"Білім кілті – танымдылықта" Биология 6 сынып. Дидактикалық материалдар

«Сабақ беру – үйреншікті жай ғана шеберлік емес, жаңадан жаңаны табатын өнер»

Жүсіпбек Аймауытов

№9 жалпы орта білім беретін мектеп

Кокебаева Айгуль Куановна

Білім кілті – танымдылықта

Биология

6 сынып

Дидактикалық материалдар

2015 жыл

Сәуір

Түсініктеме

1. Негізгі орта білім деңгейіндегі Биология курсының Өсімдіктер бөліміне арналған білімді толықтыру бағытына арналды.

2. Жалпыға міндетті білім стандартына сай әзірленді.

3. Бұл бөлімнің мазмұны мен құрылымы биологиялық бөлімнің базалық деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік бермек, оқушылардың оқулықпен жұмыс жасай отырып, шығармашылық пен іскерлікті қалыптастыруға шақырады.

Мазмұндық бөлігі

• 6 сыныптың биология курсының бағдарламасына сәйкес қосымша дидактикалық тапсырмалары негізінде құрастырылды.

Құжаттың ақпаратты – әдістемелік бөлігі

• Тығыз пән аралық байланыста;

• Оқушы белсенділіктері мен білімділіктерін бағалай білуге;

• Бағдарлама бойынша білімді нақты қабылдауға бағытталды.

Құралда әртүрлі тапсырмалардың түрлері беріледі: оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік беретін, жаратылыстану-ғылыми білімдерін бекітуге арналған сұрақтар, кесте және сызбалармен жұмыстар бар. Тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың белгілі практикалық білімдерін қалыптастыруға, есте сақтауын, логикалық ойлауы мен т.б. қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

І. Тірі табиғат дүниесі

1. Ағзалық әлемнің дүниеге жіктелуін қарапайымнан күрделіге қарай орналастыр.

1_____; 2_____; 3_____; 4_____; 5_____.

2. Тірі ағзаның қасиеттері қандай?

1_____; 2_____; 3_____; 4_____; 5_____; 6_____; 7_____; 8_____; 9_____; 10_____.

3. Т ірі табиғаттың дүниеге жіктелуінің ғылыми атаулары бойынша жіктеп жаз.

В ирустар Бытыранықтар

Ж асушасыз Бактериялар

т ірлік құрылымы Ядросыздар

п ппп Ядролылар

ІІ. Ғалымдар еңбектерін танып білейік.

1 2 Ж. Күдерин(1891-1938) Р. Кох(1843-1910)

3

А.К. Тимирязев(1843-1920)

4 Р.Гук(1635-1703) 5

Т.Дарқанбаев(1910-1987)

1 . 1660 жылы жасушаны көрген ғалым

2. Фотосинтездің негізін қалаған орыс ғалымы

«Күн, тіршілік және хлорофилл» деген еңбегі бар.

3 .Витаминдер және олардың адамға пайдасы. «Микробиология негіздері» оқулықтарының авторы.

4 .Қазақтың тұңғыш биолог ғалымы, «Өсімдіктану» атты оқу құралы 1927 жылы жарық көрген.

5 . Туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды анықтағане ғалым.

Дұрыс жауаптар санмен белгіленеді.

! Биологиялық диктант

1. Тірі табиғатта бытыранықтар дүниесінің дүние тармағы——— деп аталады. Олар екі бөлімге бөлінеді. ——— және ——— бөлімі. Көк – жасыл балдырлар ——— деп аталады.

Көпшілігі балдырлар тәріздес болғандықтан —— деп аталған.

2. Төмендегі ұғымдарға сипаттама жаз.

Микробиология; ————

Батерия; ————

Спора; ————

Синрофиттер; ————

Парафиттер; ————

3. Шағын сауалнама

• Көк – жасыл балдырларды микробиологиялық әдебиеттерде қалай атайды?

А. Бытыранықтар; Ә. Көк – жасыл таяқша;

Б. Эднанобактерия; В. Микробиология

• Ұсақ ағзаларды алғаш рет сипаттаған ғалым.

А. А.Левенгун; Ә. Луй Пастер

Б. Р.Кох; В. Р.Гук

• Микробиология ғылымының дамуына үлес қосқан ғалым.

А. Луй Пастер; Ә. Р.Гук;

Б. Ивановский Д.И; В. Р.Кох

• 1892 жылы Вирусты ашқан микробиолог:

А. Д.И.Ивановский; Ә. Бейерник;

Б. Луй Пастер; В. Р.Гук

• «Вирус» терминін ғылымға енгізген.

А. М.В.Бейерник; Ә. Д.И.Ивановский;

Б. Луй Пастер; В. Р.Гук.

ІІІ. Гүлді өсімдіктерді топтарға бөлу

1. Жүйелілік көрсеткіштерінің реттілігі бойынша орналастыр:

1—————— 5——————

2—————— 6——————

3—————— 7——————

4——————.

2. Гүлді өсімдіктер класы

3. Дара жарнақтылар класы.

Гүл формулалары бойынша сәйкестендір.

Астық тұқымдастары Гᶜ³+³А³+³Ж(³)

Л алагүлділер тұқымдастары Гж²А³Ж(³) (Гж – түрі өзгерген жапырақ)

Құртқашат тұқымдастары Гᶜ³+³А³+³Ж(³)

П ияз және інжугүл тұқымдастары Гᶜ6×А³Ж¹

4. Қ ос жарнақтылар класы Жабық тұқымды өсімдіктер.

	Өкілдері	Жемісі
Көкнәр тұқымдастары
Алабота тұқымдастары
Раушангүлділер тұқымдастары
Бұршақ тұқымдастары
Алқа тұқымдастары
Күрделігүлділер тұқымдастары

• Төменде көрсетілген көмекті пайдалана отырып толтыр.

Жемісі: қауашақ, құрғақ жидек жеміс бұршаққап, шырынды құрғақ, жидек немесе қауашақ, айдарлы, айдарсыз тұқымшалар.

IV. Оқушылардың оқулықтан ізденіс жұмыстары

1. Көкнәр тұқымдастарына сипаттама жаз.

• Тіршілік формасы ;

• Ғаламшардағы саны ;

• Қазақстандағы саны ;

• Жемісі ;

• Тұқымдары

• Қазақстанның Қызыл Кітабына енген түрі: ;

• Тозаңдануы: ;

• Дәрілік түрі ;

• Улы түрі ;

• Халық медицинасында сүйелді кетіруге арналған түрі ;

• Жабайы Көкнәр гүлінің формуласы .

2. Алабота тұқымдастарына сипаттама бер.

• Тіршілік формасы;

• Тамыр жүйесі;

• Сабағы;

• Жапырақтары;

• Гүлдері;

• Гүлшоғыры;

• Тозаңдануы;

• Түрлері;

• Ақ алаботадан қандай зат жасаған?

• Ақ алабота гүлінің формуласын құрастыр:

• Күлше жапырақшасы жоқ, тостағанша жапырақшасы-4; аталығы-4; аналығы-1;

• Қазақстанда сексеуілдің қандай түрлері өседі?

1——————; 2——————; 3——————;

3. Сәйкестендір.

Асқабақ пен Орамжапырақ тұқымдастарының ерекшеліктері: (+ таңбасын қой)

1. Бақша өсімдіктері

2. Қос жарнақтылар класы

3. Бір үйлі, дара жынысты өсімдік

4. Жемісі қабақ

5. Мұртшалары – өзгерген өркен

6. Мәдени өсімдіктер

7. Медицинада тамыры пайдаланылады

8. Бір тұқымды түрі – мексикалық қияр-кайот д.а.

9. Отаны – Мексика

10. Шаршыгүлділер тұқымдасы немесе орамжапырақ гүлді өсімдіктер деп аталады.

11. Шомыр мен қыша туысына бөлінеді.

12. Жемісі: бұршаққын немесе бұршаққынша

13. Дәрілік түрі – Ақбасқурай.

14. Әсіресе Сарбасқурай Қазақстан Қызыл кітабына енген.

4 . Раушангүлділер тұқымдастары

класы

ғаламшардағы түрі

Республикамызда түрі.

5. Жапырақ түрлерін анықтау.

• жай жапырақты түрлері:

• Күрделі жапырақты түрлері: (үшқұлақты)

• Қауырсын тәрізді күрделі түрлері:

• Саусақ салалы күрделі түрлері:

6. Раушангүлділер жемістерінің көп түрлерін анықта. Кестені толтыр

р/с	Раушангүлділер жемістерінің түрлері	Құрғақ жеміс	Шырынды жеміс	Сүйекті шырынды жеміс	Көпсүйекті құрама жаңғақшалы жеміс
1
2
3
4

7. Итмұрын және Жабайы алхоры (терн) гүлінің формуласы.

Биодиктант түрінде жазылғанды формуламен жаз.

• Тостағанша жапырақшасы біріккен – 5; Күлте жапырақшасы – 5; аталығы көп; аналығы көп;

• Тостағанша жапырақшасы біріккен – 5; Күлте жапырақшасы – 5; аталығы – 20; аналығы – 1.

8. А ула сәнін келтіретін сәндік гүл -

9. Раушанның іріктемесі бар.

10. Раушан гүлінің күлтесінен не алынады?

11. Раушангүлділер және Бұршақ тұқымдастарының негізгі ерекшеліктерін орналастыр.

Раушангүлділер Бұршақ

Ерекшеліктері:

1. Қос жарнақтылар класы

2. Жемісі: шырынды, құрғақ

3. 3000-нан астам түрі бар

4. 12000 түрі бар

5. Май, хош иісті заттар алынады

6. Жапырақтары әртүрлі

7. Гүл құрылысы ерекше

8. Жемісі: бұршаққап

9. Тамыр түйнектері бос азотты сіңіреді

10. Көпшілік түрі мал азығы болып саналады.

12. Кіріккен күлтелі өсімдіктер

тұқымдастар

ғ аламшарымызда

К өпшілігі: өсімдіктер.

Қазақстанда түрі бар.

13. Биологиялық диктант түрінде гүл формуласын жаз.

Дұрыс гүл, тостағанша жапырақша біріккен – 5; Күлте жапырақша біріккен – 5; аталығы – 5; аналығы – 2.

14. Бұршақ тұқымдастарының негізгі ерекшеліктерін анықта:

1. Кіріккен күлтелілер

2. Дұрыс гүлді өсімдіктер

3. Жемісі: - бұршаққап, құрғақ жеміс

4. Күлте жапырақшасы күрделі

5. Аталығы – 10

6. Аталығының 9- біріккен

7. Улы өсімдігі – тектекмия

8. Топырақ құнарлылығын арттырады

9. Жемісі жидек

10. Тамыры түйнекті бос азотты сіңіреді.

Санмен көрсет!

15. Күрделігүлділер тұқымдастары

Класы

Ғаламшарда

Қазақстанда түрі бар.

16. Гүлдерінің құрылысы:

• Гүлшоғыры:

• Гүл құрылысы:

17. Күрделігүлділер тұқымдастары – ............. деп аталады.

18. 

Күрделі гүлділер тұқымдастарының маңызы

19. Мақсыр – (сафлор) өсімдігінің сипаттамасын анықта. (+)

• Сабағы;

• Көпжылдық өсімдік;

• Гүлшоғыры: масақ;

• Гүлшоғыры: себетгүл;

• Жемісі: қауашақ немесе жидек;

• Жемісі: тұқымша;

• Май алынады;

• Бояу, эмаль, сабын алынады;

• Күнжара бағалы мал азығы алынады.

20. Өгейшөп өсімдігінің сипаттамасын анықта. (+)

- көпжылдық өсімдік - Қазақстанда 1 ғана түрі өседі. - Тамыр сабақты өсімдік - түйнекті өсімдік - жапырағы 2 түрлі - себетгүл шоғыры бар - гүлшоғыры шашақ - себетгүл жиегі мен ортаңғы гүл құрылысы да екі түрлі - себетгүл жиегінде аналық тілшелі гүл орналасқан - себетгүл ортасында аталық түтікшелі гүлдер орналасқан - дәрілік өсімдік - қақырық түсіреді - туберкулезді емдейді.

21. Дара жарнақты өсімдіктер класы тұқымдастары геометриялық фигура бойынша аттарын анықта.

А Г

Ы З Н Ү

У Л

Л П І Ж

1. Лапыз 2) Інжугүл

22. Қос жарнақты өсімдіктер класы. Басқатырғы

1. Ы с ғ а б н ү к; 2) қ а ш р ұ б с а;

2. қ а р ы п а ж р а о м.

23. Берілген гүл диаграммасына қарап, гүл формуласын құрастыр.

6 Сынып оқушылары меңгеруге тиіс сұрақтарға негізделген

Сауалнамалық тапсырмалар

І – нұсқа

1. Жапырақ жүйкелеріне мықтылық қасиет беретін ұлпа

А) Жабын В) негізгі С) Тірек D) Түзуші Е) өткізгіш

2. пияз бен сарымсақтарда болатын ұшқыш зат

А) Гормон В) Гербецид С) Токсин D) Фитонцид Е) Фермент

3. Шырынды сабақты өсімдік

А) жабайы алмұрт; В) Сүттіген; С) Бүлдірген; D) Бүйрек; Е) Бидай

4. Қауашақ жемісті өсімдік

А) Меңдуана; В) Шие; С) Қараған; D) Орамжапырақ; Е) Бидай.

5. Балдыр жасушасындағы хлоропластардың атауы

А) Хромопласт; В) Лейкопласт; С) Таллом; D) Меланин; Е) Хроматофор

6. Бірнеше жасушалардан тұратын жіңішке жіп тәрізді сыртқы қабық өсіндісі

А) Таллом; В) Спора; С) Микориза; D) Зооспора; Е) Ризоид

7. Микроскоптың препаратқа жарық түсіретін бөлімі-

А) Бұранда; В) Айна; С) Окуляр; D) Объектив; Е) Штатив

8. Күнбағыстың жемісі

А) Жидек; В) Бұршаққын; С) Қауашақ; D) Тұқымша; Е) Дәнек

9. Гүл сағағының жоғарғы кеңейген жері

А) Гүлтабан; В) Гүлсағақ; С) Тостағанша; D) Күлте; Е) Аналық

10. Қынаның құрамында су мен минералды заттарды сіңіретін бөлігі:

А) Зең саңырауқұлағы; В) Мүк; С) Балдыр; D) Саңырауқұлақ жіпшелері; Е) Түйнек бактериясы

11. Шымтезек мүгінен алыынады

А) Спирт, карбол қышқылы; В) Крахмал, қант; С) Эфир майы, бояу; D) Амин қышқылы, лакмус; Е) Май, ақуыз

12. Өсімдіктерге түс беретін органоид:

А) Митохондрия; В) Ядро; С) Пластид; D) Қабықша; Е) Цитоплазма

13. Қосжарнақты тұқымды өсімдік:

А) Қызғалдақ; В) Бидай; С) Раушангүл; D) Сұлы; Е) Бамбук

14. Жапырақ саңылауы арқылы шығады

А) май, нәруыз; В) жылу, энергия; С) тыңайтқыш; D) су, оттегі; Е) крахмал, ауа

15. Қос жынысты өсімдік:

А) Күнбағыс; В) Жүгері; С) Қияр; D) Асқабақ; Е) Алма

16. Бір жасушалы, талшықсыз балдыр

А) Хламидомонада; В) Хлорелла; С) Улотрикс; D) Спирогира; Е) Ламинария

17. Мүктерді зерттейтін ғылым

А) Микология; В) Вируология; С) Бриология; D) Зоология; Е) Микробиология

18. Мақтаның жемісі

А) Дәнек; В) Тұқым; С) Бұршаққап; D) Бұршаққын; Е) Қауашақ

19. Грекше «плазма» сөзінің мағынасы

А) Қатты; В) Шырын; С) Сұйықтық; D) Денешік; Е) Жасуша

20. Буын аралығынан жоғары тұратын, жапырақтың сабаққа орналасқан жері

А) буын; В) жапырақ қолтығы; С) жапырақ ізі; D) буынаралық; Е) төбе бүршігі

21. Жемістерді су арқылы таралатын өсімдік

А) Қараған; В) Жалбыз; С) Бақбақ; D) Итошаған; Е) Жауқазын

22. Қазақстанның Қызыл кітабына енген қылқанжапырақты:

А) Бозарша; В) Кәдімгі қарағай; С) Кәдімгі арша; D) Самырсын; Е) Зеравшан аршасы

23. Орамжапырақгүлділердің жемісі:

А) Қауашақ; В) Қабақ; С) Бұршаққын; D) Тұқымша; Е) Жидек

24. Тамырдың топырақтан сорып алған минералды тұздарының ерітіндісін жер үсті мүшелеріне жеткізеді

А) Жабын ұлпа; В) Түзуші ұлпа; С) Өткізгіш ұлпа; D) Тірек ұлпа; Е) Негізгі ұлпа.

25. Жапырақтың жалпақ бөлімі:

А) Жүйкелері; В) Алақаны (тақтасы); С) Сағасы; D) Тостағаншасы; Е) Күлтесі.

ІІ – нұсқа

1. Өсімдік сабағының өң және тоз қабаттарын құрайтын ұлпа

А) жабын; В) Негізгі; С) Тірек; D) Түзуші; Е) Өткізгіш.

2. Жасушасыз тірлік құрылымы:

А) вирустар; В) Өсімдіктер; С) Саңырауқұлақтар; D) Бактериялар; Е) Жануарлар

3. Бұршақ тұқымдасына жататын өсімдік:

А) жоңышқа; В) Бақбақ; С) Қара алқа; D) Қызан; Е) Күріш

4. Гүл сабағының жоғары жағындағы кеңейген жері

А) Күлте; В) Гүлсағақ; С) Тостағанша; D) Аналық; Е) Гүлтабан

5. Сиыр жоңышқа,қызыл бас жоңышқа, шалғындық жоңышқалар тұқымдасы

А) Құлқайыргүлділер; В) Алқа тұқымдастар; С) Бұршақ тұқымдастар; D) Раушангүлділер; Е) Күрделігүлділер

6. Шірнеліктер жататын ұлпа:

А) Бөліп шығарушы; В) Негізгі; С) Тірек; D) Өткізгіш; Е) Жабын

7. Бидай масағының аналығында дамиды

А) Ақұнтақ; В) Діңқұлақ; С) Тат саңырауқұлағы; D) Қастауыш; Е) Трюфель

8. Бұршақ тұқымдасының белгісі:

А) Жемісі – бұршаққын; В) Жемісі – бұршаққап; С) Жеміссі – жидек; D) Гүлінде 1 аналық, 6 аталығы бар; Е) Аталығы көп

9. Тыныс алу қызметін атқаратын тамыр ... өсімдікке тән

А) Нарғызгүл; В) Сәбіз; С) Орхидея; D) Саңырауқұлақ; Е) Үнді фикусы

10. Гүлдің дәл ортасына орналасады

А) Тостағанша; В) Аталық; С) Аналық; D) Күлте жапырақша; Е) Гүл сағағы

11. Плаундардың спора түзетін масақтары дамиды:

А) Күзде; В) Ерте көктемде; С) Көктемнің соңғы айларында; D) Жазда; Е) Қыста.

12. Фотосинтездеуші ұлпада орналасқан пластид

А) Лейкопласт; B) Хролопласт; С) Лизосома; D) Вакуоль; Е) Хромопласт.

13. Даражарнақтылар класына жататын тұкымдар:

А) Саңырауқулақтар; В) Балдырлар; С) Вирустар;

D) Өсімдіктер; Е) Бактериялар

14. Бейограникалык заттардан органикалык заттарды тузуші автотрофты организмдер

А) Ыдыратушылар; В) Продуценттер; С) Редуценттер;

D) Гетеротрофтылар; Е) Консуметтер.

15. Суды аз буландырады.

А) тікен жапырақ; В) қабыршақ жапырақ; С) аулағыш құралына айналған жапырақ; D) шырынды жапырақ;

Е) мұртша жапырақ

16. Кос жарнакты тұқымды өcімдік

А) Тары; В) Бидай; С) Үрмебұршақ;

D) Пальма; Е) Жуа.

17. Таспа пішінді оралма хроматофор бар:

А) хламидомонада; В) улотрикс; С) қызыл балдыр;

D) спирогира; Е) ламинария.

18. Өсімдіктер мен жануарлардың туыстығына дәлел болатын бір жасушалы ағза

А) Амеба; В) Кірпікшелі кебісше; С) Сәулелі кебісше;

D) Жасыл эвглена; Е) ламинария.

19. Жасушаның көбеюіне катысады:

А) пластидтер В) вакуоль С) қабықша D) цитоплазма; Е) ядро

20. Жай жапырақты раушангүлділер

A) Бүлдірген, құлпынай; В) Алма, алмұрт, өрік С) Итмұрын, шетен, караған; D) Жатаған қазтабан; Е) Жалбызтікен, асқабақ

21. Шашақ тамыр жүйесі бар өсімдік:

А) үрмебұршақ; В) қауын; С) Күнбағыс; D) Пияз Е) Бақ-бақ

22. Тыныс алу дегеніміз не?

А) көбею В) ас қорыту

С) зәр шығару D) жылу алмасу Е) газ алмасу

23Жемісі қауашақты өсімдік.

А) Сасық меңдуана, темекі; В) жер жаңғақ, қарағай; С) асбұршақ, соя; Д) шие, тұшала; Е) алма, алмұрт.

24. Ұксас туыстарды біріктіреді

А) Түрге; В) Класқа; С) Бөлімге; D) Тұқымдаска; Е) Патшалыққа

25. Тіршілік қабілетін ұзак уақыт сақтап, өте баяу өсетін бүршікті:

А) төбе; В) бұйыққан; С) қолтық; D) жанама; Е) қосалқы

ІІІ – нұсқа

1. Қазіргі өкілдері көп жылдық мәңгі жасыл шөптекті өсімдіктер:

А. Шырша; В. Қайың; С. Қарағай; D. Плаун; Е. Мүк

2. Асбұршақтың жапырақ сағағының ұшындағы мұртшасы басқа өсімдікке оралады:

А. Жарыққа қарай жоғары көтеру үшін;

В. Бунақденелілерді еліктіру үшін;

С. Суды қорға жинау үшін;

D. Сабағына қор жинау үшін;

Е. Сабағын қорғау үшін.

3. Қазақстандағы күрделігүлділер тұқымдасының түр саны:

А. 700; В. 20000; С. 10000; D. 11000; Е. 600

4. Темекінің құрамындағы улы зат:

А. Вирус; В. Бактерия; С. Микроб; D. Никотин; Е. Алкоголь

5. Негізгі тамыр дамиды:

А. Ұрық тамыршасынан; В. Тұқым жарнағынан; С. Қосалқы тамырдан; D. Ұрық сабақшасынан; Е. Сабақтан

6. Орамжапырақтың гүлшоғыры:

А. Шашақгүл; В. Себетгүл; С. Сыпыртқыгүл; Д. Шоқпарбасгүл; Е. Собық

7. Күн сәулесі энергиясын пайдаланып, бейорганикалық заттардан органикалық заттарды синтездейді:

А. Гетеротрофтар; В. Жануарлар; С. Адамдар; D. Саңырауқұлақтар; Е. Автотрофтар

8. Жапырақтары жетілмей қалған өсімдік:

А. Шыбынжұт; В. Сарыағаш; С. Сексеуіл; D. Қырыққабат; Е. Пияз

9. Жабық тұқымдылардың жер бетінде таралған саны:

А. 250 мың; В. 200 мың; С. 350 мың; D. 300 мың; Е. 150 мың

10. Вирус арқылы тарайтын ауру

А. Жүрек миокардасы; В. Артроз; С. Бас сақинасы; D. Ревматизм; Е. Шешек

11. Бұршақ тұқымдасының сәндік түрі

А. Асбұршақ; В. Кассия; С. Соя; D. Қараған; Е. Беде

12. Марқакөл мемлекеттік қорығы:

А. Аралда; В. Оңтүстік Алтайда; С. Маңғыстауда; D. Алматы облысында; Е. Талас Алатауында

13. Өсімдіктерде керексіз заттарды шығаратын ұлпа:

А. Негізгі; В. Жабын; С. Тірек; D. Бөліп шығарушы; Е. Өткізгіш

14. Егер өсімдікке фосфор жетіспесе, онда ....

А. Сабақтың жуандауы тоқтайды;

В. Тамыр түйнектеледі;

С. Тамыр жемістер сүректенеді;

D. Тұқымның өнуі баяулайды;

Е. Жемістің түзілуі баяулайды

15. Күлтенің қызметі:

А. Бунақделілерді еліктіру; В. Тұқымын тарату; С. Көбею; D. Су мен минерал заттарды сіңіру; Е. Органикалық зат түзу

16. Спорангий - ...

А. Гаметофит; В. Споралар дамитын орын; С. Ұрықтанған жасуша; D. Өсімді көбею; Е. Жерасты спора

17. Сабаққа мықтылық қасиет береді:

А. Түзуші ұлпа; В. Жабын ұлпа; С. Тірек ұлпа; Д. Қор жинаушы ұлпа; Е. Фотосинтездеуші ұлпа

18. Алқа тұқымдасына жататын улы өсімдік:

А. Сасық меңдуана; В. Болгар бұрышы; С. Баклажан; D. Қызанақ; Е. Картоп

19. Тамырдың сору бөлімінің орналасуы:

А. Өткізгіш аймақтан жоғары;

В. Бөліну аймағынан кейін;

С. Өсу аймағының астында;

D. Өсу аймағының үстінде;

Е. Тамыр оймақшасының астында

20. Шырынды жемісті өсімдік

А. Бұршақ; В. Бақ-бақ; С. Емен; D. Көкнәр; Е. Беже

21. Хроматофоры спираль пішінді жіп тәрізді балдыр:

А. Хламидомонада; В. Хлорелла; С. Улотрикс; D. Спирогира; Е. Ламинария

22. Жасуша мембранасының қызметі:

А. Су деңгейін реттеу; В. Қысымды реттеу; С. Көмірсуды ыдырату; D. Қорғау, тасымалдау; Е. Нәруызды синтездеу

23. Жапырағы жетілмеген өсімдіктер:

А. Итмұрын, шықшылдық; В. Шыбынжұт, кактус; С. Сексеуіл, кактус; D. Қалақай, ұшқат; Е. Бозкілем, сарысалма

24. Қырықбуыннан көктемде дамитыны:

А. Масақшасы бар қоңыр өркендер; В. Сабақ; С. Қосалқы тамырлар; D. Жасыл өркендер; Е. Тамырсабақ

25. Жапырақтың гомологиясы:

А. Бидайықтың тамырсабақтары; В. Картоптың түйнегі; С. Пияздың пиязшығы; D. Қызылшаның жемтамыры; Е. Асбұршақ мұртшасы.

ІV – нұсқа

1. Тек өсімдік жасушасына ғана тән денешіктер

А. Ядро; В. Вакуоль; С. Пластидтер; Д. Қабықша; Е. Цитоплазма

2. Мүктерді зерттейтін ғылым

А. Лихенология; В. Ботаника; С. Алгология; Д. Бриология; Е. Микология

3. Бұршақ тұқымдасының өкілі:

А. Қызан; В. Асқабақ; С. Қара алқа; Д. Күнбағыс; Е. Соя

4. Минералды тыңайтқыш

А. Қи; В. Азот; С. Қарашірік; Д. Құс саңғырығы; Е. Шымтезек

5. Тұқымы өздігінен шашылып таралатын өсімдік:

А. Иттікен; В. Үйеңкі; С. Терек; Д. Қараған; Е. Шоңайна

6. Фотосинтез процесі жүретін жасуша органоиды

А. Митохондрия; В. Рибосома; С. Хлоропласт; Д. Лизосома; Е. Хромопласт.

7. Хроматофоры білезік пішінді балдыр:

А. Ламинария; В. Хлорелла; С. Улотрикс; Д. Спирогира; Е. Хламидомонада

8. Барлық тірі организмдердің ішінде фагоциттозға қабілетті жасушалар:

А. Көк-жасыл балдырлардың жасуша қабықшасы;

В. Эритроциттер; С. Лейкоциттер;

Д. Бактерия жасушаының қабықшасы;

Е. Эукариотты өсімдік жасушасының қабықшасы.

9. Қоректік заттарды өсімдіктің бір мүшесіне, екінші мүшесіне өткізуші ұлпа:

А. Тірек ұлпа; В. Негізгі ұлпа; С. Өткізгіш ұлпа; Д. Жабын ұлпа; Е. Түзуші ұлпа

10. Хломидомонаданың жасуша қабықшасы

А. Нәруыздан; В. Крахмалдан; С. Жасунықтан; Д. Глюкоген; Е. Хитиннен.

11. Жоғары сатыдағы споралы өсімдік:

А. Шырша; В. Балдыр; С. Қырықжапырақ; Д. Қына; Е. Қарағай

12. Су және минералды заттар, сабақтың... бөлімінде тасымалданады:

А. Қабық; В. Сүзгілі түтік; С. Өзекті; Д. Сүректі; Е. Камбий жасушалары

13. Қос ұялы, ішінде ұзынша тартылған жұқа жарғақты пердесі бар құрғақ жеміс:

А. Тұқымша; В. Қанатты жеміс; С. Қауашақ; Д. Бұршаққын; Е. Бұршаққап

14. Қазақстанның Қызыл кітабына енген көкнәр тұқымдас өсімдік

А. Жіңішке көкнәр; В. Жіңішке айдаршөп; С. Үлкен сүйелшөп; Д. Сеппе көкнәр; Е. Жалаңсабақ айдаршөп.

15. Минералды заттар мен суды сору және тірек қызметін атқаратын тамырдың бөлігі:

А. Оймақша; В. Сору аймағы; С. Бөліну айма,ы; Д. Өткізу аймағы; Е. Өсу аймағы

16. Ғылыми аты «қант саңырауқұлағы»

А. Мукор; В. Ашытқы; С. Аспергелл; Д. Ақзең; Е. Пеницилл

17. Біржасушалы талшықты балдыр

А. Улотрикс; В. Хломидомонада; С. Хлорококк; Д. Спирогира; Е. Хлорелла

18. Сабақты орай орналасқан жапырақтың түтік тәрізді түп джағы:

А. Жүйкелері; В. Жапырақ тақтасы; С. Қынабы; Д. Бөбешік жапырақшасы; Е. Сағағы

19. Бір гүлде аталық та аналық та болса:

А. Жыныссыз; В. Дара жынысты; С. Көп үйлі; Д. Қосжынысты; Е. Екіүйлі

20. Жаздық бидай егіледі:

А. Жылдың аяғында; В. Жазда; С. Қыста; Д. Күзде; Е. Көктемде

21. Құрылысы, атқаратын қызметі ұқсас жасушалар жиынтығы:

А. Жасуша; В. Дене; С. Мүше; Д. Ағза; Е. Ұлпа

22. Хлоропластары бар тірі жасушалар тобынан тұратын ұлпа:

А. Тірек; В. Су жинаушы; С. Түзуші; Д. Жабын; Е. Фотосинтездеуші

23. Минералды қоректену:

А. Өсімдіктің жапырағы арқылы;

В. Өсімдіктің жемісі арқылы;

С. Өсімдіктің гүлі арқылы;

Д. Өсімдіктің сабағы арқылы;

Е. Өсімдіктің тамыры арқылы.

24. Түйнек арқылы кқбейетін өсімдік:

А. Пияз; В. Итмұрын; С. Асбұршақ; Д. Құлпынай; Е. Картоп

25. Ертеде күлінен сақар алынып және сабын жасауға пайдаланылған өсімдік:

А. Ақ алабота; В. Қара сексеуіл; С. Сеппе көкнәр; Д. Ақ сексеуіл; Е. Шпинат

н

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

1

С

D

B

A

E

E

B

D

A

D

A

C

C

D

E

B

A

E

C

B

B

E

C

C

B

2

A

B

A

E

C

A

D

B

D

C

A

B

D

B

A

C

D

D

E

B

D

E

A

D

B

3

D

A

A

D

A

A

E

C

A

E

D

B

D

E

A

B

C

A

D

E

D

D

C

A

E

4

C

D

E

B

D

C

C

C

C

C

C

D

D

A

B

B

B

C

D

E

E

E

E

E

A

Тест тапсырмаларының дұрыс жауап кілттері

«Қосжарнақты өсімдіктер класы тұқымдастары» тақырыбы бойынша тест сұрақтары

1. Қандай тұқымдасқа жататын өсімдіктер бақша өсімдіктері деп аталады?

А. Күрделігүлділер; Ә. Бұршақ тұқымдастар; Б. Асқабақ тұқымдастар; В. Раушангүлділер

2) Қандай тұқымдасқа жататын өсімдіктер кіріккенкүлтелі өсімдіктер деп аталады?

А. Алқа тұқымдас; Ә. Күрделігүлділер; Б. Шаршыгүлділер; В. Бұршақ тұқымдастар

3) Басты жеміс-жидек мәдени өсімдіктері қай тұқымдасқа жатады?

А. Раушангүлділер; Ә. Шаршыгүлділер; Б. Бұршақ тұқымдастар; В. Алқа тұқымдас

4) Шаршыгүлділер тұқымдасының гүлінде неше аталығы болады?

А. 2 апталық; Ә. 4 апталық; Б. 6 апталық; В. 8 апталық

5) Қосжарнақтылар класына қай өсімдік жатады?

А. Лалагүл; Ә. Үрмебұршақ; Б. Бидай; В. Жүгері

6) Тамыржемісті дақыл алу үшін қайсысы өсіріледі?

А. Пияз; Ә. Сарымсақ; Б. Сәбіз; В. Картоп.

Мұғалім тәжірибесінен

Пәні: Биология

Сыныбы: 6

Сабақтың тақырыбы: Астық тұқымдастар – бағасы азықтық өсімдіктер. №29 зертханалық жұмыс

Мақсаты: Оқушылардың оқулықпен, кеппешөппен өзбеттерінше іздену қабілеттіліктерін арттыру.

Дамытушылығы: Гж – Түрі өзгерген жапырақ гүлжарғақ деп аталатынын, гүл формуласы арқылы гүл құрылысын білуге дағды қалыптастыру.

Білімділігі: Астық тұқымдас өсімдіктердің .... біліп, Ы.Жақаев, Ш.Берсиев туралы хабарлама арқылы білімдерін толықтыруға жұмыстану.

Тәрбиелілігі: Көп оқып, көп білуге, салыстыра білуге, «Білімділік» пен еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Көрнекілігі: ЭО -; Еңбек Ерлерінің суреттері; кесте; анықтамалықтар кеппешөптер, кесте-сызбалар.

Сабақтың әдісі: Іздену, шығармашылық жұмыс, зерттеу; анықтамалықтармен жұмыстану.

Сабақтың түрі: Ізденіс сабағы, зерттеу

Сабақтың жүруі: І. Ұйымдастыру

ІІ. Оқушылардың зертханалық жұмыс дәптерлерін тарату.

Мұғалімнің түсіндірмесі

• Астық тұқымдастар

• Дара жарнақтылар класы

Ғаламшарда 10000 түрі бар

Қазақстанда 418 түрі өседі.

Астық тұқымдастарының көпшілігі: шөптекті өсімдіктер. Сендерге көп таныс емес Сүректі бамбукте астық тұқымдастарына жатады.

ІІІ. Оқушылар ізденісімен №29 зертханалық жұмыс орындалады.

• тақырыбы: Астық тұқымдас өсімдіктердің гүлімен құрылысы;

• мақсаты:

• керекті құралдар: Кеппешөптер, анықтамалық жинақтамалар.

ІV. Анықтама бойынша жұмысты орындау. Астық тұқымдастар өнімдеріне тән белгілерді тауып көрсет.

1. Шөптекті өсімдік

2. Сабағы сабансабақ

3. Жапырақтары доға жүйкелі

4. Жапырақтары қатар жүйкелі, сабаққа кезектесіп орналасады.

5. Жемісі дәнек

6. Жемісі тұқымша

7. Гүлшоғыры: сыпыртқыгүл, күрделі масақ, собық, шашақ.

8. Гүлшоғыры: себетгүл

9. Гүлдері: қосжынысты

10. Гүлдері: дара жынысты

11. Тамыр жүйесі: шашақ

12. Тамыр жүйесі: кіндік

13. Гүл формуласы Гж²А³Ж(³)

14. Гж² - гүлжарғақ – түрі өзгерген жапырақ

15. Гж² - гүлжарғақ – түрі өзгерген гүл

16. Көпшілігі: азықтық өсімдіктер.

V. Сәйкестендіру тапсырмасы

Адамға тағам Қағаз

Бамбук, қамыс Құрылыс материалдары

Арпабас Арамшөп, бидай, күріш, тары

Шығанақ Берсиев Күріш

Ыбырай Жақаев Тары

VІ. Суреттер мен Кеппешөптер арқылы өсімді мүшелерін анықтау.

VІІ. Шағын сауалнамалық тапсырма

1. Жүгері гүлшоғыры

А) масақ; Б) дәнек; В) бұтақтанған; Г) тұқымша.

2. Астық тұқымдас өсімдіктерінің сабағы

А) бунақталған сабан сабақ; Б) Жерсабақ; В) бұтақталған сабақ; Г) өрмелегіш сабақ.

3. Астық тұқымдас өсімдіктердің жемісі

А) қауашақ; Б) тұқымша; В) дәнек; Г) Сүйекті

4. Адамзат баласы неше жылдан бидайды егеді?

А) 6-8 мың жылдан бері; Б) 2-3 мың жылдан бері; В) 1-2 мың жылдан бері; Г) 5-6 мың жылдан бері.

VІІІ. Қорытындылау, зертханалық жұмыс дәптерді жинап алу.

ІХ. Өткен сабақты қайталауға арналған тапсырма.

Пияз гүлінің формуласын тап.

1. Гᶜ³+³А³+³Ж(³);

2. Гᶜ(³+³)А³+³Ж(³);

3. Гᶜ6А³Ж¹.

Х. Үйге тапсырма &32 оқуға.

Екпе күріш пен Құмай туралы толығырақ білуге қосымша тапсырма.

«Екпе күріш» гүл құрылысын құрастыру.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Биология 6 сынып оқулығы; Жүнісқызы К,Әлімқұлова Р, Жұмағұлова Қ; Атамұра 2011

2. Биология 7 сынып оқулығы, Қ. Қайым. Р. Сәтімбеков, Ә.Әметов, Ж.Қожантаева; Атамұра 2012.

3. Биология жұмыс дәптерлері мен зертханалық жұмыс дәптерлері, Ж.Ж.Құрманғалиева; Алматы 2009,2011

4. Ботаника өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы; Е.Ағелеуов, К.Дөненбаева, К.Агитова, С.Иманқұлова; Алматы – Санат 1998

5. Өсімдіктану; Р.Әлімқұлқызы, Б.Дүйсенбайқызы, Е.Тұрбекқызы; Рауан 1997.