Қазақстан
тарихынан практикалық жұмыс №14
Дәстүрлі қазақ қоғамының
әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері
Аты-жөні:_______________________Тобы:____Күні:__________
1-тапсырма.
Билер
Сұлтандар
Еріксіз
адамдар
Қожалар
Қара халық
Ақсақалдар
Ақсүйектер
Батырлар
Байлар
2-Қазақтардың көшпелі қоғамында бұл топ ерекше орын алды.
Оларды кәсіпқой әскери адамдар деп атауға болады. Олардың қоғамдағы
орны әскери өмірдегі орнымен, сондай ақ ханға немесе сұлтанға
жақындығымен анықталады. Олардың беделі мен билігі тек олардың жеке
қасиеттеріне – шайқастағы ерлігіне, күшіне, ептілігіне,
шыныққандығына байланысты.
1-Қазақ
хандығында және Моңғол империясының барлық мұрагер мемлекетінде
Шыңғыс хан ұрпағы болып салана алады. Сондықтан қазақ ұлстарының
бұл әлеуметтік топтары Бұхара, Хиуа және басқа мемлекеттердің
билеушілері бола алады.Бұл топ өздерін түркі-моңғол тайпаларының
бірде-біреуіне жатқызған жоқ, руларға бөлінген
жоқ
3- Бұл
топтағы адамдарға қол астындағы рулар ауқымында сот, әкімшілік және
әскери билік тиісті болды. Бұл топта әдеттік құқықтың белгілері
болды және сотты соған сәйкес жүргізді. Осы әлеуметтік топтың үлкен
саяси салмаы болды: сұлтандармен бірге құрылтайларға қатысты және
мемлекеттік мәселелер бойынша өз пікірлерін
білдірді
4- Бұл
топтағы адамдардың бірінші тобына Шыңғыс ханның ұрпақтары жатты
және олар жүздік жүйеге кірмейтін төрелерді құрады. Ал екінші
тобына қожалар, яғни Мұхаммед пайғамбар мен басқа да исламды
насихаттаушылардың ұрпақтары жатқызылды.
6-Орталық
Азияға ислам дінін таратушылардың ұрпақтары. Бұл топтағы адамдар
көпетеген артықшылықты пайдаланды. Оларға қарсы күш қолдануға
болмайды.
5- Бұл
топтағылардың әрқайсысы құқықтары бар ерікті адамдар. Ол мұраға
қалдыруға, куәгер болуға, жиындарға қатысу құқықтары бар. Оларды
айыпсыз өлтіруге болмайтын еді. Осы топтың адамдары жауынгер, олар
кез келген сәтте жиналып, жауға тойтарыс беруге дайын болуы
керек
8-Көп мал
мен мүлікке ие болған ықпалды, дәулетті адамдар, олар қоғамда
айтарлықтай көп болды, бірақ олар ерекше тапты құраған
жоқ.
9-Бұл топ
жастары мен бұрынғы еңбектеріне қарай құрметке ие болды. Халық
жиналыстарында ханныың немесе сұлтанның сол жағындағы құрметті
орында отырады
7-Олар
толықтай құқықсыз, куәгер ретінде сөйлей алмайды және мемлекеттік
міндеткерліктер атқарған жоқ.
2- тапсырма. Қазақ
билерінің суретін сәйкестендіріп, билер туралы ақпарат
жаз.
|
Суреті
|
|
|
|
|
|
Төле
би
|
Қазыбек
би
|
Әйтеке
би
|
|
Ақпарат
|
|
|
|
3-тапсырма. Сөйлемдерге
сұрақ қой
|
|
Неғұрлым ықпалды билер
ханның жанындағы билер кеңесіне
кірді.
|
|
|
Рулар мен тайпалардың
басшылары – билер ерекше құқықтарды
иеленді.
|
|
|
Сұлтандар тән жазасынан
босатылды және сқлтандарды ағасұлтан немесе ханның өзі ғана соттай
алады.
|
|
|
Шыңғыс хан ұрпақтары –
төрелерді сұлтан деп атады.
|
|
|
ХV – XVIII ғасырларда
дәстүрлі қазақ қоғамында айқын иерархия орын
алды.
|
|
|
Батырлардың даңқы
көбінесе далалық әнші-ақындарға байланысты
болды.
|
|
|
Құлдар мемлекеттік міндеткерліктер атқарған
жоқ.
|
|
|
Қоғамдық сатының
төменгі деңгейін рулық қауымдарға біріккен қатардағы көшпелілер
иеленді.
|
4-тапсырма. Суретте не
бейнеленген және сурет туралы ақпарат жаз.
12 Қараша 2024
124
0 рет жүктелген
