Материалдар / Баяндама. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында оқушылардың тілін дамыту бойынша жұмыс түрлері

Баяндама. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында оқушылардың тілін дамыту бойынша жұмыс түрлері

Материал туралы қысқаша түсінік

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің ұстаздарына, әсіресе, жас мамандарға сабақ жоспарлауда

Есимбаева Галяш Джахимовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

29 Қазан 2018

1867

6 рет жүктелген

Қазақ тілі Мақала Барлық сыныптар

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Алматы облысы Қарасай ауданы Қарасай батыр атындағы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Есимбаева Г.Д. Қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында оқушылардың тілін дамыту бойынша жұмыс түрлері 1. Тіл дамытудың негізгі мақсаты. Тіл дамыту-оқушыны тілдік тұлғаларды дұрыс қолданып, ойын басқа адамға толық жеткізіге дағдыландыру, басқа адамдардың сөзін жақсы түсінуге үйрету. Басқаша айтқанда тіл дамыту – қазақ тілі оқушының қарым-қатынас құралына айналдыру. Бұл жалпы тіл үйрету мақсатымен толық сай келеді. Орыс тілінде оқытатын мектептерде оқушының қазақ тілін дамыту ұғымына қазақ тілінің лексикалық, грамматикалық тұлғаларын меңгерту, оларды сөйлемде қолдану дағдыларын қалыптастыру яғни қазақ тілінде сөйлеуге үйрету жатады; қазақ тілінің орфографиялық нормасын оқушыда қалыптастыру, қаақша сауатты жазу дағдысын меңгерту де осы ұғымға кіреді; сөздерді бір-бірімен дұрыс байланыстырып, сөз тіркесін жасау арқылы оларды арқылы ойын басқаға жеткізу, басқаның сөзін түсіну де тіл дамыту ұғымына жатады. Сөйтіп, тіл дамыту- мағынасы, көлемі кең ұғым. Адам ойын ауызша , не жазбаша түрде жеткізеді. Сондықтан оқушы тілін дамыту екі бағытта жүргіземін: ауызша мен жазбаша. Жалпы алғанда тілді оқытуда бұл екі бағыт қатар байланыста жүргізіледі. Бірақ қазақ тілін оқутыдуң ең алғашқы кезеңінде ауызша тіл дамыту басымырақ болады. Сөйлеу тілі кейінірек жазба тілді дамытуға негіз болады. Тіл дамытуда тіл дыбыстарын дұрыс айтуға жаттықтыру, қазақ сөздерінің айтылу нормасын қалыптастыру, қазақ тілінің орфоэпиясын меңгерту жұмыстары жүргізіледі ауызша сөйлеу тілінің бұл –негізгі мәселесі. Қазақша сөйлеу үшін оқушының жеткілікті сөздік қоры болу керек, оқушы сөздерді байланыстырып сөз тіркестерін жасаудың, сөз тіркесінен сөйлем құрасытрудың заңдылықтарын білу қажет. Сөйтіп тілдамыту сөйлеуге жеткілікті сөздік қорды және ол сөздерді сөйлемде бір-бірімен байланыстыратын тілдік нұсқаулардың қолдану заңдылықтарын меңгерту болып шығады. Оқушының сөздік қорын байыту тілдік нұсқаулардың қолдану дағдысын қалыптастырумен тығыз байлансыта жүргізіледі. 2. Оқушының сөздік қорын байыту, сөздік жұмысы Оқушының сөздік қорын үнемі байытып отыру-тіл дамытудағы негізгі мәселе. Сөздік қоры бай адамның ойын анық жеткізу мүмкіндігі мол болады. Сөздік қоры бай адам ойын жеткізуге ең керек сөзді таңдап қолдана алады, оның ойын дәл білдіретін сөзді тыңдау мүмкіндігі бар. Сондықтан тіл дамытуда оқушының сөздік қорын байытуға ерекше мән беріледі. Сөздік жұмысы әр сабақ үстінде, жыл бойында, бүкіл оқу кезеңінде белгілі жос\пармен, жүйемен жүргізілуі керек. Оқушы сабақ сайын жаңа сөз үйреніп отырады. Оқушыға үйретілетін жаңа сөз тексте, диалогтарда жаттығу қолданысымен байланысыты беріледі. Сабақ сайын жылма-жыл әр сыныпта оқышының сөздік қоры өсіп отырады. Әр сабақта үйретілетін жаңа сөзді оқушының сөздік қорын байтудағы негізгі мақсат болып саналады. Осы мақсатта жету үшін, төмендегі жұмыстар жасалу керек: 1. жаңа сөз мағынасын оқушыға анық түсіндіру; 2. жаңа сөздің оқушы есінде сақталуын қамтамасыз ету; 3. жаңа сөзді қолданыста меңгеру яғни жаңа сөзді қолдану дағдысын қалптастыру; 4. жаңа сөздің айтылуы мен жазылуын меңгерту; 5. сөздікпен жұмысқа үйрету. Жаңа сөзді оқушы жақсы игеру үшін, оның мәнін оқушы жақсы түсіну керек. Жаңа сөздің мағынасыноқушыға түсіндіруде ол сөз атайын заттың өзін көрсету, заттың суретін көрсету, оқушының ана тілінде аудармасын беру, оқушыға бүрын таныс синоним сөздерді пайдалану , кейде сипаттамалы түсіндіру сияқты әдістер қоладанылады. Заттың өзін көрсету алғашқы кезеңде көбірек орын алады, бірақ мүмкіндігіне қарай ол кейін де қолданыла береді. Бұл әдістердің қайсысын қолданылуды өзім таңдаймын. Жаңа сөздің оқушы есінде сақталуын қамтамасыз етуге өте үлкен мән беру керек. Оқушы жаңа сөзді сабақта үйреніп, бірақ оны жеткілікті дәрежеде бекітпесе, ол оқушының есінде сақталмайды, сондықтан оқушының сөздік қоры байымайды. Олай болса, жаңа сөзді оқушы есінде бекітетіндей жұмыс жүргізу қажет. Оқушының үйренген жаңа сөздерін жазып отыратын жеке дәптері жазады.Сөздік дәптерге әр сабақта үйренген жаңа сөздерін жазады да, олармен әр түрлі сөз тіркестер құрастырады. Оқушының сөздік қорын байытудың тағы бір жолы- мақал-мәтелдер сөздігін жасау. Мақал-мәтелдер сөздігі оларды есінде тұрақтандыруға көмектеседі. Ал мақал-мәтелдер оқушыныңқазақша сөйлеуін көріктендіреді.Мақал-мәтелдер сөздігін оқушы сөйлесу кезінде, мазмұндама, шығарма жазғанда, пайдалануына болады. Сонымен бірге жаңа сөздер оқулықтарда соңғы бірнеше сабақта, жиі қайталанып, кейін сирек кездеседі. Бірақ олар мүлдем кездеспеуі мүмкін емес. Оқулықта бұл жағдайлар сақталмаса, мен оны өзім қадағалаймын.Сабағымда жаңа сөзді келесі сабақта жеке сөз ретінде тексеріп отыруы да өте пайдалы. Мұндай жұмыс түрі затты көрсетіп, суретін көрсетіп, оны қазақша атату арқылы жүргізіледі немесе орыс тілінде сөзді атап, қазақшасын оқушыға айтқызу арқылы да тексеруге болады. Жаңа сөзді қоладаныста меңгеру оқушыны әрі сөйлеуге баулу, әрі сөзді оқушы есінде сақтауға әсер етеді. Сөздің қолданысын оқушы мәтіннен, жаттығудан көреді, танысады. Бұл жаңа сөзбен алғашқы танысу. Мұғалім оқушыға жаңа сөзді оқушы сөйлемдк өінше қолдануға жаттықтырады. Жаңа сөздермен сөйлем құрауды үйретеді, сөздерді сөйлеуде, диалогта қолдануға жаттықтырады. Жаңа сөздер қатысқан мақал-мәтелдер жаттау , өлең жаттау өте пайдалы, ол сөздердің ұмытылмауына үлкен ықпал жасайды және сөздердің қолданысын үйренуді бекітеді. Жаңа сөздердің мағынасын түсіндірген соң, олардың дұрыс айтылуын түсіндіру керек.Жаңа сөздердің айтлуын мұғалімге еліктеп бүкіл сыныпқа, топқа, жеке оқушыға айтқызу арқылы үйретуге болады. Жаңа сөздерді жаңа технологиялар үйренуге болады. Бұл жұмыс әсіресе, лингафондық кабинет арқылы жүргізіледі. Оқушының тілін дамыту, сөздік қорын байыту- жан-жақты жұмыс. Бұл ретте оқушыны дайын сөздіктермен пайдалануға жаттықтырудың да атқаратын қызмет зор. Оқушының сөздік қоры тек сабақ кезінде ғана толығады. Деуге болмайды. Оқушының сөздік қоры сыныптан тыс уақытта да толығып отырады. 3. Жаттығулар арқылы тіл дамыту. Оқушы қазақ тілінен меңгерген бай сөздік қорын қарым-қатынаста қолдана алмаса, тіл білген болып саналмайды. Сондықтан оқушының сөздік қорын байыту сөздердің сөйлеуде қолданысына жаттықтырумен бірге байланыста жүргізіледі.

770 ₸ - Сатып алу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Материал іздеу

Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз

Барлығы 663 959 материал жиналған

Осы аптаның ең үздік материалдары

Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары

Аттестацияда (ПББ) 100% келетін
тақырыптармен дайындаймыз

Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз

Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады

Толығырақ