Бүгінгі таңда өркендеп жатқан еліміз жаңа ғасырдың табалдырығын асқақ жетістіктермен аттап, дамыған елу елдің қатарына қосылуға бет бұрып отырғандықтан,еліміздің білім беру жүйесі де бүкіл әлемдік білім талаптарына сәйкес болуы тиіс. Ал әлемдік білім кеңістігінде адам мүмкіндігінің шексіздігін,өзін-өзі дамыту қабілетіне сенімі мен ерік бостандығын мойындау, абыройын қорғау және адамның бақытқа жету жолындағы құқығы мен сұраныстарын қамтамасыз ету негізгі мақсаттардың бірі.Қазіргі біздің басты мақсатымыз бен міндетіміз адамзаттық құндылықтары толысқан, мәдениетті, білімді, шығармашылықпен айналысуға қалыптасқан,алдына мақсат қоя білетін және сол мақсатқа жету жолында табандылық көрсететін белсенді тұлға қалыптастыру. Ал, осы мүмкіндікті тиімді пайдалану «Өзін-өзі тану» пәнін жүргізетін әрбір ұстазға жүктелген аяулы аманат.Қазақстанның бірінші ханымы «Бөбек» балалар қайырымдылық қорының Президенті Сара Алпысқызы Назарбаеваның жалпыадамзаттық рухани құндылықтарға бастайтын қайырымдылық іс-шараларды, еліміздегі рухани-адамгершілік білімінің дамуына қосқан өлшеусіз үлесі,жер бетіндегі өмір сүретін барлық халықтардың арманы мен өзара түсіністік пен сыйластықты сақтауы деген қағидасы.«Өзін-өзі тану» әлемінің басты мақсаты ұл-қыздарымыздың жеке өзі мен өзін қоршаған ортамен үйлесімділікте өмір сүруге баулу. Сара Алпысқызының ұлағатты ұстанымдары арқылы жас ұрпақтың жүрегіне өмірге,ата-анасына,ең жақын адамдарына, жалпы адам атаулыға деген бауырмалдық,сүйіспеншілік,махаббат, достық секілді ізгілік қасиеттерге тәрбиелеу.Рухани тереңдікті қалыптастыру мақсатында жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесі: Ақиқат; Сүйіспеншілік;Дұрыс әрекет; Ішкі тыныштық;Қиянат жасамау:Абай атамыз «Біз өз жанымыздан ғылым шығара алмаймыз, жаралып, жасалып қойған нәрселерді себепсіз ,көзбен көріп, ақылмен біліп» демекші ендігі кезеңде бұрыннан жасалған бар білімді ізденіп,толықтырып, әр мұғалім өз жүрегінен өткізіп,рухани тереңдігін байқап,бағамдап,әрбір материалды оқушының көкірек көзін ашатындай дәрежеде беру керек деп ойлаймын.Әсіресе, мектеп жасындағы балалар өте қабылдағыш, үйреткеннің бәрін алатын, берілген тәрбиені де тез қабылдағыш болып келеді. Балаларды жүйелі және дәйекті түрде адамгершілікке тәрбиелеу үшін нақ осы жастарда мүмкіндік туады. Мұғалім балалардың оқуын,еңбегін,ойынын ұйымдастырғанда олардың жетілуіне ықпал етуге мүмкіндік алады . Сабақ үстінде мұғаліммен,құрбы-құрдастарымен ұдайы қарым-қатынаста болған баланың өмірлік тәжірибесі молаяды, дүниені өзінше түсіну,сезіну сияқты қасиеттері қалыптасады.«Өзін-өзі тану» пәні ең алдымен балаларды ізгілікке баулып,олардың жат қылықтардан бойларын аулақ ұстауына ықпалын тигізеді. Мұғалім өнерлінің өрісін кеңейтіп,қабілетті балалардың әр қырынан танылуына жағдай жасау керек.Жоғарыда айтылып өткендей,оқушы бойына рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру арқылы біз өз мәдениетімізді саралап, бағалаймыз. Қазіргі таңда мұғалім тұлғасының қайта өзгеруі барлық әдістемелер мен бағдарламадан маңыздырақ екені дәлелдеу қажет етпейді. Бұл жайында әйгілі қазақ ұстазы Ы.Алтынсарин өте жақсы айтқан «Мұғалім – білім берудегі ең маңызды тұлға. Ең озық педпгогикалық оқу құралдары, үкімет қаулылары , өте қатал инспеторлық бақылау маңызы жағынан мұғалім дәрежесімен теңесе алмайды. Сондықтан , мен үшін мұғалім әлемдегі барлық асыл заттардан қымбат». Осы жайында Ш.А.Амонашвили былай деген: «Барлық реформалар басталуы тиіс жерде емес, әуелі бастан құрдымға ұшырайтын жерде басталады. Реформа те мұғалім бойынан басталады. Егер мен – нашар мұғалім болсам, маған берілген ең жақсы бағдарламаларды мен қандай деңгейге айналдырып жіберемін? Егер мен жақсы мұғалім болсам , маған берілген нашар бағдарламалрды мен қандай деңгейге айналдырып жіберемін? Егер мен жақсы мұғалім болсам, маған берілген бағдарламаларды қандай деңгейге жеткіземін? Әдістемені өз бетіңше көре білуге тырысып, балаларға өз-өзіңді ұсын. Сонымен, мектепі кім реформалайды? Өз бағдарламаларымен министир ме? Әлде ақиқаттарымен бе? Мұғалімді ойшыл, шығармашыл , еркін етіп тәрбиелеу керек. Мұғалімдерді балағаттаудың орнына оларды ұлықтау қажет. Олар өмір суретшілері ғой . Бүгінгі мұғалімдер 21 ғасырдың ортасын салып жатыр». Мұғалім – ақыл кемістігін жоя отырып , жер бетінде бейбітшілік орнауын қамтамасыз етіп, өзін ұстай білуге үйретеді. Егер оқушы өзін нашар ұстаса , бір адамның мінезі азап шегеді , егер мұғалім өзін нашар ұстаса , бұл көп оқушының мінезіне зиян келтіреді. Егер мұғалім өз ісіне беріліп , таза боса онда мыңдаған оқушы жақсара түседі және еліміз білімді ,кемел ұл-қыздарға ие болады. Ш.Амонашвили: «Ізгі педагогика манифестінде былай дейді:Мұғалім – нұр сыйлаушы жан иесі, адам жанын тәрбиелеуші Ұстаз.Оқушы – нұрды іздеуші, шөліркеген жан.Сабақ – Ұстаз бен оқушының кезесуінен туатын бірлескен асқақ өмірдің айрықша жолы.Тәрбие– өсіп келе жатқан адамның рухани қорегі.Білім– адамның ең жоғарғы қабілетінің ашылуының тылсымы.Мектеп – бұл адам жанының көтерілуі үшін арналған баспалдақ.Шабыттану– жан дүниенің шаттығыӨзін –өзі тану –бұл өзіңді тереңірек және тұтастықта тану, өзіңнің физикалық және психикалық табиғатыңды тану ғана емес, ең алдымен өзіңнің жоғарғы рухани табиғатыңды тану. Өзін-өзі тану барысында ақпарат жинау емес, тұлғаның өзгеруі маңызды. Өзін-өзі тану сабағы- бұл оқушыны ғана емес , ұстаздың да өзгеруі жүзеге асады. Өсіп келе жатқан бала мұғалімнің ісі, сөзі және ойымен нұрланады, өзінің шынайы рухани табиғатын ашады, шабыттана отырып, өзінің рухани сыйын әлемге таратады. Өзән-өзі тану сабағы оқушы мен мұғалімнің жұрегін ашуға мүмкіндік және рухына қорек береді. Ежелден мұғалімнің ролі барлық әлем халықтарында ұлық болған, мұғалімнің міндеттері басқарушылар мен ата-аналардың міндеттерімен қатар құрметтелген. Ежелгі заманда мұғалімдерді , адамдарға деген құрмет қатынастарын , өскелең ұрпаққа білім беру жауапкершілігін өз қолдарына алғандықтарын ескере отырып шеберлер деп атаған. Мұғалімдер кез келген қоғамда сұранысқа ие , себебі әлеуметтік ортаны қалыптастыру солардың қолдарында , олар өмірге жүз жылдықтан жүзжылдыққа болашақ ұрпақты даярлайды. Оқу білімдерін меңгертумен қатар , педагог тұлғаның рухани-адамгершілік дамуына да жауапты екендігін ұмытпаған жөн. Мұғалімнің басты борышы дәл осында , өскелең ұрпақтың рухани әлемін тәрбиелеуде , адамның қоғамда өмір сүруінің моральдық нормалары мен ережелерін айқындауында болып табылады. Мұғалім бала кезден бастап баланың бойындағы жалпыадамзаттық құндылықтарды жарыққа шығарады, әлемге деген дұрыс қатынасқа дағдыландырады, мораль нормаларына және ар-ұжданға сәйкес өз мінез-құлқын түзетуге үйретеді , қоршаған ортаға қатысты ізгілік , құрмет, мейірімділік, қайырымдылық пен төзімділік қасиеттерімен өмір сүруге баулиды. Мұғалімдердің тәрбие алушылар үшін жасайтын кішігірм ерліктері оқушылардың оларды өмір бойы жадыларында ұстауына мүмкіндік туғызады. Кез келген жағдайда өз шәкіртінің мұқтаждығына көмекке келе алатын шынайы мұғалім балалардың тағдырларында орасан зор рөлге ие болады және оның келбеті тіл алмайтын оқушының өзінің жүрек тереңінде мәңгілікке қалады. Л.Н.Толстой өз шығармаларының бірінде былай деп жазылған «Егер мұғалімнің іске деген сүйіспеншілігі болса, ол жақсы мұғалім болады. Егер мұғалім оқушыға әке-шешесі секілді сүйіспеншілікпен қарайтын болса , онда ол барлық кітапты оқыған, алайда іске де, оқушыларға да сүйіспеншілігі жоқ мұғалімнен әлдеқайда жақсы болады. Егер мұғалім іске және шәкіртке деген сүйіспеншіліктерін біріктіретін болса , онда ол - кемел мұғалім» Әртүрлі жағдайлар біздің ұстаздарымыз бола алады, себебі өмірдің өзі бізге көп нәрсені үйретеді. Сондықтан теріс мәселелер мен жағдайлардан қашуға тырыспау керек, себебі оларды жеңе отырып , біз рухани деңгейде өсеміз. Тәжірибесімен көреген, сөзі мен ісі сай мұғалімнің қасындағы шәірттік жолы қандай жеңіл. Соған қарамастан, мұғалімнің өз ізденісін тоқтатапайды, себебі өмірдің өзі – ұлы мектеп.Кез келген адамның өміріндегі мұғалімнің рөлін қайта бағалау қиын. Өз шәкірттерін қоғамда өмір сүруге және еңбектенуге , жақсылық пен жамандықты ажырата білуге , өз ар-ұжданымен үйлесімде өмір сүруге тәрбиелейтін шынайы мұғалім оқушылар мен олардың ата-аналарының жадында мәңгілікке қалатындығы хақ. Ұстаздың ойы мен сөзі және ісі біріне –бірі қайшы болса, оның басқа әрекеттерінен ешбір нәтиже шықпайды. Шыдамды және қарапайым , бала жанын сүйетін қайырымды мұғалім оқушылардың бойында жақсы мінез-құлық тәрбиелеуде өмірлік маңызды рөл атқарады. Егер мұғалім өз ісіне жан –тәнімен беріліп , таза болса, мыңдаған бала жақсарады және ұлтымыз қайырымды мінез-құлыққа ие білімді ұл-қыздарға кенеледі. «Өзін-өзі тану» пәнінен дәріс беретін мұғалім ең алдымен жүзі жылы, айналасындағыларға әрқашан мейірім шуағын шашып,балаларға жылы шыраймен,әдемі күлкімен әсер беретін ерекше тұлға болуы қажет.Жеке тұлғаның айналасына ізгілік қатынасын қалыптастыруда мұғалім көп ізденіп,түрлі әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалана білуі керек.Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр.Оқытудың әр түрлі технологиялары сарапталып,жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибесі зерттеліп,мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны меңгеруде мұғалімнің жан-жақты білімі қажет .Жаңа педагогикалық технологияның ерекшеліктері өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан-жақты дамыту,өзгеріс енгізу,жаңа педагогикалық идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы,орындаушы болса,ал қазіргі оқушы өздігінен білімді іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек.
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
22 Қырқүйек 2018
642
0 рет жүктелген
