Баяндама "Қиын отбасы балаларымен жұмыстану барысындағы түрлі әдіс-тәсілдер"

Жалпы білім беретін Ж.Досмұхамедов атындағы орта мектеп бабалақша кешені

Баяндама

Тақырыбы: « Қиын отбасы балаларымен жұмыстану барысындағы түрлі әдіс- тәсілдер »

Әлеуметтік педагог: Анесова Айгерім Сайынқызы

2017-2018 оқу жылы

«Таяқтау оңай, тәрбиелеу қиын»

Халық мақалы.

Ұрпақ тәрбиесі қай заманның, қай қоғамның болсын негізгі мәселелері болып келгендігі дәлелдеуді қажет етпейді. Тәрбие ана сүтінен басталып, біреудің біреуге ықпалы арқылы өмір бойы қалыптасатын күрделі құбылыс. Бала тәрбиесі – салғырттыққа, себеп-сылтау іздеуге төзбейді. Оны жүргізу үшін педагогикалық ұжымның кәсіптік білгірлігі, ата-аналардың саналық көзқарасы және осы принциптерге негізделген мектеп және отбасы арасындағы тығыз байланысқан одақ, нәтижелі жұмыс қажет. Соңғы кезде жасөспірімдер, жеткіншектер арасында мектеп қабырғасында жүріп-ақ кейбір келеңсіз оқиғаларға оқушыларымыздың көп ұрынуы, «қиын» бала есебін толықтыруы, сөз жоқ, мұғалімдер мен мектеп ұжымын ойландырады.

Психолог-педагог ғалымдар А.Макаренко, С.Шацкий, А.Выготский, П.Блонский “қиын” балалар мәселелерін жан-жақты зерттеді.

Тәрбиені жас ерекшеліктеріне қарай жүргізсе, баланың ынтасын дамыта отыру арқылы әдіс-тәсілдерді жаңартып отырса нәтижелі болады. «Егер бала бұзақы бола бастаса, онда бұған бала кінәлі емес, педагогикалық әдістер кінәлі», – деген А. С. Макаренконың пікірі өте орынды. Пайдасыз әдістердің зиянды салдарын түзеу үшін, жан-жақты ойластырылған, ғылыми негізделген психологиялық – педагогикалық жүйе болуы керек. Бұл жүйенің ерекшелігі – «қиындардың» түзелу мүмкіндігіне ғана емес, сонымен бірге олардың рухани жағынан да бүтіндей қайта өзгеретіндігіне кәміл сену қажеттігінде.

Қазақ психологиясында баланың 11-12; 15-16 жас аралығын «жетіліп келе жатқан кезеңі», -дейді. Олар әрекет жасау жағынан әлі бала, ал талап қою жағынан ересекпін, – деп сезінеді. Бұл кезең «өтпелі кезең», «құбылмалы шақ» немесе акселерация кезеңі. Ол кез – ересектер талабына көнуі қиын кезең, жан дүниесінде жаңа құрылымдар пайда болып, бала ол өзгерістерге жол таба алмай қиналып, уайым шегетін кез. Сондықтан ата- ана мен ұстаз бірігіп баланың болашығын ойлау өте маңызды.

Қиын отбасы баласын тәрбиелеуде тек оқушымен ған емес,сонымен қатар ата- ананы бірге тәрбиелеу керек. Отбасын тәрбиелеу барысында қазақтың нақыл сөздері мен мақал-мәтелдерін көптеп алуға болады. Мысалы: «Баланы іске бұйыр,артынан өзін жүгір», «Ақ жаулығы ананың,ақ көрпесі баланың», «Бала тентек болатыны үйінен,Ердің тентек болатыны биінен», «Ана сүтін ақтамағанды ешкім мақтамайды», «Атаңа не қылсаң,алдыңа сол келер», «Ат болатын құлынның,бауыры жазық келер; Адам болатын баланың, маңдайы жазық келер» деген секілді нақыл сөздердің мағынасына зер салып, түсіндіру,ұғындыру.

Ал Қытайдың ұлы ғалымы Конфуций «Баланы 5 жасқа дейін еркелет,15 жасқа дейін құлша жұмса,15 жастан кейін досыңдай көр » деген екен.

Ал мектеп қабырғасындағы әлеуметтік педагогтарға төмендегі әдіс-тәсілдерді ұсынамын.

1. Бақылау – баланың іс- қимылын, сөзін әртүрлі іс- шаралардан, сабақ айтқанынан байқау.

2. Әңгімелесу- баламен сөйлесу арқылы оның ішкі дүниесіне ену, проблемасын білу,түсіну және оны шешуге бағыт - бағдар сілтеу.

3. Сауалнама- арқылы бала туралы ақпарат жинау. Сауалнаманың мазмұнында негізгі проблема ғана болуы тиіс. Ойы, мінезі, әлеуметтік демографиялық жағдайы, белгілі бір бағыт бойынша қызығушылығы.

Сұрақтар мынандай түрде болуы мүмкін:

• Сұрақ (дайын жауаптардан керегін бала өзі таңдап алады.)

• Өз бетімен жауап беру

• Тура жауаптар

• Жанама жауаптар

4. Сұхбаттасу - алдын ала дайындалған сұрақтарға жауап алу. Сұхбаттасу мынандай түрде болуы мүмкін:

- қарапайым жағдайда сөйлесу

- баланың үнемі болатын ортасында сұхбаттасу

- жауап беру мүмкіндігін ескеру

- белгілі бір уақыт ішінде жауап беру керектігін айту

- үшінші адамның көмегінсіз әңгімелесу;

5. Тест – стандартты тапсырмалар арқылы зерттеу. Жауаптарды белгілі бір жүйе арқылы сараптау, талдау қажет.Қорытындысы хаттамаланады.

Мысалы: «Ата-ана мен баланың қарым-қатынасындағы қаталдық көріністерін зерттеу.»

6. Тренинг өткізу - әлеуметтік – педагогикалық, психологиялық тренингтер өткізу.

7. Жаднамалар тарату - бала құқығы, құқықбұзушылық, ата анаға кеңес атты ақыл кеңестерді жаднама түрінде шығарып тарату.

Мысалы: «Ата-аналарға жадынама»

8. Үйлеріне барып жеке сөйлесу - ең тиімді тәсілдің бірі.Себебі оқушының көңіл күйі мен отбасының атмосферасын көріп,білуге болады.

А. С. Макаренко: «Тәрбие – баламен сөйлесумен, оған ақыл - кеңес берумен ғана шектелмейді. Тәрбие - тұрмысты дұрыс ұйымдастыра білуде, балаға әркімнің өз жеке басы арқылы үлгі - өнеге көрсетуінде»,- дейді. Баланы жас кезінен бастап сыйлап, қадір - қасиетін, ар - намысын бағалап, дұрыс сөйлеп, дұрыс қарым - қатынас жасаған абзал.