Баяндама "Диалогтік оқытудағы тиімді әдіс-тәсілдердің маңызы"

Диалогтік оқытудағы тиімді әдіс-тәсілдердің маңызы

Благодар орта мектебі ММ. Мейірман Әлия Машырыққызы. Орыс сыныптарындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі.

Білім негізінен пән арқылы берілгендіктен, әр пәнді заман талабына сай өз деңгейінде игерту, қай кезде болмасын, ең маңызды мәселе болып келгені даусыз.

Шәкірттерін оқытуда түрлі әдіс-тәсілдерді меңгерген және сол әдістерді түрлендіре білетін мұғалімнің рөлі айрықша болмақ. «Ұстаздың мінез-құлық нормасы мынадай болуға тиіс, тым ырыққа жығыла да бермеу керек, өйткені тым қаталдық шәкіртті өзіне қарсы қояды, ал тым ырыққа көне беру ұстаздың қадірін кетіреді, оның берген сабағы мен оның ғылымына шәкірті селқос қарайтын болады. Ұстаз тарапынан барынша ынталылық пен табандылық қажет. Өйткені бұлар, жұрт айтқандай, тамшысынан тас тесетін бейнебір- су тәрізді»- деген бүкіл мұсылман шығысының аса ұлы ойшылы әл-Фарабидің сөзі барлық берген білімнің нәтижесін тек оқытушының еңбегінен, ізденісінен, талпынысынан, көрегенділігінен ғана болатындығын айқындай түседі.

Білім берудің талабына сай әр кезеңдегі білім беру жүйелері өз міндеттерін атқарады. Ал бүгінгі талап басқаша. Мұндағы басты мақсат- келешек ұрпақты жан-жақты қалыптастыру, яғни, терең білімді, рухани шығармашылық қабілеті жоғары, сыни ойлауға мүмкіндігі бар, өз бетімен ізденіп, игерген білімін іс жүзіне асыра алатын тұлға дайындау. Мақсат- айқын. Аталған мақсатқа жетудің тиімді жолы ретінде оқытудың әр алуан технологиясын, әдістемесін пайдалану керектігі сөзсіз. Мұндай жағдайда мен өзімнің де, өзгенің де оқытудағы көзқарасын басқаша қырынан өзгерткен Кембридж тәсілінің мүмкіндігінің зор екеніне еш шүбә келтірмеймін. Кембридж тәсіліндегі сындарлы оқытудың мақсаты- оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, алған білімдерін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді пайдалана білуін қамтамасыз ету (нұсқаулық, 6-бет). «Білімді бір сауыттан екінші сауытқа құйғандай, біреудің ділінен екінші біреудің діліне қотара салуға болмайды»- деп ұлы ойшыл Платон айтқандай дәстүрлі білім беруге ұқсамайтын сындарлы оқытудың маңыздылығы мұғалімнің де, оқушының да өзгенің бергенімен емес өз бетімен алған білімін кез келген жерде тиімді қолдануы болатын. Менің бұндай көзқарасым мектептегі іс-тәжірибе кезеңінде оқушыларыммен жұмыс жасағанда қалыптасты.

Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім- біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді. Мұндай міндеттер оқушылардың оқыған тақырып бойынша білімдерін өз деңгейінде көрсетіп, кейбір болжамдар бойынша күмәнді ойларын білдіре алатындай, пікір көзқарастарын нақтылап, жаңа ұғым-түсініктерін өрістетуге орайластырып құрылады. Мұғалім қызметіндегі маңызды дүние- жекелеген оқушылардың тақырыпты қабылдау ерекшеліктерін, оқушылардың түсінігін жетілдіру және жақсарту мақсатында олармен жұмыс жүргізу қажеттігін ұғынуы , сондай-ақ кейбір оқушылардың тақырыпты өзіне оңтайлы бірегей тәсілдермен меңгеретіндігін жете түсінуі (нұсқаулық, 6-7 бет). Сонымен қатар, қазақ тілін үйретуде оқушының түсінігін қалыптастырудағы қатысымдық әдісті пайдаланудың ең тиімді жолы- адам мен адамның тікелей қарым- қатынасы арқылы тілді үйретуді жүзеге асыру. (Барнс «1971) Сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқытудың мұғалімді селқос тыңдағанда емес, яғни, сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында жүзеге асатынын көрсетті(нұсқаулық,39-бет). Сындарлы оқытудың бір саласы- диалогтік оқытудың өзіндік құндылығы ерекше. Диалогтік оқытуда әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану мұғалімнің ең үлкен құндылығы болып табылады. Тиімді әдіс-тәсілдің маңыздылығы оқушылардың еркін, дербес екенін сезінуге мүмкіндік береді. Ғылыми зерттеу нәтижелерінің өзі сабақта диалогтің маңыздылығына сүйенеді. «Диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің аттыруына үлес қосады» (Мерсер, Литлтон(2007)) деп көрсетеді(Ман, 103-бет). Ал зерттеуші ғалым Мерсер (2010ж): «Білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» оқушылармен диалог құру аррқылы жүзеге асады». (Ман,49-бет) Мен өз тәжірибемде оқушылармен диалогтік оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерінің маңыздылығының жоғары екендігін сезіне алдым. Төменде іс-тәжірибемнен туындаған сабақ үлгісін ұсынып отырмын. Қысқа мезімді сабақ жоспары

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:1.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық . Үшінші (негізгі)деңгей. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ (2012 жыл)

2. Мұғалім.kz- республикалық оқу-әдістемелік журналы , №6