«Буллинг. Баланың барлық қатігездіктерден қорғалуға құқығы» тренингі

Мақсаты: жасөспірім кезеңіндегі кездесетін буллингтің түрлері, себептерін анықтау, қиыншылықтардың және оның алдын алу жұмысын жүргізу, буллинг туралы ақпаратты кеңейту.

Тренинг жұмысының кезеңдері мен барысы:

1. Кіріспе бөлім

Сәлемдесу жаттығуы

Мақсаты: оқушылардың қарым-қатынас жасауын жақсарту.

Шарты: қатысушылар ортаға шығып дөңгеленіп тұрады, қағаздар таратылады. Ол қағаздың ішінде әр тілде амандасу үлгілері бар, сол халықтың қимылын жасап амандасады. Қатысушылар өздерін емін-еркін ұстап амандасады.

2. Негізгі бөлім

Буллинг (bullying) – ағылшын тілінен аударғанда, қорлау, қудалау, мазалау дегенді білдіреді. Буллинг жасаушы мұны күшпен де, сөзбен кемсіту арқылы да жасайды әрі бұл әрекетін жиі қайталауы мүмкін.

Қоғамда «Буллинг мектеп оқушылары арасында ғана болады» деген түсінік қалыптасқан. Шын мәнінде, кез келген жастағы адам үйде, көшеде, жұмыста, оқу орнында, қысқасы, барлық жерде буллингпен ұшырасуы мүмкін. Буллинг деп көп жағдайда бір адамның бір адамды қорқытып-үркіткенін, қудалауын атайды. Ал құрбанға топ болып әлімжеттік жасауды моббинг дейді.

Буллингтің негізгі төрт түрі бар. Олар:

• сөзбен қорқыту

• күшпен қорқыту

• реляцион түрі

• кибернетикалық буллинг.

- Сұрақ-жауап сессиясы: Оқушыларға буллинг туралы сұрақтар қойып, олардың ойларын білу. Бұл олардың тақырыпты қаншалықты түсінетінін анықтауға және оларды белсенді түрде қатыстыруға көмектеседі.

3. Топтық жұмыс (Іс-әрекет арқылы үйрету)

- Оқушылар шағын топтарға бөлініп, әр топқа плакат пен түрлі-түсті қаламдар беріледі. Топ мүшелері "Буллингтің салдары", "Буллингті қалай тоқтатамыз?" немесе "Буллингті болдырмау жолдары" сияқты тақырыптар бойынша идеялар жазады.

- Әр топ өз плакатын сыныпқа көрсетеді және өз идеяларын талқылайды. Бұл әдіс оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытып, буллингтің алдын алу жолдарын бірге іздеуге бағыттайды.

1. Физикалық буллинг жағдайы:

- Сіздің сыныптасыңыз үзіліс кезінде біреудің оны итеріп, мазақтағанын айтып, көмек сұрады. Бұл туралы мұғалімге айтсаң, басқалар оны «шағымданғыш» деп атайды деп қорқады. Сіз не істер едіңіз?

- Талқылау сұрақтары:

- Оған қандай кеңес берер едіңіз?

- Мұндай жағдайда сіз өзіңізді қалай ұстайсыз?

- Мұғалімге айту қаншалықты дұрыс шешім?

2.Куәгер жағдайы:

- Үзіліс кезінде бір топ бала басқа бір оқушыны қорқытып, оны ренжітіп жатыр. Сіз бұл жағдайды көріп тұрсыз, бірақ ештеңе жасамайсыз. Бұл жағдайға араласу керек пе?

- *Талқылау сұрақтары*:

- Сіз қандай әрекет жасай аласыз?

- Куәгерлердің үнсіздігі буллингтің жалғасуына қалай әсер етеді?

- Бұл жағдайда біреуге хабарлау дұрыс па?

4.. Буллингті тоқтату:

- Сыныптағы бір оқушы үнемі басқа оқушыларды мазақтап, оларды қорқытады. Сіз мұны көріп, буллингті тоқтатқыңыз келеді. Мұны қалай істейсіз?

- *Талқылау сұрақтары*:

- Мұғаліммен немесе басқа ересектермен сөйлесу қаншалықты тиімді?

- Тікелей араласу арқылы буллингті қалай тоқтатуға болады?

- Бұл жағдайда басқа оқушылардың қолдауын қалай алуға болады?

4. Қорытынды бөлім (Бекіту және рефлексия)

- Өзіңді қорғау және көмек сұрау жолдары: Оқушыларға буллингке тап болғанда немесе куә болғанда қандай нақты қадамдар жасау керектігі туралы кеңестер беріледі (мұғалімге айту, өз шекарасын қорғау, достарына қолдау көрсету).

- Рефлексия жаттығуы: Оқушылардың тренинг туралы ойын білу үшін, қысқа рефлексия өткізуге болады. Мысалы, «Бүгін не үйрендіңдер?» немесе «Буллингке қарсы күресте қандай кеңестер пайдалы болды?» деген сұрақтар қою.

1. «Буллингтің салдары»

2. «Буллингті қалай тоқтатамыз?»

3. «Буллингті болдырмау жолдары»