Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап
2 млн. ₸ табыс табыңыз!
0 / 1
Материалға шағымдану
Назар аударыңыз. Бұл материалды сайт қолданушысы жариялаған. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзса, осында жазыңыз. Біз ең жылдам уақытта материалды сайттан өшіреміз
Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз
Сіздің сұранысыңыз сәтті жіберілді!
Жақын арада сайт әкімшілігі сізбен хабарласады
1 бонус = 1 теңге
Бонусты сайттағы қызметтерге жұмсай аласыз. Мысалы келесі материалды жеңілдікпен алуға болады
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Бонусты жинап картаңызға (kaspi Gold, Halyk bank) шығарып аласыз
Түсінікті
2024-2025 оқу жылына арналған
қысқа мерзімді сабақ жоспарларын
Жүктеп алғыңыз келеді ме?
Дуффузия
Материал туралы қысқаша түсінік
Диффузия туралы жиниақталған мәліметтер
Авторы:
Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады.
Толығырақ
13 Ақпан 2018
6456
4 рет жүктелген
Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады
Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады
Қызылорда облысы Қазалы ауданы«№ 249 мектеп-лицей» коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Ғылыми жоба«Диффузия-бізді қоршаған орта процесі»
Орындаған: Бақытбек Мағжан 7 «А» сынып оқушысыЖетекшісі: Нағашыбай Жаңабек Жанайұлы физика пәні мұғалімі
2017МазмұныКіріспе
Кіріспе Жылулық құбылыстар ерте заманнан адамдардың назарын аударып келген. Соның ішінде адамның алғашқы от жағуды үйренуі және де соны өшірмей сақтай алуы адамзат ашқан ұлы жаңалықтардың бірі болып табылады. Жылу дегеніміз-денені құрайтын өте ұсақ бөлшектердің үздіксіз қозғалысы. Ал диффузия мен жылулық құбылыс бір-біріне тура байланыста. Молекулярлық-кинетикалық теорияның қазіргі жағдайының негізінде үш мәлімдеме бар, олардың әрқайсысы эксперименталды түрде қатаң дәлелденді: зат атомдардан; бұл бөлшектер кездейсоқ қозғалады; бөлшектер бір-бірімен өзара әрекеттеседі. Демокрит іліміндеде айтылған барлық органдар атомдардан тұрады, молекулалар осы атомдардан құралады. Диффузия құбылысын біз қүнделікті өмірде байқаймыз, мысалыға мектептің асханасында пісіріп жатқан тәтті бәліштің иісінен, сонымен қатар шайға салған қанттың еруі, сондай-ақ көшеде машиналардан шыққан зиянды қалдық газдардан. Яғни бұл процесті теңізде және мұхиттарда, өнеркәсіпте атмосферада және барлық жерде байқауға болады. Адам жаңа жаңалықтар мен өнертабыстар жасау үшін диффузия туралы білімге мұқтаж.Өзектілігі диффузияның өсімдіктердің, жануарлар мен адамның өмірлік белсенділігіне әсерін зерттеу, тірі табиғат туралы білімімізді кеңейтіп, физика, биология, экология, медицина сияқты ғылымдарды тығыз байланыстыра отырып, мен бұл тақырыпқа қызықтым және осы құбылыс туралы көбірек білуді шештім.Зерттеу нысаны қоршаған орта мен адам.Зерттеудің тақырыбы - диффузия құбылысы.Мақсаты: диффузия туралы білімді кеңейту, диффузияның табиғатқа және адам өміріне деген қарым-қатынасын қарастыру, осы құбылыстың маңыздылығын дәлелдеу, жинақталған білімді қорыту және қорытынды жасау.Міндеттері:1. Табиғаттағы диффузияның рөлі туралы және материалды зерттеу.2. Диффузияның заңдылықтарын сипаттайтын кейбір эксперименттер жүргіздім.3. Диффузия құбылысы туралы алынған ақпаратты талдау, сондай-ақ өсімдіктер, жануарлар, адамдар үшін осы құбылыстың маңыздылығын анықтау.Әдістері:1. Тақырып бойынша әдебиеттерді зерттеу. 2. Диффузия құбылысының маңыздылығы туралы материалды талдау және өңдеу 3. Тәжірибе-практикалық.
1-сурет. Диффузия молекулаларының қозғалысы
Диффузия ауаға әртүрлі газ тәрізді заттарды таратады: мысалы, өрттің түтіндері ұзақ қашықтыққа таралады. Бұл құбылыстың нәтижесі желдету кезінде бөлме температурасының теңестірілуі. Сол сияқты, өнеркәсіптік өндірістің зиянды өнімдерімен және автомобильдердің пайдаланылған газдарымен ауаның ластануы жүреді. Негізі үйде пайдаланатын табиғи жанғыш газдың түсі немесе иісі жоқ. Себебі олардың адам ағзасына зияны болмас үшін қоспалармен араластырады.
2.2Сұйықтардағы диффузия Диффузия (лат. dіffusіo – таралу, жайылу) – нақтылы дене бөлшектерінің жылулық қозғалыстарға ұшырай отырып, сол дене концентрациясының селдір аудандарына қарай жылжуы; молекулалардың жылулық қозғалысы салдарынан шекаралас орналасқан әр түрлі заттардың бір-біріне өту құбылысы. Диффузия дененің бүкіл көлеміндегі концентрация мөлшерінің бірте-бірте теңелуін, сөйтіп оның бірқалыпты сипат алуын қамтамасыз етеді. Кейбір денелердің өте шағын бөлшектері ғана емес (атомдар,молекулалар, иондар), біршама ірі түйіршіктері де диффузиялық қасиетті иемденуі мүмкін. Сұйықтың қасиеттері Идеал газдан айрықша, кез келген нақты газ осы газға жеткілікті төмен температурада және жеткілікті биік қысымда сұйыққа немесе қатты денеге айналады. Заттың сұйық күйінің негізгі ерекшеліктеріне молекулалардың, алыс қашықтықтарда реттілігі жоғалатындай, бір-біріне тығыз орналасуы және олардың өзара орындарын ауыстыруы жатады. Осы ерекшеліктер сұйықтың аққыштығын және көлемнің тұрақтылығын түсіндіреді. Молекулалардың сұйық ішінде еркін орын ауыстыру мүмкіншілігі сұйықтағы диффузия жылдамдығы қатты денедегі диффузия жылдамдығынан артық екеңдігін түсіндіреді. 4-сурет. Сұйықтағы диффузия құбылысы Сұйық ішіндегі молекулаға жан-жақтан әрекет еткен тартылыс күштері өзара теңесу себебінен молекулалар еркін орын ауыстыра алады. Ал сұйыктың бетіңдегі молеқулаға тартылыс күпггері бір жақтан ғана, сұйық жағынан әрекет етеді. Су бетіне шығу ушін молекула осы күштерден асу керек. Су бетіндегі молекуланың, ішкі молекулалармен салыстырғанда, артық потенциалдық энергиясы бар. Булану Басқа молекулалармен соқтығысу себебінен зат молекулаларының ретсіз қозғалыс жылдамдықтары орташа жылдамдықтан бірде артық, бірде кем болып тұрады. Соңдықтан ылғи да молекулалардың әлдебір бөлігінің кинетикалық энергиясы байланыс энергиясынан асады. Егер осындай молекула сұйықтың бетіне жақын болса, ол басқа моле-кулалардың тартылыс күшінен босап, сүйыктың үстіндегі кеңістікке шыға алады. Осылай заттьщ бір бөлігінің сұйық куйден газ күйге ауысуын "бртңу процесі деп атайды. Буланганда сүйыктан тек еңтез молекулалар ғана шығады, сондыктан калған молекулалардыңжылулыққозғалысының орташа кинетикалық энергиясы кемиді. Буланғанда сұйықтың темпера- турасы төмеңдейді. 5-сурет. Диффузия әртүрлі орта үшінКонденсация Сұйықтың үстінде бу молекулаларының концентра-циясы өскенде, конденсация процесі жеделдетіледі. Сұйық үстіндегі будың концентрациясы әлдебір мәнге жеткеңде, булану және конденсация процестері арасында динамикалықтепе-тендік орын алады, басқаша айтқанда, уақыттың бір аралығында сүйықтан шыққан молекула-лардың саны және будан қайтып келген молекулалардың саны бірдей болады. Қайнау Температура жоғарылау нәтижесінде қаныққан будың қысымы сұйықтың сыртындағы қысымға жеткенде, сұйықтың ішіндегі бу көпіршіктері тез өсіп, сұйық бетіне шыға бастайды. Бұл процесс сұйьщтыңңайнауыд.еп ата-лады. Сұйықтың қайнау температурасы сыртқы қысымға тәуелді. 100°С температурада судың қаныққан буының қысымы 105 Па қалыпты атмосфералық қысымға жетеді. Сондықтан 105Па қалыпты атмосфералық қы-сымда су 100°С-та қайнайды. Теңізден 3000 м биіктіктегі таулы жерлерде ауаның қысымы 7 -104Па. Қаныққан будың қысымы бұл қысымға 90°С температурада жетеді. Сондықтан бұл биіктікте су 90°С-та қайнайды: Қайнағанда сұйыққа берілген энергия толығынан сұйыкты буға айналдыруға жұмсалады, сондықтан сұйықтың температурасы өспейді. Егер сұйықты қалыпты атмосфералық кысымдағы қайнау темпера-турасынан жоғары температураға қыздыру керек болса, жоғары қысымды көтеретін герметикалық жабылған ыдысқа орналастырады. Бұл жағдайда сұйықты қыздыр-ғанда, оның үстіндегі қаныққан будың қысымы атмо-сфералық қысымнан артық қысым тудырады және қай-нау процесін тежейді. Температураның әлдебір мәнінде бұл ыдыстағы қысым осы температурадағы қаныққан будың қысымына тең. Мысалы, жабық ыдыстағы суды 180°С-қа дейін қыздырғанда, ондағы қысым 106Па-ға, яғни 10 атмосфераға жетеді. Сұйық күйдегі дене өзінің пішінін оңай өзгертеді, бірақ көлемін сақтайды. Сұйық құйылған ыдыс пішінін қабылдайды. Аққыштық, көлемін сақтау және пішінін оңай өзгерту - сұйыққа тән қасиет. Сұйықтың бұл қасиеті күрделі пішінді металл бұйымдарын жасауға пайдаланылады. Ол үшін балқыған металды, арнайы жасалған қалыптарға құйып, катырады. Сұйықтың молекулалары қатты денелердің молекулаларына карағанда бір-бірінен алшақ орналасады. Сондықтан олардың арасындағы тартылыс күштері де, тебіліс күштері де қатты денелерге қарағанда кем болады. Сөйтіп, сұйық оңай ағады, оңай бөлінеді. Соған қарамастан сұйықтың көлемін өзгерту өте қиын. Өйткені сұйықтардың молекулалары да белгілі бір rO ара қашықтықта тартылыс күші мен тебіліс күштерінің тепе-теңдігін сақтауға тырысады. Шыны молекулалары ретсіз орналасқандықтан, оның құрылысы кристалл қатты денеден гөрі сұйық молекулаларының орналасуына ұқсас. Молекулалары белгілі бір ретпен қайталанып орналасатын денелер — кристалл денелер, ал молекулалары ретсіз орналасатындары — аморф денелер деп аталады. Шыны аморф денеге жатады. Дененің газ күйіндегі молекулалары оның басқа күйлеріне қарағанда тіптен алшақ орналасады. Сондықтан газ молекулаларының арасындағы тартылыс күші де, тебіліс күші де іс жүзінде білінбейді. Оның молекулалары ретсіз үздіксіз қозғала отырып, берілген көлемнің барлық бағытына тарайды.
6-сурет. Диффузия молекулалары
2.3Қатты заттардағы диффузия Бөлшектердің жылулық қозғалысы нәтижесінде бір-біріне жақын тұрған заттардың бір-біріне өзара енуі. Әдетте диффузия диффузант концентрациясының азаю бағытында жүреді және алып тұрған көлемі бойынша оның біркелкі үлестірілуіне, химиялық потенциалдың теңелуіне алып келеді. Сонымен қатар, температураның, қысымның және т.б. градиентімен негізделген диффузияның басқа да түрлері бар. Диффузия қүбылысы қатты денелерде де болады. Қатты денелердегі диффузия қүбылысын байқау үшін, үзақ мерзім кажет. Мысалы, алтын мен қорғасын арасында диффузия қүбылысы болып, олардың молекулалары біріне-бірі-1 мм-ге дейін енуі үшін 4—5 жыл уақыт қажет болады екені Диффузияның жылдамдығы температураға байланысты. Температура арткан сайын, диффузияньщ жылдамдығы да арта түседі. Молекулалардың ретсіз қозғалысын зерттеу нәтижесінде броундық қозғалыс ашылыды.Оны ағылшын ботанигі Броун көрген,ол спораның өте майда болатынын байқаған. Бөлшектердің қозғалысы ешқашан тоқтамаған. Сұйықтардағы немесе газдардағы микроскопиялық бөлшектердің үздіксіз бейберекет қозғалысын броундық қозғалыс деп атаған.Диффузияның әсерінен планеталар атмосфераның химиялық құрамы біртекті болмайды.7-сурет. Молекулалардың бей-берекет қозғалысы Қант қайнату зауыттарындағы қызылшыдын қантты бөліп алу да диффузия құбылысына негізделген.Қызылша сумен немесе концентрациясы аз қант ерітіндісімен жуылады.Бұл кезде қант молекулалары қызылшадан ерітіндіге өтеді. Диффузия қүбылысының табиғатта үлкен маңызы бар» Диффузия қүбылысы жер бетіндегі атмосфералық ауа қүры-лымының бір текті болуын камтамасыз етеді. Егер диффузия болмаса, онда төменгі жерлерде ауыр газдар, әсіресе көмір қышқыл газы жиналар еді де, өсімдіктер қурап, жәндіктер қырылып калар еді. Өсімдіктердің қоректенуі диффузия құбылысымен түсіндіріледі. Сонымен, диффузия дегеніміз массаны тасьшалдау болып есептеледі.
Ғылыми жоба«Диффузия-бізді қоршаған орта процесі»
Орындаған: Бақытбек Мағжан 7 «А» сынып оқушысыЖетекшісі: Нағашыбай Жаңабек Жанайұлы физика пәні мұғалімі
2017МазмұныКіріспе
- Диффузия құбылысы
- Диффузия түрлері
- Газдардағы диффузия
- Сұйықтардағы диффузия
- Қатты заттардағы диффузия
- Табиғаттағы және технологиядағы диффузия көріністерінің мысалдары
- Өсімдік пен жануарлар әлеміндегі диффузия
- Адамдардың ас қорыту мен тыныс алуындағы диффузияның рөлі
- Диффузияның зиянды қасиеттері
- Қорытынды
- Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе Жылулық құбылыстар ерте заманнан адамдардың назарын аударып келген. Соның ішінде адамның алғашқы от жағуды үйренуі және де соны өшірмей сақтай алуы адамзат ашқан ұлы жаңалықтардың бірі болып табылады. Жылу дегеніміз-денені құрайтын өте ұсақ бөлшектердің үздіксіз қозғалысы. Ал диффузия мен жылулық құбылыс бір-біріне тура байланыста. Молекулярлық-кинетикалық теорияның қазіргі жағдайының негізінде үш мәлімдеме бар, олардың әрқайсысы эксперименталды түрде қатаң дәлелденді: зат атомдардан; бұл бөлшектер кездейсоқ қозғалады; бөлшектер бір-бірімен өзара әрекеттеседі. Демокрит іліміндеде айтылған барлық органдар атомдардан тұрады, молекулалар осы атомдардан құралады. Диффузия құбылысын біз қүнделікті өмірде байқаймыз, мысалыға мектептің асханасында пісіріп жатқан тәтті бәліштің иісінен, сонымен қатар шайға салған қанттың еруі, сондай-ақ көшеде машиналардан шыққан зиянды қалдық газдардан. Яғни бұл процесті теңізде және мұхиттарда, өнеркәсіпте атмосферада және барлық жерде байқауға болады. Адам жаңа жаңалықтар мен өнертабыстар жасау үшін диффузия туралы білімге мұқтаж.Өзектілігі диффузияның өсімдіктердің, жануарлар мен адамның өмірлік белсенділігіне әсерін зерттеу, тірі табиғат туралы білімімізді кеңейтіп, физика, биология, экология, медицина сияқты ғылымдарды тығыз байланыстыра отырып, мен бұл тақырыпқа қызықтым және осы құбылыс туралы көбірек білуді шештім.Зерттеу нысаны қоршаған орта мен адам.Зерттеудің тақырыбы - диффузия құбылысы.Мақсаты: диффузия туралы білімді кеңейту, диффузияның табиғатқа және адам өміріне деген қарым-қатынасын қарастыру, осы құбылыстың маңыздылығын дәлелдеу, жинақталған білімді қорыту және қорытынды жасау.Міндеттері:1. Табиғаттағы диффузияның рөлі туралы және материалды зерттеу.2. Диффузияның заңдылықтарын сипаттайтын кейбір эксперименттер жүргіздім.3. Диффузия құбылысы туралы алынған ақпаратты талдау, сондай-ақ өсімдіктер, жануарлар, адамдар үшін осы құбылыстың маңыздылығын анықтау.Әдістері:1. Тақырып бойынша әдебиеттерді зерттеу. 2. Диффузия құбылысының маңыздылығы туралы материалды талдау және өңдеу 3. Тәжірибе-практикалық.
- Диффузия құбылысы
1-сурет. Диффузия молекулаларының қозғалысы
Диффузия ауаға әртүрлі газ тәрізді заттарды таратады: мысалы, өрттің түтіндері ұзақ қашықтыққа таралады. Бұл құбылыстың нәтижесі желдету кезінде бөлме температурасының теңестірілуі. Сол сияқты, өнеркәсіптік өндірістің зиянды өнімдерімен және автомобильдердің пайдаланылған газдарымен ауаның ластануы жүреді. Негізі үйде пайдаланатын табиғи жанғыш газдың түсі немесе иісі жоқ. Себебі олардың адам ағзасына зияны болмас үшін қоспалармен араластырады.
- Диффузия түрлері
- Газдардағы диффузия
2.2Сұйықтардағы диффузия Диффузия (лат. dіffusіo – таралу, жайылу) – нақтылы дене бөлшектерінің жылулық қозғалыстарға ұшырай отырып, сол дене концентрациясының селдір аудандарына қарай жылжуы; молекулалардың жылулық қозғалысы салдарынан шекаралас орналасқан әр түрлі заттардың бір-біріне өту құбылысы. Диффузия дененің бүкіл көлеміндегі концентрация мөлшерінің бірте-бірте теңелуін, сөйтіп оның бірқалыпты сипат алуын қамтамасыз етеді. Кейбір денелердің өте шағын бөлшектері ғана емес (атомдар,молекулалар, иондар), біршама ірі түйіршіктері де диффузиялық қасиетті иемденуі мүмкін. Сұйықтың қасиеттері Идеал газдан айрықша, кез келген нақты газ осы газға жеткілікті төмен температурада және жеткілікті биік қысымда сұйыққа немесе қатты денеге айналады. Заттың сұйық күйінің негізгі ерекшеліктеріне молекулалардың, алыс қашықтықтарда реттілігі жоғалатындай, бір-біріне тығыз орналасуы және олардың өзара орындарын ауыстыруы жатады. Осы ерекшеліктер сұйықтың аққыштығын және көлемнің тұрақтылығын түсіндіреді. Молекулалардың сұйық ішінде еркін орын ауыстыру мүмкіншілігі сұйықтағы диффузия жылдамдығы қатты денедегі диффузия жылдамдығынан артық екеңдігін түсіндіреді. 4-сурет. Сұйықтағы диффузия құбылысы Сұйық ішіндегі молекулаға жан-жақтан әрекет еткен тартылыс күштері өзара теңесу себебінен молекулалар еркін орын ауыстыра алады. Ал сұйыктың бетіңдегі молеқулаға тартылыс күпггері бір жақтан ғана, сұйық жағынан әрекет етеді. Су бетіне шығу ушін молекула осы күштерден асу керек. Су бетіндегі молекуланың, ішкі молекулалармен салыстырғанда, артық потенциалдық энергиясы бар. Булану Басқа молекулалармен соқтығысу себебінен зат молекулаларының ретсіз қозғалыс жылдамдықтары орташа жылдамдықтан бірде артық, бірде кем болып тұрады. Соңдықтан ылғи да молекулалардың әлдебір бөлігінің кинетикалық энергиясы байланыс энергиясынан асады. Егер осындай молекула сұйықтың бетіне жақын болса, ол басқа моле-кулалардың тартылыс күшінен босап, сүйыктың үстіндегі кеңістікке шыға алады. Осылай заттьщ бір бөлігінің сұйық куйден газ күйге ауысуын "бртңу процесі деп атайды. Буланганда сүйыктан тек еңтез молекулалар ғана шығады, сондыктан калған молекулалардыңжылулыққозғалысының орташа кинетикалық энергиясы кемиді. Буланғанда сұйықтың темпера- турасы төмеңдейді. 5-сурет. Диффузия әртүрлі орта үшінКонденсация Сұйықтың үстінде бу молекулаларының концентра-циясы өскенде, конденсация процесі жеделдетіледі. Сұйық үстіндегі будың концентрациясы әлдебір мәнге жеткеңде, булану және конденсация процестері арасында динамикалықтепе-тендік орын алады, басқаша айтқанда, уақыттың бір аралығында сүйықтан шыққан молекула-лардың саны және будан қайтып келген молекулалардың саны бірдей болады. Қайнау Температура жоғарылау нәтижесінде қаныққан будың қысымы сұйықтың сыртындағы қысымға жеткенде, сұйықтың ішіндегі бу көпіршіктері тез өсіп, сұйық бетіне шыға бастайды. Бұл процесс сұйьщтыңңайнауыд.еп ата-лады. Сұйықтың қайнау температурасы сыртқы қысымға тәуелді. 100°С температурада судың қаныққан буының қысымы 105 Па қалыпты атмосфералық қысымға жетеді. Сондықтан 105Па қалыпты атмосфералық қы-сымда су 100°С-та қайнайды. Теңізден 3000 м биіктіктегі таулы жерлерде ауаның қысымы 7 -104Па. Қаныққан будың қысымы бұл қысымға 90°С температурада жетеді. Сондықтан бұл биіктікте су 90°С-та қайнайды: Қайнағанда сұйыққа берілген энергия толығынан сұйыкты буға айналдыруға жұмсалады, сондықтан сұйықтың температурасы өспейді. Егер сұйықты қалыпты атмосфералық кысымдағы қайнау темпера-турасынан жоғары температураға қыздыру керек болса, жоғары қысымды көтеретін герметикалық жабылған ыдысқа орналастырады. Бұл жағдайда сұйықты қыздыр-ғанда, оның үстіндегі қаныққан будың қысымы атмо-сфералық қысымнан артық қысым тудырады және қай-нау процесін тежейді. Температураның әлдебір мәнінде бұл ыдыстағы қысым осы температурадағы қаныққан будың қысымына тең. Мысалы, жабық ыдыстағы суды 180°С-қа дейін қыздырғанда, ондағы қысым 106Па-ға, яғни 10 атмосфераға жетеді. Сұйық күйдегі дене өзінің пішінін оңай өзгертеді, бірақ көлемін сақтайды. Сұйық құйылған ыдыс пішінін қабылдайды. Аққыштық, көлемін сақтау және пішінін оңай өзгерту - сұйыққа тән қасиет. Сұйықтың бұл қасиеті күрделі пішінді металл бұйымдарын жасауға пайдаланылады. Ол үшін балқыған металды, арнайы жасалған қалыптарға құйып, катырады. Сұйықтың молекулалары қатты денелердің молекулаларына карағанда бір-бірінен алшақ орналасады. Сондықтан олардың арасындағы тартылыс күштері де, тебіліс күштері де қатты денелерге қарағанда кем болады. Сөйтіп, сұйық оңай ағады, оңай бөлінеді. Соған қарамастан сұйықтың көлемін өзгерту өте қиын. Өйткені сұйықтардың молекулалары да белгілі бір rO ара қашықтықта тартылыс күші мен тебіліс күштерінің тепе-теңдігін сақтауға тырысады. Шыны молекулалары ретсіз орналасқандықтан, оның құрылысы кристалл қатты денеден гөрі сұйық молекулаларының орналасуына ұқсас. Молекулалары белгілі бір ретпен қайталанып орналасатын денелер — кристалл денелер, ал молекулалары ретсіз орналасатындары — аморф денелер деп аталады. Шыны аморф денеге жатады. Дененің газ күйіндегі молекулалары оның басқа күйлеріне қарағанда тіптен алшақ орналасады. Сондықтан газ молекулаларының арасындағы тартылыс күші де, тебіліс күші де іс жүзінде білінбейді. Оның молекулалары ретсіз үздіксіз қозғала отырып, берілген көлемнің барлық бағытына тарайды.
6-сурет. Диффузия молекулалары
2.3Қатты заттардағы диффузия Бөлшектердің жылулық қозғалысы нәтижесінде бір-біріне жақын тұрған заттардың бір-біріне өзара енуі. Әдетте диффузия диффузант концентрациясының азаю бағытында жүреді және алып тұрған көлемі бойынша оның біркелкі үлестірілуіне, химиялық потенциалдың теңелуіне алып келеді. Сонымен қатар, температураның, қысымның және т.б. градиентімен негізделген диффузияның басқа да түрлері бар. Диффузия қүбылысы қатты денелерде де болады. Қатты денелердегі диффузия қүбылысын байқау үшін, үзақ мерзім кажет. Мысалы, алтын мен қорғасын арасында диффузия қүбылысы болып, олардың молекулалары біріне-бірі-1 мм-ге дейін енуі үшін 4—5 жыл уақыт қажет болады екені Диффузияның жылдамдығы температураға байланысты. Температура арткан сайын, диффузияньщ жылдамдығы да арта түседі. Молекулалардың ретсіз қозғалысын зерттеу нәтижесінде броундық қозғалыс ашылыды.Оны ағылшын ботанигі Броун көрген,ол спораның өте майда болатынын байқаған. Бөлшектердің қозғалысы ешқашан тоқтамаған. Сұйықтардағы немесе газдардағы микроскопиялық бөлшектердің үздіксіз бейберекет қозғалысын броундық қозғалыс деп атаған.Диффузияның әсерінен планеталар атмосфераның химиялық құрамы біртекті болмайды.7-сурет. Молекулалардың бей-берекет қозғалысы Қант қайнату зауыттарындағы қызылшыдын қантты бөліп алу да диффузия құбылысына негізделген.Қызылша сумен немесе концентрациясы аз қант ерітіндісімен жуылады.Бұл кезде қант молекулалары қызылшадан ерітіндіге өтеді. Диффузия қүбылысының табиғатта үлкен маңызы бар» Диффузия қүбылысы жер бетіндегі атмосфералық ауа қүры-лымының бір текті болуын камтамасыз етеді. Егер диффузия болмаса, онда төменгі жерлерде ауыр газдар, әсіресе көмір қышқыл газы жиналар еді де, өсімдіктер қурап, жәндіктер қырылып калар еді. Өсімдіктердің қоректенуі диффузия құбылысымен түсіндіріледі. Сонымен, диффузия дегеніміз массаны тасьшалдау болып есептеледі.
- Табиғаттағы және технологиядағы диффузия көріністерінің мысалдары
Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз
Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация
жариялап табыс табыңыз!
Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз.
(kaspi Gold, Halyk bank)