Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі

	«ИНДУСТРИАЛДЫ ТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ» МКҚК САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІ
	АШЫҚ САБАҚ
	Ү 35 7 – ҮК	4 басылым	11 парақтың 1 беті

БЕКІТЕМІН

Директордың ОӘЖ орынбасары

____________ М.Ниязов

22.11.2022ж.

АШЫҚ САБАҚ

Тақырыбы: Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі

Орындаған: Торбаева А.Т.

Шымкент 2022ж.

«Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету және жөндеу» ПЦК отырысында қаралған

Хаттама №6 15.11.2022ж.

ПЦК жетекшісі: ___________________________________ Е.Альчимбаев

(қолы)

Құрастырған оқытушысы:___________________________ А.Торбаева

(қолы)

Оқу сабағының жоспары №23-24

Модуль /пән атауы: КМ 12.02 Диагностикалаудың құралдарымен технологиялары

Курс - ІІІ

Топ	АЭ 20-30к
Сабақтың өтілген күні	02.12.2022

Сабақтың құрылымы

Уақыты (мин.)	5	10	15	20	25	30	35	40	45	50	55	60	65	70	7 5	80	85	9 0
№ элементтің	І	II					ІІІ									ІV		V

Сабақтың тақырыбы:	Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі
Сабақ барысында қол жеткізілетін оқытудың мақсаттары	Студенттерді Диагностикалық операция - диагностикалау үрдісінің бөлігі, оның орындалуы объектінің бір немесе бірнеше диагностикалық параметрлерін анықтауға мүмкіндіктерін таныстыру.
Білімгерлерден күтілетін оқыту нәтижесі	1.  Диагностикалау негізгі үш кезеңнін оқып біледі. 2. Техникалық диагностикалау түрлері мен мерзімділігі оқып біледі
Сабақты өткізу түрі:	Кіріктірілген сабақ
Сабақтың көрнекілігі ТОҚ.	Лекция, плакаттар, кеспе парақтар, дербес компьютер, мультимедиялық проектор, интербелсенді тақта, презентация (слайд).
Пайдаланылған әдебиеттер:	1. Яковлев В.Ф. «Жеңіл автомобиль құрылысы бойынша оқулық» 2. Михайловский Е.В. «Автомобиль құрылғысы».
Таратпа материалдар:	Оқулықтар, кеспе қағаздар, сұлбалар, тест материалдары.

САБАҚТЫҢ БАРЫСЫ
I. Ұйымдастыру бөлімі:	а) Топтың сабаққа қатысуын тексеру. б) Білім алушылардың киім үлгісіне назар аудару, құрал-жабдықтарын тексеру в) Сабақтың мақсатын, тақырыбын және жоспарын түсіндіру.
II. Өтілген оқу материалын қайталау:	Диагностикалауға қойылатын маңызды талап - объектінің жай-күйін оны бөлшектемей бағалау мүмкіндігі дегеніміз не? 2. Диагностикалау ТҚ немесе жөндеу операциясының орындаушылық бөлігін жүргізу қажеттілігі туралы қорытынды шығарыңыз?

III. Жаңа сабақты түсіндіру:		Оқытушының іс-әрекеті:	Студенттің іс-әрекеті:	Оқыту ресурстары
		1. Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі	1. Бақылайды және талдайды.	https://youtu.be/HmcOk2BUtoA https://youtu.be/mZ22Znoo4AM бейнероликтер; таратпа қағаздар; презентация; әдебиеттер
		2. Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі және қызметті туралы айту.	2. Тыңдайды және есте сақтайды.
		3. Диагностика түрлері жқмыс істеу принципі туралы айту.	3. Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі қорытынды жасайды.
		4. Слайд және дәріс бойынша жаңа тақырыпты түсіндіру.	4. Дәптерге жаңа тақырыпты жазады.
		5. Студенттерге карточкалар мен тест тапсырмаларын тарату.	5. Студенттер шағын топтарға бөлініп, тапсырманы бірлесіп шешеді.
		6. Студенттермен бірге жұмысты тексеру және журналға баға қою	6. Студенттер орындалған жұмысты бір-біріне көрсетеді және өз бетінше талдау жасайды.
ӨТІЛГЕН ОҚУ МАТЕРИАЛЫН БЕКІТУ
IV. Бағалау критерийлері	Студенттерге оқытылған материалды меңгеруін келесі сұрақтар бойынша тексеру: 1) Диагностикалау кезеңіндегі жүйенің ақаулықтары...... 2) Сезгілердің ақаулықтарын анықтау.... 3) Механизмдердің ақаулықтарын жою....
	Кері байланыс бонкамат әдісін пайдаланып әр студент өз пікірін ашық жазады
	Қорытынды жасау, журналға баға қою

ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ
V. Қорытынды	Жаңа сабақты конспект бойынша, сондай-ақ негізгі және қосымша әдебиет бойынша бекіту.

Құрастырған оқытушы ________________ Торбаева А.Т.

Диагностика түрлері мен құралдарының жіктелуі

Автокөліктік кәсіпорындарында автомобильдерге диагностика жұмыстарын жүргізу – бұл техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарындағы технологиялық процестің бір бөлігі. Диагностика түсінігінің астарында автомобиль агрегаттары мен тораптарының ақауларын оларды бөлшектемей-ақ анықтау, автомобиль қозғалысының қауіпсіздігіне әсер етуші параметрлерді анықтау, автомобильдің техникалық күйін анықтау және параметрлерін реттеу сияқты түсініктер жатыр. Автомобильдерді диагноздау әдістері мен құралдары олардың жұмыс режимін имитациялауға, диагностикалық параметрлерді өлшеуге және диагноз қою үшін қызмет атқарады.

Техникалық диагностикалау түрлері мен мерзімділігі Диагностикалау түрлері:

- эксплуатациялау үрдісіндегі визуальды бақылау;

- Ішінара диагностикалау;

- толық диагностикалау;

- жөндеуден кейінгі диагностикалау

Тағайындалған мақсатқа байланысты себепті және регламентті диагностикалау жүргізіледі.

Себепті диагностикалау машинаның тоқырауы кезінде немесе жабдықтың жекелеген механизмдерінің қанағаттанарлықсыз жұмысы жөніндегі оператордың тапсырысы бойынша орындалады.

Регламенттік диагностикалау техникалық қызмет көрсету және жөндеу жоспарына сәйкес жүргізіледі, сондықтан оны жоспарлы деп те атайды. Қолданылатын әдістері мен техникалық құралдарына қарай регламенттік диагностикалау жалпы және элеенттер бойынша болып бөлінеді.

Жалпы диагностикалау мерзімді техникалық қызмет көрсету мен тексерулер өткізгенде жүргізеді. Диагностикалау нәтижесі бойынша сәйкес механизмдерге реттеу жұмыстарын жүргізеді.

Элементтер бойынша диагностикалауды мерзімді техникалық қызмет көрсету кезінде және жөндеу аралық мерзімді атқарған соң жүргізеді.

Тестілік диагностикалауда объектінің техникалық жай-күйі тестілік әсерге жауап бойынша анықталады;

жұмыстық диагностикалау кезінде – нормативтік және конструкторлық құжаттарда тағайындалатын тексеру параметрлерінің шекті мәндерін алынған мәндермен салыстыру арқылы анықталады.

Үздіксіз диагностикалау үздіксіз әрекеттегі орнатылған диагностикалау құралдарымен жүргізіледі.

Мерзімді диагностикалау орнатылған және сыртқы құралдармен де жүргізіле береді.

Регламенттелген диагностикалауда, әдетте жалпы диагностикалау жүргізіледі, онда диагностикалық операциялар техникалық қызмет көрсету мен жөндеу үрдісі кезінде жүргізіледі. Олардың мерзімділігі эксплуатациялық құжаттарда тағайындалады:

- ТО-1 кезінде диагностикалау - Д-1;

- ТО-2 кезінде диагностикалау - Д-2;

- ТО-3 кезінде диагностикалау - Д-3;

- ТР кезінде диагностикалау - Д-ТР;

- КР кезінде диагностикалау - Д-КР.

Диагностикалау түрлері

Диагностикалау әдетте бөлшектеусіз жүргізіледі және келесі түрге бөлінеді:

- объектіге тікелей әсер етусіз диагностика жасау;

- объектіге әсер ету арқылы, бірақ оны машинадан шығарып алусыз;

- арнайы стендтерде диагностикалау.

Басқа жіктелуге сәйкес диагностикалаудың үш түрі:

1. Функционалдық ;

2. Тоқыраулар мен ақаулықтарды диагностикалау ;

3. Көлік құралдары немесе оның жеке бөліктері мен құрастырмалы бірліктерінің қалдық ресурстарына диагностикалау .

Техникалық жай-күйі бойынша диагностикалау кезінде диагностикалық операциялар ТҚКжәне Ж түріне қарамастан жүргізіле береді.

Техникалық диагностиканың әдістері:

• визуальды-оптикалық әдіс;

• дірілді акустикалық әдіс;

• термографиялық әдіс;

• акустикалық эмиссия әдісі;

• магниттік әдіс;

• радиографиялық әдіс;

• ультрадыбыстық әдіс;

• капиллярлық әдіс және т.б.

Автокөліктік кәсіпорындарда автомобильдердің тарту қасиеттерін диагноздау стендтері, тежеуіштерін диагноздау стендтерін, жүріс бөлігін диагноздауға арналған стендтерін және жинақталған (комбинированные) стендтер пайдаланылады Жылжымалы диагноздау құралдарына діріл-акустикалық параметрлерінің (бұл әдіс қозалтқышты, трансмиссия агрегаттарын, дизельдегі жанармай жабды ғын тексергенде қолданылады) өзгеруін диагноздауды қамтамасыз ететін аспаптар, уақыт аралығында қайталанатын процестер немесе циклдар (стробоскопиялық шамның көмегімен тұтату бұрышын аны қтау үшін, осцилограф көмегімен тұтау жүйесінің аспаптары, амортизаторлар, және т.б.), жылу жағдайына байланысты, яғни температура, жылдамдық, қыздыру орны (мойынтіректер, редукторларды диагноздауға), жұмыс көлемінің герметикалық қасиеттеріне қарай, майдың, отынның, пайдаланылған газдың параметрлеріне байланысты, геометриялық параметрлеріне байланысты.

2. Автомобильдің тарту-экономикалық қасиеттерін диагноздауға арналған стендтер: Тарту-экономикалық қасиеттерін диагноздауға арналған стендтер автомобильге оның отын үнемділігі мен қуаты сияқты пайдалану қасиеттері сияқты негізгі көрсеткіштері бойынша кешенді диагноздау жұмыстарын жүргізуге арналған.

Көп жағдайда келесі диагностикалық параметрлері бақыланады: жетекші доңғалақтардағы қуат (доңғалақ қуаты), айналу моменті (немесе

тарту күші), ролик айналасындағы сызықтық жылдамдық; сыбағалы отын шығыны, қозғалтқыштың тиімді қуаты, доңғалақтардың және трансмиссияның қарсыласу моменті. Сонымен қатар, тарту-экономикалық қасиеттерін диагноздау стендтері автомобильге тереңдетілген элементтік диагноздаумен байланысты жұмыстар жүргізуге мүмкіндік береді.

3. Автокөлiктердiң тежеу жүйелерiнiң диагностикалаудың әдістері мен құралдары.

Бiрiншi топтың диагностикалық параметрлерiне келесi жатады:

• автокөлiк және доңғалақтың тежеу жолы; қозғалыстың коридорынан ауытқу;

• автокөлiк және доңғалақтың бәсеңдiгi;

меншiктi тежегiш күш; тежелген күйдегi автокөлiк жығылмай

тұратын жолдың көлбеуi; өстер доңғалақтардың тежеу күштерiнiң бiр қалыптылығының коэффициентi; тежегiш күштiң бiлiкке үлестiрiлуi коэффициенті; тежегiш ерiксiз келтiрудi (немесе тоқтату) iстеудi уақыт; тежегiш ерiксiз келтiру нобайларында оның өзгерiсiнiң қысымы және жылдамдығы, тағы басқалар.

Екiншi топтар диагностикалық параметрлерге келесi жатады: толық және тежеуiштiң педальнiң бос әрекет жүрiстерi; резервуардағы тежегiш сұйықтың деңгейi; тежелмеген доңғалақтың айналуына кедергi күшi; жол және доңғалақтың бәсеңдеу жолы; тежеуiш барабанының қабырғасының жуандығымен сопақтығы; жуандық және тежегiш дисктiң қалыңдығы.

Тежеуiштердiң диагностикалауының қазiргi стендтерi келесi белгiлері бойынша классификациялайды:

- тiрек бетi бар доңғалақтың iлiнiс күштерi қолдану бойынша -

қолданумен және iлiнiс күштерiнiң қолдануысыз;

- орнатылған орнына қарай - тұрақты және жылжымалы; -

жүктеу тәсіліне қарай – күштік және инерциондық;

- тiрек құрылымның конструкцияларына қарай - платформалы,

лента сияқты және роликтi.

4. Қозғалтқыштарды диагностикалауға арналған қондырғылар.

Жалпы жағдайда қозғалтқышты диагностикалау оның техникалық күйiн ортақ

параметрлеріне қарай, яғни тиiмдi қуат, бұрау моментi және отын шығыны анықтаудан бастайды. Бұл параметрлердiң жиынтығы ары қарай пайдалануға қозғалтқыштың жарамдылығының дәрежесi туралы жеткiлiктi мәлiметтi бередi. Егер параметрлердiң өлшелген санмен көрсетiлген мәндерi өте жақсы мүмкiн шамалар болса, онда қозғаушы тетiктер немесе жүйелерiндегi нақты ақаулықты анықталуы бойынша диагностика келесi кезекпен өтедi:піспекті-цилиндр тобын

және газ бөлгiш механизмді тексеру; оталдыру жүйесін тексеру; қоректендiру жүйесiнiң тексеруi; майлау жүйесi және суыту жүйесін тексеру.

Қозғалтқыштың жеке жүйелерін және жалпы кешендi диагностикалауы үшiн моторларды алды - тексерушiлер және сканерлер кең қолданыс тапқан.

Мотор - тексерушiлер - датчиктердiң комплекттерi және мүмкiндiк беретiн есепке алатын аппаратура тұрақты немесе жылжымалы құрылымдар:

- кез келген электр мақсаттарында жоғарғы вольтты қосып

электрлiк белгiлерiн үлкен санмен бір уақытта өлшейміз;

- ұқсас немесе осциллографтың тәртiбiнде уақытындағы форманы

және бұл сигналдардың өзгерiсiнiң сипатын бейнелеу;

- сынау әсерлерi қозғаушыға болсын және оның реакциясы талдау негiзiнде қозғаушының механикалық жүйелерiнiң күйi туралы қорытынды жасау. Сканерлер – қозғалтқыштың электрондық басқару жүйесiнiң контроллеріне қосылып, диагностикалық параметрлердi оқып - талдауға мүмкiндiк беретiн тасымал құрылымдары.

Кривошипті-бұлғақты тетіктерді және піспекті-цилиндр тобын диагноздау картерге өтетін газ көлемін өлшеумен, шатун бастарындағы жоғарғы және төменгі саңылаулар, цилиндрлердегі компрессиялар, діріл мен соққылар, диагноздалатын біріктірілудегі май қысымының төмендеуі.

Отын шығындары көлемдi, ротаметриялық немесе тахометрлік типті шығын өлшегiштердi пайдаланады. Тахометрлік шығын өлшегiш дизелдер және бензин қозғаушыларының көлемдi және лездiк отын шығынының өлшемi үшiн арналған.

Пайдаланылған газдың құрамын бағалау үшін үздіксіз жұмыс жасайтын, реттеу кезінде қалдық газдың улылығын бақылау ынғайлылығын қамтамасыз ететін газоанализаторлар кең қолданыс тапқан. Жан-жақты зерттеген газдардың құрамының бағалары үшiн үздiксiз әсердiң реттеулердi процесстегi жан-жақты зерттеген газдардың улағыштығының ыңғайлы бақылау қамтамасыз ететiн газоанализаторлары таратуларды алды. Сонымен бiрге үш өлшеу әдiстерiн қолданады: қалдық газдардың жылу өткiзгіштігі, көмiртектiң оксидiнiң каталитиялық тотығуын қарқын арналған және инфрақызыл шығарудың жан-жақты зерттеген газдарымен жұту бойынша.

Өлшеудің жоғары нақтылығын инфрақызыл газоанализаторлар қамтамасыз етеді.

Жүріс бөлігін диагностикалау шкворенди және шарлы байланыстардың саңылауларын, доңғалақ ступицаларындағы мойынтірек люфттарын жуйелі түрде тексеруге, рессорлы аспамен амортизаторлардың жағдайын бағалауға негізделеді.

Рессормен серіппені тексеру, әдетте жутелген автомобильдерде де, жүктелмеген автомобильдерде де (серіппе ұзындығы мен рессордың иілу бағыты) геометриялық өлшемдері бойынша жүргізіледі. Амортизатордың ақауларын оны шешкенде ғана жөнделетіндіктен, диагностикалаудың мақсаты тек амортизатордың ақауын анықтау ғана болып саналады.

Амортизаторларды диагноздау әдістерінен көп қолданыс тапқан тек екі әдіс қана болып табылады.

Бірінші әдіс қолдан жасалған кедергі баспалдағының бойымен жүріп өткенде пайда болатын шанақтың тербеліс амплитудасыны ң бәсеңдеуін анықтауға негізделген. Әдетте шанаққа бекітілетін қабылдаушы қондырғы еркін өшетін шанақ тербелісінің санын анықтайды немесе оларды диаграмма турінде түсіріп отырады.

Қабылдағыш қондырғының екі жерде орнатылуымен, яғни қанатына (крыло) және доңғалаққа орнатылуының есебінен әдістің дәлдігін арттыруға болады.

Екінші әдіс тербеліс ең жоғарғы кризистік диапазонында болған кезде бастапқы жиілік бере отырып, аспада еріксіз тербеліс тудыруға негізделген. Бұл үшін автомобиль доңғалақтарын динамикалық ауданға орнатады, ол аралық серпімді элементтер арқылы кривошиптін көмегімен қайтарымды-ілгерілемелі қозғалысқа келтіріледі. Аспаның жағдайын резонанс нүктесін қоса алғанда, барлық төменгі жиіліктегі диапазондар арқылы өтетін аспа тербелісінің бәсеңдеу диаграммасымен бағаланады.

Ашық сабақ көріністерін келесі суреттерден көресіздер