Бастауыш сынып оқушыларына құқықтық тәрбие берудің маңыздылығы

Бастауыш сынып оқушыларына құқықтық тәрбие берудің маңыздылығы

Ғылыми жетекші: п.ғ.м.,аға оқытушы Айтжанова Эльмира Нұрмаханқызы

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті

Жандосқызы Асем, Итбай Ажар

6В01301-Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі мамандығының

2 курс студенттері. Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті

Алматы, Қазақстан

Аннотация: Бұл мақалада бастауыш сынып оқушыларына құқықтық тәрбие берудің маңыздылығы жайында жазылған. Бастауыш сынып оқушыларына құқықтық тәрбие берудің жолдары. Әр оқушы өзінің белгілі бір құқықтары бар екенін білуі керек. Мүдделері бұзылған жағдайда, олар көмек сұрауға құқылы.

Түйін сөздер: Бастауыш сынып, құқықтық сана, құқықтық мәдениет, тәрбие, құқықтық тәрбие, құқықтық білім беру, құқықтық насихат.

Балаға тәрбие беру кезінде құқықтық тәрбиенің маңызы үлкен. Құқықтық тәрбие- тәрбиенің маңызды бір саласы. Құқықтық тәрбие беру баланың кішкентай кезінен басталуы қажет. Өскелең ұрпақ бойына моральдық нормаларды сана-сезімімен және мінез- құлықтарына қалыптастыру керек. Балалар өз құқықтарын белгілі себептермен қорғай алмайды - олар әлі тым кішкентай. Көбінесе жасөспірімдер үлкендердің көмегіне сүйенбей, мәселені ушықтырып, мәселені үнсіз қалдырады.Сол себепті әр бір отбасыда,қоғамда құқықтық тәрбие жайлы жиі айтылуы тиіс.

Бастауыш мектепте құқықтық білім беруді енгізу құқықтар, міндеттер және құқықтық жүйе туралы негізгі түсінікті қалыптастыруда құнды болуы мүмкін. Ол жеке қауіпсіздік, ережелер мен заңдарды түсіну, жанжалдарды шешу, адалдық пен адалдықтың маңыздылығы сияқты тақырыптарды қамтыйды. Дегенмен, құқықтық тәрбиенің мазмұны мен тереңдігі жас ерекшеліктеріне сай, балаларды басымдылықсыз,қызықтыратындай етіп оқыту керек.

Бастауыш сынып оқушыларына құқықтық білім беру бірнеше себептерге байланысты өте маңызды:

1. Өз-өзін қорғай алуы-Бұл балалардың қоғамдағы құқықтары мен міндеттерін түсінуіне көмектесу арқылы олардың өкілеттік пен сенімділік сезімін ояту арқылы,өз құқықтарын қорғау мүмкіндіктерін кеңейтеді.

2. Алдын алу- Заңдар мен ережелер туралы ерте білім беру болашақта заңсыз немесе зиянды әрекеттерге араласудың алдын алуға көмектеседі.

3. Қақтығыстарды шешу-Балаларды келіссөздер, жанжалдарды бейбіт жолмен шешу стратегиялары туралы үйрету оларды дауларды тиімді шешу үшін маңызды өмірлік дағдылармен жабдықтайды.

4. Қауіпсіздік-Құқықтық білім беру жеке қауіпсіздік, киберқауіпсіздік және қауіптер туралы хабардар болу, балаларға әртүрлі жағдайларда қауіпсіз болуға көмектесу сияқты тақырыптарды қамтуы мүмкін.

5. Этикалық даму-адалдықтың, әділдіктің және басқаларды құрметтеудің маңыздылығын үйрету арқылы этикалық мінез-құлық пен адалдыққа ықпал етеді.

6. Азаматтық қатысу-құқықтық жүйе мен азаматтық жауапкершілікті түсіну белсенді азаматтық ұстанымды және қоғамдастыққа қатысуды ынталандырады.

Құқықтық тәрбиені ерте жастан бере отырып, саналы, заңға бағынатын азаматтардың қалыптасуына үлес қоса аламыз.

Бастауыш мектеп жасы - әлеуметтік және моральдық нормаларды түсіну және тұлғаның жағымды қасиеттерін дамыту үшін ең жақсы уақыт. Мәселе мынада: бұл жастағы балалар өз сыныптасының іс-әрекетін объективті түрде бағалай алады, бірақ әрқашан өз іс-әрекетін дұрыс бағалай алмайды. Оқушыны өз мінез-құлқын абстрактілі түрде салыстыруға және талдауға үйрету керек.

Бастауыш мектепте мұғалімнің беделі жоғары, балалар ашық және сенімді, еліктеуге бейім, икемді, жаңа нәрселерге ашық, бұл ақпаратты және құқықтық сауаттылықты игеруге құнарлы негіз: құқықтық тәртіпте өзін дұрыс ұстай білу. жағдай және дұрыс шешім қабылдау.

Кіші мектеп оқушыларына құқықтық тәрбие беру мұғалім үшін оңай шаруа емес. Құқықтық терминдерді түсіну қиын, сондықтан бастауыш сынып оқушылары үшін құқықтық бастапқы дереккөздердің мәтіндерін дұрыс бейімдеу маңызды. Бала мемлекеттің құқықтық аспектілерімен неғұрлым тезірек танысса, соғұрлым оның өзгенің құқығын құрметтейтін, өз құқығын білетін лайықты тұлға болып өсу мүмкіндігі артады.

Мектеп оқушыларын құқықтық тәрбиелеу дербес пән ретінде емес, оның балаларды адамгершілікке тәрбиелеу және олардың қоғамдағы мінез-құлық нормаларын меңгеру процесіне айналуы қажет.

Бастауыш сынып оқушыларына арналған құқықтық мәдениет туралы ақпарат ойын түрінде, үйренуге жеңіл, күнделікті өмірден мысалдар негізінде берілу керек.

Бастауыш сынып оқушылары білуге міндетті құқықтар мыналар :

1. біздің елімізде әрбір адам азамат болып табылады және оны қорғайтын мемлекетте өмір сүреді;

2. әр адам заң алдында тең және құқықтары бар (өмір сүруге, білім алуға, демалуға, сөз бостандығына және т.б.);

3. әрбір адам мемлекеттің заңдарына бағынуы керек және бұл оның міндеті;

4. егер адам заң бұзса, ол үшін жауапты болады.

Бұл білім бастауыш сынып оқушыларын құқықтар мен бостандықтарды пайдалануға, қоғамдағы мінез-құлық нормаларын білуге, өз міндеттерін орындауға, әртүрлі жағдайларда әртүрлі адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын меңгеруге, басқаларды құрметтеуге, өз меншігіне, өзінің және басқаларға қамқорлық жасауға үйретеді.

Кіші мектеп оқушыларын құқықтық тәрбиелеуде отансүйгіштікке тәрбиелеу де қамтылған. Баланың белгілі бір ұлтқа, Отанына, ата-бабасына жататынын мақтан тұтуы, мемлекеттің рәміздерін, туған жерінің тарихын білуі маңызды.

Құқықтық тәрбиені беру формалары әртүрлі болуы мүмкін: әңгімелесу, презентация, лекция, бейнероликтерді көру, қабырға газеттері, құқық бойынша кітаптар мен журналдарды пайдалану. Құқықтық нормалармен танысу сабақта уақытында немесе сабақтан тыс жұмыстар кезінде жүзеге асуы мүмкін.

Мектеп оқушылары қоғамдық пәндер сабақтарында негізгі құқықтық білімді алады, бірақ құқық элементтерін мұғалім тарих немесе әдебиет сабағының, музыка немесе шет тілі сабағының контурына қысқаша тоқып бере алады.

Сыныптан тыс жұмыстарды іскерлік ойындар, жарыстар, конференциялар ретінде құрылымдауға болады немесе сот отырысы ретінде өткізуге болады. Бала құқықтары туралы конвенция жарқын суреттер мен поэтикалық формада мектеп оқушыларының есінде оңай сақталады. Мұғалім құқықтық тәрбие бойынша сынып сағатын өткізіп, оны құқықтық нормаларды түсіндіруге ғана емес, сонымен қатар «қадір-қасиет», «адалдық», «жауапкершілік», «әдептілік», «әдептілік», «мейірімділік» және «құрмет» сияқты ұғымдарды мысалдармен талдай алады.

Әрбір мектепте оқушылардың құқықтық білім бұрышын жасауға болатын кітапхана бар. Бұл бұрышта құқықтық нормаларды меңгеру үшін пайдалы болуы мүмкін барлық жарияланымдар болады. Кітапханашылар құқықтық тақырыптар бойынша шолулар мен викториналар өткізеді. Кітапханадағы мұндай құқықтық білім балалардың адам және бала құқықтары туралы білімдерін кеңейтіп, оларға қатысты кез келген азаматтық және құқық мәселелері бойынша ақпарат береді.

Бастауыш сынып оқушыларына құқықтық тәрбие беру жағымды, сенімді ортада өтуі және балалардың тілектері мен мүдделері ескерілуі маңызды. Оқушылар қағаз жүзінде емес, шын мәнінде ұстаздар мен мектеп әкімшілігінің құрметін сезінуі керек. Сонда ғана олар моральдық-құқықтық нормаларды табиғи және дәйекті түрде игереді.

Мектептегі құқықтық тәрбие құқықтық сананың өсуіне ықпал етеді және балалар қылмысының деңгейін төмендетеді. Оқушы жастарға құқықтың білім беруде саяси оқу да өз нәтижесін береді. Онда парламентте қабылданған заңдарды оқып үйрену, жастардың арасында қоғамға жат әрекеттердің болу себептеріне талдау жасау секілді жұмыстарды атқарудың маңызын атаған жөн. Жоғарыда баяндалған құқықтық тәрбие жүйесіне қатысты жұмыстар мен оның тәсілдерін жүйелі түрде сан қуаламай, сапалық тұрғыдан оқушы жастардың жас ерекшеліктерін ескере отыра пайдаланған жағдайда ғана оның жұмысы нәтижелі болмақ.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Л.А.Байсеркеев «Жалпы білім беретін мектеп оқушыларына адамгершілік-құқықтық тәрбие берудің педагогикалық негіздері».А., 2010 ж.

2. Г.М.Дайрабаева «Жалпы білім беретін мектептегі жеткіншектердің құқықтық мәдениетін тәрбиелеу». А., 2013ж.

3. А.О.Бейсембаева «Мектеп оқушыларының құқықтық мәдениетін қалыптастыру мәселелері». Талдықорған, 2011ж.