Экологиялық проблема

Экологиялық проблема

Ластану

Энергияны пайдаланумен байланысты біздің индустриялық қоғамымыздың өсуі, өмір сүрудің орташа ұзақтығын ұзарту үшін және денсаулыққа қажетті көптеген артықшылықтармен қамтамасыз ету үшін шешуші рөл атқарады. Дегенмен, біздің әрбір уақытта пайдаланатын әр түрлі энергия көздері денсаулық үшін қандай да бір тәуекелдерге әкеп соғады. Көмір энергияның негізгі көзі болып табылады, бұл әлемде өн дірілетін энергияның шамамен 40%-н құрайды және антропогендік СО2 зиянды заттардың негізгі көзі болып табылады. Денсаулық үшін зиян болуы мүмкін көмірді өндірумен байланысты, денсаулық үшін тигізетін тәуекелден басқа, АҚШ-та едәуір дәрежеде, көмірді таудың шыңын кесу арқылы өндіреді және көмірді өндіру үшін ашық тау-кен рудасы қолданылады. Тау шыңдарын кесу салдарынан туындайтын экология залалы қиратушы болып табылады. Өзендер мен бұлақтардың (миллиондаған адамдар үшін ауыз су көздері) ластануы кен өндіру көздеріне жақын тұратын адамдардың денсаулығына зиян келтіреді, жүрек-қан тамыр жүйесінің, өкпе және бүйрек ауруларының жоғары көрсеткіштері туралы мәлімет бар. Дегенмен, қоршаған орта үшін көмірден болатын нақты зиян, көмір жанғаннан кейін пайда болады. Қатты бөлшектер, көміртек оксиді, азот оксиді, күкірт оксиді мен сынап көмір электр станцияларына жақын тұратын тұрғындардың денсаулығына және жалпы ғаламшарға зиян келтіруі мүмкін. Сол сияқты, мұнай да ластанудың негізгі көзі болып табылады, бұл көмірді жағу кезіндегі үдеріске ұқсас болып келетін ластағыш заттардың жиынын шығара отырып, көлік отынының 90 % -н құрайды. Сонымен қатар, жаздың жылы күндерінде озонның пайда болуы үшін, оттекпен химиялық негізде біріктірілетін, мұнайды жағу нәтижесінде ұшатын органикалық қоспалардан және азот тотығынан озон екінші рет қайтара туындауы мүмкін. Табиғи газ біздің энергетикалық теңгеріміміз үшін, әсіресе қабаттың гидравликалық үзілуінің пайда болуымен анағұрлым маңызды болып келеді.

Көмірді жандыру нәтижесінде табиғи газдың жануынан СО2 жартысы және ластағыш заттардың аздаған мөлшері бөлініп шығады. Сонымен қатар, табиғи газ үшін бұрғылау, тау-кен өнеркәсібі мен көмір өндірісімен салыстырғанда экологиялық жағынан қауіпсіз болып табылады (қабаттың гидравликалық үзілуі туралы бірқатар қарама-қайшылықтар болған, бірақ табиғи газды өндіру барысында оны дұрыс пайдалану арқылы қоршаған ортаға келтірілетін кез келген зиянды азайтуға болады). Сол сияқты, ядролық энергия энергияның әдеттегі көзі болып саналады (алайды, ядролық энергия технологияларындағы жаңа зерттемелерді балама ретінде санауға болады). Ядролық энергия әлемдік электр қуатының шамамен тек 11%-н қамтамасыз етеді (дегенмен, Франция және басқа да елдер, едәуір дәрежеде ядролық энергияға сенім артады). АЭС және осы атом электр станцияларына жақын тұратын балалардың бойында қатерлі ісік ауруларының арасындағы байланыс жөнінде алаңдау тарихи тұрғыдан- ақ айқын, бірақ жуырда жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, оның арасындағы аталған байланыс жоқ екендігі анықталды. Чернобыль мен Фукусимадағы ядролық объектіде болған апаттар, үлкен әлеуметтік және экономикалық шығындарға әкеле отырып, аталған электр станцияларынан көптеген адамдардың қоныс аударуына және қоршаған ортаға радиактивті ластағыш заттардың бөлінуіне әкеліп соқты. Осы объектілерден денсаулық үшін туындаған тәуекелдер, көмірді өндіру барысында денсаулық үшін туындайтын тәуекелдермен салыстырғанда төмен (жуырда салынған ядролық реакторларда болатын мұндай төтенше жағдайлардың тигізетін залалы анағұрлым аз, көмірмен ластану бұл әдеттегі іс болып саналады) және зардап шеккен адамдардың саны салыстырмалы түрде аз болып шықты. Ядролық энергиямен байланысты негізгі мәселе, қазіргі таңда уақытша қоймаларда сақталатын және ұйымдастырылатын радиоактивті қалдықтардың жиналуы болып табылады, аталған сақтау мәселесінің ұзақ мерзімді шешімі әлі де жоқ (дегенмен, осы қалдықтардың көлемі басқа өндірістік үдерістердегі қалдықтарға қарағанда анағұрлым аз). Бірақ, ультра заманауи Эрна электр станциясы ядролық отынның үлкен пропорциясын пайдаланады (және әлеуетті түрде бұрын өндірілген қалдықтар) және ластамайтын энергия өндірісін (әрине, тегін көміртек) салыстырмалы түрде қамтамасыз ете алады. Ластаумен байланысты бірқатар белгілі мәселелерге жан-жақты жүргізілген зерттеу негізінде токталайық. Дегенмен, аса заманауи электр станциялары ядролық отынның үлкен мөлшерін пайдаланады (және әлеуетті түрде бұрын өндірілген қалдықтар) және олар ластамайтын энергия өндірісін (әрине, тегін 15 көміртек) салыстырмалы түрде қамтамасыз ете алады. Қоршаған ортаны ластаумен байланысты белгілі мәселелерге токтала кетейік.

Ластанудың біздің денсаулығымызға тигізетін ықпалы жаңадан қалыптасқан мәселе емес. Тарихи көзқарас тұрғысынан, Мез алқабындағы, Бельгиядағы (1930), Донорда, Пенсильвания штатындағы қоршаған ортаның ластануы (1948 ж.) және Лондондағы әйгілі түтін (1952) апатты оқиғалар болып саналады. Әсіресе, температуралық өзгерістер (жердің бетінен өтетін жылы ауа массалары) ластағыш заттардың бөлінуі болған Жерден алыс кеңістікте, ластаушы ауаның конвекциясын шектейді. Оның салдары ретінде, ауа осы жергілікті аумақтарда аса ластанған және елеулі шығынға әкеліп соққан (Лондондағы әйгілі түтін кезінде 4000-нан астам адам қаза болған). Мұндай қасіреттерге жауап ретінде, бүкіл әлемдегі үкіметтер бақылау және ауаның сапасын жақсарту мақсатында заң шығару үшін өкім етуші органдары бар. Шын мәніне келгенде, заңнама арқылы 50 жыл бұрын ауаны ластау мәселесі едәуір дәрежеде шешілген, бірақ өзге де ластаушы заттар танымалдылыққа ие болып, осы уақытқа дейін адамдардың денсаулығы үшін тәуекелі бар.