Боялар арқылы сенімсіздікті жою

БАЯНДАМА

«Бояулармен сурет салу арқылы өзіне деген сенімсіздікті жеңу»

Бояулармен сурет салу балаға өзін-өзі бағалау мәселелерін шешуге көмектеседі. Бояулармен сурет салу – балалардың өз сезімдері мен уайымдарын, армандары мен үміттерін еркін көрсете отырып, өз-өзімен әрекет ету қабілетін сезінуге мүмкіндік береді. Сондықтан сурет салу арқылы балалардың қызығушылықтарын жақсы түсінуге, өздеріне деген сенім немесе сенімсіздіктерін анықтап, жеңуге болады.

Сенімсіздік – баланың өз қабілеттерін жете бағаламауы. Ата-аналар баланың сенімсіздіктің көріністерін байқамайды. Өйткені, ол басқа белгілердің артында жасырылуы мүмкін: агрессия, тітіркену, оқшаулану, ұялшақтық, өзін-өзі бағалаудың төмендігі, қыңырлық тән. Ал мұндай бала топта жалғыз емес.

Сенімсіз, жасық баланың досы аз болады немесе тіпті болмайды, себебі, қарым-қатынас құруға тартыншақтайды. Өз әлемінде өмір сүреді, сұрақтарға сыбыспен жауап береді. Сурет салғанда қағаздың кішкене ғана бөлігін қолданады.
Бұл - бөтен адамдардың алдында жасқаншақтық пен қысылудан бастап, олармен тілдесуден түсініксіз себептермен қорқу немесе бас тартуға дейін көрініс беретін күрделі күй. Сенімсіздік көрінісінің тағы бір айрықша нұсқасы – бөтен адамдармен мүлдем сөйлеспейтін балалар. Мұндай бала дәлізде анасымен немесе әжесімен даусы сыңғырлап, тоқтамай былдырлап келе жатуы мүмкін, бірақ, балабақшаға, топқа кіре сала үні шықпай қалады, келісетінін немесе келіспейтінін білдіріп, басын изейді немесе шайқайды. Бала басқа балалармен байсалды және қуана-қуана араласуы мүмкін, бірақ ересектермен сөйлеспейді.

Шындығында бұл сипаттағы мәселе өздігінен шешілмейді, керісінше, уақыт өте келе тек өрши түседі. Осындай «Кіммен сөйлескім келсе, сонымен сөйлесемін, қашан сөйлескім келсе, сол кезде сөйлесесмін» деген теріс әдет орнығып, жылдар өткен сайын оны жеңу қиындай беретін болады.

Бала бойындағы сенісіздікті сурет салу арқылы жеңуге болады.

Бояулармен сурет салу:

• Балалардың сенімсіздігін сейілтуге мүмкіндік туғызады;

• Өзіне деген сенімін арттырады;

• Ойлау кеңістігін дамытады;

• Өз ойын еркін білдіруге үйретеді;

• Шығармашылық ізденіске түрткі болады;

• Әр түрлі материалдармен жұмыс жасауға үйретеді;

• Композициялық сезімін, ырғақты, түс, түстерді қабылдауын дамытады;

• Саусақтың ұсақ моторикасын дамытады;

• Жұмыс барысында эстетикалық сезім алады.

Бояулармен сурет салу арқылы өзіне деген сенімсіздікті жеңу жолдары:

Ақ қағаздан қорықпау

Баланың қолына заттарды ұстау қабілеті пайда болғанда, оған сурет салуды ұсынуға болады.

Балаға бояу беру (және еркіндікті)

• Бала сурет сала бастайды. Үстін бүлдіріп аудан қорқатын балалар да бар. Бір балалар бояуға қуана басымен кіріп кетіп барлығы бояу болады. Ал басқа балалар құтыға күдікпен қарайды, тартыншақтайды.

Сол үлгімен салыстырмау («менің бұлай қолымнан келмейді»)

• Егер «дұрыс» салған бала алмасы мен екінші баланың алмасын салыстырса, ол әрқашан айырмашылығын көреді. Сондықтан сабақ кезінде балаларға көптеген әртүрлі суретшілерді көрсету керек. «Қара, күнді осылай салуға болады, былай да және бұдан да он түрлі тәсілдермен» деуге де болады, алайда бұдан кейін шабыт пайда болады.

Салынғанды талқылау

Маңыздысы баланың суретін бағалау емес, оның мазмұнын талқылау.

Тамаша: «Аһ, қандай керемет, па шіркін, жарайсың!» Мақтау естіген бала риза болады.

Балаға дұрыс баға беру қажет. Нақты жетістіктеріне мақтау айту, мақтай отырып, оның керемет жеке қасиеттерін емес, ісінің нәтижесін атап өту. «Жарайсың, қандай ақылдысың!» деудің орнына «Жарайсың, суретті өте әдемі салдың!» немесе «Мен сені мақтан тұтамын, сен досыңа көмектестің!» деу.

Өзіне сенімсіз балалармен кез келген жұмыстың басында оларға көмектесіп және қалай сурет салу керектігін түсіндіру керек. Бала қолдауды, бірлескен шығармашылық пен қарым-қатынасқа қызығушылықты сезінеді. Баланың қызығушылығына сүйену, сүйікті тақырыптар мен әңгімелерді пайдалану жұмыстың негізін құрайды. Әрине, оның бұрын бояулармен, қылқаламмен қаншалықты таныс болғанын, бейнелеуде қандай дағдылары бар екенін ескеру керек.

Кіші топ балалары саусақпен сурет салады. Әр баланы «сиқырлы таяқша» - қылқаламмен таныстыру. Парақтарды алдын ала сулап және оларда түрлі-түсті дақтар бірте-бірте көрінетін, түрлі-түсті бояулардан қиял-ғажайып тарайтынын қызықтыра көрсету керек; құрғақ парақтарда түтіктерімен сурет салу (балалар оларды үрлеп, күн пайда болды, шөптер, ағаш бұтақтары және т.б.) мақта таяқшалары және саусақтар. Ал бояуларды араластыру эксперименттері, нәтижесінде сарғыш пен сары қызғылт сары болып шығады? Балаға берілген тапсырманы ол өз бетінше немесе тәрбиешінің көмегімен орындауы мүмкін. Баламен бірге сурет салуды (бір парақта) бала өзіне сенімсіз болған кезде қолдануға болады. Сонымен қатар, сурет негізінен тәрбиешінің қолымен салынса да, ол баланың еңбегінің нәтижесі деп есептелу керек. Өзіне сенімсіз балалар үшін шығармашылық әрекеттің бұл түрі үлкен көмек болады. Еденге үлкен батмен жайып, балаларды жан-жаққа отырғызып, бояу, қылқалам, тақырып беру керек. Әркім өз бетімен сурет сала алатындай тақырып қызықты болуы керек. («Жол бойындағы ағаштар», «Қыс», «Жидек шалғыны», «Көгалдағы гүлдер»). Бірлескен сурет салу барысында жеке әңгімелерден тұратын ортақ сюжет пайда болады. Ал балалар арасында қарым-қатынас басталады. Осындай бірлескен сурет кезінде балаларға байланыстыратын сәттерді айтуға болады: «Міне, ортаға, күнді салайық». Немесе бұл балалардың ұсынысы болуы мүмкін. Мысалға, «Қыс» тақырыбын салған кезде мен ұзын қоңыр жолаққа және үстіне бірнеше қысқа қоңыр сызықтарға сурет салдым - бұл аққала үшін тамаша сыпырғыш болып шықты. Кейбір сенімсіз балалар үшін, мысалы, суреттің нәтижесі маңызды. Бірлескен сурет салу кезінде балалар сурет салу процесінің өзінен жағымды әсер алады; қылқаламды бояуға батырып, қолдарына қылқалам ұстай алатындарына сенімділік пайда болады.

Балаларға бояуларды араластыру, үлкен беттерді пайдалану тапсырмалары беріледі. Тапсырмалар: парақтың кеңістігін меңгеру, түстерді өздері таңдау, үстел мен қолды ластаудан қорықпай бояуларды араластыру, сюжетті дамыту.

Сызба қабырғаға ілініп, ата-анаға көрсетілуі керек. Бірте-бірте түстерден қорықпау және сурет салу арқылы өзіне сенімсіздігі жойылады.

Сенімді емес баланы басқа балалардың «шығармашылығын» өз көзімен көреді, үйренеді. Сурет салып, өзінің жұмысын басқа балалардың жұмыстарымен салыстыра отырып, басқа балалар мен тәрбиешінің мақтаулары мен мақұлдау сөздерін естиді. Өйткені, балаға бірдеңені сала аламын деген сенім ұялату бір бөлек, басқа балалармен бірге жаңа сурет салуды үйренуге болатындығына сенім ұялату бір бөлек.

YouTube. Pinterest. Google ресурстарынан көптеген дәстүрлі емес әдістерді табуға мүмкіндік береді. Балалармен сурет салуда дәстүрлі емес әдістерді пайдалану және фон жасау қызықты және ұтымды.

Сонымен қатар, фон жасау әдістері (дымқыл және құрғақ парақта, әртүрлі өлшемдегі щеткаларды қолдану, губка, парақты бүктеу, целлофан, мыжылған қағазды басып шығару, тамшылау, қант, манка ұнтағы, тұз себу)

Балада бейнелеу әрекеті еркін процесс сияқты әсер пайда болады.

Бірлескен шығармашылық, эмоционалды қарым-қатынас, достық пен түсіністік тәжірибесі баланың ішкі өміріндегі бірқатар жағымды өзгерістерді бастау алады. Түрлі түсті бояумен сурет салу еркіндік сезімін береді, өйткені сенімсіздік кезінде, қылқаламның парақ арқылы қозғалысы ғана қорқынышты сиқырлап, оны батыл болуға құштарлыққа айналдырады.