ДОМБЫРА ОЙНАУ ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚҚА ПАТРИОТИЗМДІ ТӘРБИЕЛЕУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ

«Қасым Аманжоловтың атындағы балалар музыка мектебі»

"ДОМБЫРА ОЙНАУ ӨСКЕЛЕҢ ҰРПАҚҚА ПАТРИОТИЗМДІ ТӘРБИЕЛЕУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ» атты МАҚАЛА

Орындады: домбыра сыныбының оқытушысы

Г.К.Беспаева

Қарағанды 2022

"Домбырада ойнау өскелең ұрпаққа патриотизмді тәрбиелеу құралы ретінде" атты мақала

Бүгінде "Рухани жаңғыру" бағдарламасын жүзеге асыру аясында өскелең ұрпақты домбырада ойнауды үйрету мәселесі бұрынғыдан да өзекті болып отыр. Әлеуметтік желілердегі адамдардың пікірлерін зерттей отырып, ата-аналар мен студенттердің көпшілігі бастауыш музыкалық білімге оң қарайды деген тұжырым жасауға болады.

Алдында тікелей өту аргументированию қатар, неге осындай оқыту баланың ойнау, домбыра, саламатсыздар ма қалай өзі полюбила домбырада ойнау.

Балабақшадан бастап музыкамен әуестендім, Қарқаралы қаласында домбыра сыныбы бойынша музыка мектебін бітірдім, 1982-1986 жылдары Қарағанды қаласының Тәттімбет атындағы музыка училищесінде домбыра мамандығы бойынша оқыдым. Училищеде студенттік жылдары домбырамен әуестеніп, осы күнге дейін бұл менің сүйікті музыкалық аспапым. Домбырада ойнауға деген махаббатымды ұстазым Мұқашев Мерген Сатуұлы көбірек бойына сіңірді. "Салтанат" үлгілі халық ән-би ансамблінің жетекшісі (1997-2008 жылдар), Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ "Сарын" фольклорлық үлгілі ансамблінің жетекшісі (2008-2021 жылдар) қызметтерін атқарған жылдары ұлттық құндылықтарды үнемі насихаттап келді. 1987 жылдан бастап Қарқаралы қаласының музыка мектебінде жұмыс істей жүріп, 2008 жылдан бастап Қарағанды қаласының Қасым Аманжолов атындағы БММ домбыра сыныбында педагог болып, домбырада ойнауды үйретіп, жас ұрпақты патриоттық сезімге тәрбиелеймін.

Музыкалық білім берудің басты міндеттерінің бірі-олардың тамырларын білу үшін, көптеген дыбыстардан туған әуендерін біліп, халық аспаптарының дыбыстарын есту үшін халық өнерінің рухын сақтап, ұрпаққа жеткізу.

Тәжірибе көрсеткендей, сіз кез-келген баланы музыка ойнауға үйрете аласыз. Бірақ бұл мұғалімнен жоғары шеберлікті және оқуға жеке тұлғаға бағытталған көзқарасты талап етеді. Оқытудың бастапқы кезеңінде оқушының назарын бізді қоршаған табиғаттың дыбыстарына аудару керек, өйткені музыка осы жерден басталады.

Музыкалық ойлауды дамыту процесі ұзақ және күрделі, ерік-жігер мен назар аудару арқылы өз бетінше ойлау қабілеті тәрбиеленеді.

Басынан бастап оқушыға жұмыстың сипатын, қарқынын, динамикасын, бөліктердің санын анықтауға үйрету керек. Шығармалардың экспрессивтілігін оқушы салыстырмалы талдау арқылы оңай игереді.

Жұмыс тәжірибем бойынша, балабақшада және бастауыш мектепте домбырамен танысу балалардың музыкалық қабілеттері мен талғамдарын дамытуға оң әсер етеді, олардың көкжиегін кеңейтеді, туған ел мен халықтың мәдениеті туралы білімдерін толықтырады, ал домбыраның қаншалықты шешен сөйлейтіні, адамдардың көңіл-күйі мен сезімдерін қалай жеткізе алатындығы... Балалардың музыкаға, бірге халықтың мәдениетіне қызығушылық таныта бастағанын байқай отырып, осылайша біз балаларды патриоттық тәрбиелеу процесін жүзеге асыратынымызды атап өткен жөн. Өйткені, ешқандай сөздер мен ілімдер аспаптың әдемі, жарқын әнін алмастыра алмайды.

Тәжірибе көрсеткендей, сіз кез-келген баланы музыка ойнауға үйрете аласыз. Бірақ бұл мұғалімнен жоғары шеберлікті және оқуға жеке тұлғаға бағытталған көзқарасты талап етеді. Оқытудың бастапқы кезеңінде оқушының назарын бізді қоршаған табиғаттың дыбыстарына аудару керек, өйткені музыка осы жерден басталады.

Музыкалық ойлауды дамыту процесі ұзақ және күрделі, ерік-жігер мен назар аудару арқылы өз бетінше ойлау қабілеті тәрбиеленеді.

Басынан бастап оқушыға жұмыстың сипатын, қарқынын, динамикасын, бөліктердің санын анықтауға үйрету керек. Шығармалардың экспрессивтілігін оқушы салыстырмалы талдау арқылы оңай игереді.

Жұмыс тәжірибем бойынша, балабақшада және бастауыш мектепте домбырамен танысу балалардың музыкалық қабілеттері мен талғамдарын дамытуға оң әсер етеді, олардың көкжиегін кеңейтеді, туған ел мен халықтың мәдениеті туралы білімдерін толықтырады, ал домбыраның қаншалықты шешен сөйлейтіні, адамдардың көңіл-күйі мен сезімдерін қалай жеткізе алатындығы... Балалардың музыкаға, бірге халықтың мәдениетіне қызығушылық таныта бастағанын байқай отырып, осылайша біз балаларды патриоттық тәрбиелеу процесін жүзеге асыратынымызды атап өткен жөн. Өйткені, ешқандай сөздер мен ілімдер аспаптың әдемі, жарқын әнін алмастыра алмайды.

Қазақстан Республикасында жаңартылған білім беру мазмұнында музыкалық тәрбие бойынша міндеттердің бірі балаларда патриоттық қасиеттерді дамыту және тәрбиелеу болып табылады, бұған домбыра сабақтары жақсы ықпал етеді.

Қазақ халқының мәдени мұрасын зерттеу білім алушыға оның рухани тәжірибесін, эстетикалық тұтастығын, халық өнерінің бірлігін сезінуге көмектеседі. Оның арқасында ұрпақтар арасындағы қарым-қатынас құрылады, патриотизм, ұжымшылдық, бірлік, сенім, қонақжайлылық, мейірімділік пен өзара көмек, айналадағы адамдар мен табиғатқа деген туыстық сезім тәрбиеленеді және осы негізде шығармашылық тұлға, оның рухани-адамгершілік негізі қалыптасады.

Фольклордағы басты орын, әрине, халық музыкасы мен әніне жатады. Өйткені, халық әнінде адамның өмірі, жақсылыққа ұмтылу, бақытқа ұмтылу бейнеленген. Ән фольклорының көмегімен оқушыларды өз халқының тарихы мен мәдениетімен таныстыруға, руханияттың өсуін ынталандыруға, өмірге философиялық көзқарастарды дамытуға болады және қажет.

Фольклорлық-музыкалық білім берудің мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу құралы білім алушылардың ұғымдық аппаратын, эмоционалды және интеллектуалдық ойлау салаларын қалыптастыру болып табылады, сондықтан бағдарламада музыкалық фольклор теориясына ерекше орын беріледі.

Қазақтың ең көп тараған аспабы-домбыра. Домбыра-Қазақ халқының баға жетпес жәдігері, тұмары. Домбырада ойнауды үйрету, осы аспапты білу ұлттық қазақ өнерінің тарихына деген сүйіспеншілік пен құрметті дамытады, бұл өскелең ұрпақты домбырада ойнауды үйретуді тек пайдалы ғана емес, сонымен қатар қажетті етеді.