырады. Олар рөлдерді ойнай алады, сұрақтарға жауап береді және әртүрлі тапсырмаларды орындай алады.

Ойындар оқушылардың белсенді қатысуын талап етеді. Олар рөлдерді ойнай алады, есептер шығара алады, сұрақтарға жауап береді және әртүрлі тапсырмаларды орындай алады. Бұл әдіс студенттерге өздерінің тілдік дағдыларын белсенді түрде қолдануға және жаттықтыруға мүмкіндік береді.Интерактивті ойындардағы жетістік пен жағымды тәжірибе студенттерге олардың тілдік дағдылары мен қабілеттері туралы жағымды әсер қалдырады. Бұл олардың өзін-өзі бағалауы мен сөйлеу қабілеттеріне сенімділігін арттыруға көмектеседі. Ойындар оқушылардың қарым-қатынас дағдыларын дамытуға көптеген мүмкіндіктер береді. Олар өз ойлары мен идеяларын айта білуге, басқаларды тыңдауға және түсінуге, сұрақтар қоюға және серіктестермен қарым-қатынас жасауға машықтана алады.

Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі өлшемдерді қолдануды қажет етеді және оқушылардың танымдық іс -әрекетін басқаруда тәжірибесі аз мұғалімдерге көптеген қиындықтар туғызады.

Тәжірибелік эксперимент жұмысы Павлодар қалсының №7 жалпы орта білім беру мектебінің 4 «А» сыныбында өтті. Тәжірибелік экспериментке қатысқан оқушылар саны – 24. Бұл 4 «А» сыныбының таңдалған себебі, оқушылардың оқу деңгейлері әртүрлі соған орай тәжірибе оңды өтіледі деген аақсатта алынды.

Педагогикалық тәжірибе 3 кезеңнен тұрады:

-анықтау кезеңі;

-қалыптастыру кезеңі;

-бақылау кезеңі;

Кесте 1. Педагогикалық тәжірибе кезеңдері

Аңықтау кезеңі

Өкізілген диагностикада қолданылған тапсырмалар түрі:

1 тапсырма (А деңгейі) Бірінші бағанға кім? деген сұраққа, ал екінші бағанға не? деген сұраққа жауап беретін сөздерді жаз.

2 тапсырма (В деңгейі) Сөйлемдерді оқы. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой.

1. Айсұлу далаға шықты.

2. Күн бұлттанды.

3. Ағаштың жапырақтары сарғайды.

4. Көзайым сабаққа дайындалды.

5. Мансұр мектепке ерте барды.

3 тапсырма (С деңгейі) Аталған тақырып және тірек сөздерді пайдаланып, мәтін құрастырып жаз. Тақырыбы: «Су- тіршілік көзі». Тірек сөздер: Сусыз-тіршілік жоқ, судың пайдасы, суды үнемдеу.

А - жоғары деңгей. Бала көмексіз тапсырманы өз бетімен шешеді. Жұмыста қателеспейді. Оқушылардың қызығушылығы төмендемейді. Тапсырмаларды тез орындайды.

В - орта деңгей. Бала жақсы жұмыс істейді. Бірақ ол кішкене қателік жіберді. Оқушылардың қызығушылығы орташа деңгейде. Тапсырмаларды орындауы уақыты орташа.

С - төмен деңгей. Оқушы өз жұмысын орындай алмайды. Оқушылардың қызығушылығы төмен деңгейде. Тапсырмаларды орындауы уақыты ұзақ.

Сурет 1. Оқушылардың тапсырмаларды орындауда деңгейі бойынша деңгей көрсеткіштері.

Бұл жерде жеңіл, орташа, күрделі тапсырмаларды меңгеруі, тыянақты әрі дұрыс орындалуы бойынша сұр түстпен 8 оқушы жоғары деңгейді көрсетті. Орта деңгейді қызғылт сары түспен 11 оқушы көрсетті. Оқушылардың 5-і төмен деңгейді көк түспен көрсетті.

Келесі кезекте біз осы деңгейлерді арттыру мақсатында қазақ тілі сабағына интерактивті ойындарды қосамыз. Интерактивті ойындар оқушуларға өздерінің тілдік дағдыларын белсенді түрде қолдануға және жаттықтыруға мүмкіндік береді. Біз өткізген оқу саабақ барысында қолданған интерактивті ойындардар: «BANDICAM» әдісі, Educaplay, Genially әдісі (Қалыптастыру кезеңі)

Genial.ly - интерактивті мазмұнды жасауға арналған платформа. Ресурстарды, презентацияларды, ойындарды, интерактивті суреттерді, карталарды, иллюстрацияланған процестерді, қорытындыларды және т.б. оқытуға арналған құрал.

Umaigra әдісі – көп жылдық тәжірибеге негізделген онлайн қашықтықтан оқыту жобасы. Umapalata.com мектептерге арналған оқу бағдарламаларын әзірлеуде балаларға арналған дидактикалық ойындарды құруға, жариялауға және орындауға арналған жаңа онлайн жүйені ұсынады.

Nearpod әдісі - нтерактивті презентация және бағалау құралы болып табылады. Nearpod көмегімен сіз түпнұсқа мультимедиялық презентацияларды жасай аласыз, бейнелерді, суреттерді, аудиоклиптер мен PDF файлдарын жүктеп салуға, сондай-ақ сыныптағы лекцияларды өмірге әкелу үшін бірнеше таңдаулы тесттер мен сауалнамалар енгізуге болады.

Сурет 2. Оқушылардың тапсырмаларды орындауда деңгейі бойынша деңгейді қорытынды пайыздық көрсеткіштері.

Бұл жерде жеңіл, орташа, күрделі тапсырмаларды орындауда қызығушылық танытуы және ойлау қабілеті(дамуы) меңгеруі бойынша жалпы оқушылардың шама шарқыны келгенінше орындау жағынан сұр түспен 7 оқушы жоғары деңгейді көрсетті. Орта деңгейді 12 оқушы көрсетті. Оқушылардың 5-і төмен деңгейді көрсетті.

Қорытындылай келе, зерттеу тақырыбы бастауыш сынып оқушыларының сөйлеу тілін дамытуға интерактивті ойындарды қолданудың әсерін анықтау мақсатында жүргізілген зерттеу нәтижелеріне негізделген. Зерттеу нәтижесінде интерактивті ойындарды оқу үрдісінде қолдану бастауыш сынып оқушыларының сөйлеу тілін дамытуға айтарлықтай ықпал ететіні анықталды. Интерактивті ойындарға қатысу балалардың сөйлеу дағдыларын әртүрлі жағдайларда белсенді қолдануға мүмкіндік береді, олардың коммуникативтік құзыреттіліктерін, сонымен қатар ынтымақтастық пен бірлесіп жұмыс істеу қабілетін дамытады. Интерактивті ойындарды қолдану бастауыш сынып оқушыларының сөйлеу тілін дамытуға басқа да бірқатар оң әсер етеді. Бұл оқуға деген мотивацияны арттыру, зейін мен зейінді арттыру, есте сақтау және логикалық ойлауды дамыту, сонымен қатар жаңа білім мен дағдыларды меңгеру және бекіту

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Титова В.И. Бастауыш сыныпта ойын сабақтарын өткізу туралы// Қазақстан мектебі 1998 45-49 бет.

2. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. – Астана, 2000.

3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. «Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі және әл-ауқатының артуы» атты Қазақстан халқына жолдауы. – Алматы, 2019

4. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы //Егемен Қазақстан, 16 қазан,2021ж.

5. ҚР бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты. Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны мен тұжырымдамасы. Алматы. 2008.

6. Байтұрсынов А. Шығармалар жинағы. – Алматы,

Қазақстан Республикасы Жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттары. Жалпы бастауыш білім. –Алматы: РОНД, 2022. -136-бет.

7. Моляко В.А. Психологические проблемы творческой одаренности.//Киев. Знамя. 1999.

8. Занков Л.В. Наглядность и активизация учащихся в обучении - М.:Знание, 1990г. 162с.

9. Бабанский Ю.К. Методы обучения в современной общеобразовательной школе - М.: Просвещение, 2003г.

10. Закон РК «Об образовании» от 27 июля 2020года № 319-III

11. Рахметова С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы: «Өлке» баспасы, 2019.

12. Құлмағамбетова Б. «Қазақ тілі» сабағында техникалық құралдарды пайдалану. Алматы, 2022.

13. Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. Алматы, 2001

14. Рахметова С. Қазақ тілін оқыту методикасы. Алматы: Ана тілі, 1991.

15. Қоянбекова С. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні// Қазақстан мектебі 2021.