«Бөлме өсімдіктерін күз-қыс мезгілдерінде күту»

Тасқала ауданы

Балалардың мектептен тыс жұмыс орталығы

Сабақтың тақырыбы

«Бөлме өсімдіктерін күз-қыс мезгілдерінде күту»

Өткізген: «Жас эколог» үйірмесінің

Жетекшісі С.Доскалиева

Тасқала,2017-2018 оқу жылы

Тақырыбы: «Бөлме өсімдіктерін күз-қыс мезгілдерінде күту»
Мақсаты:

Білімділігі: Бөлме өсімдіктері туралы түсінік беру.

Дамытушылығы: Гүлдің атауларын,сырт келбетін,жеке бөлшек атауларын дұрыс айтуын,оларды баптап күту ережелерімен таныстыру. 

Тәрбиелігі: Өсінді отырғызу жолын көрсетіп,табиғатты аялауға,сүюге тәрбиелеу.
Көрнекіліктері: Бөлме гүлдері, тамырланған гүл, ыдыс, тағы басқа қажетті заттар.
Әдіс - тәсілі: көрсету, әңгімелесу, сұрақ-жауап.

Ұйымдастыру бөлімі: Шаттық шеңбері:

Біз кішкентай баламыз

Өсіп –өніп толамыз.

Күнге қарай талпынып

Көкке қолды созамыз.

Әлемдегі барлық адамдарға тек жақсылық тілейміз.

Сәлеметсіздер ме? Құрметті апайлар!

Балалар мен сендерге жұмбақ жасырамын соны шешуге тырысыңдар, шешсеңдер біздің бүгінгі сабағымыз сол туралы болмақ.

Жұмбақ :Адамдардың бәрі қызығады,

Су құймасаң сәні бұзылады.( Гүл )

-Дұрыс .Жарайсыңдар,ендеше біз бөлме өсімдіктерімен танысамыз.

- Өсімдіктердің өзі дала және бөлме өсімдігі болып екіге бөлінеді. Біздің бүгінгі сабағымыз бөлме өсімдіктері жайлы болмақ.Өсімдік өмір сәні,табиғат көркі,дәрі-дәрмек.Олар біздің бөлмемізді тек әдемі етіп қоймайды оған көрік беріп,үйдің ауасын тазартады.Бізге қуаныш сыйлайды,көңіліміз көтеріңкі болады екен.Ендеше балалар тақтаға назарымызды аударайық.
Тәрбиеші бөлме гүлдерін көрсетіп, әңгімелейді. Барлық өсімдіктер күнді және жарықты жақсы көреді, сондықтан да оларды терезенің алдына қоямыз.
Бөлме гүлдерінің басқа өсімдіктер сияқты тамыры, сабағы, жапырағы және гүлдері бар.

Міне,мынау раушан гүлі. Гүлінің түсі қызыл,хош иісті болып келеді екен. Раушан гүлі өте әдемі,бөлмемізді әдемі етіп тұрады.

Ал мынау алоэ –өсімдігі.Жапырақтары тікенді болып келеді ,бірақ тікені қолымызға кірмейді. Алоэнің емдік қасиеті бар одан дәрі-дәрмек жасайды. Алоэ - үйге аурудың бактерияларының енуіне төтеп береді. Бөлменің энергетикалық қалпын жақсартады.Егерде бір жеріңізді жарақаттап алсаңыз сол жерге осы алоэні кесіп шырынын жақсаңыз тез жазылып кетеді.

Қазтабан – адамның ашуын басады. Ол адам ашуланғанда сабыр сақтап, тынышталуына әсер етеді. Ашу – жанұяның тыныштығын бұзады – сондықтан қазтамақ болған ортада тыныштық пен татулық орнайды.

Традесканция - көреалмаушылық қасиетін жояды. Сондықтан жанында қызғаншақ адамдар барларға жақсы көмектеседі. Қызғаншақ, көре алмаушылық сияқты жаман әдеті бар адамдарды біраз сабасына түсіреді.

Фикус – шаңсорғыш сияқты жұмыс жасайды. Ауадағы шаңды, бөлмедегі адамның қобалжуын, ашуын, көңілсіздігінен арылтады. Сырттан келетін кері әсерлерге кедергі жасайды. Сондай-ақ, бөлме ішін ылғалдандырып, уытты заттардан тазартады. Жапырақтары арқылы бөлме ішін шаң-тозаңнан сақтайды. Оттегіні күндіз бөліп, түнде жұтатын қабілетке ие фикусты жатын және балалар бөлмесіне қоймағаныңыз абзал. Мамандар фикусты ас бөлмеге немесе терезесі тас жолға қарайтын бөлмелерге қоюға кеңес береді

Хлорофитум – ең пайдалы бөлме гүлдердің бірі. Хлорофитум тұқымдасына жататын өсімдіктердің 215-ке жуық түрі бар. Жапырақтары қияқ тәріздес, гүлдері ұсақ, төрт күлтелі, ақ түсті болады. Жапырақтары уытты заттарды жұтып, ауаны тазартады. Мамандар бұл гүлді, әсіресе, ас үйде және жатын бөлмеге қоюға кеңес береді.

Сансевиерия – бөлме гүлінің 66 түрі бар. Бұл гүл адам ағзасының белгілі бір климатқа бейімделуіне көмектеседі және иммунитетті күшейтеді. Сондай-ақ, бөлмедегі ауа қысымын және ылғалдылықты реттеп отырады. Бөлмеде төселген линолеумнан бөлінетін уытты заттарды жоятын қабілеті бар. Сансевиерия тұмау тиюден қорғайды. Бұл бөлме гүлі жарық таңдамайды.

Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш. Биіктігі 3-7 метрге жетеді. Бұтақтары тікенекті. Лимон С дәрумені және темір, эфир майы, кальций, калиге бай. Лимонның жемісін шырын және лимон қышқылын алуға пайдаланады. Мамандардың айтуынша, лимон жапырағының 85 емдік қасиеті бар екен. Лимон өсетін бөлмеде түрлі бактериалар мен ауру туғызатын таяқшалар болмайды екен. Сондай-ақ, мамандар қан қысымы жоғары адамдарға үйінде лимон өсіруге кеңес береді.

Міне өсімдіктердің осындай адамға деген пайдасы бар екен.    Өсімдіктер тек әдемілік сыйлап қана қоймай, адамның денсаулығына да жағымды әсер тигізеді. Гүл өскен ортада, тазалық, татулық пен бірліктің, жақсылық пен жомарттықтың болары сөзсіз. Гүлді тек бөлмеде ғана емес, жұмыс орнында, аулаға, демалыс орындарында, адам көп шоғырланатын жерлердің барлығына өсіру керек.

Енді осы гүлдердің сырт келбетімен танысайық. Бөлме гүлдерінің басқа өсімдіктер сияқты тамыры, сабағы, жапырағы және гүлдері бар.
Біз енді өсімдіктерді қалай күтіп баптау керектігін білеміз.
- Тамыры топырақтың астында болады, олар көрінбейді, өсімдіктердің су ішуіне көмектеседі, сондықтан да оларға су құйып тұру қажет. Гүлдердің тамыры дем алып тұру үшін топырағын қопсытамыз. Балалар гүлдердің жақсы жайнап өсуі үшін гүлдерге су, жарық, жылу, топырақ қажет . Гүлге су құйып, жапырағын сүртіп, су бүркегішпен су шашып, топырағын қопсытып, тыңайтқыш сеуіп тұру керек.
Бөлме гүлдерінің ұзақ уақыт «ауырмай», жайқалып тұруының сыры неде деп ойлайсыз? Махаббатта. Гүлдермен де тірі жанмен сөйлескендей сөйлесіп, өз ілтипатыңды білдіріп, баптап, күтіп, махаббатпен қарап ,еркелетіп тұру қажет,олар да өздерінше қуана да мұңая да алады екен.Ендеше осы аталған гүлдер біздің бөлмемізде бар ма?Мұқият қарайықшы кім көріп тұр?

-Ал сендер осы гүлдер туралы тақпақтар білесіңдер ме?

Практиклық әрекет: Ал енді балалар біздің бөлмеде традесканция гүлі мен бальзамин гүлі жоқ екен қазір біз сол тамырланған гүлді ыдысқа отырғызайық. Сендер бүгін табиғат бұрышында жұмыс жасайсыңдар.
Гүл отырғызу үшін ең әуелі бізге ыдыс қажет.Ыдысты алып түбіне бірінші тастарды саламыз.Ыдыстың түбі тесік болады.Содан кейін топырақ саламыз.Жәй даладағы топырақ емес құнарлы арнайы гүл отырғызуға арналған топырақы саламыз.Содан соң топырақ ортасынан құдықша жасап,гүл өсіндісін отырғызамыз.Енді бұл гүлімізді табиғат бұрышына қоямыз.Балалар гүл отырғыздық ,енді тек осылай қоямыз ба? Жоқ гүлге су құю керек. Гүлге су құйып, жапырағын сүртіп, су бүркегішпен су шашып, топырағын қопсытып, тыңайтқыш сеуіп тұру керек. Гүлдерді жазда көбірек, ал қыста сирек суарады. Оларды суқұйғышпен суарады.
- Жылына бір рет топырағымен, ыдысын ауыстырып тұру керек.
- Гүлдерді бөлме температурасындай сумен суару керек, өйткені гүлдер ауырып, өліп қалуы мүмкін. Гүлге бірден суық су құюға болмайды. Суды ыдысқа бір күн бұрын құйып қою қажет. Содан соң ғана суаруға болады.

Сергіту сәті «Біз гүлдерше өсеміз»
Жапырағы жайқалған
Сабақтары салалы
Желге ырғалып шайқалған

Дидактикалық ойын: «Гүл құрастыру».
Мақалдар.
«Гүлді гүлдеме, егер сабағы болмаса».
«Гүл – өмір қызығы».
«Гүл ашылмай, бұлбұл сайрамас».
«Гүлші бір гүл егем дегенше, жүз тіккеннің уын жұтады».
«Гүлдің тоны қырық жамау. Бірақ иісі бар».
Қыз өссе – елдің көркі.
Гүл өссе – жердің көркі.

-Біз қандай бөлме өсімдіктерімен таныстық?

-Бөлме өсімдіктерінің қандай пайдасы бар?

-Гүлдің сырт келбеті қандай?

-Бүгінгі отырғызған гүліміздің аты қандай?

Күтілетін нәтиже:
Нені игерді: Бөлме гүлдерімен және оны күтудің ережелерін игеру.
Нені меңгерді: Гүлдерді күтіп баптауды, аялауды, қорғауды меңгеру.
Нені біледі: Бөлме гүлдерін күтіп –баптау жолдарын білу.

Қыркүйек айында бөлме өсімдіктері үшін өтпелі кезең – өсудің тоқтап, тыныштық кездің басталатын уақыты туады. Өсімдіктердің өмір сүру жағдайы қанағаттанарлық болғанымен, ол біртіндеп нашарлай бастайды. Түн суық, күн өте тез қысқарып барады, ал 23-қыркүйекте күзгі күн теңелуі болады. Егер қыркүйек жылы болса, ашық ауада тұрған бөлме гүлдері жайқалып өсуін жалғастыра береді.

Көктемгі күн сәулесі астында ашылған гүлдер өте көп минералды тұздарды тұтынады, сондықтан қыркүекте гүлдеген гүлдерді аптысына бір рет мол көлемде суарып, қосымша қоректендіру қажет.  Өсімдіктердің қыркүйекте гүлдеуі болуы мүмкін, бірақ аса қажет емес жағдай, себебі күзгі жас бұталар қысқа дейін күш жинап үлгере алмайды. Жас жапырақтар өте көп ылғалды буландырып жібереді, олар суды ертерек піскен жапырақтардан алатындықтан, олардың ерте түсіп қалу қаупін туғызады. Сондықтан да қыркүйекте гүлдеп тұрған өсімдіктерге қосымша қорек беруді тоқтатып, суаруы біртіндеп азайта бастайды, сөйтіп өсуді бірте-бірте тоқтатады. Қыркүйектің екінші жартысындағы  суық дымқыл ауа райында өсімдіктерді, әсіресе,  фикус, алоэ мен кактусты қысқа қарағанда сирек суарады.

Қыркүйек – бөлме гүлдерінің жапырақ тастайтын мезгілі. Қыркүйектің соңында – қазанның басында жылыту маусымы басталады да, өсімдіктердің өмірінде күрт өзгерістер болады, алайда оның салдары бірден байқалмайды, біртіндер көрінеді. Қазанда жарық біртіндеп азаяды: жаңбырлы және бұлыңғыр күндер көбейеді. Күн түннен қысқа, сонымен қатар, жылыту маусымы басталысымен бөлме өсімдіктері үшін бірте-бірте ұзара түсетін жылы түндер мезгілі туады. Түн ұзақ болған сайын, өсімдіктердің тәулік бойы жұмсайтын қоректік заттарының көлемі де ұлғая береді.

Суық түндерде булану мүлдем дерлік тоқтап, дем алу әлсірейді; көптеген бөлме өсімдіктерінің өсуі де тоқтайды. Керісінше, ыстық күндері өсімдіктер өте мол су көлемін буландырады, сондықтан, кешкі суарудан кейін келесі күні таңертең тағы да су құюға тура келеді. Күн жақсы түсетін тере алдында раушан, герань, фуксия, бегония қазан айында да гүлдейді.  Гүлдей жапырақтың түсуімен қатар жүреді. Жарықтың жетіспеуі салдарынан кейде басқа өсімдіктердің ірі жапырақтары да түсіп қалып жатады. Салқын бөлмеде тұрған өсімдіктер тыныштық жағдайына көшеді, яғни қоректік заттарды үнемдеп шығындайды.  Жазда мықты бутан дайындаған  цикламен мен примула салқын бөлмеде,  гиппеаструм мен эпифиллум жылы бөлмеде гүлдейді.

Қыс

Қарашада бөлме өсімдіктері үшін қыс басталады.Олар үшін өте қолайсыз бұл мезгіл қысқа, бұлыңғыр күндер мен ұзақ та жылы түндермен сипатталады. Өсімдіктер мол жылу мен аз жарықтың сәйкеспеуінен зардап шегеді, жаз бойы жинаған қоректік заттар қоырн артығын шығындайды. Жарық сүйгіш өсімдіктер (раушан, герань, фуксия) өздірінің тартымды түрлерінен айырылып, ұсақ боз гүлдері бар әлсіз ұзын бұтақтарды дамыта бастайды. Бұл құбылыс кері өсу деп аталады. Жарық сүйгіш өсімдіктерге электрмен жарықтандыру жағымды жақсы әсер етеді.

Қарашада цикламендер мен зигокактустар гүлдейді. 

Желтоқсан  - жылдың ең қараңғы айы. Күн қысқы күн теңелуіне дейін қысқара береді, онымен қатар бөлме өсімдіктерінің жағдайы да нашарлай береді. Камелия гүлдейді, цикламен бұрынғыша гүлдеуін жалғастыра береді. Қаңтарда  күн біртіндеп ұзара бастайды. Бөлме өсімдіктерінің өмір сүру жағдайы біртіндеп жақсы жағына қарай ойыса бастайды, алайда жазда жиналған қоректік заттарды тұтыну жалғаса береді. Гиацинт, нарцисс, қызғалдақгүлдейді.

Бөлме өсімдіктерінің өмірінде ақпан  - қысқы маусымна көктемге ауысу кезеңі. Жарықтың түсуі арта береді. Күн ұзарып, күн сәулесі жиі түсе бастайды, әсіресе түс кездерінде бөлме температурасы көтеріле түседі. Енді қосымша жарық берудің қажеті жоқ. Жылу сүйгіш және көлеңкеге төзімді өсімдіктер жақсы өседі, бірақ жарйық сүйгіш өсімдіктерде қысқы әлсіз керуі өсу әлі де жалғасады. Кливия, примула, цикламен гүлдейді.