«Қазақтың ырым мен тиымдары»

Қай заман болсын адамзат алдында басты міндет – адал, білімді, еңбек сүйгіш ұрпақ тәрбиелеп өсіру. Бұл міндетті әр халық салт-дәстүріне орай іске асырады. Яғни әр халық ғасырлар бойы сыннан өтіп, сұрыпталған озық салт-дәстүрлерін жас ұрпақты тәрбиелеуде пайдаланып келген.

Бала тәрбиесі тек колледждің қабырғасында ғана берілмейтіні анық. Ананың бесік жырынан бастап, ананың жер қойнына бергенге дейінгі өзі көріп-білген салт–дәстүрлер, әдет–ғұрыптар барлығы да адамның дүниетанымын қалыптастыратын өмір сабақтары.

Салт-дәстүр, әдет-ғүрып атадан балаға қарап отыратын мол мұра.

Салт-дәстүрдің пайда болып, қалыптасу тарихына көз жіберсек, олар халықтың әл-ауқат, тұрмыс-тіршілік болмысынан туып қалыптасатынын көреміз.

Қоғамдық салт–қоғамдық болмыстан туындайды деген сөз. Халықтық педагогикасының тұрмыстық ереже болып, халықтың салтына айналған әдет–ғұрыптардың тәрбиелік мәні ерекше. Халық тәрбиені балаға ана құрсағында жатқаннан бастайды. Оған куә іштегі сәбидің уақытында дүниеге келуі үшін үлкен аналар түрлі ырымдар жасайды.

4 Қазақтың тыйым сөздері

1.Тұрмыстық- шаруашылыққа байланысты ырым тыйымдар:

1. Нан үстіне зат қойма.

2. Нанды бір қолыңмен үзбе.

3. Нанды лақтырма.

4. Сүтті төкпе.

5. Сыпырғышты тік қойма.

6. Отқа түкірме.

7. Тұзды баспа.

2. Мәдени-гигиеналық мағынаны қалыптастыратын ырымдар мен тыйымдар:

1. Шелектегі суға аузыңды салма.

2. Саусағыңды аузыңа салма .

3. Бас киіммен ойнама.

4. Таңдайыңды қақпа.

5. Басыңды шайқама.

6. Екі езуіңді керме.

7. Шашыңды аяқ астына тастама.

8. Жағыңды таянба.

3. Экологиялық тәрбие беретін тыйым сөздердің түрлері:

1. Жалғыз ағашты жұлма

2. Көкті жұлма.

3. Малды теппе.

4. Суға дәрет сындырма.

5. Құстың ұясын бұзба

6. Су шашып ойнама.

4.Әдеп мәдениетіне тәрбиелейтін ырымдар мен тыйым сөздер:

1. Үлкеннің алдын кеспе

2. Адамды айналма

3. Кемтар адамға күлме.

4. Адамға қарап түкірме.

5. Жаман бұзақы сөзге ерме.

6. Кісіге қару кеземе.

7. Үлкеннің эжолын кеспе.

8. Жақсыдан тәбәрік ал, жақсылығы тиеді.

9. Анаға зекіме, азабын тартасың.

10. Барды жоқ деме, барың жоқ болады.

5. Ырымдар мен тыйымдардың баланы қауіптен сақтандыратын түрлері:

1. Отпен ойнама.

2. Оттан аттама.

3. Пышақты шалқасынан қойма.

4. Пышақтың жүзін жалама.

5. Аяқ-қолыңды жіппен байлама.

6. Түнде суға барма

7. Жүгіріп үйге кірме.

Қазақ халқы осындай ырымдар мен тыйым сөздер арқылы ұл-қыздарын оғаш та осал қылықтарын сынап, тыйым, тәртіпке салып, тәрбиелеп отырған. Ырымдар мен тыйым сөздер - халқымыздың айнала қоршаған орта, табиғат, өзара қарым-қатынас туралы өмірдің өзінен түйіндеген пайымдаулары мен қағидалары, философиялық тұжырымдары, әлеуметтік және мәдени тұрмысының көрсеткіші.

Тілектес Аида Қуандыққызы 9 сынып