Биогумус

№36 Қ.Х.Тоқмұхамедов атындағы жалпы орта мектебі КММ

Зерттеу жұмысы

Тақырыбы: Биогумустың көкөніс дақылдарының өнімділігіне әсері
Жұмысты орындаған: №36 Қ.Х.Тоқмұхамедов атындағы жалпы білім беретін орта мектептің 7-сынып оқушысы Құттыбай Шахризат.
Бағыты: Ғылыми- жаратылыстану
Секциясы: биология
Жоба жетекшісі: биология пәні мұғалімі
Бахтыбайқызы Маржан

Сарыағаш ауданы

2023 жыл

Мазмұны

Кіріспе ......................................................................................................................3

I. Теориялық кезең

1. Жабық жерде көкөніс өсірудің ерекшеліктері.................................................4

1.1. Топырақ пен субстраттың органикалық компоненттері...............................5

1.2. Көкөніс дақылдары өсірілетін субстраттар мен минералды қоректенуге

қойылатын талаптар............................................................................................... 6

1.2.1.Қияр дақылына арналған субстраттар және қоректену ерекшеліктері.....6

II.Практикалық кезең

2. Зерттеу жүргізу әдістемесі, шарттары және агротехникасы..........................7

2.1. Зерттеу жүргізу әдістемесі...............................................................................7

2.2. Қияр көшеттерін өсірудің агротехникасы......................................................7

2.3. Биогумустың көкөніс дақылдарының өсуі мен дамуына әсері....................8

2.4. Субстраттың құрамына байланысты қиярдың өсуі мен дамуы..................9

2.5. Көкөністерді қорғалған және ашық жерде өндіру бойынша ұсыныстар...............................................................................................................10

Қорытынды............................................................................................................12

Әдебиет және дереккөздер ..................................................................................13

Кіріспе

Техникалық құралдардың дамуымен, ауыл шаруашылығында химия өнеркәсібінің өнімдерін пайдаланумен қатар, биологиялық және экологиялық егіншілік қарқынды дамып келеді, бұл – қазіргі дамыған замандағы адамзаттың алдына қойған стратегиялық міндеті. Жабық жерде бұл мәселені шешудің бір жолы органикалық тыңайтқыштың жаңа түрін — биогумусты — жауын құрттарының қалдықтарын қолдану болуы мүмкін. Биогумус - органикалық тыңайтқыш, ауыл шаруашылығы қалдықтарының жауын құрттары және басқа да микроағзалармен (саңырауқұлақтар, бактериялар, актиномицедтер, жәндіктер, буынаяқтылар) өңделінген өнім.Органикалық қалдықтарды жоюдың оңтайлы шешімдерін табуды табиғаттың өзі ұсынды, ол -жауын құрттары арқылы органикалық заттардың ыдырауы.

Біздің елімізде өсімдік шаруашылығында биогумусты қолданудың белгілі бір тәжірибесі жинақталып келеді . Органикалық тыңайтқыштың жаңа түрінің дәнді дақылдардың, жем - шөптің, картоптың өнімділігіне оң әсері анықталды. Оны көкөніс өсіруде қолдану кеңейіп келеді, бірақ көбінесе ашық далада қолданылуда.

Біз бұл мәселеге қызығушылық танытып, зерттеу жүргізуді шештік. Зерттеу барысында біз алдымызға мақсат қойдық.

Зерттеудің мақсаты: қияр мысалында биогумустың жабық жердегі көкөніс дақылдарына әсерін анықтау.

Зерттеу мақсатына сәйкес келесі міндеттер қойылды:

1. Биогумустың көкөніс дақылдарының өнімділігіне әсері мәселелері бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау.

2. Биогумустың топырақ құнарлылығына әсерін анықтау.

3. Жылыжайларда қиярдың өсуіне, дамуына және жемісіне биогумустың әсерін анықтау.

4. Жабық жерде көкөністерді өндіру бойынша практикалық ұсыныстар әзірлеу.

Қойылған міндеттерді шешу үшін келесі әдістер қолданылды: ғылыми әдебиеттерді зерттеу, бақылау және эксперимент, сондай-ақ - салыстыру, дәлелдеу, жалпылау, талдау.

Таңдалған тақырыптың өзектілігі мен жаңалығы төмендегідей:

ХХ ғасырда әлемнің көптеген елдерінде егіншілік негізінен жоғары өнімді сорттар мен будандар, тыңайтқыштардың жоғары дозалары және пестицидтерді қолдану арқылы айтарлықтай жетістіктерге жетті, бұл азық-түлік мәселесін шешуге оң әсер етті. Алайда, химиялық-техногендік интенсификация топырақтың, су объектілерінің және жер асты суларының, сондай-ақ ауылшаруашылық өнімдерінің ластануымен байланысты бірқатар экологиялық проблемаларды тудырды.

Сондықтан биологиялық интенсификация саласындағы ғалымдар мен мамандардың қызметінің өзекті бағыты тыңайтқыштардың дозасын арттырмай, пестицидтерді қарқынды қолданбай, сондай-ақ ауылшаруашылық өнімдерінің сапасын жақсартпай - ақ, мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыратын әдістерді іздеу және әзірлеу болып табылады.

Практикалық маңызы: биогумустың белсенді затының ауылшаруашылық өсімдіктеріне оң әсері анықталды, қиярға қолдану регламенті жасалды.

Теориялық кезең

1. Жабық жерде көкөніс өндірісінің ерекшеліктері.

1.1. Топырақ пен субстраттың органикалық компоненттері.

Органикалық заттар топырақтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Олар топырақтың физикалық қасиеттерін жақсартады: ірі кеуекті агрегаттық күйдің қалыптасуы мен тұрақтануы, нәтижесінде су, ауа және жылу режимдерін жақсартады.

Органикалық тыңайтқыштарды қолдану арқылы қоректік заттардың жұмылдыру процестері, иондардың түзілуі мен алмасуы, РН өзгеруі жеделдетіледі, микроорганизмдердің биологиялық белсенділігі жоғарылайды, атмосфералық азоттың бекітілуі, топырақтағы пестицидтердің жойылуы жеделдетіледі, фитопатогендердің дамуы тежеледі.

Шымтезек жылыжай топырағының құрамдас бөліктерінің бірі ретінде ең көп таралған зат. Шымтезек құрамында азоттың көп мөлшері бар (1-ден 4% - ға дейін), бірақ ол органикалық қосылыстар түрінде болады, өсімдіктер нашар сіңіреді. Шымтезектердің көпшілігі Р, К және микроэлементтерге кедей. Барлық шымтезектердің сіңіру қабілеті мен буферлік қабілеті жоғары, сондықтан олар қоректік заттармен қамтамасыз етілген топырақты дайындауда негіз ретінде қолданылады.

Топырақтың ең қолайлы физикалық және химиялық қасиеттерін жасау үшін басқа органикалық компоненттер қолданылады:

Қи (көң) жылыжай көкөніс шаруашылығында кеңінен қолданылады. Қи өсімдіктердің қоректену көзі ретінде қызмет етеді, әртүрлі микроорганизмдердің белсенділігін арттырады және топырақтың физикалық қасиеттерін жақсартады. Үгінділер(опилка) жылыжай топырағының негізі немесе қопсытқыш материал ретінде қолданылады. Үгінділердің әр текше метрімен топыраққа еритін түрінде 20 г азот, 20-30 г фосфор, 150-200 г калий, 50-90 г магний, 240 г кальций енеді.

Үгінділерге негізделген органикалық топырақтар борпылдақ, ірі кеуекті, бірақ ылғал жеткіліксіз болады. Үгінді субстратының ерекшелігі оның тұрақты қышқылдығы болып табылады.

Биогумус - әртүрлі органикалық субстанциялардың: жануарлардың көңі, құстардың қоқысы, орман, ауыл шаруашылығы, тамақ, микробиологиялық өнеркәсіп қалдықтары, адам қалдықтарының жер құрттарымен өңделген өнімі . Құрттардың ішектерінен өтіп, органикалық қалдықтар биохимиялық өзгерістерге ұшырайды: олар қарапайым заттарға дейін ыдырайды, кальций, магний, фосфор қосылыстарымен, микроэлементтермен байытылады.

Биогумус - судың жоғары төзімділігіне ие, ол топырақ құрылымын анықтайды, топырақ ерітіндісінің оңтайлы реакциясын жасайды, бактерицидтік қасиеттерге ие, бірқатар биостимуляторлар, ферменттер бар, бөгде иістер жоқ.

Жылыжай топырағының құрамдас бөлігі ретінде қиды биогумуспен ауыстыру қажеттілігі бірнеше себептерге байланысты туындады: қи - патогендік микрофлораны, арамшөптердің тұқымын, зиянды заттарды алып жүреді. Оны қолданудың жоғары дозаларында қоректік заттардың тепе - теңдігі бұзылады-азот мөлшері төмендейді, фосфор мен калий өседі.

Біздің тәжірибемізде біз екі компонентті биогумусты қолдандық, ол - ең аз таралған, бірақ болашағы зор . Оның құрамдас бөліктерінің бірі-құм-арзан органикалық өнім. Биогумустың макро және микроэлементтермен қанығуы негізінен ірі қара малдың қиына байланысты болды.

Тәжірибелер оқшауланған топырақта жүргізілді, онда биогумусты қолдану ең аз зерттелген.

1.2. Көкөніс дақылдарының өсіруде субстраттар мен минералды тамақтануға қойылатын талаптар

1.2.1.Қияр дақылына арналған субстраттар және қоректену ерекшеліктері

Қияр-асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік.

Оның тамыр жүйесі ұзындығы 1 м - ге дейін, таяз өтетін негізгі тамырдан және топырақтың егістік горизонтында 10-30 см тереңдікте орналасқан жанама тамырлардан тұрады.

Қияр сабағы сусымалы, түссіз түктері бар , ұзындығы 1,5-2 м. жетеді.

Жапырақ тақтасы қатты, шеттерінен тістелген, пішіні бесбұрышты. Қияр-бірүйлі і өсімдік, гүлдері даражынысты. Бір өсімдіктің бойында аталық және аналық гүлдер орналасқан. Қияр жемісі-үш тұқымдық камерасы бар жалған жидек. Әр жемісте орта есеппен 300-ге жуық тұқым бар. Сондай-ақ, тұқымсыз, партенокарпты формалар бар.

Жылу талаптары. Қияр-термофильді дақыл. Қиярдың өсуі мен дамуы үшін оңтайлы температура 25 - 300С құрайды.

Ылғалға қойылатын талаптар. Қияр-ылғал сүйгіш өсімдіктер. Жемістерде 95-96% су бар. Ылғалға деген сұраныстың жоғарылауы тамырлардың таяз орналасуымен және транспирацияның жоғары коэффициентімен түсіндіріледі.

Топыраққа қойылатын талаптар. Қияр топырақтың құнарлылығын талап етеді. Олардың өсуі үшін органикалық заттарға бай топырақ қажет. Вегетациялық кезеңде олар калийді, содан кейін азотты және фосфорды аз тұтынады.

Тамақтану талаптары. Көшет кезеңінде қалыпты азот пен калий фонында фосформен қоректену үлкен маңызға ие. Гүлдену мен негізгі сабақтың қалыптасуының бастапқы кезеңінде азотқа деген қажеттілік артады. Бүйірлік қашу пайда болған кезде және өнімділіктің артуы кезінде азоттың жоғары шығарылуы аясында калийдің сіңуі артады.

II.Практикалық кезең

2. Зерттеу жүргізу әдістемесі, шарттары және агротехникасы

2.1. Зерттеу жүргізу әдістемесі.

Көкөніс дақылдарының көшеттерінің өсуі мен дамуына биогумустың әсері, оны қолдану дозалары мен әдістері қияр өсімдігінің мысалында зерттелді.

Тәжірибе 1. Биогумустың қиярдың өсуі мен дамуына әсері.

Тәжірибе нұсқалары:

1. Бақылау субстраты: топырақ

3. Биогумус 100%

Көшеттер 500 мл контейнерде өсірілді.

Тәжірибе 2.Биогумустың ерте көктемгі мезгілдегі қияр өнімділігіне әсері.

Тәжірибе нұсқалары:

1. Бақылау субстраты: топырақ

2. Биогумус 100%

Жұмыс барысында төмендегідей бақылау түрлері жүргізілді:

1. Фенологиялық: өсімдікті отырғызу, гүлдеу және жеміс салу мерзімін белгілеп отыру

2. Биометриялық: өсімдіктің биіктігі мен ұзындығын өлшеу, жапырақ саны мен жапырақ ауданын, көлемін анықтау.

3. Метеорологиялық:күндізгі және түнгі уақыттағы ауа температурасын өлшеу .

2.2. Қияр көшеттерін өсірудің агротехникасы.

Қияр тұқымын бір сағат бойы суға малып алдық. Тұқымдар 500 мл контейнерге себілді.

Қиярды әрқашан шамамен 45°бұрышпен отырғызу керек. Тұқымдарды терең отырғызбау керек, себебі олар ұзақ уақыт өнбейді, бірақ өнгеннен кейін бірден бүйірлік тамырлар пайда болғанға дейін өсуін тоқтатады. Тұқым отырғызғаннан кейін, жерді жарық беретін полиэтилен пакетімен жауып, оны әрдайым ылғалды ұстау үшін бүріккіш бөтелкемен суару керек.

Қияр тұқымдары 25 ⁰ С температурада өнеді, сондықтан оларды жылы жерге қою керек. Алғашқы өсім пайда болғаннан кейін полиэтиленді алып тастау керек. Жаңа өскен қияр көшеттерін суармаңыз, оларда ылғал жеткілікті. Қияр әлі күшейген жоқ сондықтан олар артық ылғалға төзбейді саңырауқұлақтар мен басқа аурулармен зақымдану қаупі жоғары, нәтижесінде оларды шамадан тыс суарғаннан су құймаған дұрыс. Алғашқы үш күнде көшеттерді жарықтандыру тәулік бойы, содан кейін тәулігіне 16-12 сағат бойы жүргізілді. Қараңғы уақытта температура 19-20°C аралығында сақталды.

Қияр тұқымын себу 24 сәуірде жүргізілді.

2.3. Биогумустың қиярдың өсуі мен дамуына әсері

Жұмыстың бірінші кезеңінде дайын топырақ қоспасына минералды тыңайтқыштар енгізбестен қияр өсіру мүмкіндігін анықтау мақсаты қойылды.

Бақылау нұсқасы ретінде коллекциялық учаскеден топырақ қабылданды.

Тәжірибе нұсқалары:

1. Бақылау субстраты: топырақ

2. Биогумус

Тәжірибеде пайдаланбас бұрын негізгі қоректік заттардың құрамына бастапқы топырақ қоспасы мен биогумусқа агрохимиялық талдау жүргізілді (кесте. 1).

Кестеде көрсетілгендей жай топырақтың құрамында қажетті элементтердің төмен көрсеткіште екенін , ал биогумустың құрамында қиярдың өсуіне қажетті элементтердің қалыпты жағдайда екенін көруге болады.

2 кесте Фенологиялық бақылау

Алғашқы өскіндер 3-4 күндері көріне бастады. Фенологиялық бақылау бойынша шамалы ғана айырмашылықтар орын алды.

Жүргізілген биометриялық бақылаулардың нәтижелері бойынша жай топырақтағығамқарағанда пен биогумустағы өсірілген өсімдіктердің биіктігі, жапырақтардың саны, жапырақтардың ауданы, өсімдіктердің массасы жоғары екені анықталды.

Кесте 3. Қияр көшеттерінің биометриялық сипаттамасы

1425тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру