Биологиядан олимпиада материалдарының теориялық туры

“ ДАРЫН“ ҒЫЛИМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫ

ОБЛЫСТЫҚ биологиялық олимпиада. Теоретикалық тур. - 2013

10 сынып

1. РНҚ физиологиялық рН мәнінде ДНҚ-ға қарағанда тұрақтылығы төмен, себебі :

А) РНҚ-да рибоза бар

Б) РНҚ әрқашанды сызықты

В) РНҚ-да тиминнің орнында урацил бар

Г) РНҚ -біртізбекті

Д) РНҚ ферменттермен оңай ыдыратылады

2. Қандай молекулалар билипид қабаты арқылы өтуге қабілетті?

А) антидене

Б) АТФ

В) инсулин

Г) Na⁺

Д) кортизол

3. Жергілікті бассейінде жүзушілер денені қышытатын белгісіз бір организмді жұқтырған екен.Сіз, сараптама нәтижесінде, көк-жасыл балдырлар табылды деп, ойлайсыз. Онда , сіздің ұйғаруыңыз бойынша, бұл организмде қандай құрылымның жоқ болуы мүмкін?

А) хлорофилл

Б) клеткалық мембрана

В) түрленген клеткалар

Г) нуклеоид

Д) ядрошық

4. 	Na+	K+	Cl-	HCO3-
   Амеба	1	42	3	119
   Сыртқы орта	21	16	41	119

   Кестеде амебадағы және оның біраз уақыт болған ортасындағы әртүрлі иондардың концентрациясы келтірелген

Клетканың ішіндегі және сыртындағы катиондар концентрациясының айырмашылығы ненің көрсеткіші болып табылады?

А) өлген амеба

Б) диффузия жүруде

В) энергия қоры жиналуда

Г) энергия жұмсалуда

Д) осмос әсер етуде

5. Бактерия клеткалары логарифмдік фазада көбейіп жатыр. Белгілі-бір уақыт (t) интервалы өткеннен кейінгі клеткалардың жалпы саны (b),бастапқы клеткалар санының (В) , 2ⁿ –ге көбейтіндісіне тең болады. Бұл жерде n , (t) уақыт аралығында пайда болған ұрпақтар саны болып табылады. Сонымен қатар n=t/g және b=(B)(2ⁿ) болады. А -бактерия культурасының 1 ұрпақтың өмір сүру уақыты (g) 28 минут болса(клеткалардың бұл уақыт аралығында өлмейді деп есептейік), А популяциясының 300%-ке өсуі үшін қажетті минималды уақытты есептеп шығарыңдар.

А) 42 минут

Б) 53 минут

В) 86 минут

Г) 42 минут

Д) 62 минуттан артық

6. Мына үрдістің (процестің) қайсы түрі бұлшықеттің жиырылуынан кейін, оның әлсізденуіне (расслаблении) көмектеседі?

А) ацетилхолиннің ацетилхолинэстеразамен ыдырауы

Б) кальцийдің жасушаішілік (клеткаішілік) қор орнынан босап шығуы

В) қимыл нейрондары арқылы белгінің бұлшықетке берілуі

Г) натрийдің жасушаішілік қор орнынан босап шығуы

Д) кальцийдің тропонинмен байланысуы

7. Ксерофиттерге тән адаптациялық сипаттамаларды таңдаңыздар :

1. Лептесігі күндіз –түні ашық

2. Оралған жапырақтар

3. Қалың кутикула

4. Жапырақ өлшемінің жойылуы (редукциясы)

5. Талшықты жапырақтар

А) 1, 2 и 3

Б) 1, 2, 3 и 4

В) 2, 3 и 4

Г) 2, 3, 4 и 5

Д) барлығы

8. Денитрификациялаушы бактериялардың денитрификациялау белсенділігінің төмендеуінің себебі:

А) оттегі концентрациясының төмендеуі

Б) азот концентрациясының төмендеуі

В) нитраттар концентрациясының жоғарылауы

Г) оттегі концентрациясының жоғарылауы

Д) топырақ ылғалдылығының жоғарылауы

9. Сиырларды суғару кезінде, олар су жиегінде өсетін ұсақ өсімдіктерді таптап, құртады. Бұл-- ненің мысалы?

А) аменсализм

Б) паразиттік

В) комменсализм

Г) бәсекестік ( конкуренция)

Д) мутуализм

10. Егерде сіз ойыншықты сүйреп келе жатқан баланың артынан 3 қаз балапандарын ертіп келе жатқанын байқасаңыз,бұл құбылысты қалай түсіндіресіз?

А) ассоциативное үйрету

Б) ығысу

В) импринтинг

Г) инстинкт

Д) тренировка

11. Егерде тилакойдтан АТФ-синтетазалық комплекс арқылы протондардың диффузиясын спецификалық тежейтін химиялық агентті қоссаңыз, нәтижесінде не болады:

А) тилакойд ішінде NADP мөлшері артады

Б) тилакойд ішінде рН мәні жоғарылайды

В) АТФ синтезі жоғарылайды

Г) АТФ синтезі, оның пайдалану жиілігінен артпайды

Д) тилакойд ішінде рН мәні төмендейді

12. Терінің суыққа қарсы жауап беретін рецепторлар орналасқан:
    а) Пачин денешіктерінде
    б) Мейснер денешіктерінде

в) шаш пиязшығы айналасындағы нервтік оралымдарда
г) Краузе құтышасында (колбасы)

13. Өсімдіктің қайсы бөлімінде , су потенциалы негізінен негативті болып келеді?

А) мезофилде

Б) жапырақ ксилемаларының түтіктерінде

В) тамыр ксилемасының түтіктерінде

Г) тамыр жабынының клеткаларында

Д)тамыр талшықтары

14. Егер қысқа тәулікті өсімдік үшін , 15 сағатты түн критикалық болса, онда тәуліктің қайсы уақытында гүлдеу жүрмеуі мүмкін?

А) 8 сағат жарық / 16 сағат қараңғы

Б) 4 сағат жарық / 20 сағат қараңғы

В) 6 сағат жарық /2 сағат қараңғы / жарық ұшқыны / 16 сағат қараңғы

Г) 8 сағат жарық /8 сағат қараңғы / жарық ұшқыны / 8 сағат қараңғы

Д) 2сағат жарық / 20 сағат қараңғы/ 2 сағат жарық

15. Өсімдік сіңірген судың көп мөлшері қайда жұмсалынады?

А) еріткіш ретінде пайдаланады

Б) фотосинтез кезінде сутегі көзі ретінде пайдаланады

В) транспирация арқылы жоғалады

Г) клеткалар көлемін ұлғайтуда пайдаланады

Д) клеткалар тығыздығын сақтауда пайдаланады

16. Ауруынан сауыққан адамда азоттық баланс дұрыс болады,егер:

А) тағаммен енген азот көлемі денеден шығарылған азот көлеміне тең болса

Б) денеден шығарылған азот көлемі тағаммен енген азот көлемінен кем болса

В) денеден шығарылған азот көлемі тағаммен енген азот көлемінен артық болса

Г) белоктық тағаммен қоректенбесе

Д) дұрыс жауабы жоқ

17. Жұлынми сұйықтығының қызметі неде?

А) Бас ми мен жұлынды механикалық зақымдаудан сақтайды

Б) Мисауыт ішілік қысымды реттейді

В) Қан мен жүйке ұлпаларының арасындағы зат алмасуды реттейді

Г) Ми температурасының, қалыпты деңгейде, тұрақтылығын қамтамасыз етеді

18. С уретте берілген фигура тірі организмдердің негізгі топтарының сипатталған түрлерінің сандық арақатысын сипаттайды .1. Топ = насекомдар және 3 топ =қалған омыртқасыздар. «2» -санымен белгіленген қандай организмдер тобы?

А) Бактериялар

Б) Қарапайымдылар

В) Өсімдіктер

Г) Саңырауқұлақтар

Д ) Омыртқалылар

19. Нефронның белгіленген бөлімдеріндегі несептің құрамындағы еріген заттардың концентрациясы туралы дұрыс тұжырымдарды таңдаңыз. (суретте көрсетілген).

А) A>B және B>C

Б) A<B және B<C

В) A>B және B=C

Г) A<B және B>C

Д) A>B және B<C20. Бактериалды культураны 1000 рет сұйылтты. Осы қоспадан қоректік агар бар 3 Петри табақшасына егу үшін 0,1 мл сұйық алынды. Нәтижесінде Петри табақшаларында 121, 93 және 86 колониялар пайда болды.. Бастапқы бактериалды культураның 1 мл-не шаққандағы колния түзуші бірлігінің санын анықтаңыз.

А) 10⁶ Б) 10⁵ В) 10³ Г) 10²

21. Егерде мономолекулярлық реакцияда субстраттың өнімге айналу константасы 0.693 мин^-1 –ке тең болса, субстраттың 50% -тінің өнімге айналуына қажет уақыт қанша болады?

А) 0.010 мин Б) 0.346 мин В) 0.693 мин Г) 1.000 мин Д) 1.440 мин

2 2. Суретте фумар қышқылының формуласы көрсетілген. Көлемі 200 мл 0,1 М ертінді алу үшін қанша грамм фумар қышқылын алу керек?

А) 2,32 Б) 2,28 В) 11,4 Г) 28,8 Д) 0,228

23. Белок құрамындағы лизин аминқышқылын глицинге ауыстыру, неге алып келмейді:

А) белоктың төртінші реттік структурасының өзгеруіне
Б) белоктың екінші реттік структурасының өзгеруіне

В) каталитикалық белсенділігінің жойылуына

Г) теріз зарядталған радикалдан айырылуына

Д) белок - белоктық байланыс түзу қабілетінің жойылуына

24. Эксимосско –алеут халықтарында ең кіші мұрын, қысқа қол мен аяқтың болуы, ал орталық Африка тайпаларында керсінше қол мен аяқтың ұзын болуын қандай принциптің (ереже) негізінде түсіндіруге болады?

А) Глогера ережесі

Б) Аллен ережесі

В) Гамильтона ережесі

Г) Бергмана ережесі

Д) кин-сұрыптау ережесі

25. Эндотермді түрлерде жалпы жылу өндіру, олардың денесінің көлеміне, ал жылуды беру жылдамдығы – үстіңгі бетінің жалпы ауданына тәуелді. Организмнің жалпы мөлшері (размері) артқанда, дененің көлемі, оның үстіңгі бетінің жалпы ауданынан тез өседі. Бұл принцип, төмендегі ережелердің қайсысында сипатталады?

А) Глогер ережесі

Б) Аллен ережесі

В) Гамильтона ережесі

Г) Бергмана ережесі

Д) кин-сұрыптау ережесі

26. Трансаминдену реакциясындағы кофермент?

А) NAD+

Б) кофермент А

В) тетрагидрофолат

Г) тиамин пирофосфат

Д) пиридоксальфосфат

Е)витамин В₁₂ өнімдері

27. Фенилкетонурия барысында не болмайды?

А) әдетте фенилаланин гидроксилаза жетіспейді

Б) тирозин становится незаменимой аминокислотой

В) уровень фенилпирувата в крови повышен

Г) қанда фенилпируват мөлшері төмендейді

2 8. Графикте пепсин әсерінен және фермент жоқ жағдайдағы белоктардың ыдырауының салыстырмалы жылдамдығы көрсетілген. Бір қисық катализденген реакцияны көрсетеді, ал екіншісі - катализденбеген реакцияны көрсетеді. Катализденген реакцияны сипаттайтын қисықтың қандай нүктесінде субстрат(реагент) реакцияны жалғастыру үшін жеткілікті мөлшерде активтену энергиясын алады ?

А) а Б) b В) c Г) d Д) e

29. Бүйректе аммиактық басым көпшілігі пайда болады:

А) уреазамен

Б) уриказамен

В) аргиназамен

Г) глутаминазамен

Д) каpбамилфосфатсинтетазамен

Е) глутамин синтетазамен

30. Мочевина молекуласының құрамындағы азоттың 2 атомы неден алынады?

А) аммиак және глутаминнен

Б) аммиак және аспартаттан

В) глутамин және аспартаттан

Г) глутамин және глутаматтан

Д) глутаматтан и аланиннен

Е) аммиак және орнитиннен