Бизнес-модель Бизнес-модельдің канвасы

№3 лекция.Тақырыбы: Бизнес-модель Бизнес-модельдің канвасы

1. Бизнес-модель ұғымы;

2. Инновациялық бизнес-модельдер;

3. Бизнес-модельдің трансформациясы;

4. Өзіндік жұмыстың тапсырмасы.

5. Lean Startup дегеніміз не?

6. Бизнес-модельдің канвасы;

7. Бизнес-модель канвасының үлгісі;

Бизнес-модель – бұл кәсіпкерлік қызмет- тің тұжырымдамалық сипаттамасы, яғни

1) компания өзінің тауарлары мен қыз- меттерін кім үшін өндіреді; 2) клиенттер-

ге нақты қандай тауарлар мен қызметтер ұсынылады;

3) осы өнімдер қалай жасалады; 4) компа- ния ненің есебінен пайда алады.

1-сурет. Бизнес-модель.

Кез келген бизнес-модель төрт элемент- тен тұрады. Үшбұрыштың ортасында кли- ент (кім?). Яғни, бизнес оның клиенттерінің кім екенін, ол қандай тұтынушыларға сене алатынын нақты түсінуі тиіс. Үшбұрыштың бірінші бұрышы – құндылық ұсынысы (не?), яғни клиенттерге не ұсынылады, қандай тауарлар мен қызметтер. Екінші бұрыш

• құндылықты құру тізбегі (қалай?) – бұл өнімдер қалай жасалады, яғни ресурстар туралы айтылады. Үшінші бұрыш – пайда түсіру механизмі (неге?) – компания не- ден табыс табады. Яғни, бизнес-модель сіздің клиенттеріңіздің кім екенін, сіздің ұсынысты қалай қалыптастыратыныңыз- ды және сіздің бизнесіңіздің қалай пайда түсіретінін анықтайды.

Нақты барлық бизнес бірдей болып көрінуі мүмкін, оларды ерекшеленетін – бизнес-модель: бизнестің клиенттері кім, бизнес қандай өнім ұсынады, ол өз тау- арын қалай өндіреді және қалай пайда түсіреді. Нәтижесінде, осы сұрақтардың жауабы клиенттер төлейтін біртұтас баға ұсынысын қалыптастырады.

Дәмхана мысалдарын қарастырайық. Бұл жердегі өнімдер – азық-түлік пен сусын- дар бірдей болып көрінеді. Бірақ бізде мысық-кафе бар, ол қазір Жапонияда өте танымал. Бұл кафеде тамақтанып қана қоймай, мысықтарды қызықтауға бола- ды, оларды сылап-сипап, ойнауға болады. Сәйкесінше, бұл жағдайда бірегей сауда ұсынысы (БСҰ) – бұл тамақтану ғана емес,

сонымен қатар жануарлармен жағымды жағдайда уақыт өткізу. Мұндай мысық-ка- фенің клиенттері әдетте, жануарларды сүйетін, бірақ оларды үйде асырауға мүм- кіндігі жоқ балалар мен әйелдер болып келеді. Олар тек қана кофе мен круассан үшін ғана емес, мысықтарды қызықтау мүмкіндігі үшін де төлейді.

Ал арткафеде келушілер тек түскі ас ішіп қана қоймай, сонымен қатар Фрида Кало мен Диего Ривераның шығармашылығы туралы дәріс тыңдай алады немесе жер- гілікті суретшінің көрмесін көре алады. Мұндай кафелерге келген кезде келушілер тек тамақ үшін ғана емес, сондай-ақ осын- дай дәрістерге немесе көрмелерге қатысу мүмкіндігі үшін де төлейді. Мұндай кафе- ге келушілер өнерге қызығушылық таны- татын және қызықты іс-шаралар ұсыныл- са, түскі асқа қымбатырақ төлеуге дайын адамдар болады.

35 жасқа дейінгі адамдар, жастар мен кеңсе қызметкерлері арасында таны- мал қала кафесі. Мұнда қабырғалардың орнына белгілі иллюстраторлар бор- мен салған суреттер үнемі жаңартылып отыратын тақталар қойылған, сөрелер- де философия, өзін-өзі дамыту бойын- ша кітаптар поэтикалық жинақтар және т.б. қойылған. Хабарландыру тақтасында театр қойылымдары, баламалы музыка- лық концерттер мен дискуссиялық клуб- тардың жарнамалық плакаттары ілінген. Бұл жағдайда БСҰ – тек тамақтану ғана емес. Мұндай кафе – зияткерлік жастар- дың кездесу орны, онда сіз қызықты сұх- баттасушыны таба аласыз, қаланың зият- керлік өмірі туралы және т.б.біле аласыз. Азық-түлік пен сусындарды сатуға қосым- ша, мұндай кафе қабырғаларына жарна-

ма плакаттарын орналастырудан пайда түсіре алады.

Тіпті біз донер кафесі туралы айтатын бол- сақ да, бизнес-модель дегеніміз – нақты донерлік үлгіні басқалардан ерекшелейтін нәрсе. Яғни, мұнда донерді сатып алған кезде айран тегін берілуі мүмкін. Немесе оны танымал блогерлер жарнамалайды. Немесе донердің құны сәл қымбатырақ, бірақ безендірілуі мен сервисі жақсы. Не- месе бұл кафе көрсетілген мекенжай бой- ынша донерлерді жеткізіп береді. Немесе клиенттер қосымша ақы төлеп өз донері- не ингредиенттер қоса алады.

Мысалдар тізімін тек мейрамхана бизнесі үшін ғана емес, басқа да бизнес мысалдар- мен жалғастыра беруге болады. Сондай-ақ шаштараздар (балалар шаштаразы, бар- бершоптар, белгілі стилистері бар шашта- раздар, үйдің бұрышындағы арзан және т.б.шаштараздар), балабақшалар, шебер- ханалар, дүкендер және т.б. дәл осылай бір-бірінен ерекшелене алады. Баға ұсы- нысы әрқашан мынадай сұраққа жауап бе- реді: «Бір-біріне ұқсас бизнестердің ішінен клиенттер мені неге таңдайды?»

Сонымен, қандай бизнес ашсаңыз да, сіздің бизнес-моделіңіздің неден тұраты- нын түсіну керек: сіз өз клиенттеріңізге қандай бірегей шешім ұсынасыз, оған ақша төлеуге кім дайын болады, нәтижесінде сіз қалай пайда аласыз. Сізді бәсекеле- стерден ерекшелендіретін нәрсе – сіздің бірегей баға ұсынысыңыз – бұл сіздің биз- несіңіздің іргетасы. Ол сізге сіздің өніміңіз үшін ақы төлеуге дайын тұрған және пай- да түсірудің нақты тәсілі болып отырған

• сіздің тұтынушыларыңызбен тығыз бай-

ланысты.

1. ИННОВАЦИЯЛЫҚ БИЗНЕС-МОДЕЛЬДЕР

Бизнес-модель кез келген компанияда бар, бірақ, егер компания төрт аспектінің кем дегенде екеуін өзгертсе ғана, яғни нарықта қабылданған әрекеттерден тыс

іс-қимылдар жасаса, ол инновациялық болып табылады Мысалы, британдық Rolls-Royse компаниясы авиақозғағыштар шығарады. Оған ұқсас барлық компа-

ниялар келесі схема бойын- ша жұмыс істейді: қозғағыштарды жасап, оларды авиакомпанияларға сатады. Rolls-Royce қозғалтқыштар емес, ұшу сағаттарын сата бастады. Яғни, авиакомпаниялар оған осы қозғалтқыш қанша сағат жұмыс істе- се, соншалықты ақы төлейді. Бұл ретте қозғалтқыш Rolls-Royce меншігінде қалды және компания оған техникалық қызмет көрсету құқығын өзіне қалдырды. Демек, Rolls-Royce «не?» деген аспектіні өзгертті (компания нені сатады) – ол қозғалтқышты емес, ұшу сағаттарын және «неге?» деген аспектіні сата бастады (неге бұл пайда әкеледі) – себебі қозғағыштарға қызмет көрсетуді компанияның өзі орындайды, оған жұмсалатын шығындар азайды, ал ұшу сағаттарынан үнемі пайда түседі.

Жүргізілген зерттеулер, егер компания өнімді емес, нақты бизнес-модельді жетіл- дірсе, ол 6%-ға анағұрлым табыстырақ бо- латынын көрсетті. Әлемнің ең жаңашыл

25 компаниясының 14-і инновациялық бизнес-модельдерді пайдаланады. Егер компания бизнес-модельді өзгертсе, одан кейін 60% пайда көбейеді.

Нұр-Сұлтан-Алматы бағыты бойынша көптеген авиакомпаниялар ұшады, бұл ретте олардың әрқайсысының өз клиент- тері бар. Әрбір жағдайда клиенттер мен пайда алу тетігі компанияның таңдалған бизнес-моделіне байланысты.

FlyArystan – қазақстандық бюджеттік (лоукост) авиакомпаниясы. FlyArystan Қа- зақстан қалаларына жолжүксіз қысқа мерзімге саяхаттайтын адамдарға қолай- лы. Олар – іссапарлардағы қызметкерлер, үйіне демалуға баратын студенттер және қол жүгімен ұшуды қалайтын басқа да жолаушылар.

Билеттердің құны бірнеше факторлардың есебінен төмендетілген:

• билеттерді тек онлайн сатып алуға болады;

• барлық рейстер – бір бағыттағы, ауысып отыратын емес тікелей рей- стер;

• ұшақ салонында бірыңғай эко- ном-класс;

• әуежайларда ұшаққа жылдам қыз- мет көрсетіледі;

• барлық билеттер тек электронды;

• жүкке бөлек төлеу қажет;

• борттағы тамақтануға да бөлек ақша төленеді.

Бюджеттік әуетасымалдаушы дәстүрлі әуе компаниясынан жолаушыларға арзан бағамен билеттер ұсынуымен ерекшеле- неді. Операциялық қызмет шығындарын қысқартудың арқасында бюджеттік авиа- компаниялар рейстерінің орташа баға- сы 40-60%-ға төмен. Лоукостердің биз- нес-моделі дәл осыған негізделеді.

5. кесте. Лоукостердің бизнес-моделі.

Бизнесті негізге ала отырып оны өзгерту- ге және оны табысты етуге болатын биз- нес-модельдерді трансформациялауға ар- налған 55 шаблон бар.

Санкт-Галлен университетінен келген Оливер Гассманның (Швейцария) бас- шылығымен экономистер мен талдаушы- лар командасы барлық инновациялық бизнес-модельдерді 55 шаблонға жет- кізуге болатындығына көз жеткізу үшін мыңдаған инновациялық бизнесті тек- серді. Бұл шаблондарға атаулар беріліп, олар шаблонның өзін сипаттайтын және

оны бизнеске қалай қолдану керектігін түсіндіретін карталар түрінде ресімделді. Инновациялық бизнес-модельдерді ша- блондау әдісі бизнестің әртүрлі салала- рындағы көптеген компанияларда сынақтан өткізілді. Тәжірибе көрсеткен- дей, осы шаблондардың бірін өз биз- нес-моделінің инновациясы үшін пай- даланған компаниялар айтарлықтай табысты болды.

Біз сіздермен бүгін инновациялық биз- нес-модельдің бес үлгісін толығырақ қа- растырамыз.

Hewlett-Packard жеке пайдалануға ар- налған әлемдегі бірінші ағынды прин- терге – ThinkJet-ке бейімдеп, осы модель- ді 1984 жылы игерді. Қымбат өнеркәсіптік принтерлерге қарағанда, бұл принтер не-

бары 495 долларға сатылды, яғни орташа америкалықтың қалтасы көтеретін баға. Принтерлерге арналған картридждерді кейіннен сату арқылы Hewlett-Packard көп пайда түсірді.

Spotify ағындық музыка сервисі клиент- терге оны тегін пайдалануға мүмкіндік береді, бірақ олар пайдаланушылар үшін

жағымды, ақылы премиум пакетте бол- майтын жарнамалық роликтерді үнемі тыңдауға мәжбүр.

Zopa – онлайн-желі және «Электрондық коммерция» бизнес-моделі арқылы қаржы алмасу қызметтерін ұсынатын британдық компания. Сервис адамдарға банктер мен қаржы институттарын айналып өтіп, несие алуға және беруге мүмкіндік береді. Zopa жеке тұлғалар арасында қауіпсіз ақша алмасуды (кредит беру және қарыз алу) қамтамасыз ете отырып, «Сен – маған, мен

• саған» қағидаты бойынша несие плат-

формасы ретінде жұмыс істейді. Кредит- ке ақша ұсынғысы келетін пайдаланушы- лар Zopa сайтында сомасы мен шарттары көрсетілген хабарландыру жариялайды. Ұсыныс осындай шарттар бойынша ұқ- сас сомаға сұрау салулармен салыстыры- лады. Zopa банктерді ығыстыра отырып, кредиторлар мен қарыз алушыларды бір- бірімен кездестіріп, тек делдал ретінде әрекет етеді.

770 ₸ - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру