Материалдар / Елтану авторлық бағдарлама

Елтану авторлық бағдарлама

Материал туралы қысқаша түсінік

мұғалімге керек

Тургумбаева Лаззат Сериковна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

18 Қазан 2018

2062

30 рет жүктелген

География Авторлық бағдарлама 11 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Түсінік хат

Дүние жүзі мемлекеттерін топтастыру барысында дамыған, дамушы және артта қалған мемлекеттердің географиялық және геосаяси ерекшеліктерін, табиғат жағдайлары мен табии ресурстарын, тарихи-географиялық дамуы, халқы, шаруашылығы және сыртқы байланыстарын ескере отырып жеке аймақтарға бөліп қарастырады. Тарихи-географиялық аймақ дегеніміз - белгілі бір тарихи дамуда табиғи, әлеуметтік-экономикалық және ұлттық-мәдени жағдайлары ортақ әрі басқалардан өзіндік айырмашылығы бар материк не оның бөлігі.

Дүние жүзінің қазіргі саяси картасының обьетілері қатарына мемлекеттік мәртебиесі жарияланған және жарияланбаған 267 ел мен аумақ жатады. Оларды басты екі топқа бөледі:

1. Мемлекет мәртебесін жарияланған, халықаралықдеңгейде танылған тәуелсіз мемлекеттер;

2. Дербес басқару мәртебесіне ие болмаған тәуелді аумақтар.

Дүние жүзінің ірі аймақтары ретінде Еуропаны, Азияны, Африканы, Солтүстік Американы, Латын Америкасын, Аустралия және Мұхиттық аралдарды бөліп көрсетуге болады. Еуропаның өзін Батыс және Шығыс аймақтарға, ал Азияны Оңтүстік-Батыс, Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс және Шығыс-Азия деп дербес аймақтарға бөледі.

Курсты оқытудың өзектілігі мен қажеттілігі. Негізгі курсты оқыту барысында болашақ география мамандықтарының географияның өзара әрекеттес байланысты қоғамдық пәндер жүйесі ретінде түсініктердің, географиялық идеялардың дамуы қарастырылады.

Бұл курс географиялық ұғымдар мен қатар экономикалық географияның негізгі ұғымдарын түсінуге, қолданылу аясын меңгеруге пәннің мазмұнын, түрі мен әдістерін, міндеттерін игеруге бағыт береді.

Курсқа өткізілуі әртүрлі формадан тұратын – еркін пікірлесу, пікірталас, тренинг, іскерлік ойын, әдебиеттерге шолу, конспект жазу, сондай-ақ оқушылардың өзіндік жұмысы сыныптарда

және сыныптан тыс – 34 сағат кіреді.

Сарамандық жұмыс - рефераттық жұмыстарды қорғаудан, рейтингтік және басқа тапсырмаларды (картамен, ауызша, жазбаша жұмыс, глоссарий, кесте құрастыру) орындаудан тұрады.

ОӨЖ – оқуылардың лекция және семинар сабақтарға әзірлену,мұғалімнің берген әртүрлі тапсырмаларын орындау мақсатында облыс, қала кітапханаларында әзірленуі.

Оқушыларда тапсырмаларды реферат, глоссарий, эссе, кесте, жағдаяттық тапсырмаларды орындау үшін баспа қағаздары, сол сияқты лекция, практикалық сабақтарды конспектілеу үшін қалың дәптер болу міндетті.

Бұл курста өзіндік түсініктерді қалыптастыру бағытындағы өзіндік жобаларды жасауда қолданбалы әдістер қарастырылады. Бұл бағыт дәстүрлі лекциялар мен практикалық сабақтарын толықтырады. Олар ауызша пікір алмасу, жазбаша жұмыс түрлерінде өткізіледі.Оқушылар міндетті түрде экономикалық, географиялық сөздіктермен де жұмыс жасап, қажетті жағдайда кейбір ұғымдарды орысшадан да аударуға тура келеді.

Таңдаулы курстың мақсаты:

География саласын оқушыларға оқыту барысында жеке елдер мен ел топтары жайлы жан-жақты білім беру және дүние жүзі елдері туралы физикалық-экономикалық кешенді сипаттама беруді үйрете отырып, «табиғат-адам», «табиғат-шаруашылық», «табиғи орта- тіршілік», «табиғи орта–мәдениет, салт-дәстүр» және т.б. ұғымдарды қалыптастыру болып табылады. Аймақтық, әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері мен орналасу принциптеріне қарай топтастырылатын ғаламдық географиялық мәселелерді қамти отырып, дүние жүзіндегі елдерді тарихи-географиялық аудандарға бөліп , физикалық-экономикалық география мәселелерін біріктіріп қарастыру, жеке елдерге елтану бағытында сипаттама беру.

Таңдаулы курстың міндеттері:

дүние жүзінің саяси картасы және оның тарихи өзгерістеріне;
аймақтардың табиғат жағдайлары мен ресурстарына;
жекелеген территориялардың ашылу және игерілу тарихына;
жеке елдер мен аймақтардағы халықтың құрамы, мәдениеті мен тұрмыс-салтына;
аймақтардың географиялық дамуы мен елдердің шаруашылық құрылымына;
адамзаттың ғаламдық проблемаларына талдау жасау.

Күтілетін нәтиже:

өз Отанын ғана емес, басқа елдердің де тарихын, тілін, әдет-ғұрпын құрметтейтін тұлға тәрбиеленеді;
оқушылардың туған өлкеге деген қадір-құрметін оята отырып, сол арқылы туып-өскен өлкеге, Отанға деген сүйіспеншілік қалыптастырады.
оқушылар мүмкін болғанша зерттеу жұмыстарына қатысады.
оқушыларда қоршаған ортаны бақылай алу білігі қалыптасады, олардың күнделікті қажетті істерге қатысу қабілеті дамиды.
отанымыздың тарихына жаңа беттер қосылады.

Оқушылардың пәнді меңгеру деңгейіне қойылатын талаптар:

Білім және білік.Оқушыларға елтану бағытында білім бере отырып, дүние жүзі елдерінің саяси картадағы орны және олардың дамуы мәселелерін сипаттай алуға көмектеседі.

Оқушылардың білім, білік дағдыларына қойылатын талаптар:

Білуге тиіс:

пәннің негізгі оқытылу жүйесінің мақсаттары мен міндеттерін және оқу бағдарламасы мен керекті әдебиеттер, көрнекі құрал- жабдықтардың мазмұны мен мәтінін;
курстың оқу кешен бағдарламалары менкеректі әдебиеттер тізімдерінмен және басқа қандай пәндермен тығыз байлансты екендігін;
пән бойынша оқылған лекциялардың,сарамандық жұмыстардың тапсырмаларының, СӨЖ, т.б мазмұндары мен мәтіндеріне баға бере отырып орындалуына талдау жасай білулері қажет.

Үйренуге тиіс:

табиғат жағдайы мен табиғат ресурстарына шаруашылық тұрғысынан жалпы баға беруді;
халықтарды демографиялық-географиялық тұрғыдан зерттеуді;
салааралық, аймақаралық және мемлекетаралық экономикалық байланыстарға талдауды;
дүниежүзі мен аймақтарға, елдер мен аумақтарға экономикалық географиялық сипаттама беруді;
саяси географияның теориялық ережелері негізінде дүние жүзінің саяси картасындағы өзгерістерді сипатауды;
бір елдің мысалында немесе кейбір аймақтардың дамуындағы саяси географиялық немесе геосаяси факторлардың арақатынасына талдау жасауды;
географиялық карталармен және атластармен, қосымша анықтамалықтар және әдебиеттермен жұмыс істей білуді;
қазіргі саяси үрдістер мен әлеуметтік-қоғамдық жағдайларға баға бере және талдай білуді.

Пән аралық байланыстар: Физикалық география, дүние жүзінің экономикалық географиясы, картография және топография негіздері.

11-сыныпқа арналған «Елтану»таңдамалы курсқа арналған оқу бағдарламасының күнтізбелік жоспары

(Барлығы 34 сағат, аптасына 1 сағат)

№	Сабақтың тақырыбы	Сабақтың түрі	Сағат саны	Мерзімі
	I тарау. Кіріспе
1	Дүние жүзінің аймақтарының географиясы	Дәріс сабақ	1
	II тарау. Еуропа елдеріне жалпы шолу		6
2	Солтүстік Еуропа елдері, олардың орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
3	Оңтүстік Еуропа елдері, олардың орналасу ерекшеліктері.	Дәріс сабақ	1
4	Орта Еуропа елдері, олардың орналасу ерекшеліктері.	Дәріс сабақ	1
5	Шығыс Еуропа елдері, олардың орналасу ерекшеліктері.	Дәріс сабақ
6	Батыс Еуропа елдері, олардың орналасу ерекшеліктері.	Дәріс сабақ
7	«Кім көп біледі?» интеллектулдық ойын сабағы	Интеллектуалдық ойын сабағы	1
	III тарау. Азия елдеріне жалпы шолу		5
8	Азияның жетекші елдері	Дәріс сабақ	1
9	Азияның жетекші дамушы елдері	Дәріс сабақ	1
10	Азиядағы жаңа индустриялды елдері	Дәріс сабақ	1
11	Азиядағы мұнай экспорттаушы елдері	Дәріс сабақ	1
12	«Азия алпауыттары» сайыс сабағы	Сайыс сабақ	1
	IV тарау. Америка елдеріне жалпы шолу		4
13	Солтүстік Америка елдері	Дәріс сабақ	1
14	Оңтүстік Америка елдері	Дәріс сабақ	1
15	Латын Америкасына жалпы шолу	Дәріс сабақ	1
16	«Білгір географ» сайыс сабағы	Сайыс сабақ	1
	V тарау. Африка елдеріне жалпы шолу		6
17	Солтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер	Дәріс сабақ	1
18	Оңтүстік Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
19	Тропиктік Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
20	Шығыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
21	Батыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
22	«ХХІ ғасыр көпбасшысы» интеллектуалдық ойын	Ойын сабағы	1
	VI тарау. Аустралия және мұхиттық аралдары елдері		2
23	Аустралия Одағы	Дәріс сабақ	1
24	Мұхиттық аралдары елдерінің орналасу ерекшеліктері	Дәріс сабақ	1
	VII тарау. ТМД елдеріне жалпы шолу		5
25 26	ТМД елдеріне жалпы шолу Ресей Федерациясы	Дәріс сабақ Дәріс сабақ	1 1
27	Беларусия және Украина Республикасы	Дәріс сабақ	1 1
28	Молдова Республикасы	Саяхат сабағы	1
29	Кавказ елдері	Саяхатсабағы	1
30	Орта Азия елдері	Саяхат сабағы	1
31	VIII тарау. Халықаралық экономикалық байланыстар		4
32	Қазіргі заманғы шаруашылық байланыстары	Дәріс сабақ	1
33	Дүние жүзі мемлекеттерінің геоэкономикалық интеграциялық процесстері	Дәріс сабақ	1
34	Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі.	Дәріс сабақ	1
34	Европалық Одақ, Солтүстік американдық еркін сауда зонасы НАФТА,АСЕАН, ОПЕК.	Дәріс сабақ	1

Оқу пәні мазмұны мен құрылымы.

№

Тақырыбы

Сағат саны

Кіріспе. Дүние жүзі аймақтарының географиясы

Еуропа елдеріне жалпы шолу. Солтүстік Орта, Оңтүстік, Шығыс және Батыс Еуропа елдері.

Азия елдеріне жалпы шолу

Азияның жетекші елі. Азияның жетекші дамушы елдері.

Азиядағы жаңа индустриялды елдері.Азиядағы мұнай экспорттаушы елдері.

Америка елдеріне жалпы шолу.Солтүстік,Оңтүстік және Латын Америкасына жалпы шолу.

Африка елдеріне жалпы шолу

Оңтүстік,Солтүстік,Тропиктік,Шығыс,Батыс

Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

Аустралия Және мұхиттық аралдары елдері

ТМД елдеріне жалпы шолу

Ресей Федерациясы,Украина,Беларусия,Молдова ЭГЖ,өнеркәсібі.Орта Азия елдері,Кавказ елдері

Халықаралық экономикалық байланыстар

Қазіргі заманғы шаруашылық байланыстары.

Дүние жүзі мемлекеттерінің геоэкономикалық интеграциялық процесстері.

Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі. Европалық Одақ, Солтүстікамерикандық еркін сауда зонасы НАФТА,АСЕАН, ОПЕК.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Дүние жүзінің аймақтарының географиясы.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Дүние жүзінің аймақтарының географиясы туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат:Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Дәріс сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Өткен жылдағы тақырыптарға шолу жасау, қайталау.

III. Жаңа сабақ

Дүние жүзі аймақтары
Бүгінгі күнгі әлемнің геосаяси моделі
Ғаламшардың экономикалық аймақтары

Халықаралық инфрақұрылымның теориялық негіздеріне аймақтардың экономикалық және географиялық жағдайын, сондай-ақ халықаралық инфрақұрылымды сипаттайтын негізгі қағидалары жатқызылады.

Ғаламшарды географиялық ортаға бөлуде: физикалық-географиялық, әкімшілік-саяси, экономикалық және т.б. да көптеген тәсілдер қолданылады.

Кеңістікті геосаяси бөлу негізгі дуализмнің бар екендігін растайтын геосаясаттың негізгі заңына негізделеді. Бұл дуализм құрлық құдіреті «теллулократия» мен теңіз құдіреті – «талассократияны» қарама-қарсы қояды. Алғашқысы кеңістіктің белгіленген және оны сапалы хабардар етуінің тұрақтылығымен байланысты. Өркениет деңгейінде бұл отырықшылықты көрсетеді,

Теңіз құдіреттілігі техникалық дамуға икемді, қозғалмалы, өсіңкілі өркениет деңгейінде іске асады. Оның басымдылығы – көшпенділік, сауда, жеке кәсіпкерлік ерекшелігі және жеке даралық жоғары құнды деп есептеледі. Өркениеттің осындай түрі тез дамиды.

Адамзат баласы тарихының едәуір бөлігі осы екеуінен де хабардар болған. ХХ ғасырдың екінші жартысында планета екі зонаға бөлінді: теллулократия зонасына – ішкі құрлықтық кеңістігімен теңдестірілген Солтүстік Шығыс Еуразия (КСРО аумағымен сәйкес келетін) және талассократия зонасына – еуразиялық материктің жағалаулық зонасы – Атлантикалық, Үнді және Тынық мұхиттары жатқызылады.

Бүгінгі күнгі әлемнің геосаяси моделі үш зонаға бөлінеді. Еуразия – HEARTLAND, ішкі жартыай - RIMLAND, сыртқы жартыай -WORLD ISLAND.

Ішкі құрлықтық кеңістік геосаясатта қозғалмайтын платформа, HEARTLAND – жер кіндігі, тарихтың географиялық өсі яғни ол теллулократиялық өркениет ерекшелігін тұрақты сақтайды.

Ішкі немесе құрлықтық жартыай RIMLAND қарқынды мәдени даму кеңістігін құрайды.

Сыртқы немесе бұғаздық жартыай арнайы теңіз және әуе қатынасы арқылы ғана мүмкін зерттелмеген жерлерді құрайды.

Ғаламшардың экономикалық аймақтары. Тарихтың барлық кезеңінде әр түрлі аймақтардың дамуы біркелкі болмады. Бүгінгі күні ғаламшарда экономикалық жағынан өте дамыған аймақтар болып АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония есептеледі. Оларды кейде экономикалық даму орталығ деп те атайды. Интеграциялық және дифференциациялық үрдістер бойынша экономикалық даму орталықтарының өзара қарым-қатынастары күрделі жағдайда. Өйткені оларда инфрақұрылымның барлық түрлері өте жақсы дамыған. Олар өздерінің геосаяси ықпалын көрші немес жақын жатқан аймақтарға орнатады.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Дүние жүзінің қазіргі саяси картасының обьетілері қатарына мемлекеттік мәртебиесі жарияланған және жарияланбаған 267 ел мен аумақ жатады. Оларды басты екі топқа: 1. Мемлекет мәртебесін жарияланған, халықаралықдеңгейде танылған тәуелсіз мемлекеттер;

2. Дербес басқару мәртебесіне ие болмаған тәуелді аумақтар.

V. Үйге тапсырма

Дүние жүзінің белгілі бір аймағына сипаттама

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы:Солтүстік Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Солтүстік Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Дүние жүзінің аймақтарының географиясы.

III. Жаңа сабақ

Солтүстік Еуропа аймағына жалпы сипаттама.
Швеция мемлекеті
Финляндия мемлекеті
Норвегия мемлекеті

Солтүстік Еуропа - Еуразия материгінің солтүстік батысындағы 1,3 млн км кв жер аумағын алып жатыр. Аймақ құрамына Швеция, Финляндия, Норвегия, Дания және Исландия кіреді. Солтүстік Еуропа елдерінің барлығы теңіздік шекараларының аса ұзындығымен ерекшеленеді. Дүние жүзілік саяси картада Гренландия мен Фарер аралдары Дания иелігі болып саналады. Норвегия мемлекеті 1905 жылы өз дербестігін жариялады.Ал Финляндия мемлекеті Ресей құрамында болып, 1917 жылы ғана өз тәуелсіздігін жариялады. Геологиялық құрылысына байланысты Еуропа көлеміндепайдалы қазбаларға бай. Мұнда тас көмір (Шпицберген), темір (Солтүстік Швеция), полиметалл кендер (Швеция, Финляндия), бұл елдермен қоса Норвегияда мыс және басқа да түсті металдар кездеседі. Солтүстік Еуропа елдерінің жер аумағы, бүкіл Еуропа дүние бөлігінің 12 пайыздан астамын алып жатыр. Ондағы елдердің ұлттық құрамы бірдей, яғни бір ұлтты мемлекеттер. Солтүстік Еуропа елдерінің ЖІӨ өндірудегі экономикасының салалық құрылымы жоғары. Еуропадағы су ресурстарының негізі осында орналасқан, мұндағы электр энергиясының басым бөлігі су электр станцияларында өндіріледі. Норвегия мен Швеция жан басына шаққанда электр энергиясын тұтыну деңгейі бойынша дүние жүзінде 1-ші орынды алады. Бұл аймақтағы мемлекеттердің ішінде сыртқы саудасының көлемі жағынан Швеция, Дания мемлекеттері көзге түседі. Негізгі әріптестері Еуропалық Одақ елдері, АҚШ, Жапония, ТМД мен Балтық маңы елдері.

Швеция мемлекеті – тәуелсіздігін 1523 жылы алды. Астанасы – Стокгольм. Мемлкеттік тілі швед тілі. Басқару құрылымы конституциялық монархия. Ірі қалалары: Стокгольм, Гетеборг, Мальме. Ауданы 449,97 мың км.кв. Халқының саны 9,01 млн адам. Швеция корольдігі Солтүстік Еуропа аймағында орналасқан мемлекет, ол Скандинавия түбегінде орналасқан. Батысында Норвегия мемлекетімен, Солтүстік шығысында Финляндиямен және оңтүстік батысында Дания мемлекетімен шектеседі және де Ботникалық шығанағы мен Балтық теңізі суларымен шайылып жатыр. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 21 округ – ленге бөлінеді. Оның әрқайсысын жекелеген лен басқарады. Әрбір лен жекелеген коммундарға бөлінеді. Этникалық құрамының 90 пайызын шведтер құрайды. Швеция конституциялық монархия.

Финляндия мемлекеті – тәуелсіздігін 1917 жылы алды. Мемлкеттік тілі финдік және швед тілі. Астанасы - Хельсинки. Басқару құрылымы - парламенттік республика. Ірі қаласы – Хельсинки. Ауданы 338,15 мың км.кв. Халқының саны 5,23 млн. адам. Финляндия республикасы шығысында Россиямен, солтүстігінде Норвегиямен, солтүстік батысында Швециямен шектеседі. Сонымен қатар Балтық және Солтүстік теңіз суларымен шайылып жатыр. Әкімшілік бөлінісі бойынша 11 провинцияға және Аланд автономиясына бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша халықтың 93 пайызын финдықтар құрайды. Саяси құрылымында Финляндия – республика. Билік басы президенттің қолында.

Норвегия мемлекеті – тәуелсіздігін 1905 жылы алды. Мемлкеттік тілі норвег тілі. Астанасы – Осло. Ірі қалалары Берген, Ставангер, Тронхейм. Басқару құрылымы конституциялық монархия. Ауданы 385,2 мың км.кв. Халқының саны 4,6 млн. адам. Валютасы норвег кронасы. Норвегия корольдығы Скандинавия түбегінің батысында орналасқан. Солтүстігінде Солтүстік Мұзды мұхиты суларымен шайылып жатыр. Солтүстік шығысында Россиямен, Финляндиямен және шығысында Швециямен шектесіп жатыр. Батысында Солтүстік мұхит суларымен шайылып жатыр. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша мемлекет 19 губернияға, олар 435 коммундарға бөлінеді. Халықтың 98 пайызы норвегтіктер. Саяси құрылымы бойынша конституциялық монархия. Билік басшысы король. Заң шығару органы екі палаталы парламент.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Швеция мемлекетіне сипаттама
Финляндия мемлекетіне сипаттама
Норвегия мемлекетіне сипаттама

V. Үйге тапсырма

Солтүстік Еуропаның бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Оңтүстік Еуропа елдері. Олардың орналасу ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Оңтүстік Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Солтүстік Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Жаңа сабақ

Оңтүстік Еуропа аймағына жалпы сипаттама.
Испания мемлекеті
Португалия мемлекеті
Андорра мемлекеті

Оңтүстік Еуропа елдеріне – Италия, Испания, Португалия және Грекия, сол сияқтя ерегежейлі мемлекеттер деп аталатын шағын мемлекеттер – Андорра, Мальта, Сан-Марино, Монако, Ватикан жатады. Географиялық орналасуы Жерорта теңізі алабында, жер аумақтары түгелдей Еуропаның қиыр оңтүстігіндегі түбектер мен аралдарда орналасқан. Құрамында Еуропа масштабында ірі елдер болып саналатын Испания мен Италия бар. Мемлекеттік құрылысы бойынша кейбір ерегежейлі елдер мен Корольдік Испаниядан басқасы республикалар. Солтүстік және Орта Еуропа елдерімен салыстырғанда, мұнда халықтың урбандалу дәрежесі төмен. Географиялық орналасу ерекшелігі үлкен айырмашылықтар жасайды. 1-ден, солтүстігінде Пиреней, Альпі, Балқан тауларымен қоршалған. Халықаралық еңбек бөлінісінде бұл аймақ рекреациялық ресурстарға бай болып табылады, сондықтан да дүние жүзіндегі ең ірі халықаралық туризм ауданына айналып отыр. Мысалы, Андорра, Монако мен Сан-Мариноның басты жетекші буыны – туризм.Халықаралық экономикалық байланыстарында осы елдердің ұлттық экономикасына аса көп кіріс әкелетін шетелдік туризм аса дамыған. Осы аймақта орналасқан жылына 40 млн-нан астам туристер қабылдайтын Испания дүние жүзінде ең алдыңғы орында. Аймақ елдері негізінен сыртқы экономикалық байланыстары мен Жерорта теңіздік ішкі жағалау қатынастарын, теңіз көлігі арқылы жүзеге асады. Бұл елдерде ірі, оның ішінде Грекияда дүние жүзі бойынша 3-орынды алатын үлкен сауда флоты орналасқан.

Испания – негізін 1492 жылы құрды. Мемлекеттік тілі испан, каталандық және галисилық. Астанасы - Мадрид. Ірі қалалары Мадрид, Барселон. Басқару құрылымы конституциялық монархия. Территориясы 504,84 мың км.кв. Халқының саны 42,6 млн адам. Валютасы евро. Испан корольдығы Пиреней түбегінде орналасқан. Батысында Португалиямен, Солтүстігінде Франция және Андоррамен, батыс және солтүстігінде Атлант мұхитымен шайылып жатыр.Сонымен қатар оңтүстік және шығысында Жерорта теңізі суларымен шайылып жатыр. Испания әкімшілік құрылымында 19 облысқа бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша бірұлтты мемлекет. Мемлекет басшысы король.

Португалия – тәуелсіздігін 1143 жылы алды. Мемлекеттік тілі португал тілі.Астанасы - Лиссабон. Басқару құрылымы президенттік республика. Ауданы 92,39 мың км.кв. Халқының саны 10,44 млн. адам. Валютасы евро. Португалия республикасы Пиреней түбегінің оңтүстік батыс бөлігінде орналасқан. Солтүстік және шығысында Испаниямен шектеседі, оңтүстік және батысында Атлант мұхитымен шектеседі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 18 округқа және 2 автономиялық ауданға бөлінеді. Этникалық құрамы юойынша 99 пайызы португалиялықтар.

Андорра – тәуелсіздігін 1278 жылы алды. Мемлкеттік тілі каталандық. Астанасы – Андорра-ла-Велья. Басқару құрылымы - парламенттік монархия. Ауданы 464 км.кв. Халықтың саны 66,9 мың адам. Валютасы евро. Андорра княздығы Франция және Испания мемлекеттерінің аралығында орналасқан ерегежейлі мемлекеттердің бірі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 7 общинға бөлінеді. Этникалық құрамы юойынша 61 пайызы испандықтар, 30 пайызы андорралықтар, 6 пайызы француздар және т.б.Саяси құрылым «парламенттік князьдық».

IV. Жаңа сабақты бекіту

Испания мемлекеті
Португалия мемлекеті
Андорра мемлекеті

V. Үйге тапсырма

Оңтүстік Еуропаның бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Орта Еуропа елдері. Олардың орналасу ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Орта Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Оңтүстік Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Жаңа сабақ

Орта Еуропа елдері
Франция мемлекеті
Люксембург
Ұлыбритания

Орта Еуропа елдері солтүстігінде Балтық және Солтүстік теңіздерімен шектелсе, оңтүстігінде Жерорта теңізі және Альпі тауының сілемдерімен ұштасып, батысында Атлант мұхиты жағалауларымен шайылып жатыр, ал шығысында бұрынғы социалистік жүйеде болған Шығыс Еуропа елдерімен шекаралас. Жер аумағы шеткері жатқан Британ аралдарымен қоса есептегенде 105 млн км.кв жерді алып жатыр. Құрамына дүние жүзілік саясат пен экономикадағы басты мемлекеттер Германия, Франция, Ұлыбритания, Нидерланды, Бельгия, Люксембург, Австрия, Швейцария, Ирландия, Лихтенштейн кіреді.

Орта Еуропа елдері мемлекеттік құрылысы мен билік формасы жағынан әр түрлі елдер. Орта Еуропа елдерінің географиялық жағдайын, оның Солтүстік және Оңтүстік Еуропа елдерінің аралығында, сол сияқты Шығыс Еуропамен көршілес орналасуы ерекше қолайлы әсер етеді. Орта Еуропа аймағына оның қоңыржай климаты және құнарлы топырағ, таулы және жазықты болып келетін жер бедері ондағы шаруашылықты дамытуға жағдай жасайды. Орта Еуропа елдері дүние жүзіндегі АҚШ тан кейінгі экономикалық күш-қуатты географиялық орталық. Мұнда қазір еуропалық 27 ел мүше болып табылатын ЕО-ның мемлекеттері орналасқан.Сонымен қатар бүгінгі таңда «Үлкен жетілікке» кіретін ГФР, Франция және Ұлыбритания мемлекеттері де осы аймақта орналасуы үлкен роль атқрады.

Франция - Франция Европаның ірі елдерінің бірі. Территориясы – 551-603 км². Экономикалық – географиялық жағдайы өте ыңғайлы. Мемлекеттік шекарасының 5/3 бөлігін теңіз жағалауында. Францияның табиның табиғи жағдайлары әртүрлі. Территорияның 50%-ін жазықтар алып жатыр. Климат жағдайы Европаның әртүрлі елдерінің климатынан құралған деседе болады. Мұхиттың және Жерорта теңіздің климаты айрықша ерекшеленеді. Мұхиттық климат елдің солтүстік жағалауларына тән. Жауын-шашын біркелкі түспейді. Көп бөлігі қыста және көктемде түседі, жазы құрғақ.

Францияның Жерорта теңізі жағалауында осыған керісінше климат. Солтүстігінде таулармен қорғалған, субтропикалық климатымен ерекшеленеді. Қысы өте жылы.

Атмосфералық жауын-шашынның көптігіне және жер бедерінің ерекщелігіне қарай Францияның өзен торабыда кең аумақты. Елдің маңызды өзені – Сена, жалпы ұзындығы – 1000 км. Францияның топырағы да әртүрлі. Олардың ішінде бағалылары – орманның қоңыр топырағы. Табиғи өсімдік жамылғысын адам әсерінен күшті өзгеріске ұшыраған. Елдің көп бөлігін алып жатқан орман, кәзіргі уақытта тек территорианың 1/6 бөлігін алады. Францияның пайдалы қазбалары да әртүрлі. Олардың ішінде темір рудасының, боксит пен калий тұзының қоры көп. Темірге деген ішкі сұранысты қамтамасыз етіп қана қоймай экспортқа шығаратын Европадағы жалғыз ел. Боксит – шаруашылықта маңызы зор. Оның қоры бойынша шетелдік Европада Франция 1-орында. Минералды отынның қоры елде көп емес. Франция конституциясының негізгі ерекшелігі – барлық билік оның басшысы – президенттің қолына шоғырланған. Президент тек ел басқарып қана қоймай, үкіметті сайлайды, орнынан алады және басқа министрлерді де парламеттің бақылауынсыз ауыстыра алады. Үкімет жауапкершілікті парламент алдында емес, президент алдында алады. Президент Министрлер кеңесіне қатысумен қатар, барлық мемлекеттік мәселелерге қатысады. Соғыс жағдайында ҚК басқолбасшысы болып саналады. Парламенттің құзыры шектеулі. Франция – көппартиялы ел. Ел до департаментке бөлінеді. Француз халқы – бірнеше этникалық топтардың синтезі, бір-бірінен сыртқы келбеті мен салт-дәстүрлері бойынша ерекшеленеді. Францияның жалпы ұлтын құраушылар ерте ғасырлардан елге келген кельттер. Мұндағы ұлттың көбі қазіргі уақытта шеттен келушілер мен өзгеріске ұшырап отыр.

Люксембург - тәуелсіздігін 1867 жылы алды. Мемлкеттік тілі – люксембург, француз, неміс. Астанасы – Люксембург. Басқару құрылымы – конституциялық монархия. Ауданы 2,59 мың км.кв. Халықтың саны 459 мың адам. Валютасы евро. Люксембург Бельгия, Германия және Франция мемлекеттерімен шектеседі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 3 округқа, 12 кантоновқа және 126 коммунға бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша 70 пайызы люксембургтіктер. Саяси құрылымы бойынша конституциялық монархия. Билік басшысы Ұлы Герцог. Заң шығару органы Депутаттар палатасының қолында.

Ұлыбритания - тәуелсіздігін 18 тәуелсіздігін 1801 жылы алды. Мемлкеттік тілі – ағылшын. Астанасы – Лондон. Басқару құрылымы – парламенттік монархия. Ауданы 244,14 мың км.кв. Халықтың саны 59,48 млн адам. Валютасы фунт.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Франция мемлекеті
Люксембург
Ұлыбритания

V. Үйге тапсырма

Орта Еуропаның бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы:Шығыс Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Шығыс Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Орта Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Жаңа сабақ

Шығыс Еуропа елдері
Македония
Албания
Венгрия

Шығыс Еуропа елдері – құрамына солтүстігіндегі Балтық теңізінен, оңтүстігіндегі Жерорта теңізіне дейін бойлық бағытта созылған аумақтағы орналасқан мемлекеттер кіреді. Жалпы ауданы 1,3 млн км.кв, құрамына ірілі-ұсақты 17 мемлекет кіреді (Чехия, Польша, Венгрия, Албания, Македония, Латвия, Литва, Эстония, Словакия, Румыня, Босния және Герцеговиня, Хорватия, Словения, Болгария, Сербия).Халқының саны 130 млн-нан астам адам.

Македония – тәуелсіздігін 1991 жылы алды. Мемлкеттік тілі – македондық, албандық. Астанасы – Скопье. Басқару құрылымы - парламенттік республика. Ауданы 25,43 мың км.кв. Халықтың саны 2,03 млн. адам. Валютасы македония динары. Македония Республикасы Югославия, Болгария, Греция және Албания мемлекеттерімен шектеседі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 123 общинға бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша 70 пайызы македондықтар.

Албания – тәуелсіздігін 1912 жылы алды. Мемлкеттік тілі – албандық. Астанасы – Тирана. Басқару құрылымы - республика. Ауданы 28,74 мың км.кв. Халықтың саны 3,1 млн. адам. Валютасы лек. Албания Балқан түбегінде орналасқан, солтүстігінде және солтүстік батысында Сербия және Черногориямен, шығысында Македониямен, оңтүстік шығысында және оңтүстігінде Греция мемлекеттерімен шектеседі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 12 округке бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша 95 пайызы албандықтар.

Венгрия - тәуелсіздігін 1918 жылы алды. Мемлкеттік тілі – венгер. Астанасы – Будапешт. Басқару құрылымы - парламенттік республика. Ауданы 92,96 мың км.кв. Халықтың саны 10,1 млн. адам. Валютасы форинт. Солтүстігінде Словакиямен, солтүстік шығысында Украинамен, шығысында Румынямен, оңтүстігінде Сербия, Хорватия, Словениямен, батысында Австрия мемлекеттерімен шектеседі. Әкімшілік аумақтық бөлінісі бойынша 19 облысқа бөлінеді. Этникалық құрамы бойынша 88 пайызы венгрлер.Саяси құрылымы бойынша парламенттік республика. Мемлекет басшысы президент. Заң шығару органы бір палаталы Мемлекеттік Жиын.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Македония мемлекетіне сипаттама
Албания мемлекетіне сипаттама
Венгрия мемлекетіне сипаттама бер.

V. Үйге тапсырма

Шығыс Еуропаның бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Батыс Еуропа елдері. Олардың орналасу ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Батыс Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Шығыс Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Жаңа сабақ

Батыс Еуропа елдеріне сипаттама
Шаруашылығы

Батыс Еуропаға 20 мемлекет кіреді, Батыс Еуропаның халқы 400 млн адам. Мұнда дүние жүзіндегі дамыған және дамушы мемлекеттер орналасқан. Олардың қатарына Нидерланд, Норвегия, Ұлыбритания, ГФР, Швеция, Франция, Италия, Дания, Испания т.б мемлекеттер кіреді.

Шетелдік Европа өндірісінің ескі салаларының бірі – металлургия. Қара металлургия – металл шикізатына бай елдерде жақсы дамыған. Олар: ГФР, Ұлыбритания, Франция, Люксембург, Швеция, Польша және т.б. Шикізатты импорттайтын елдерде ірі металлургия комбинаттары құрылған (Неаполь, Таранто-Италияда).

Дамудың табиғи алғышаттары, ауыл шаруашылығындағы жетекші салалары.

Шетелдік Европаның көп бөлігінің (Шпицберген арктикалық архипелагын қоспағанда) қоңыржай және субтропикалық белдеуде жатуы, жыл бойғы жылы ауа-райы мен жоғары ылғалдылық, жайылымдар мен табиғи шабындықтардың болуы, мұнда ауылшаруашылық өсімдіктерін өсіру мен мал шаруашылығын дамытуға ыңғайлы жа мал шаруашылығын дамытуға ыңғайлы жағдай жасайды.

Қолайлы жағдайлардың негізгі кемшілігі – ауылшаруашылығы жері ресурсының шектеулілігі.

Аймақ ауылшаруашылық өнімдеріне деген ішкі сұранысын толық қамтамасыз етеді, ал кейбір түрлері бойынша (бидай, ет, сүт пен сүт өнімдері, қант, жұмыртқа) д/ж сыртқа шығаруда алғашқы орындарды иеленеді.

Шетелдік Европаға ауылшаруашылығының ішінде, мал шаруашылығы тән. Өсімдік шаруашылығы мал шаруашылығының сұранысын толық қамтамасыз етеді. Осыған байланысты көп елдерде азықтық өсімдіктер маңызды жерлерді алып жатыр. (арпа, сұлы, жүгері)

Мал шаруашылығының басты саласы – сүтті, сүтті – етті бағытқа негізделген – ірі қара өсіру. Жекелеген елдерде шошқа өсіру маңызды орында (ГФР, Дания, Нидерланды, Польша, Латвия, Литва) және қой өсіру (Ұлыбритания, Испания).

Негізгі астықты өсімдіктер – бидай, арпа, жүгері, қара бидай. Шамамен бүкіл жиналатын өнімнің 3/1 бөлігі Франция үлесіне тиеді және аймақтағы ірі астық экспорттаушы.

Басқа ауылшаруашылық өнімдер өндіруде картоп (Франция, ГФР, Ұлыбритания, Польша ерекшеленеді), қант қызылшасы (Франция, ГФР, Италия, Польша), жүзім (Италия, Франция,) Зығыр (Италия, Испания), темекі жаңғақ жемісті өсімдіктер (Греция, Италия, Испания) елдері алдыңғы орында.

Батыс Европа – балық аулаудың дамыған ауданы. Кейбір жекелеген елдер (Исландия, Норвегия, Португалия) балық аулаудан 1-орынды иеленеді.

Табиғи ерекшелігіне байланысты Батыс Европа территориясында ауылшаруашылығына маманданған үш ауданды бөліп қарауға болады. Солтүстік Европа ауылшаруашылығында (Исландия, Ирландия, Ұлыбритания, Норвегия, Швеция, және Финляндия) сүтті малшаруашылығы және оны қамтамасыз ететін өсімдік шаруашылығы – азықтық өсімдіктер және қара нан (қара бидай, арпа) көбірек сипат алады.

Батыс, Орталық және Шығыс Европа елдері сүтті, сүтті-етті ірі қара өсірумен қатар, шошқа, құс өсіруге маманданған. Өсімдік шаруашылығында астық тұқымдас, техникалық және азықтық (картоп, көкөніс т. б.) өсімдіктер басымдық танытады.

Оңтүстік Европа ауылшаруашылығына (Жерорта теңіздік аудан) өсімдік шаруашылығы тән. Өйткені мал шаруашылығы мұнда екінші орында. Негізінен мұнда жеміс, цитрусты өсімдіктер, жүзім, зығыр, жаңғақ, темекі, эфир-майлы өсімдіктер көптеп өсіріледі.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Шетелдік Европа – бұл жер шарының адам көп қоныстанған және экономикалық дамыған аймақтарының бірі. Оның кішігірім территориясында (5,1 млн км²) 500млн. астам адам тіршілік етеді немесе бүкіл адам санының 9%-і. Шетелдік Европа әлемдік шаруашылықта өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өндіріс бойынша, тауарларды экспорттау мен қызмет көрсету және де халықаралық туризмді дамытуда бірінші орынды алады.

V. Үйге тапсырма

Батыс Еуропаның бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: «Кім көп біледі?» интелектулдық ойын сабағы

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Еуропа аймағының географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тапқырлыққа, жылдамдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: ойын сабағы

Сабақтың түрі: интелектуалдық ойын

Сабақтың әдісі: сұрақ- жауап, кестемен жұмыс, әр- түрлі географиялық ойындар

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, ойын шарттары жазылған плакаттар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу, түгендеу, оқушыларды топқа бөлу.

Сабақтың жоспары:

«Өткел» кезеңі
«Сиқырлы сандар» кезеңі
«Белес» кезеңі
«Ас»у кезеңі
Сабақты қорытындылау

1.«Өткел» кезеңі .

Әр топқа 10 сұрақтан қойылады жылдам жауап берулері керек

1топқа

Географиялық ерекшелігіне байланысты елдер неше топқа бөлнеді?
Үлкен жетілік елдерін ата?
Дүние жүзіндегі жер көлемі ең үлкен мемлекет?
Республикалық басқару формасы неше топқа бөлінеді?
Республика дегеніміз не?
Дүние жүзінің саяси картасындағы сандық өзгерістерді ата?
Біріккен ұлттар ұйымыны неше мемлекет кіреді?
Еуропадағы федерациялы мемлекеттер?
Францияның астанасы?
Испания мемлекетінің астанасы

2топқа

Ішкі континенттік елдердің саны неше?
Батыс еуропаның экономикалық жоғары дамынан елдерін ата?
Жер көлемі жөнінен екінші орынды алатын мемлекет?
Монархиялық басқару формасы неше топқа бөлінеді?
Дүниежүзінің саяси картасындағы сапалық өзгерістерді ата?
Монархиялық басқару дегеніміз не?
Еуропалық одаққа неше мемлекет кіреді?
Еуропадағы унитарлы мемлекеттер?
Германияның астанасын ата?
Белгияның астанасын ата?

2.«Сиқырлы сандар» кезеңі

Сандар сөйлейді

Shape5 Shape3 Shape4

500

370

200

Сандар сөйлейді

Shape7 Shape6

1912

130

«Белес» кезеңі

1-топқа

Әріптермен сөз құрастыру.

АГЛПЯРАГБЮАЯУЛЕРЯЛГРИРКБМОУФАНАСТНИНМИЕЦИЯ

2топқа

Әріптермен сөз құрастыру.

АТГКРИРАЫИЕДДЯНВЯСТИИАЦНЛРИАРГНИДНАЕНЕЯВЯ

«Асу» кезеңі.

Оқушылар белгіленген уақыт аралығында кестені толтырады.

1топқа

Кестені толтыр

р/с	Мемлекет	Астанасы	ұлты	Басқару құрылымы	тілі	Шектесетін мемлекеттері
1	Албания
2	Венгрия
3	Германия
4	Польша
5	Италия
6	Швейцария
7	Румыня
8	Греция
9	Ватикан
10	Австрия

2топқа

Кестені толтыр

р/с	Мемлекет	Астанасы	ұлты	Басқару құрылымы	тілі	Шектесетін мемлекеттері
1	Швеция
2	Финляндия
3	Норвегия
4	Испания
5	Португалия
6	Андорра
7	Франция
8	Люксембург
9	Ұлыбритания
10	Македония

Сабақты қорытындылау: Ұтқан топты марапаттау.

Үйге тапсырма: Европа мемлекеттерін қайталлау

Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Азияның жетекші елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Азияның жетекші елдері жәнеолардың географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Батыс Еуропа елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Жаңа сабақ

Азия аймағы
Жапония

Азия аймағы құрлықтың 1/3 бөлігін (44,6 млн. км кв.) алып жатыр. Ол Орталық Азия, Оңтүстік Азия, Шығыс Азиядан тұрады. Халық саны 3,6 млрд. адам. Бұл аймақтағы халықтың жартысы Қытай мен Үндістанға келеді. Қазіргі Шетелдік Азияға 39 тәуелсіз мемлекет кіреді. Азия аймағы Қытай, Жапония және Үндістан сияқты ғаламдық күштердің орталығы болып табылады. Сонымен қатар Азия аймағында индустриялы құрылымында «Азия жолбарыстары» делінетін Корея Республикасы, Сингапур,Тайвань, Сянган (Гонконг) ерекше көзге түседі.

Жапония Тынық мұхитының батыс бөлігінде шамамен 4000 аралды алып жатыр. Елдің негізгі бөлігі ірі төрт арал Хонсю, Хоккайдо, Кюсю және Сикоку аралында орналасқан. Ауданы – 377,8 мың км кв. Басқару формасы бойынша Жапония – парламенттік монархия. Мемлекет басшысы – император. Атқарушы билік басында премьер-министр тұр. Әкімшілік бөлінісінде Жапония төрт категориялы 47 префектурға бөлінеді. Халқының саны – 127,2 млн адам. 1 шаршы шақырымға 340 адамнан келеді.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Азия аймағы туралы жалпы сипаттама
Жапония мемлекетінің ерекшелігі қандай?

V. Үйге тапсырма

Азияның жетекші елдерінен бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы:Азияның жетекші дамушы елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Азияның жетекші дамушы елдері жәнеолардың географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Азияның жетекші елдері

III. Жаңа сабақ

Азия аймағы
Қытай Халық Республикасы
Үндістан

Қытай Халық Республикасы – Шығыс және Орта Азиядағы мемлекет. Жерінің аумағы 9,6 млн. км². Халқы 1236,26 млн. (Тайвань, Сянган арнайы әкімшілік ауданы (Гонконг), Аомынь аралдарының халқын есептемегенде тұрғындарының 91 %-ы – қытайлар (хань, ханзу). Бұдан басқа 50-ден астам ұлттар мен ұлыстар тұрады. Ірілері: чжуан, ұйғыр, моңғол, тибет, хуэй, корей, т.б. Қытайдың батысында 1,5-2 млн. шамасында қазақтар тұрады. Қытайлардың негізгі діндері – конфуцийшілдік, даосизм, буддизм, бұған қоса ислам діні, христиан дінінің протестант, католик тармақтары кең тараған. Ресми тілі – қытай тілі. Астанасы – Пекин (12,6 млн.), ірі қалалары: Шанхай (14,7 млн.), Тяньцзинь (9,5 млн.), т.б. Ел 23 провинциядан, 5 автономиялық ауданнан және орталыққа тікелей бағынатын 4 қаладан (Пекин, Шанхай, Тяньцзинь, Чунцин) тұрады. 1982 ж. қабылданған Конституциясына сәйкес ҚХР – социалистік мемлекет. Жоғарғы заң шығару органы – Бүкілқытайлық халық өкілдері Жиналысы (2978 депутаты бар). БХӨЖ – ҚХР төрағасын, оның орынбасарларын, Орталық әскери кеңес төрағасын сайлайды және жоғары атқарушы орган ҚХР Мемлекеттік кеңесі премьері мен мүшелерін бекітеді. Қытай Коммунистік партиясы (ҚКП) – елдегі жетекші партия (60 млн.-нан аса мүшесі бар), бұдан басқа 8 саяси партия бар. Ұлттық мейрамы – 1 қазан – ҚХР-дың құрылған күні.

Үндістан – Оңтүстік Азияда орналасқан республика, құрамына 25 штат пен 7 одақтас аумақ кіреді. Астанасы – Дели қаласы. Үндістан шығысында Бангладешпен, Мьянмамен, солтүстігінде Қытаймен, Непалмен, Бутанмен, батысында Пәкстанмен шектеседі. Үндістанның ауданы – 3,3 млн км.кв. Халқының саны 1,05 млрд. Ең ірі халықтар: үндістер, бенгальдар, пенджабтар, бихарлар, телугулар, тамилдер, маратхилер, гуджараттар. Діни құрамы: индуистер 81,3 пайыз, мұсылмандар 12 пайыз, христиандар 2,3 пайыз, сикхтар 2 пайыз, буддистер 0,8 пайыз, джайнистер 0,4 пайыз.

Үндістан парламенттік республика.Федеративті мемлекет. Жоғары заң шығарушы орган екі палаталы парламент. Жоғарғы палата – штаттар Кеңесі, төменгі – Халықтық палата. Мемлекет басшысы – президент, бірақ атқарушы билік премьер-министрдің жетекшілігімен үкіметке тиесілі.

ЖІӨ 2664 млрд долл құрайды. Жан басына шаққанда шамамен 2600 долл. Оның ішінде 50 пайызы қызмет көрсету саласына, 25 пайызына өнеркәсіп саласына, 25 пайызы ауыл шаруашылығына тиесілі.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Азия аймағы туралы жалпы сипаттама
Қытай және Үндістан мемлекеттерінің ерекшелігі қандай?

V. Үйге тапсырма

Азияның жетекші дамушы бір мемлетін алып, материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Азиядағы жаңа индустриялды елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Азиядағы жаңа индустриялды елдері жәнеолардың географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Азияның жетекші дамушы елдері

III. Жаңа сабақ

Азия аймағы
Корея Республикасы

Шығыс Азия елдерінің құрамына 5 мемлекет кіреді. Олар: Қытай, Монғолия, КХДР, Оңтүстік Корея, Жапония. Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің құрамына 11 мемелекет кіреді. Олар: Мьянма, Лаос, Вьетнам, Таиланд, Камбоджа, Малайзия, Бруней, Сингапур, Индонезия, Шығыс Тимор, Филиппин.

Оңтүстік Корея. Корея Республикасы – Шығыс Азида орналасқан ел. Астанасы – Сеул. Корея түбегінің оңтүстік жартысын алып жатыр. Батысында Сары теңіз, шығысында – Жапон, оңтүстігінде Корей бұғазы шайып жатыр. Ауданы – 98480 км.кв. Оңтүстік Корея – республика, мемлекет басшысы – президент. Парламент бірпалаталы. Территориясы 9 провинцияға және бағынышты 7 орталық территорияға бөлінеді. Провинциялар уезге (гун) бөлінеді. Мемлекеттік тілі – корей тілі. Халқы – 48289 мың адам. Корейлер 99,9 пайыз. Буддистер – 23,3 пайыз, протестанттар – 19,8 пайыз, католиктер – 6,7 пайыз, конфуцизм – 0,4 пайызды құрайды.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Азия аймағы туралы жалпы сипаттама
Корея Республикасының ерекшелігі қандай?

V. Үйге тапсырма

Азиядағы жаңа индустриялды елдері бойынша қосымша материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Азиядағы мұнай экспорттаушы елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Азиядағы мұнай экспорттаушы елдері жәнеолардың географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Азиядағы жаңа индустриялды елдері

III. Жаңа сабақ

Жалпы шолу
Сыртқы экономикалық байланыстары

Азиядағы жаңа индустриялды елдер тобын Сауд Арабиясы,Катар,Кувейт,Біріккен Араб Әмірлігі,Оман,Бахрейн,Иран,Ирак құрайды.Физикалық-географиялық тұрғыдан алғанда,Арабия түбегін,Месопатамия ойпаты мен Иран таулы қыратын қамтитын бұл аймақта жалпы адамзаттың әлеуметтік-экономикалық дамуына күшті ықпал еткен ежелгі өркениет ошақтары қалыптасып,дамудың шырқау шегіне жеткен.Олардың қатарына Қосөзен аралығында(Месопатамия) б.з.б. IV мыңжылдықта пайда болған алғашқы қала-мемлекеттерді,кейіннен Арабия түбегінде қалыптасқан араб өркениетін жатқызуға болады.Аталған елдер тобының басты байлығы – мұнай мен табиғи газ.Мұнайдың барланған қоры жөнінен бұл елдер дүние жүзінде бірінші орын алады,олардың үлесіне әлемдік мүнай қорының 2/3 бқлігі тиесілі.Басты мұнай кен орындары Парсы шығанағында шоғырланған.Мүнай экспорттаушы елдерде бұл шикізат түрін өндіру жыл сайын артып келеді.Сауд Арабиясы бұл көрсеткіш бойынша дүние жүзінде 2-ші орын алады.Халық саны көп Иран мен Иракта,Сауд Арабиясында мұнай көп өндірілгенімен,одан түсетін пайданы ұлттық экономика «сіңіріп» қоятындықтан,жиынтық ішкі өнімнің жан басына шаққандағы көрсеткіші салыстырмалы түрде төмен болады.Орасан көп мөлшерде мұнай өндіретін кейбір елдерде халық саны салыстырмалы түрде аз.Сауд Арабиясында,Кувейт пен Біріккен Араб Әмірлігінде аса ірі мұнай өңдеу және мұнай-химия кешендері,ал Бахрейн мен Катарда жергілікті арзан энергия мен шеттен әкелінген кенді пайдаланып жұмыс істейтін металлургия комбинаттары бар.Соның нәтижесінде елдер шикі мұнайды емес,оны өңдеу барысында алынған өнімдерді, алюминиий мен болатты экспорттай бастады.

Мұнай өндіруші елдер әлемдік нарықта елеулі рөл атқарады.Сонымен қатар аса маңызды минералды шикізіттың мол қоры ,әлемдік нарықта мұнайға сұраныстың жыл сайын арта түсуі бұл топтағы елдердің дүние жүзілік саясатты да айрықша рын алуына себепші болуда.Мұнайды өндіру және сыртқа сату қызметін халықаралық деңгейде үйлестіру мақсатында 1960 жылы арнайы ұйым – ОПЕК құрылған,оның штаб – пәтері Вена қаласында орналасқан.ОПЕК құрамына Бііріккен Араб Әмірлігі,Ирак,Иран,Катар,Кувейт,Сауд Арабиясынан басқа Индонезия,Африкадағы Алжир,Габон,Ливия,Нигерия,Латын Америкасындағы Венесуэла мен Эквадор да енеді. Олардың үлесіне әлемдегі ТМД елдерін қоспағанда мұнай экспортының 90% тиесілі.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Азиядағы жаңа индустриялды елдер тобына қандай елдер жатады?
Аталған елдердің басты ерекшелігі қандай?

3. ОПЕК құрамына кіретін елдер?

V. Үйге тапсырма

Азиядағы жаңа индустриялды елдердің біріне сипаттама беру

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: «Азия Алпауыттары» сайыс сабағы

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларға Азия мемлекеттерінің өткені мен бүгінгісі арасындағы байланысқа негіз боларлық мағұлматтар беру.

Дамытушылық: Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін, логикалық ой- өрісін дамыту.

Тәрбиелік: Тапқырлыққа, жылдамдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Сайыс

Сабақтың түрі: Қайталау сабағы

Сабақтың әдісі: кестемен жұмыс, деңгейлік сұрақтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру

Сәлемдесу
түгендеу
оқушыларды топқа бөлу, назарларын сабаққа аудару.

І топ – Қытай. ІІ топ – Жапония.

Семантикалық карта (екі топ мүшелері орындайды).

І топ

елдер	Янцзы	Бір ұлтты	4 ірі арал	Гонконг	Мицубиси	Шәй ішу рәсімі	Ламалықтар	Синано	23 провинция
Қытай
Жапония

2 топ

Елдер	Мин әулеті	Экибано	Жер сілкіну	Ханьдықтар	Осако	Шанхай	Қөп ұлттық	Тайфун	Токайдо
Қытай
Жапония

2 Екі топқа деңгейлік сұрақтар қойылады.

І деңгей сұрақтары

1 топ

Қытайдың қосымша атауы
Қытай астанасы
Қытайдың ақша бірлігі
Қытайдың мемлекеттік құрылысы
Қоғамдық көлік арзан, жиі жүреді, бірақ әрқашан толы болады. Сондықтан қытайлықтар нені пайдаланады?

2 топ

Жапонияның қосымша атауы
Жапония астанасы
Жапонияның ақша бірлігі
Жапонияның мемлекеттік құрылысы
Олар дүние жүзіне әйгілі тұлғалар, ХІІ ғ. Алғаш мемлекетті құрған ержүрек батыр жауынгер ретінде сипатталады?

ІІ деңгей сұрақтары. (әр сұраққа қосымша көмек алуға болады)

І топ

Ол негізгі тағам сондықтан оның жетіспеушілігі өте ауыр зардаптар әкелуі мүмкін. Қосымша көмек: Ол мұнда 7 мың жылдан астам уақыттан бері өсіріліп келеді
Ол қаншама рет тасып бірнеше адамның өмірін қиды. Сондықтан оны ел қасіреті деп атайды. Қосымша көмек: Сары өзен
ІVғ. Мин династиясы дәуірінде Қытай астанасы Пекин болды. Сол кезеңде жабық қала аталған. Оған кімдер кіре алған. Қосымша көмек: жоғары лауазымдағылар.
Қытайда қаңтардың аяғы мен ақпанның басында атап өтетін мереке. Балаларға жаңа киім, ойыншық силайды, адамдар көшеде көңіл көтереді. Қосымша көмен: Бұл мирамды бүкіл дүние жүзі атап өтеді.

ІІ топ

Жерінің кішкентай бөлгі ғна ауыл шруашылығына жарамды Осыған қрамастан жапондар өздерін бұл өніммен толық қамтамассыз етеді. Қосымша көмек: ең маңызды тағам.
Жапондар бұл өнімді шығару кезінде алдымен белгілі мемлекетің климатын, жолдарын, тұтынушылардың сатып алу қабілетін зерттейді. Қосымша көмек: бұл өнімді шығару жөнінен әлемде бірінші орын алады.
Жапон әйелдерін бұл киімсіз елестету мүмкін емес, осыдан 11 ғ. Бұрын қандай болса, қазір де сондай. Қосымша көмек: ұлттық киім
Жапондар табиғатты сүйеді, әрі нәзік сезіммен қабылдайды. Олар жыл мезгілдерінің ауысуына ерекше мән береді. Бұл мереке көктемнің келгенінін білдіреді. Қосымша көмек: мейрам гүлдеген ағаштар түбінде мерекеленеді?

ІІІ деңгей сұрақтары. (Қосымша көмек берілмейді, әр дұрыс жауапқа 5 ұпай)

І топ

Қытай халқы жылына 15 млн. Адамға көбейеді. 1979 жылы үкімет әр отбасына 1 баладан аспайтындай етіп, туудың шектелетіндігін жариялады. Бұл жалғыз балаларды қытайда «Кішкентай императорлар» дейді. Не себепті?
Қытайдың ежелгі ілімі – конфуцийшілдіктің негізінде отбасы және ата-ананы құрметтеу дәстүрі жатыр. Сондықтан Шығыс Азиядағы дәстүрлі жерлеу ғұрпы ерекше ережелермен жүреді. Жерлеу кезінде қабірге тағам саллады. Сондай ақ тиынның, машинаның, велосипедтің т.б. қағаз бейнелері пайдланылады?

ІІ топ

Ерте кезде Жапондар бақытгүлді (хрезонтема) өте жоғары ұстаған. Ол гүл жоғары даңқты білдіретін. Бақытгүлдің суреті жапондықтардың киімінде болған жіне имперетор үйінде эмблема ретінде қолданылған. Қазір бақытгүл не ретінде қолданылады?
Жапонияда жарамды жерлер өте аз, халқ тығыз қоныстанған. Көпшілігі жұмысқа алыс жерлерден келеді. Жұмыс уақттарында метрода адам толы болғандықтан, мұнде арнаулы қызыметшілер жұмыс жасайды. Олардың қызыметі қандай.

Команда капитанлдарына сұрақ.

І топ.

Қытайда жазудың орнына не пайдаланылады?
Қытайлық шығыс жекпе жек- өнері?
Қытайдың ұлттық діні?
Биік тау беткейінде орналасқан аймағы?
Қтайдың халық саны?

ІІ топ

Жапоннның бұрынғы астанасы
Жапондық жекпе-жек өнері?
Жапонияның ұлттық діні?
Жапонияның оңтүстігіндегі ірі аралы?
Жапонияның халқының саны?

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Америка елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Солтүстік Америка елдерінің географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі.

2.Үй тапсырмасын сұрау.

3.Қайталау сабақ

4.Қайталау сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

6.Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Азия елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Қайталау сабақ

1.Азия елдеріне сипаттама

2.Шаруашылығы

Солтүстік Америка аймағы - батыс жарты шардың солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы 25,3 млн км.кв, халқы – 444,8 млн адам. Солтүстік Америкаға АҚШ, Канада, Гренландия жатады.

АҚШ - әлемдегі экономикалық, саяси және әскери күші жөнінен ең үлкен ел. Дүние жүзілік халқының, 4,7% тұрады, монымен бірге ел дүние жүзінің ВНП, ІҰӨ) 25% өндіреді.

Бұнымен бірге АҚШ еңбек өндірісі, ғылыми зерттеу жұмыстарының, қызмет көрсету, космосты игеру және әскери өндіріс деңгейіненде алдыңғы орында.

Әлемдегі ең күшті мемлекетке айналуына табиғат жағдайының ыңғайлылығы, әлеуметтік – экономикалық және саяси тұрақтылығы себеп болды. АҚШ индустральды өндіріске көшуде қиыншылық болған жоқ (Европамен салыстырғанда). Сонымен бірге батысевропалық адам және қаржы ресурстары, техникалық және ғылыми жетістіктерді кең түрде пайдалана білді. Шетел басқыншылығын көрген жоқ, екінші дүние жүзілік соғыс зианын тигізбеді, керісінше он шақты жылға бәсекелес Европа мен Жапонияны артта қалдырды.

1)АҚШ – Англядан қоныс аударушылардан құрылған ел. XVIIғ. 1-жартысында оның территориасы 2,3 млн.км² құрады. Тәуелсіздігін алған соң Тынық мұхиты жағалауына дейін өз териториясын кеңейтті. Бұл жергілікті тұрғындарды – жою немесе өмір сүруге қолайсыз жерлерге қуу нәтижесінде қалыптасты.

АҚШ территориасы үш бөліктен тұрады: Солтүстүк Америка маматеригінің орталығында орналасқан 48 штат, Аляска – 49 – штат материктің солтүстік-батысында (Ресейден сатып алған), Гавай аралында 50-штаты Тынық мұхиты орталығында.

АҚШ-тың географиялық орналасуы өте ыңғайлы. Канада мен Мексика ешқашан қауіп төндірген емес, ал екі мұхит сыртқы қауіптен қорғап қана қоймай, бейбіт кезде байланыс жасаға жағдай жасайды.

Территориясының бір бөлігі экстремальді аймақта орналасқан және жер сілкінісі, дауыл, су тасу, шөл, суық кезеңдерді бастан өткеруде.

Ал жалпы ел табиғаты өмір сүруге ыңғайлы және өте бай. АҚШ жер қыртысы пайдалы қазбаларына бай және кен орындары тасымалдауға қолайлы. Көмір, мұнайэ табиғи газ, уран, темір рудасы, мыс, қалайы, мырыш, молибден, фосфат, калий тұзы қорлары әлемдік маңызға ие. АҚЩ-тың 30% территориасы орман жамылған. Елдің шығыс бөлігі қоңыржай және субтропикалық белдеуде. Өнімді қара топырақ көп, 50 ден астам ұлттық парктер құрылған. Жер ресурстары да ауқымды. Аылшаруашылығында ел ауданың жартысына жуығы қолданады. АҚШ-та табиғатқа дұрыс көңіл бөлінген және оны қарғауда көп күш жұмсалады.

Халқы жөнінен әлемде Қытай мен Үндістаннан кейін үшінші орынды алады.

IV. Қайталау сабақты бекіту

1.Америка аймағына жалпы сипаттама

2.Шаруашылығы мен өнеркәсібіне сипаттама

V. Үйге тапсырма

Туристік саласы бойынша материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Оңтүстік Америка елдері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Оңтүстік Америка елдерінің географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

1.Ұйымдастыру кезеңі.

2.Үй тапсырмасын сұрау.

3.Қайталау сабақ

4.Қайталау сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

6.Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Азия елдері.Олардың орналасу ерекшеліктері.

III. Қайталау сабақ

1.Америка елдеріне сипаттама

2.Шаруашылығы

Мексика. Ресми атауы – Мексика құрама штаттары. Солтүстік Американың Оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан. Ауданы – 1 972,550 млн км кв. Оның ішінде шамамен 5,4 мың км кв – Тынық мұхитындағы аралдар. Халқының саны 103,4 млн адам (2002). Мемлекеттік тілі испан. Астанасы Мехико қаласы (20 млн адам). Мемлекеттік мерекесі – 16 сентябрь тәуелсіздік күні. (1810) Ақша бірлігі – песо.

Халқының орташа жас ұзақтығы 72 жас, оның ішінде әйелдер 75, ерлер 69.

Мексика құрама штаттары – федеративті президенттік республика. Көптеген толықтырулар мен 1917 жылғы конституция қызмет етеді.

Әкімшілік бөлінуі 31 штат және 1 федеральдық округтан тұрады. Мехико штаттары: Агуаскаленьентес, Веракрус, Герреро, Гуанахуато, Дуранго, Идальго, Кампече, Керетаро, Кинтана-Роо, Коауила, Колима, Мехико, Мичоакан, Морелос, Наярит, Төменгі Калифорния, Нуэво-Леон, Оахака, Пуэбла, Сакатекас, Сан-Луис-Потоси, Синалоа, Сонора, Табаско, Тамалипас, Тласкала, Халиско, Чиуауо, Чьапас, Юкатан.

Бразилия – ресми атауы Бразилия Федеративті Республикасы. Оңтүстік Американың шығыс және орталық бөлігінде орналасқан және бұл материктің жер көлемінің жартысына жуығын алып жатыр. Ауданы 8512 мың км кв. Халқының саны (2002) 176,3 млн адам. Мемлекеттік тілі – португал. Астанасы – Бразилиа. Мемлекеттік мерекесі – 7 қыркүйек тәуелсіздік күні (1822). Ақша бірлігі реал.

Бразилия солтүстігінде Венесуэла, Гайана, Суринам, Француздық Гвианамен, Солтүстік-батысында Колумбиямен, Батысында Боливия және Перумен, Оңтүстік-батысында Парагвай және Аргентинамен, оңтүстігінде Уругваймен шектеседі.

Халқы Бразилия 2002 ж халқының саны бойынша 5-ші орынды иеленеді. Орташа өмір жас ұзақтығы 63,5 жас. Оның ішінде ер адамдарда 59,4, әйелдерде 67,9 жас.

Халқының этникалық құрамы 55 пайызы европалықтар (португалдар, немістер, итальяндар, испандар, поляктар); 38 пайызы метистер мен мулаттар; 6 пайызы негрлер, 1 пайызы – жапондар, арабтар және үндістер.

Мемлекеттік құрылымы және саяси жүйе. Бразилияның әкімшілік бөлінуі: 26 штаттан тұрады. Акри, Алагаос, Амапа, Амазонас, Гана, Гойас, Мараньян, Мату-Гроссу, Мату-Гроссу-ду-Сул, Минас-Жерайс, Паранба, Пара, Парана, Пернамбуку, Пиауи, Риу-ди-Жанейро, Риу-Гранди-ду-Норти, Риу-Гранди-ду-Сул, Рондониа, Рорайма, Санта-Катарина, Сан-Паулу, Сеара, Сержипи, Токантинс, Эспириту-Санту.

Ірі қалалары: Сан-Паулу, Рио-де-Жанейро, Сальвадор, Белу-Оризонти, Фортелеза, Порту-Алегри, Бразилиа, Ресифи.

IV. Қайталау сабақты бекіту

1.Америка аймағына жалпы сипаттама

2.Шаруашылығы мен өнеркәсібіне сипаттама

V. Үйге тапсырма

Туристік саласы бойынша материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Латын Америкасына жалпы шолу

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Латын Америкасына жалпы шолу және олардың географиялық орны туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Оңтүстңк Америка елдері

III. Жаңа сабақ

Жалпы шолу
Шаруашылығы
Халқы

Латын Америкасының құрамына Солтүстік Америкадағы Мексика, Кариб теңізіндегі аралдар, Орталық және Оңтүстік Америка, Куба кіреді. Жалпы айтқанда оның құрамында 33 тәуелсіз мемлекет бар. Латын Америкасы елдерінің көпшілігінде мемлекеттік тіл испан тілі, Бразилияда – португал тілі, ал Гаитида – француз тілі. Осы тілдердің барлығы негізі латын болып есептелетін роман тіл тобы. Латын Америкасы деп аталуы да осыдан.

Латын Америкасы аса маңызды дүние жүзілік теңіз жолдары өтетін екі мұхиттың аралығында жатыр, бұл оның басқа материктермен қатынасын жеңілдетеді. Тек Мексиканың ғана АҚШ-пен құрлықтағы шекарасы бар. Орталық Америка мен Кариб теңізінің аралдары Атлант мұхитынан Тынық мұхитқа және Солтүстік Америкадан Оңтүстік Америкаға өтетін теңіз жолдарының түйіскен жерінде. 1904-1914 жылдары қазылған Панама каналы арқылы Атлант және Тынық мұхиттардың арасында ғана емес сонымен бірге Латын Америкасының батыс және шығыс жағалауларының арасында да жүк тасылады. Қиыр оңтүстікте Дрейк бұғазы Оңтүстік Американы Антарктидадан бөліп тұрады.

Оңтүстік Американың қазіргі саяси картасы ұзаққа созылған тәуелсіздік үшін күрес нәтижесінде қалыптасты. Табиғат жағдайларына байланысты материк Анд елдері мен Шығыстағы жазық елдеріне айқын ажыратылады.

Анд елдері: Колумбия, Эквадор, Перу, Боливия, Чили т.б. Шығыстағы жазық елдеріне: Венесуэла, Гайана, Суринам, Бразилия, Парагвай, Уругвай, Аргентина және Франция иелігіндегі Француз Гвианасы. Осы аймақтағы ең ірі, халқы ең көп елі Бразилия.

2.Оңтүстік Америка материгінде қазіргі кезде 320 млн астам халық тұрады. Латын Америкасы елдерінің халқы этникалық құрамы жағынан түрлі-түрлі болып келуімен көзге түседі. Бірнеше ғасырлар бойы Латын Америкасы мемлекеттерінің территориясында үш үлкен нәсілге: монғол тектес, европалық тектес және негр-австралиялық тектес нәсілге жататын халықтар тұрады. Тіршілік жағдайларының ортақтығы нәсілдердің араласуына әкеліп соқты. Нәсілдердің араласуынан аралық топтар – метистер, мулаттар және самболар шықты. Европалық тектестерге Испания және Португалиядан тұңғыш қоныс аударушылардың ұрпақтары – креолдар, сонымен бірге ХІХ және ХХ ғасырлардағы қоныс аударушылар – испандар, португалдар, итальяндар, немістер, Шығыс Европадан шыққандар жатады.

Территория бойынша халық өте әр келкі қоныстанған. Латын Америкасы елдері шаруашылығының үнемі сыртқы рынокқа бейімелуі Атлант жағалауы алабында халықтың аса тығыз қоныстануына себепкер болады.

Латын америкасы халқының жартысына жуығы қалаларда тұрады. Бірақ қала халқының саны әр елде әр түрлі, мысалы, орталық Америкада қалаларда халықтың 1/3-і, Аргентина, Чили, Венсуэлада – 2/3-і, Уругвайда 4/5-і тұрады. Қалалардың тез өсуі бұл елдердің өнеркәсібінің өркендеуінен гөрі шаруалардың күйзеліп, деревнядан қалаларға қашуларына байланысты болды.

Латын Америкасында дүние жүзіндегі аса ірі агломерациялардың қатарына жататын төрт қалалық агломерация бар. Олар: Буэнос-Айрес, Мехико, Сан-Паулу және Рио-де-Жанейро.

IV. Жаңа сабақты бекіту

1.Орналасқан орны

2.Шаруашылығына жалпы сиаттама

Латын Америкасындағы Дамушы елдер?

V. Үйге тапсырма

Латын Америкасындағы дамушы елге жалпы сипаттама беру

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: «Білгір географ» жарыс сабағы

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Оқушыларды ьоппен жұмыс істеуге, ұйымдастыру қабілетін дамытуға баулу.

Дамытушылық мақсат: әр түрлі білім көздерімен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: жарыс сабақ

Сабақтың түрі: Қайталау сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, әр түрлі ойын түрлері.

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер, ойын шарттары жазылған плакаттар.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Сұрақ – жауап кезеңі
Сөзжұмбақтар шешу кезеңі
Адасқан обьектіні табу
Тест тапсырмасы
Жорға кезеңі

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару, топқа бөлу.

ІІ. Сұрақ –жауап кезеңі

Сабақ топ басшылар сайысымен басталады.

І топ.

АҚШ астанасы
АҚШ неше штаттан тұрады
Кордильер тауының ең биік шыңы (Уинти 4418)
Вашингтон қаласының халық саны (620 мың)
Үндістер АҚШ халқының неше процентін құрайды? (0,8пайыз)

ІІ топ.

Канаданың астанасы
Канаданың халық саны (32 млн)
Канада қандай климаттық белдеуде орналасқан (арктикалық, сурарктикалық, қоңыржай)
Канаданың мемлекеттік тілі (ағылшын және франсуз)
Канаданың шығысын шайып жатқан мұхит (Атлант)

ІІІ. Сөзжұмбақтар шешу кезеңі

І топ

Панама мемлекетінің мемлеекттік тілі (испан)
Панама астанасы
Ең ірі көлі (Баяно)
Ең биік нүктесі (Бару)
Панама мемлакетінің экономикалық әріптесі (Германия)
Панама мемлекетінің солтүстігіндегі теңіз (Кариб)

ІІ топ

Мексикада өсірілетін ауыл шаруашылық дақылы
Мексиканың ақша бірлігі
Негізгі ауыл шаруашылық дақылы
Мексика халқының 30 процентін құрайды
Мексика астанасы
Мексиканың экономикалық әріптесі
Мексиканың шығысындағы теңіз

ІV. Адасқан обьектіні табу

І топ

Кордильера дауыл

Панама метал

Темір тау

Торнадо көл

Гуорн канал

ІІтоп

Амазонка мемлекет

Кариб тау

Анд өзен

Марганец метал

Гайана теңіз

IV. Тес тапсырмасы екі топқа беріледі.

V. Қорытындылау.Жеңген топты марапаттау.

VІ. Үйге тапсырма

Америка елдерін қайталау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Солтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Латын Америкасына жалпы шолу

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы орны
Дамушы елдері.
Экономикалық дамыған елдер тобы.
Өтпелі экономика тән елдер.

Солтүстік Африка Жерорта теңізінің Африкалық жағалауындағы елдерді біріктіреді.Бұл аймақ тұрғындарының басым көпшілігі – арабтар.Солтүстік Африканың аумағы қуаңшылықты және жартылай қуаңшылықты өңір.Сондықтан мұнда суландыру,тұрмыстық және өнеркәсіптік қажеттерді сумен қамтамасыз ету проблемасы өте қиын.Аймақтығ бірден – бір су көзі – Ніл.Египет феллахтарының (шаруаларының) Нілдің суын құлазыған құмды шөлді суару үшін пайдалану жөніндегі арманы бұрынғы КСРО – ның көмегімен жүзеге асты.Египетте биік Асуан бөгеті салынды.Алжир Сахарасы мен Ливия шөлінде жерасты суының маңызы ерекше.Солтүстік Африканың негізгі егіншілік дақылдары – бидай,арпа,жүгері,мақта,зәйтүн,жүзім,цитрус жемістері.Сахара шөлінің шұраттарында «шөл падишасы» деген атына лайық құрма пальмасы өседі.Молынан суарса құнарлы жерде құрма пальмасы 100 кг-ға дейін жас құрма береді.Ол құнарлығы жағынан еттен қалыспайды.Жемісімен қоса пальманың жас өскіндерін азыққа пайдаланады.Оның шырынын сусын жасауға қолданады.Пальма талшықтарынан мықты арқан еседі.Жапырағынан әр түрлі тоқыма бұцымдар жасайды,шатырды да сонымен жабады.Ақырында пальманың діндері тұрғын үй салғанда тіреу ретінде пайдаланылады.Мал шаруашылығы салалары – қой өсіру(Морокко),түйе шаруашылығы(Сахара,Ливия,Нубия шөлі).Күй талғамайтын төзімді есек малы барлық жерде пайдаланылады.Өнеркәсіп ошақтары Жерорта теңізінің жағалауы мен оған жақын өңірде (Каир,Александрия,Алжир,Тунис,Рабат,Касабланка) орналасқан.Ішкі аудандарда өнеркәсіп орталықтарының құрылуы мұнай мен газ (Алжир,Ливия), фосфорит (Морокко) кендерінің аашылуымен байланысты.Солтүстік Африка аймағының құрамына Алжир, Ливия, Египет, Марокко, Батыс Сахара, Тунис елдері кіреді.

Алжир – ресми атауы Алжир халықтық Демократиялық Республикасы. Африка континентінің солтүстік-батысында орналсқан. Ауданы 2381 мың км кв. Халқның саны 2001 жылғы мәлімет бойынша 30,9 млн адам. Мемлекеттік тілі араб тілі. Астанасы Алжир қаласы. Мемлекеттік мерекесі – 1 қараша Алжир революция күні, 5 июль тәуелсіздік күні. Ақша бірлігі – алжирлік динар. 1962 жылы БҰҰ, 1969 жылы ОПЕК, 2001 жылдан ЕО мүше ел.

Египет – ресми атауы Египет Араб республикасы. Солтүстік Шығыс Африкада және кішккене бөлігі Азияда орналасқан. Ауданы 1001,5 мың км кв. Халқының саны 70,62 млн адам (2002) мемлекеттік тілі араб тілі. Астанасы Каир қаласы. Мемлекеттік мерекесі 23 шілде революция күні. Ақша бірлігі египет фунты. 1945 жылы БҰҰ, 1995 жылы ДСҰ және т.б. ұйымдарға мүше ел.

Египет 26 мухафазатқа бөлінеді. Ірі қалалары Каир, Александрия.

Батыс Сахара Африканың солтүстік батысындағы территория. Ауданы 266 мың км кв. Екі провинцияны құрайды. Солтүстігі – Сегиет Эль-Хамра және оңтүстігі – Рио-де-ОРО. Шамамен халқының саны 260 мың адам, тілі – араб тілі. Әкімшілік орталығы – Эль-Аюн қаласы.

Ливия – ресми атауы – Социалистік Ұлттық Ливия Араб Джамахария. Солтүстік Африкада орналасқан. Ауданы 1760 мың км кв. Халқының саны – 5,37 млн адам. Мемлекеттік тілі араб. Астанасы – Триполи. Мемлекеттік мерекесі 1 қыркүйек революция күні. Ақша бірлігі – Ливия доллары. 1955 жылы БҰҰ мүше ел.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Солтүстік Африка елдері экономикалық жағынын неғұрлым дамыған африкалық мемлекеттердің қатарына қосылады және халықаралық еңбек бөлінісіне неғұрлым көбірек тартылған.

V. Үйге тапсырма

Солтүстік Африкадағы туристік нысандар туралы материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Оңтүстік Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Оңтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Солтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы саяси-географиялық өзгерістер.
Үлкен жетілік елдері.
Экономикалық дамыған елдер тобы.
Өтпелі экономика тән елдер.

Оңтүстік Африка елдері Аймақ материктің Конго және Замбези өзендерінің суайырықтарынан оңтүстікке қарай жатқан бөлігін қамтиды. Оның құрамына Намибия, Ботсвана, Зимбабве, Мозамбик, ОАР, Свазиленд, Лесото және Мадагаскар елдері кіреді.

Оңтүстік Африка түрлі табиғат ресурстарына бай,олардың арасында минералды ресурстар ерекше орын алады.Кен өндіру өнеркәсібі(алтын,хромит,темір,полиметалдар,кқмір) дамуыының дәрежесі Зимбабведе жоғары.Африканың оңтүстігіндегі елдердің көпшілігіндегі тұтынылатын және экспортқа шығарылатын ауыл шаруашылығы дақылдары сол континенттің басқа елдеріндегідей .Мұнда тек тропиктік аймақтармен салыстырғанда жүгері мен бидайдың рөлі ғана жоғары.Аймақ елдерінің тағы бір айырмашылығы – жекелеген елдер(Зимбабве,Ботсвана,Лесото,Свазиленд) мал шауашылығы өнімдерін (жүн,тері,қаракөл терісі,тірідей мал басын беру)мол шығарылады.Бұл өнімдерді шығару олардың маманданған саласы болып табылады.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Сонымен Африканың дамушы елдері тәуелсіздік алған жылдарда артта қалуын жою бағытында айтарлықтай күш – жігер жұмсап келе жатқанына қарамастан,ол дүниежүзілік шаруашылықтан шеткері қалып отыр.Мұнда экономиканың салалық және аумақтық құрылымы отарлық деңгейде сақталған.

V. Үйге тапсырма

Оңтүстік Африкадағы туристік нысандар туралы материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Тропиктік Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Тропиктік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Оңтүстік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы саяси-географиялық өзгерістер.
Үлкен жетілік елдері.
Экономикалық дамыған елдер тобы.
Өтпелі экономика тән елдер.

Тропиктік Африка 20 – ға жуық елді қамтиды және әр түрлі ресурстарға бай.Ол Батыс,Шығыс,Орталық және Оңтүстік Африкаға бөлінеді.Оның жер қойнауында темір кенінің,марганецтің,бокситтің,қалайының,алтынның,алмастың және басқа кен байлықтарының мол қорлары бар.Аймақтың өзіне тән бір ерекшелігі саяси жағынан бытыраңқылығы және алақұлалығы.Мұнда халқының саны жөнінен Африканың ең ірі елі Нигерия және аралдағы Кабо – Верде сияқты кішкентай ғана ел бар.

IV. Жаңа сабақты бекіту

V. Үйге тапсырма

Тропиктік Африкадағы туристік нысандар туралы материал жинау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Шығыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Шығыс Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Тропиктік Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы саяси-географиялық өзгерістер.
Үлкен жетілік елдері.
Экономикалық дамыған елдер тобы.
Өтпелі экономика тән елдер.

Шығыс Африка елдері. Бұл аймақтың құрамына Судан, Эритерия, Эфиопия, Джибути, Сомали, Уганда, Кения, Руанда, Бурунди, Танзания, Замбия, Малави кіреді.

Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасы – Солтүстік Шығыс Африкада орналасқан. Солтүстігінде Эритериямен, батысында Суданмен, оңтүстігінде Кениямен, шығысында Джибути мен Сомалимен шектеседі. Аумағы 1127127 км кв. халқы 59,1 млн 2003. тұрғындарының ¾ бөлігін ашхарлар мен оромалар, қалған бөлігін тиграйлер, аргоббалар, харари т.б. құрайды. Эфиопияда сондай-ақ гректер мен армяндар, арабтар, үндістер, пәкістандықтар т.б. халықтар тұрады. Халқының 50 пайызына жуығы мұсылмандар, 45 пайызы – христиандар, қалғандары жергілікті діни нанымды ұстанушылар. Астанасы-Аддис-Абеба қаласы. Ел конституциясы бойынша мемлекет басшысы – президент. Жоғарғы заң шығарушы органы қос палаталы парламент Федеративтік жиналыс.

Әкімшілік аумағы жағынан 9 штат пен астаналық аумаққа бөлінеді. Ұлттық мерекесі – бейбітшілік пен демократия орнаған күн, 28 мамыр. 1945 жылы БҰҰ-ның, 1963 жылы Африка Бірлігі Ұйымының мүшесі.

Эфиопия – экономикасы нашар дамыған ел.

IV. Жаңа сабақты бекіту

V. Үйге тапсырма

Тропиктік Африкадағы туристік нысандар туралы материал жинау

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Батыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Батыс Африка аймағындағы дамыған және дамушы елдер туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Шығыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы саяси-географиялық өзгерістер.
Үлкен жетілік елдері.
Экономикалық дамыған елдер тобы.
Өтпелі экономика тән елдер.

Батыс Африка елдері. Аймақтың құрамына Атлант мұхиты жағалауы бойындағы Кабо-Верде, Сенегал, Гамбия, Гвинея-Бисау, Гвинея және т.б. мемлекеттер кіреді.Континенттің басқа да аймақтары сияқты Батыс Африканың экономикасында ауыл шаруашылығы басты рөл атқарады.Мұнда Африкаға тән монодақылдық айқын көрінеді.Батыс Африканың көптеген елдері үшін кен өндіру өнеркәсібінің бір бағытта мамандануы тән(темір кен орындары Мавританияда,Либерияда,боксит – Гвинеяда,уран – Нигерде).Бұл аймақ елдерінің арасында кен өндіру өнеркәсәбә Нигерияда дамыған.Соңғы жылдары ол мұнайды экспортқа көп шығарушы елдердің қатарына қосылды.Аймақта жергілікті ұқсатушы өнеркәсіп енді ғана қалыптасып келеді.

IV. Жаңа сабақты бекіту

V. Үйге тапсырма

Батыс Африкадағы туристік нысандар туралы материал жинау

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: «ХХІ ғасыр көшбасшысы» интелектуалдық ойын сабағы

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: оқушыларды топпен жұмыс істеуге баулу.

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: еркін ойлау, сөйлеу қабілеттеріндамыту, жылдам жауап беруге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: ойын сабағы

Сабақтың түрі: Қайталау сабақ

Сабақтың әдісі: топпен жұмыс

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары: сабақ 5 кезеңнен тұрады.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

І кезең. Тақтада 1,2,3,4,5,6 ұяшықтары беріледі. Оқушылар өздері таңдаған ұяшықтағы 5 сұраққа жауап береді. Ұпай саны – 10.

Ұяшық.

Анголаның астанасы (Луанда)

Ангола мемлекетіінің ұлттық тілі (португал)

Ангола солтүстігінде қандай мемлекетпен шектеседі? (Конго)

Анголаның ақша бірлігі (кванза)

Мемлекеттік құрылымы (Республика)

2 –ұяшық

Либерияның астанасы (Монровия)

Либерия мемлекетіінің ұлттық тілі (ағылшын)

Либерия солтүстігінде қандай мемлекетпен шектеседі? (Гвинея)

Либерияның ақша бірлігі (либерия доллары)

Мемлекеттік құрылымы (Республика)

3 – ұяшық.

Сенегал астанасы (Дакар)

Сенегал мемлекетіінің ұлттық тілі (франсуз тілі)

Сенегал солтүстігінде қандай мемлекетпен шектеседі? (Мавританиямен)

Сенегал мемлекетінің ақша бірлігі (африка франкі)

Мемлекеттік құрылымы (Республика)

4 – ұяшық

Суданның астанасы (Хартум)

Судан мемлекетіінің ұлттық тілі (араб)

Судан солтүстігінде қандай мемлекетпен шектеседі? (Египетпен)

Суданның ақша бірлігі (Судан динары)

Мемлекеттік құрылымы (Республика)

5 – ұяшық

Египедтің астанасы (Каир)

Египет мемлекетіінің ұлттық тілі (араб тілі)

Египед солтүстігінде қандай мемлекетпен шектеседі? (Жерорта теңізі)

Египедтің ақша бірлігі (Египед фунты)

Мемлекеттік құрылымы (Республика)

ІІ кезең.

Тақтада 5 түрлі тақырыптағы тапсырмалар берілген, дұрыс жауап берген оқушы ұпай санына ие болады.

Солтүстік Африка	10	20	30	40	50
Оңтүстік Африка	10	20	30	40	50
Орталық Африка	10	20	30	40	50
Шығыс Африка	10	20	30	40	50
Батыс Африка	10	20	30	40	50

Солтүстік Африка.

Солтүстік Африка мемлекеттері (Алжир, Либия, Египет, Марокко, Батыс Сахара, Тунис)
Марокко мемлекетінің астанасы (Рабат)
Солтүстік Африканың батысында орналасқан тау ( Атлас)
Солтүстік Африканың ежелгі халқы (берберлер мен бәдәуилер)
Жергілікті халық құрма пальмасын қасиетті деп санайды не себепті?

Оңтүстік Африка

Оңтүстік Африкада орналасқан шөлдер (Калахари, Намиб).
Оңтүстік Африкада аралда орналасқан ел (Мадагаскар)
Намибия мемлекетінің үкімет басшысы (премир министр)
Мадагаскардың астанасы?
Мозамбик эспортқа қандай тауарлар шығарады (ағаш тақтай, қант,мақта, су шаяны).

Тропиктік Африка

Конго жергілікті тілден аударғанда қандай мағынаны білдіреді (өзен)
Камерун мемлекетінің солтүстігінде орналасқан ел (Чад)
Ангола елінің астанасы (Луанда)
Чад елінің астанасы
Анголаның оңтүстігінде орналасқан мемлекет

Шығыс Африка

Судан мемлекетінің астанасы
Африкадағы ең суы мөл өзен? (Конго)
Екваторды екі рет кесіп өтетін өзен (Конго)
Чад елі қандай қандай климаттық белдеуде орналасқан (экваторлық және субэкваторлық)
Атлант мұхитыының жағалауында орналасқан орта Африка елі (Габон)

Батыс Африка

Халқы ең көп мемлекет (Нигерия)
Латын тілінен аударғанда қара дееген ұғымды білдіретін өзен? (Нигер)
Сенегал мемлекетіінің жануарлар дүниесі (піл, сілеусін, арыстан, бөкен)
Нигер мемлекетіінің ақша бірлігі ( африка франкі)
Нигерия қандай климаттық белдеуде орналасқан (экваторлық, тропиктік континенттік)

ІІІ кезең

Тақтада 42 алфабит бойынша сұрақтар берілген. Бұл сұрақтардың жауабының бас әріптері алфабитпен басталатын болады

А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д
Е	Е	Ж	З	И	Й	К
Қ	Л	М	Н	Ң	О	Ө
П	Р	С	Т	У	Ұ	Ү
Ф	Х	һ	Ц	Ч	Ш	Щ
Ъ	Ы	І	Ь	Э	Ю	Я

Ең ыстық материк (Африка)
Солтүстік Африка елі (Батыс Сахара)
Шығыс Африкада орналасқан ұлттық парк (Вирунга)
Орталақ Африкадағы Атланм тұхиты жағалауында орналасқан мемлекет (Габон)
Перамида орналасқан мемлекет (Египет)
Оңтүстік Африка мемлекеті (Зимбаве)
Ең биік шөпқоректі, сүтқоректі жануар (керік)
Африка өзендерінде кездесетін жыртқыш (Қолтырауын)
Мадагаскарда мекедейтін маймұлдардың ерекше тобы (лемур)
Жанатын пайдалы қазба түрі (мұнай)
Орталық Африка елі (Нигер)
Оңтүстік Африкада орналасқан өзен (Оранжевая)
Ніл қандай мағынаны білдіреді (өзен)
Құрлықтағы ең ірі жануар (піл)
Анголаның басқару құрылымы (республикалық)
Ең үлкен шөл (Сахара)
Африкадағы ең ұзын тұщы көл (Танганика)
Шығыс Африка елі (Уганда)
Замбези өзені жергілікті тілде қандай мағынаны білдіреді (ұлы өзен)
Материктің шығысы мен оңтүстік шығысындағы мұхит (үнді мұхиты)
Атлас тауларында өндірілетін пайдалы қазба түрі (фосфорит)
Сахарада тасты шөлдер кең тараған. Оларды жергілікті халық .......................... деп атайды (хамада)
Орталық Африкадағы экономикасы артта қалған мемлекет (Чад)
Африканың жер сілкінулер мен жанартау атқылаулары жиі болып тұратын аймағы (Шығыс Африка)

Әріптердің арасында бейнесюжет көрсетіледі оқушылар сюжертің мағынасын ашулары керек

Қорытындылау. Жеңген топты марапаттау

V. Үйге тапсырма

Африка мемлекеттерін қайталау

VI. Бағалау.

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Аустралия Одағы

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Аустралия Одағы туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Шығыс Африка елдерінің орналасу ерекшеліктері

III. Жаңа сабақ

Аустралия аймағы
Мұхиттық аралдар елдері

Аустралия аймағы - өзі аттас материкте орналасқан. Жер аумағы 7,7 млн км.кв, халқы – 19,7 млн адам. Мұндағы жетекші орынды Аустралия Одағы алады. Аймақтағы дамушы елдер аумағының шағындығы, халық санының аздығы және экономикасының нашар дамуымен ерекшеленеді. Аумағының басым бөлігі шөл, шөлейт белдемдер. Халқының 73 пайызы аустралиялық ағылшындар, 20 пайыздан астамын еуропаның басқа елдерінен шыққандар, ал ішкі аймақтарында аборигендер орналасқан. Негізінен Аустралия халқы сирек қоныстанған аймақ. Мұнда қала халқының үлесі 85 пайыз-дан асады. Ауданы бойынша Австралия ең кішкентай континент, бірақ дүниежүзіндегі 6-шы орындағы мемлекет. Аумағы бойынша Австралия шамамен АҚШ-пен бірдей. Мемлекеттік тілі – ағылшын. Астанасы – Канберра.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Аустралия Одағы мен Мұхиттық аралдар тобына сипаттама бер.
Табиғат жағдайлары мен ерекшеліктері

V. Үйге тапсырма

Папуа – Жаңа Гвинея елі жайлы қосымша деректер пайдаланып,хабарлама жасаңдар.

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Мұхиттық аралдары елдерінің орналасу ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Мұхиттық аралдары елдерінің орналасу ерекшеліктері туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Аустралия Одағы

III. Жаңа сабақ

Саяси картадағы саяси-географиялық өзгерістер.

Мұхиттық аралдар елдері Тынық мұхиттың орталық және оңтүстік – батыс бөлігінде жалпы саны 7 мыңдай болатын иаралдар тобында орналасқан.Аралдардың жалпы аумағы 1,3 млн км²-ге жуық.Олар солтүстік жарты шардың субтропиктік және оңтүстік жарты шардың қоңыржай ендіктері аралығында жатыр.Ең ірі аралдары: Жаңа Гвинея мен Жаңа Зеландия.Мұхиттық аралдар геосаяси тұрғысынан шартты түрде Меланезия,Микронезия және Полинезия аралдар тобына бөлінеді.Батыс Микронезия,Меланезия аралдарының жер бедері таулы келеді.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Мұхиттық аралдар тобына сипаттама бер.
Табиғат жағдайлары мен ерекшеліктері

V. Үйге тапсырма

Папуа – Жаңа Гвинея елі жайлы қосымша деректер пайдаланып,хабарлама жасаңдар.

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Тақырыбы: ТМД елдеріне жалпы шолу.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға ТМД елдерінің жалпы сипаттамасы, ішкі және сыртқы экономикалық байланыстары жөнінде түсіндіру.

Дамытушылық : Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: ТМД елдерімен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Саяхат сабағы

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Кестемен жұмыс.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Б.Ү.Ү. кестесі.

3. Топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтастыру.

3. Кестемен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Халықаралық туризм?

2. Еркін экономикалық аймақтар?

3. Халықаралық сауда?

4. Д.ж. туристік аймақтар?

5. Туристерді ең көп қабылдайтын елдер?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Топтастыру.

Топтастыру арқылы ТМД елдерін түсіндіру.

3. Кестемен жұмыс.

Кесте арқылы ТМД елдерінің экономикалық байланыстарын түсіндіру.

1993 ж. қыркүйек	Экономикалық одақ құрылды
1994 ж. 15 сәуір	Еркін сауда аймағы құрылды
1995 ж.	Кедендік одақ құрылды
2000 ж. 6 қазан	Еуразиялық экономикалық қоғамдастық құрылды

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

Білгенім

Үйренгенім

Үйренгім келеді

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

ТМД елдеріне жалпы шолу.

Сыныбы 11 Күні:

Тақырыбы: Ресей Федерациясы

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Ресей федерациясының табиғат жағдайлары мен табиғат ресурстары жөнінде түсіндіру.

Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Ресейдің табиғат жағдайлары, табиғат ресурстарымен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Саяхат сабағы

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Тірек-сызбамен жұмыс.

2. Әңгіме-дәріс. 5. Б.Ү.Ү. кестесі.

3. Топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтастыру.

3. Тірек-сызбамен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Топтастыру.

Топтастыру арқылы Ресейдің ткбиғат зоналарын түсіндіру.

Shape8 Shape9

Орманды тундра

Тундра

Shape12

Шөл

Shape14 Shape13

Ормандар

Ресейдің табиғат зоналары

Shape18 Shape19

Орманды дала

Shape21

Шөлейт

Shape22

Дала

Қорытындылау

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

Білгенім

Үйренгенім

Үйренгім келеді

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Ресейдің табиғат жағдайлары, табиғат ресурстары.

Сыныбы 11 Күні:

Тақырыбы: Беларусия және Украина Республикасы

Білімділік: Оқушыларға Беларусь және Украина Республикасының өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, көлігі, салалары, таралуы жөнінде түсіндіру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Беларусь және Украина Республикасымен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Саяхат сабағы

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап.

2. Әңгіме-дәріс.

3. Кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Кестемен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Сұрақ-жауап.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Ресейдің географиялық орны?

2. Ресейдің халқы?

3. Ресейдің өнеркәсібі?

4. Ресейдің ауыл шаруашылығы, көлігі?

5. Ресейдің экономикалық аудандары?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Кестемен жұмыс.

Кесте арқылы Беларусь және Украина Республикасын толық түсіндіру.

Географиялық орны	Солтүстік-батысында Литва, Латвия мемлекеттерімен, шығысында Ресеймен, оңтүстігінде Украинамен, Батысында Польшамен шектеседі. Теңіздік шекаралары жоқ. Ауданы-207,6 мың км².
Табиғаты және табиғат ресурстары	Беларусь аумағын Ежелгі Орыс платформасы негізінде қалыптасқан жазықтар алып жатыр. Солигорск маңында калий тұздарының д.ж. ең ірі кен орындарының бірі орналасқан, Мозырь Давыдов кен орындарында ас тұзының едәуір мол қоры бар, ел аумағында құрылыс материалдары да мол. Беларусь жеріне қоңыржай континентті климат тән.
Халқы	Халқы 9,8 млн адам. Тұрғындарының өмір жасының орташа ұзақтығы-68 жас. Ұлттық құрамы беларусьтар (78%), орыстар (13%), поляктар (4%), украиндар (3%), және т.б. Халықтың орташа тығыздығы 1 км² – 47,4 адамнан келеді.
Өнеркәсібі	Өнеркәсіп саласында машина жасау, химия және мұнай химиясы өнімдерін шығаруға маманданған. Минск, Могилев, Жодино қалаларында «Белаз» машиналары, Минск, Гродно, Барановичиде автомобильге тетіктер, Минскіде «Трактор» шығарылады. Бобруиск қаласында ірі шина өндірісі, Гродно қаласында жасанды талшықтар өндірісі жолға қойылған. Орша қаласында ірі зығыр комбинаты, Минск, Могилев, Гродно, Лида қалаларында былғары және аяқкиім фабрикалары орналасқан.
Ауыл шаруашылығы	Ауыл шаруашылығына жарамды жерлер 10 млн га-ға жуық. Жалпы елде қой, ірі қара, шошқа, ешкі саны біршама. Елде жылына 0,9 млн т ет, 5 млн т-дан астам сүт өндіріледі. Егістік негізінен елдің орталық бөлігінде орналасқан. Дәнді-дақылдар басты орын алады, техникалық дақылдардан зығыр айрықша орын алады. Зығыр көбінесе елдің солтүстігі мен солтүстік-батысында, қант қызылшасы орталық және батыс аудандарда, картоп барлық аймақта өсіріледі.
Көлігі	Беларусь аумағы арқылы Шығыс Еуропа елдері мен Ресейді, Ресей мен Украинаны Балтық бойы елдерімен жалғастыратын құрлықтағы күре жолдар өтеді. Теміржолдардың жалпы ұзындығы 5,5 мың км-ден астам. Тас жолдардың жиілігі 1 км² – ге 350 м шамасында.
Сыртқы экономикалық байланыстары	Сыртқы экономикалық байланыстарында Еуропа елдері мен Ресей басты орын алады. Ресейден жасанды каучук, мұнай мен газ, көмір, электр энергиясын және қара металлургия өнімдерін, өсімдік майын сатып алады. Экспортында Германия мен Польшаның да үлесі жоғары. Шетке машина жасау және химия өнеркәсібінің өнімдерін, көлік құрал-жабдығын, жеңіл және тамақ өнеркәсібі өнімдерін сатады. Елде 1,5 мыңға жуық бірлескен, 500-дей шетел кәсіпорындары жұмыс істейді.

Халық саны	Халқының саны 47,3 млн адам. Туу коэффициенті-8⁰/₀₀ , өлім коэффициенті-14⁰/₀₀ , адамның өмір жасының орташа ұзақтығы-68 жас.
Ұлттық құрамы	Басты ұлттар: украиндар (78%), орыстар (22%), бұдан басқа ел аумағында беларусьтар, еврейлер, молдавандар, поляктар, болгарлар т.б. тұрады. Татарлар Қырымда, гректер Азов теңізі жағасында, румындар мен словактар Карпат сыртында, Карпатта тау халықтары-гуцулдар, бойкалар, лемкалар шоғырланғын.
Діни құрамы	Христиан дінінің православие тармағы басым, бұдан басқа христиан дінінің басқа тармақтары мен ағымдары, ислам, иудаизм дініндегілер бар.
Халық тығыздығы	1 км² – 78,6 адамнан келеді. Шығыста өнеркәсіпті-ауыл шаруашылықты аудандарда, батыста Львов облысында 1 км² – 100-200 адамнан келеді. Чернигов, Волынь, Житомир, Херсон облыстарында 1 км² – 40-50 адамнан келеді.
Қалалары	Ірілі-ұсақты 415 қала бар. Қала халқының үлесі-68%. Елде 5 миллионер қала бар: Киев, Харьков, Донецк, Одесса, Днепропетровск.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Сұрақ-жауап.

1. Беларусь Республикасының географиялық орны?

2. Украина Республикасының халқы?

3. Беларусь Республикасының өнеркәсібі?

4. Украинаның Республикасының ауыл шаруашылығы?

5. Беларусь Республикасының көлігі, сыртқы экономикалық байланыстары?

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сыныбы 11 Күні:

Тақырыбы: Молдова Республикасы.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Молдова Республикасының өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, көлігі, салалары, таралуы жөнінде түсіндіру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Молдова Республикасымен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Саяхат сабақ.

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Б.Ү.Ү. кестесі.

2. Әңгіме-дәріс.

3. Кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Кестемен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Украина шаруашылығы?

2. Украина өнеркәсібі?

3. Украина ауыл шаруашылығы?

4. Украина көлігі?

5. Украинаның ішкі айырмашылықтары?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Кестемен жұмыс.

Кесте арқылы Молдова Республикасын толық түсіндіру.

Географиялық орны	ТМД-ның оңтүстік-батысында, Прут пен Днестр өзендерінің аралығында орналасқан. Ол Украина және Румыниямен шектеседі. Ауданы-33,7 мың км².
Табиғаты және табиғат ресурстары	Климаты қоңыржай континентті. Днестр, Прут өзендерінің және оның салаларының Молдова шаруашылығында маңызы зор. Република аумағы пайдалы қазбаларға өте кедей. Мұнда тек құрылыс материалдар өндірісіне керекті шикізаттар қоры ғана бар.
Халқы	Халқы 3,4 млн адам. Ұлттық құрамы молдовандар (64%), орыстар (14%), гагауздар (3,5%), украиндар (13%), және т.б. Халықтың орташа тығыздығы 1 км² – 119 адамнан келеді.
Өнеркәсібі	Кишинев, Кагул, Тираполь, Бендеры қалаларында тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары, қант зауыттары-Дондюшаны, Бельцы, Рыбницы қалаларында орналасқан.Май шайқау заыттары-Бельцы мен Бендеры, шарап-коньяк комбинаттары-Кишинев, Тирасполь, Трактор-кишинев, қызан жинайтын комбайндар-Бельцы, мақта-мата комбинаттары-Тираспольде, жібек мата-Бендеры, кілем тоқитын комбинат-Унгены, тігін, былғары аяқкиім фабрикалары-Кишинев, Тираспольде орналасқан. Днестр өзенінде Дубоссар СЭС-і, Прут өзенінде Румыниямен бірлесе отырып СЭС салынған. Қуатты Молдова ГРЭС-і Днестровск қаласының маңында жұмыс жасайды.
Ауыл шаруашылығы	Өсімдік шаруашылығы мал шаруашылығнан басым. Астық (жүгері, қыстық бидай) және техникалық (қант қызылшасы, күнбағыс, эфир майы) дақылдар мен бау-бақша өсіріледі. Жүзімдіктер кеңінен тараған. Молдова мал шаруашылығында, негізінен, сүт-ет бағытындағы ірі қара, шошқа және қаракөл қой тұқымдары өсіріледі. Құс шаруашылығымен де шұғылданады.
Көлігі	Молдовада теңіз көлігінен басқа көліктің барлық түрі дамыған. Теміржолдың ұзындығы 1 мың км-ден асады. Бұл жолдар бойымен республиканың ТМД және Шетелдік Еуропа елдерімен ішкі экононмикалық байланыстары жүзеге асады Автомобиль көлігі, негізінен, республианың ішкі жол қатынасын атқарады. Газ құбырлары арқылы Украина мен Ресейден табиғи газ тасымалданады.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

Білгенім

Үйренгенім

Үйренгім келеді

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Молдова Республикасы.

Сыныбы 11 Күні:

Тақырыбы: Кавказ елдері.

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Кавказ елдері, географиялық орны, құрамы, табиғат жағдайлары мен табиғат ресурстары жөнінде түсіндіру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Кавказ елдерімен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Саяхат сабағы

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап. 4. Топтастыру.

2. Әңгіме-дәріс.

3. Кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтастыру.

3. Кестемен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Сұрақ-жауап.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Молдова Республикасының географиялық орны?

2. Молдова Республикасының халқы?

3. Молдова Республикасының өнеркәсібі?

4. Молдова Республикасының ауыл шаруашылығы?

5. Молдова Республикасының көлігі, сыртқы экономикалық байланыстары?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Топтастыру.

Топтастыру арқылы Кавказ елдерінің құрамын түсіндіру.

Әзірбайжан

Shape24

Shape25

Кавказ елдері

Грузия

Армения

3. Кестемен жұмыс.

Кесте арқылы Кавказ елдеріне жалпы шолу жасау.

Елдер	Әзірбайжан	Грузия	Армения
Жерінің ауданы, мың км	86,6	69,7	29,8
Халқы, млн адам	8,3	4,3	3,2
Астанасы	Баку	Тбилиси	Ереван
Мемлекетік құрылымы	федерациялық республика	республика	республика
Мемлкет басшысы	президент	президент	президент
Заң шығарушы органы	парламент	парламент	парламент
Мемлекеттік тілі	әзірбайжан	грузин	армян
Ұлттық валютасы	манат	лари	драм

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Сұрақ-жауап.

1. Кавказ елдерінің географиялық орны?

2. Кавказ елдерінің құрамы?

3. Кавказ елдерінің саяси картасының қалыптасу кезеңдері?

4. Кавказ елдерінің табиғат жағдайлары?

5. Кавказ елдерінің табиғат ресурстары?

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Кавказ елдеріне жалпы шолу

Сыныбы 11 Күні:

Тақырыбы: Орта Азия елдері

Мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Орта Азия елдерінің өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы, көлігі, салалары, таралуы жөнінде түсіндіру.

Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Болжамдап отырған нәтиже: Орта Азия мемлекеттерімен танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: 1. Сұрақ-жауап.

2. Әңгіме-дәріс.

3. Кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, оқулық, кескін карта, карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Кестемен жұмыс.

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Сұрақ-жауап.

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

1. Кавказ елдерінің географиялық орны?

2. Кавказ елдерінің өзара экономикалық байланыстары?

3. Әзірбайжан Республикасы?

4. Грузия Республикасы?

5. Армения Республикасы?

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

Жаңа сабақ әңгіме-дәріс беруден басталады.

2. Кестемен жұмыс.

Кесте арқылы Өзбекстан, Қырғызтан, Тәжікстан, Түркіменстан Республикаларын толық түсіндіру.

Географиялық орны	Солтүстігі мен батысында Қазақстанмен, шығысында Қырғызстанмен, оңтүстік-шығысында Тәжікстанмен, оңтүстігінде Ауғанстанмен шектеседі.
Табиғаты және табиғат ресурстары	Жерінің көпшілік бөлігін Тұран ойпаты алып жатыр. Аумқтың геологиялық-тектоникалық құрылысының күрделі болуы жер қойнауының түрлі минералды ресурстарға бай болуына негіз болады. Әсіресе түсті, сирек кездесетін және бағалы металдардың, сондай-ақ фосфорит, графит, тұз кен орындары көп кездеседі. Тұран ойпатынан табиғи газдың ірі кен орындары ашылған, тас көмір мен мұнай қорлары да барланған. Өзбекстан жерінің басым көпшілігіне қоңыржай белдеудің шұғыл онтинентті климаты тән.
Халқы	Халқы 25,1 млн адам. Тұрғындарының өмір жасының орташа ұзақтығы-69 жас. Ұлттық құрамы өзбектер (3/4 бөлігі), орыстар (7,4%), тәжіктер (4,7%), қазақтар (4,1%), және т.б. Халықтың орташа тығыздығы 1 км² – 56 адамнан келеді.
Өнеркәсібі	Электр энергиясын өндіру Ангрендегі қоңыр көмір, Шыршықтағы СЭС тізбегіне және табиғи газға негізделген.Алтыарық, Ферғана, Бұхара мүнай өңдеу зауыттары жұмыс істейді Шыршық, Навои, Ферғанада азот тыңайтқыштарын өндіреді, Ферғана, Қоқан, Самарқанд, Алмалықтағы зауыттар Қазақстаннан әкелінетін фосфорит шикізаты негізінде жұмыс істейді. Алмалық маңында мыс-молибден кендері өндіріліп, өңделеді. Мұрынтау алтын өндіру комбинаттары, Андижан облысында «дэу» автомобиль жасау компаниялары орналасқан.
Ауыл шаруашылығы	Ауыл шаруашылығында өсімдік шаруашылығының үлесі басым. Басты өсірілетін дақыл-мақта. Күздік бидай, жүгері, күріш, күздік арпа, техникалық дақылдардан темекі, кенеп, қант қызылшасы, суармалы алқапта көкөніс-бақша дақылдары, картоп, жеміс ағаштары өсіріледі. Мал шаруашылығы шөлді аудандарда дамыған, негізінен, қаракөл елтірісін беретін қой шаруашылығы дамыған. Тау алды жазықтары мен тау аңғарларында биязы жүнді қой бағылады. Шұратты аудандар мен қала маңында сүтті-етті бағыттағы ірі қара өсіріледі. Ең ежелгі маманданған кәсіптің бірі-жібек құртын өсіру.
Көлігі	Теміржолдың үлесі басым, оған жүк айналымының 80%-дан астамы тиесілі. Тас жолдарының жиілігі әр 1000 км² жерге-91 км. Аса ірі газ құбырлары Ресейдің орталығына, Оралға және Қазақстанға бағытталған.
Сыртқы экономикалық байланыстары	Экспортында мақта талшығы, химия өнімдері, тоқыма бұйымдары, түсті металл, алтын, азық-түлік өнімдері мен табиғи газ басым. Импорт құрылымында жоғары технологиялық жабдықтар айрықша орын алады. ТМД елдерімен сыртқы сауданың көлемі жыл сайын қысқаруда. Ел экономикасына ГФР, Корея Республикасы, АҚШ, Жапония сияқты елдер қомақты инвестиция әкелуде.

Географиялық орны	Солтүстігінде Қазақстанмен, шығысы мен оңтүстік-шығысында Қытаймен, оңтүстік-батысында Тәжікстанмен, Батысында Өзбекстанмен шектеседі.
Табиғаты және табиғат ресурстары	Жері негізіне таулы болып келеді. Жер қойнауы пайдалы қазбаларға аса бай. Солтүстігінде түсті металдардың, Ішкі Тянь-Шань қойнауларында молибден, темір, қалайы кен орындары таралған. Оңтүстігінде сынап, сурьма, алтын, темір, марганец, алюминий, полиметалл кездеседі. Тау алды иіндері мен қазаншұңқырларда қоңыр және тас көмір, мұнай қоры барланған. Су ресурстарымен жеткілікті қамтамасыз етілген. Климаты шұғыл континентті.
Халқы	Халқы 5,1 млн адам. Тұрғындарының өмір жасының орташа ұзақтығы-67 жас. Ұлттық құрамы қырғыздар (58,6%), орыстар (17,1%), өзбектер (13,8%), украиндар (1,8%), татарлар (1,3%), немістер (0,8%) және т.б.
Өнеркәсібі	Негізгі маманданған салалары электр энергетикасы, тамақ және жеңіл өнеркәсіп, түсті металлургия. Нарын өзені мен оның салаларында СЭС тізбегі орналасқан. Ош, Жалалабад облыстарында қоңыр көмір, Ыстықкөл қазаншұңқырынан тас көмір өндіріледі. Елдің оңтүстігінде мақта өңдеу мен жібек шаруашылығы дамыған. Қадамжай комбинатында сурьма, Хайдаркан елді-мекенінде сынап өндіріледі.
Ауыл шаруашылығы	Орта Азиядағы бірден-бір мал шаруашылығы басым ел. Негізіне биязы жүнді, жартылай биязы жүнді қойлар бағылады, тау алды белдеуі мен орта таулы аудандарда етті-сүтті бағыттағы ірі қара мал, биік тауларда қодас өсіріледі. Егіншілік құрылымында 50%-ын дәнді-дақылдар, 41%-ын малазықтық шөптер құрайды, қалғаны техникалық және көкөніс-бақша дақылдарының үлесіне тиеді.
Көлігі	Негізгі көлік түрі автокөлік, ұзындығы 40 мың км. Теміржолдар өте қысқа..
Сыртқы экономикалық байланыстары	Экспортында электр энергетикасы, түсті және полиметалл өнімдері, тұрмыстық техника, жүн мен темекі шикізаты, ауыл шаруашылық өнімдері басым. Импорт құрылымында қара және түсті металлургия, мұнай-химия өнімдері, машина жасау және ауыл шаруашылық өнімдері айрықша орын алады.

Географиялық орны	Солтүстігінде Қазақстан және Өзбекстанмен, шығысында Өзбекстан және Ауғанстанмен, оңтүстігінде Ауғанстан және Иранмен шектеседі.
Табиғаты және табиғат ресурстары	Ел аумағының 80%-дан астамын Тұран ойпатының шөлді алаптары алып жатыр. Тұран плитасы мен Каспий теңізінің қайраңында табиғи газ бен мұнайдың мол қоры бар. Қара-Бұғазкөл шығанағында калий, магний, натрий, бром, йод, глаубер тұздарының мол қоры шоғырланған. Климаты шұғыл континентті.
Халқы	Халқы 4,8 млн адам. Ұлттық құрамы түрікмендер (1/4 бөлігі), орыстар (6,7%), қазақтар (2,2%), және т.б. Халықтың орташа тығыздығы 1 км² – 9,8 адамнан келеді.
Өнеркәсібі	Маманданған саласы – мұнай-газ кешені. Д.ж. маңызы бар табиғи газ кен орындары Чарджоу облысының солтүстігінде, Мары қаласы маңында және Каспий теңізі жағалауында орналасқан. Мұнай елдің батыс бөлігінде өндіріледі. Чарджоу, Түрікменбашы қалаларында мұнай өңдеу зауыттары жұмыс істейді. Чарджоу қаласында күкірт қышқылын, минералды тыңайтқыштар шығаратын кәсіпорындар жұмыс істейді.
Ауыл шаруашылығы	Егіншілікке жарамды жерлер ел аумағының 3%-дан астамын ғана алып жатыр. Басты экспорттық дақыл-мақта. Дәстүрлі сала-жібек құрты шаруашылығы, орталықтары Ашғабат, Чарджоу қалалары.Табиғи жайылымдар ел аумағының 97%-ға жуығын қамтиды. Қой елдегі мал басының жартысынан астамын құрайды.Елде жылқы малын өсіруге де үлкен мән беріледі. Түрікменстан әйгілі ақалтеке сәйгүлігінің отаны.
Көлігі	Теміржолдың жалпы ұзындығы-2330 км. Автокөліктің дамуы біршама төмен. Қазіргі кездегі ірі теңіз порты-Түрікменбашы Орта Азиямен Кавказ елдерін байланыстыратын ең тиімді жолдың «қақпасы» болып табылады..
Сыртқы экономикалық байланыстары	Түрікменстанның экспортының негізін құрайтын табиғи газ бен мақтаға сұраныс әр кезде де жоғары.
Географиялық орны	Солтүстігінде Өзбекстан және Қырғызстанмен, шығысында Қытаймен, оңтүстігінде Ауғанстанмен шектеседі.
Табиғаты және табиғат ресурстары	Таулы ел, оның жерінің 93%-дан астамын таулар алып жатыр. Тауалды иіндерінде мұнай мен газ кездеседі, Гиссар-Алай тауларының солтүстігі арқылы сурьма-сынап белдеуі өтеді, сондай-ақ вольфрам, қалайы, флюорит, ас тұзы кездеседі. Памир тауларында алтын, молибден, вольфрам, тау хрустальі, слюда және әр түрлі минералдар бар. Елдің солтүстік-шығысында полиметалл мен уран кен орындары анықталған. Климаты қоңыржай және субтропиктік белдеудің шекарасында орналсқан.
Халқы	Халқы 6,8 млн адам. Халықтың орташа тығыздығы 1 км² –ге 46 адамнан келеді.. Ұлттық құрамы тәжіктер (68%), орыстар (7,6%), өзбектер (23,5%), қырғыздар (1,3%), татарлар (1,2%), немістер (0,6%) және т.б.
Өнеркәсібі	Жетекші саласы-электр энергиясын өндіру. СЭС-рі Вахш өзеніндегі Нүрек, Рогун. Тұрсынзада қаласында алюминий зауыты, Вахш азот зауыты жұмыс істейді, Таулы Бадахшан жерінен басқа бөліктердің барлығында мақта тазалау зауыттары орналасқан. Душанбеде мақата-мата бірлестігі, Қайраққұм кілем тоқу комбинаты, Худжант, Душанбеде жібек тоқу комбинаттары жұмыс ітейді.
Ауыл шаруашылығы	Ауыл шаруашылығына жарамды жерлер ел аумағының 30%-ын құрайды. Негізгі дақылы жіңішке талшықты мақта, дәнді-дақылдар мен малазықтық дақылдарға жер қоры өте аз бөлінген. Кейбір аудандарда жібек құрты, жеміс ағаштары, жүзім, эфир майы алынатын дақылдар өсіруге маманданған. Таулы аудандардағы жайылымдық жерлер мал шарашылығын дамытуға қолайлы, әсіресе қой көп. Биік тау бастарында суыққа төзімді қодастар өсіріледі.
Көлігі	ТМД елдері ішінде көлік жүйесінен көптеген көрсеткіштері бойынша ең соңғы орынды иеленеді. Елдегі ең жақсы дамыған көлік түрі-автокөлік. Оның тығыздығы 1000 км²-ге 86 км. Жақсы жабдықталған теміржолдың ұзындығы 481 км ғана.
Сыртқы экономикалық байланыстары	Елдегі саяси ахуал басқа елдермен қарым-қатынас жасауға кедергі келтіруде. Көпшілік жағдайда байланыстар қысқа мерзімді келісімдер түрінде жүзеге асуда, мәселен, белгілі бір шикізат түрлерін өзара алмасу. Қазіргі кезде Тәжікстанмен осындай бағыттағы экономикалық байланыстар Ресеймен жүзеге асырылуда..

Қорытындылау.

IV. Жаңа сабақты бекіту.

1. Б.Ү.Ү. кестесі.

Білгенім

Үйренгенім

Үйренгім келеді

V. Қорытындылау, бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Үйге: Орта Азия мемлекеттері

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Қазіргі заманғы шаруашылық байланыстары

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Қазіргі заманғы шаруашылық байланыстары туралы жалпы білім беру;

Дамытушылық мақсат: Оқушының шығармашылық қиялы мен ой - өрісін, ұғымдар арасындағы байланысты айқындай білу машығын,өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру, ой тұжырымдау қабілетін дамыту;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Орта Азия елдері

III. Жаңа сабақ

1. Дүниежүзілік экономикалық байланыстар.

2. Экономикалық ынтымақтастық және жаһандану үрдісі.

Өзінің әдейі экономикалық көзқарасы, теориясы бар К.Маркстың «Олардың (адамдардың-С.Д.) бірігіп қызмет етуі үшін және қызметімен өзара айырбас жасау үшін белгілі байланыстар мен қатынастар жасайды» - деп, жазуында үлкен мән бар.

Шынында, ғылыми әдебиеттерде байланыс пен қатынас категориялардың табиғаты мен тамыры айтарлықтай талас туғызуда. Бірақ, олар экономикалық процестің бір-бірімен ажырамастай тығыз қарым-қатынасын білдіреді. Тіпті, егіздің сыңарындай десе де болады бір-бірінсіз өмір сүре алмайды.

Біздің пайымдауымызша, экономикалық қатынастар -байланыстардың жалпылама көрінісі. Соңғы процестер экономикалық қатынастардың ішкі мазмұнын құрай отырып, олардың өзгеруінің, дамуының қозғаушы күші іспеттес болады. Жекелеген адамдар халықтар, мемлекеттер арасындағы қарым-қатынасты осындай қисынмен қарау жемісті болмақ. Өйткені, экономикалық өзара алыс-берістің нақты қозғалысы, көлемі олардың байланыстарынан көрінеді. Ал мұның қарқыны, мәні, құрылымы экономикалық қатынастардың сипатымен анықталады.

Қазақстан Республикасы экономикалық байланыстарын терең саралау оларды былайша топтастыруды және жіктеуді талап етті:

- Экономикалық құбылыстарға ықпал етуі жағынан байланыстарды екіге бөледі: біріншісі, бұлтартпайтын, қатаң, қатып қалған мұндай байланыстар бір-бірімен жымдасып, бірінсіз-бірі өмір сүре алмайды. Екіншісі, корреляциялық мұнда экономикалық құбылыстар арасындағы байланыстар өзгерісі, қозғалысы ескеріледі.

- Анықтайтын экономикалық құбылыстарға қарай байланыстар: қызмет атқаратын, даму және басқару болып екіге бөлінеді.

Экономикалық мазмұнына қарай байланыстар: тауарлардың, өнімдердің еңбек нәтижелерінің қозғалысын қамтамасыз ететін (орын ауыстыру); заттық фактор ретіндегі, яғни материалдық-техникалық, ақпаратты, хабарлама, жарнаманы қамтамасыз ететін байланыстар бар.

- Халық шаруашылығының түпкі нәтижесіне қарай, әсіресе, рыноктық шаруашылыққа көшу барысында байланыстар: нәтиже беретін байланыс, яғни бір экономикалық құбылыс екіншісі құбылыстың дүниеге келуіне себепші болады; қайта құру байланыстары, мысалы, экономиканы реформалау рыноктық байланыстарды қажет етеді.

Шын мәніндегі экономикалық қатынастар мен байланыстардың шарықтап өскен тұсы - тауарлы өндіріс пен оның капиталистік сатысы. Бұған дейінгі адамдар арасындағы қарым-қатынасқа тән нәрсе - олардың заттай натуралдық экономикалық емес сипаты.

Ғылыми тұрғыдан алғанда экономикалық қатынастар мен байланыстар: өндірістің, әсіресе, ұдайы өндірістің айырбас, бөлу сатыларын айнадағыдай көрсетеді. Натуралды шаруашылық пен товарлы өндіріс тұсында олар шешуші орын алды.

Ал товарлы өндірісте терең еңбек бөлінісі негізінде өндірілтен сан түрлі өнімдер қажеттілік пен мұқтаждықты өтеу үшін тек айырбас пен сату арқылы тұтынуға түседі. Өнімдер сату мен сатып алу барысында ғана өзінің тұтыну құны мен құнын анық көрсетеді. Рынок жағдайында сұраныс пен ұсыныс, бәсеке мен баға сатушы мен сатып алушылар арасындағы жаңа байланыстар туғызып, олардың қатынастарының өрісін кеңейтеді. Маркетинг жүйе мен менеджментті қажет етеді.

Адамдар арасындағы қоғамдық байланыс «қажеттіліктен және өндіріс әдісімен» анықталатынын ол жоғарыда жазғанымыздай, өндіріс процесінде еңбек бөлінісі негізінде дамып, өндіріс қатынастарымен өркендейтіні анық. Ал көшпелі халықтардың негізгі шаруашылығы натуралды, заттай болғандықтан және ең басты өндіргіш күші жер, мал, болуы олардың арасындағы байланыс пен қатынастардың түріне, мазмұныда тікелей әсер етті.

Түрлі тайпалар мен рулардың, түркі халықтарының арасындағы қайшылықтарда айтыс-тартыс, дау мен күшті қақтығыстар, соғыстар да осы жер мал жайылымы үшін жиі болады.

Біздің ғылыми-тарихи әдебиеттерімізде халықтар арасындағы қақтығыстар, байланыстарда қанды жорықтарда, батырлар, хандар мен билердің қалық бұқараның орындары жиі көрсетіліп келеді. Бұл заңды нәрсе. Адамзат тарихының мәні мен мазмұныда осында.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Алайда, Қазақстан тарихшылары мен экономистері әлі де болса халқымыздың экономикалық тарихына, олардың қарым-қатынасына, әсіресе, сыртқы қатынастарына, мұның ішінде, тауар-ақша, сауда-саттық, алыс-берісіне назарларын аз аударады. Бірен-саран тарихшылар мен ғалымдар халқымыздың экономикалық, қарым-қатынасының, ой-пікірінің қалыптасуынан диссертация қорғаумен шектеліп, терең де көлемді еңбектер әлі бере алмай келеміз.

V. Үйге тапсырма

Жаһандану үрдісіне материал жинау

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Дүние жүзі мемлекеттерінің геоэкономикалық интеграциялық процесстері

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Дүние жүзі мемлекеттерінің геоэкономикалық интеграциялық процесстері туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Қазіргі заманғы шаруашылық байланыстары

III. Жаңа сабақ

Халықаралық экономикалық интеграция
Қазіргі дүние жүзінің географиясы

Интеграциялық процестердің әлем шаруашылығы күшею жағдайындағы басты орынды экономикасы жоғары дамыған мемлекеттер алады. Көрші дамыған мемлекеттерге әлеуметтік-эканомикалық процесті жылдамдатады: шекаралас (Испания, Партугалия, Финляндия, ТОйвань, Грузия, Венесуэлла, Тунис т.б).

Бұл көрпсеткіштің айырмашылықтары бойынша (1996 жылы) ең басты 8 ірі мемлектті топтастырады, олардың жалпы ішкі өнім (ВВП)1 трилион доллардан асады. АҚШ-6,8, Қытай-3,37, Жапония-2,65, Германия-1,58, Үндістан-1,38, Франция-1,18, Ұлыбритания мен Италия-1,1. Бұлардың есесіне 60% дүниежүзінің келеді. Бұл мемлекеттердің экономикалық күштілігі жоғары типологияларда айтқанда халқының саны, территориясының көлеміне, экономикалық-географиялық орнына сүйенеді. Көп жағдайда осы үш факторлардың қатысынан қазіргі алдыңғы қатарлы экономикасының құрылуына жағдай жасайды. Мысалы төмендегі мемлекеттерден байқалады. Ірі және жалпы ішкі өнім (0,5-тен 1 трилн дол), Бразиляда (0,24), Индонезияда (0,73), Мексикада, Канадада (0,61), Ресейде (0,580), Корея Республикасы (9,579) және Испанияда (0,549), 1997 жылы Корей мемлекетімен Испания жалпы ішкі өнімнің көлемі бойынша Ресейден асып түсті. ИМЭМОРАН берген бағасы бойынша, бұл көрсеткіш 2000 жылы Ресейде – 1,265, АҚШ-та – 10,000, Жапонияда – 3,5000, Қытайда – 4,200, Үндістанда 2,020, Германияда – 2,160, бүкіл дүниежүзінде – 48,575. Осы көрсеткіштерді 1900 жылдың басымен 1910 жылдың орталық арасын қарастыратын болсақ (милярд доллар), Ресей – 150 және 525, АҚШ – 478 және 2175, Жапония – 75 және 222, Қытай 210 және 280, Үндістан – 152 және 220, Германия 215 және 430, бүкіл дүниежүзі – 2590 және 7555.Экономикалық масштабының және құрылысы орташа мемлекеттерге 30 мемлекетті жатқызуға болады. (Жалпы ішкі өнім 0,1 және 0,5 трян долларды құрайды). Олар: Нидерланд, Польша, Украйна, Грузия, Аргентина, ОАР, Египет тағы басқалар, қалған басым көпшілігі экономикалық деңгейі төмен мемлекеттер (жалпы ішкі өнімі – 100 млрд доллар). Олар: Өзбекстан, Беларусия, Венгрия, Израйл, Перу тағы басқалар Олардың басым көпшілгі – Африкада, Латын Амирикасында, Океанияда орналасқан. Жалпы ішкі өнімнің ірі, орташа, кіші көрсеткіштері мемлекеттің экономикалық деңгейін толық көрсете алмайды. Бұл көрсеткішті толық анықтайтын сандық көрсеткіш – жалпы ішкі өнімнің адам басына шаққандағы көрсеткіші. Бұл жағдай мемлекеттің адам санымен, оның ішінде жалпы ішкі өнім құрылуына қатыспайтындардың экономикасы ерекше құрылымын санамағанда нәтижесінде ұқсас экономикалық көрсеткіштер 1990 жылдың ортасында АҚШ және Кувеит (20 мың долардан астам), Ресей және Панама (5 мың долардан төмен), Қытай және Эковаторлық Гвения (3 мың долардан төмен) мемлекеттеріне тән, дүниежүзінің орташа көрсеткіші 5705 доларды (1976 жылы) тән. 200 жылғы көрсеткіш әлем бойынша – 8,1, АҚШ – 36,1, Жапония – 27,6, Ресей -8,7, Қытай – 3,9 Үндістан – 2,0. Оның ішіндеБатыс Европа -24,9, орташа дамыған мемлекеттер – 3,8 оның ішінде Батыс Европа -24,9, орташа дамыған мемлекеттер – 3,8 оның ішінде оңтүстік, оңтүстік шығыс және Шығыс Азия -3,6, Латын Америкасы – 7,0, Солтүстік Африка, Таяау және орта Шығыс – 7,1, трапикалық Африка – 0,9, Шығыс Европа – 13,9, ТМД және Балтық мемлекеттер – 6,9. Бұл көрсеткіштерді ХІХ ғасырдың басы мен орталығын салыстырсақ бүкіл әлем 1,7 және 3,0, АҚШ -6,2 және 14,2, Жапония – 1,7 және 2,7, Ресей – 1,7 және 4,1, Қытай - 0,5 және 0,5, Үндістан – 0,6 және 0,7, дамыған мемлекеттер – 4,4 және 8,2, Батыс Еуропа – 4,2 және 6,5, орташа дамыған мемлекеттер – 0,7 және 1,0, оңтүстік, оңтүстік шығыс және Шығыс Азия – 0,6 және 0,7, Латын Америкасы -1,4 және 3,1, Солтүстік Африка, Таяау Шығыс – 0,8 және 1,8, Тропикалық Африкка – 0,7 және 1,1, Шығыс Еуропа – 2,1Мемлекет арасындағы айырмашылықтарды толық қарастыру үшін, сандық типолгиялармен сапалық типологияларды білу қажет. Мұндай типологиялардың мысалы: мемлекеттің дамуындағы тарихи қалыптасқан қоғамдық қатынастар. 1990 жыл басында бұрынғы социолистік республиканың жерінде құрылған: СССР (15), Шығыс Еуропа (12) және Монголия 1990 жылдың ортасында олардың үстінде дүниежүзі жерінің 18%, 7,5% халық және 5% жуығы жалпы ішкі өнімі. Осы типтің ішінде қоғамдағы реформалардың нәтижесіне және сипатына қарай бұл типтегі мемлекеттерді 2-ші топқа бөледі: 1)авангорд тобы (Чехия, Польша, Венгрия, Словения) және 2) реформалары сирек өтілетін топ (Ресей, Украйна тағы басқа).

І топ- шетел капиталының үлкен ролі, әлеуметтік саяси жүйеніің тұрақтылығы.

ІІ- топ экономикалық және әлеуметтік-саяси реформаларының дамуы, саяси, ұлтаралық, әлеуметтік түсінспеушілік, яғни қоғам жүйесінің тұрақсыздығы.

IV. Жаңа сабақты бекіту

Аустралия Одағы мен Мұхиттық аралдар тобына сипаттама бер.
Табиғат жағдайлары мен ерекшеліктері

V. Үйге тапсырма

Папуа – Жаңа Гвинея елі жайлы қосымша деректер пайдаланып,хабарлама жасаңдар.

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Дүние жүзі мемлекеттерінің геоэкономикалық интеграциялық процесстері

III. Жаңа сабақ

Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі.
Халыықаралық аймақтық ұйымдар

ХХ ғасырдың екінші жартысында халықаралық интегралды процестер пайда болды. Осы процестердің арқасында көптеген халықаралық ұйымдар пайда болды. Олардың қатары өсіп, құрамы көбейуде. Жоғары дамыған мемлекеттер қолдауымен бұл ұйымдар халықаралық саясат пен экономиканың қуатты құрамына айналды. Дүниежүзінің және үлкен региондардың қоғамдық, географиялық көрінісін түсіндіретін мемлекеттің негізгі сапалы сипаты, оның саяси ұйымы мен ұйымның игерген геокеңістігі жатады. Осы белгілер арқылы мемлекеттер арасындағы айырмашылық мемлекеттің мемлекеттік – саяси құрылымын көрсетеді. Халықаралық статусына байланысты мемлекеттер үш түрге бөлінеді: а) егеменді мемлекет, б) өз билігінсіз аймақ, в) “мәселелі” аймақтар.

Халықаралық ұйымдар (2000 жылдың аяғы)

Универсалдық	Саяси және әскери-саяси	Жалпы экономикалық және финастық	Салалық
Ғ а л а м д ы қ
БҰҰ “үлкен жетілік, ұлттар достастығы, бильдербергтік клуб, үкіметтік емес ұйымдар”	БҰҰ-ң жоғарғы ассамблеясы, БҰҰ-ң қауіпсіздік кеңесі, НАТО, т.б.	МВФ, әлемдік банктің тобы, МБРР, МАР, МФК, МРИГ, МЦУИС; ОЭСР, МТП, топ-17, Париждық клуб, Лондондық клуб, БМР	ЮНИДО, ВТО, ФАО, ЮНКТНД, МФСР, ЮНЕСКО, МАГАТЭ, ВОТ, МЭА, АЯЭ, ЦИНО, ОЭСР дамуның орталығы, ВФП, социалистік интернационал, Римский клуб.
Аймақтық және субаймақтық
Е в р о п а
Европалық одақ, ТМД, балтық мемлекетінің кеңесі, Балтық теңізі Ассамблеясы	ОБСЕ, Европалық кеңес, НАТО, Батыс Европалық одақ	ЕЭК, ООН, ЕАСТ, ЕИБ, ЕБРР, МБЭС, ЧЭС.	ЕКА, Церн, Эврика, СКАК.
Евразиялық аймақ
ТМД, Белорусия және Ресей одағы, ОНК	ОБСЕ. Европалық кеңес	ЕЭК, ООН, ЭСКАТО. ООН, ЕвразЭС, ГУУАМ, ОЭС, ЧЭС, ЕБРР, АзБР, ЦАЭС, ИБР, СГЦА.
А з и я
ОИК, ЛАГ, АСЕАН, СААРК, ССАГПЗ, АРСИО	НАТО, ОБСЕ, АЗПАК	АГЭС, АзБР, Колмбо планы, САЭБ, ОЭС, СКЗА, ООН, ЭСКАТО ООН, ИБР, АВФ, АФЭСР, АБЕРА, ОПЕК қоры	ОАПЕК
Азиаттық – тынықмұхиттық аймақ
ЮТФ	АНЗЮС, АНЗЮК, АЗПАК	АТЭС, АзБР, ЭСКАТО ООН, КЮТО, КАТТПП	ТЭС, СГЭС
Америка
ОНГ, ОЦАГ, КАРНКОМ, ОВКГ	НАТО, ОБСЕ, АНЗЮС	НФТА, АГЭС, ЭКЛАК ООН; МАЗСТ; МАБР, ФТАА, КАРИБАНК, МАИК.	ЛАОЭ
Африка
ОАЕ, ОНК, ЛАГ, САДК, ЭКОВАС, КОМЕСА	ОАЕ	ЭКА ООН, ВАБР, БОАР, ИБР, БДАС; АВФ, АФЭСР, АБЭРА, УОМОА, ЮДЕКА, САМ.	ОАПЕК.

Ірі халықаралық аймақтық ұйымдар.

Ұйымдар

Көрсеткіштер

ЕО (Европалық ұйым)

ТМД

НАФТА

АТЭС

АСЕАН

Халқы, млн адам 1997ж, халқының әлемдегі үлес, %

375

6,65

286

4,92

395

6,81

2388

41,1

497

8,56

Жалпы ішкі өнім млр долл 1995 ж.

6,641

1,182

8585

17,802

1,712

Әлемдік жалпы ішкі өнім үлесінде, %

20,4

3,63

26,4

54,7

5,29

Сауда айналымы млр долл, 1995ж.

Оның ішінде:

Экспорт

Импорт

3,259

1,650

1,609

153

1,938

950

988

4,280

2,182

2,098

629

303

326

әлемдік сауда үлесі, %

32,6

1,5

19,4

42,8

6,3

АҚШ инвестициялары млр долл 1996ж.

348,4

1,7 (тек Ресейде)

110

260

35,6

IV. Жаңа сабақты бекіту

240 бірлікке жуық (жер шары халқының 0,1%) қазіргі кезде өзінде билігі жоқ басқа мемлекеттерге бағынатын, басты аралды мемлекеттер. Олардың бір бөлігі ресми түрінде БҰҰ-мен колониялар ретінде қабылданған (бастысы Британдықтар)

V. Үйге тапсырма

Бір ұйым жайлы материал жинау

VI. Бағалау

Сыныбы: 11 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Европалық Одақ, Солтүстік американдық еркін сауда зонасы НАФТА,АСЕАН, ОПЕК.

Сабақтың мақсаты:

Білімдік мақсат: Европалық Одақ, Солтүстікамерикандық еркін сауда зонасы НАФТА,АСЕАН, ОПЕК туралы жалпы білім беру;

Тәрбиелік мақсат: Жан – жақтылыққа, ізденімпаздылыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру;

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту;

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекі құралдар: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақ
Жаңа сабақты бекіту
Үйге тапсырма
Бағалау

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру.

Сәлемдесу
Жоқ оқушыларды белгілеу
Оқушылар назарын сабаққа аудару;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Өткен

Қазіргі дүниежүзінің географиясындағы халықаралық ұйымдардың рөлі

III. Жаңа сабақ

1.Европалық Одақ, Солтүстік американдық еркін сауда зонасы НАФТА

2.АСЕАН, ОПЕК.

Қазақстан Республикасы 1991 жылы 16 желтоқсанда тәуелсіздік алғаннан кейін айқын сыртқы саясат жүргізе бастады. Тек осы кезден бастап қана Қазақстан әлемдік аренаға халықаралық құқықтың толыққанды субъектісі ретінде шықты. 1991 жылдың соңына дейінгі екі апта ішінде Қазақстан тәуелсіздігін 18 мемлекет танып үлгерді, олардың ішінде Түркия, АҚШ, Қытай, Германия, Пәкістан сияқты елдер бар. Бұрынғы одақтық республикалар бір-бірінің дербестігін мойындады. Қазақстан отарлық езгіден құтылып, әлемдік қауымдастықтың тең құқықты мүшесі болды. Осы кезеңнен бастап Қазақстан тәуелсіздігін әлемнің басқа елдерінің тануы өте тез өсті. 1992 жылы наурызда Қазақстан ең ірі және беделді халықаралық ұйым – Біріккен ұлттар Ұйымының толыққанды құқықты мүшесі болды. Сондай-ақ, Қазақстан Дүниежүзілік банктің, Еуропа қайта құру және даму банкінің, Халықаралық валюта қорының, ЮНЕСКО-ның мүшесі болды. Әлемдік қауымдастықпен бірігуге қарай жасалған үлкен қадам Хельсинкиде жасалды, мұнда Қазақстан КСРО мен СФРЮ (Югославия) ыдырағаннан кейін пайда болған басқа да елдермен бірге, Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық жөніндегі ұйымның қорытынды актісіне қосылды.Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын құрудағы негізгі мақсат шекаралық аймақтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі болатын. Сондықтан да, «бестік» ретіндегі ұйымның алғашқы қабылдаған құжаттары – Шекаралық аймақтағы әскери саладағы сенімдікті арттыру туралы келісім болды.

Ұйымның аты	Құрылған жылы	Штаб пәтері орна-ласқан жері	Мүше елдер	Мақсаты мен міндеттері
БҰҰ- Біріккен Ұлттар Ұйымы	1945	Нью-Йорк	188 ел енеді	Әлемдегі бейбітшілік пен халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, бейбіт өмірге төнген қауіптің алдын алу немесе бетін қайтару, халықаралық даулы мәселелер мен шиеленістерді реттеу.
Атом энергетикасы жөніндегі Халықаралық агенттік МАГАТЭ (БҰҰ-ның шешімімен құрылған ұйым)	1987	Вена	120-ға жуық ел енеді	Дүние жүзі елдерінің атом энергиясын бейбіт мақсатта және ядролық қауіпсіздік талаптарына сай неғұрлым кең пайдалануына қол жеткізу
ФАО – БҰҰ-ның азық-түлік және ауыл шаруа-шылығы жөніндегі арнайы ұйымы	1945	Рим	160-қа жуық ел енеді.	Әлемдегі аштықпен күрес, адамдардың тамақтануын жақсарту мен өмір сүру деңгейін көтеруге ықпал жасау, ауыл шаруашылығы-ның өнімділігін арттыру, азық-түлікпен қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру
ЮНЕСКО – БҰҰ-ның білім беру, ғылым және мәдениет жөніндегі арнайы ұйымы	1946	Париж	183 ел енеді	Білім беру, ғылым және мәдениет саласында халықаралық ынтымақтастық-ты қолдау
ЮНКТАД – БҰҰ-ның сауда және даму жөніндегі конференция-сы	1964	Швейца-рия	168 ел енеді	Экономикалық және әлеуметтік даму деңгейі әр түрлі мемлекеттер арасындағы халықаралық сауда қатынас-тарын қолдау
НАТО – Солтүстік Атланттық келісім ұйымы	1949	Брюс-сель	АҚШ, Ұлыбрита-ния, Фран-ция, Италия, Бельгия, Дания, Исландия, Канада, Люксем-бург, Нидерланд, Норвегия, Португалия Грекия, Түркия, ГФР, Чехия, Венгрия, Польша	Біртұтас қорғаныс жүйесін құрайтын әскери-саяси одақ.
ЕО- Еуропалық Одақ (1993 жылға дейін Ортақ нарық)	1957	Брюс-сель	Франция, ГФР, Италия, Бельгия, Нидерланд, Португалия Люксем-бург, Ұлыбриа-ния, Дания, Ирландия, Грекия, Испания, Швеция, Финляндия Аустрия	Біртұтас экономикалық одақ құру арқылы елдер арасындағы тауар, қаржы, жұмыс күшінің еркін айналымына жағдай жасау.
АСЕАН – Оңтүстік Шығыс Азия елдерінің ассоциа-циясы	1967	Джа-карта	Индонезия, Малайзия, Сингапур, Таиланд, Филиппин, Бруней, Ветнам, Лаос, Мьянма	Оңтүстік-Шығыс Азиядағы бейбітшілік пен тұрақтылықты орнату, экономикалық-әлеуметтік және мәдени өрлеуді жеделдету
ОПЕК – Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы	1960 ж	Вена	Алжир, Венесуэла, Габон, Индонезия, Ирак, Иран, Катар, Кувейт, Ливия, Нигерия, Сауд Арабиясы, Эквадор	Мұнай өнімдерінің әлемдік нарықтағы бағасын тағайындау және оның өндірілуі мен сатылуына бақылау жасау.

IV. Жаңа сабақты бекіту

V. Үйге тапсырма

Бір ұйым жайлы материал жинау

VI. Бағалау

Білімді меңгерту деңгейін бақылау.

Күнделікті бақылау.

Оқу процесінде күнделікті қолданылады және сабақ барысында оқушылардың оқу –танымдық іс әрекетіне басшылық жасайды. Ол ішкі және сыртқы байланысты жан – жықты жүзеге асыруға мүмкіндік туғызады, соның негізінде оқушылардың келесі оқу – әрекетіне ықпал етеді.

Баға бал есебінде көрсетіледі. Оқу – таным әрекетінің сапасын анықтайтын «5» балдық жүйе қолданылады.

«5» - оқу материалын толық, дәл логикалық, бірізділкпен айтылған жауапқа қойылады;

«4» - оқу материалын толық біледі, бірақ болар болмас кемшілігі бар жауапқа қойылады;

«3» - жауабы негізінен дұрыс, бірақ толық емес, білімінде кейбір проблемалар еске алынбаған жауапқа қойылады;

«2» - оқушы жауабында қателер, білімінде елеулі кемшіліктер бар балаға қойылады;

«1» - тексерілген оқу материалы бойынша білімі жоқ. тоып жатқан өрескел қателері үшін қойылады.

Фронтальдық (жаппай) бақылау.

Барлық оқушыларға сұрақтар немесе мазмұны бірдей тапсырмалар беріледі. Оларды орындау барысында оқушылар арасында ынтымақтастық, жолдастық сезім пайда болады, бір-біріне сұрақтар қойып, жауаптарын толықтырады, орындалған жұмыстарды өзара тексеріп, іске асырады. Демек, бірігу іс-әрекетінде әлеуметтік құнды мотивтер қалыптасады.
Топтық бақылау.

Белгілі оқушылар тобы сабақ барысында мұғалімнен тапсырмалар алып орындайды. Кейде, кейбір оқушылар түрлі себептерге байланысты (сабақ жіберу, нашар үлгеру, ауыру т.б.), қосымша көмекті қажет етулері мүмкін. Сондықтан, олардың жұмысын ерекше еске алған жөн.

Мұғалімге ұсынылатын әдебиеттер:

Войлошников В.Д.,Войлошникова Н.А. Книга о полезных ископаемых. – М.:Мысль,1985.
Горохов В.А.,Вишневская С.С. Национальные парки мира. –М.:Просвещение,1992
Зернов В.П.,Лушников О.Е. Чехословакия.-М.:Мысль,1982
Марков Д.С. Венгрия.- М.:Мысль,1990
Польская Н.М.Великобритания.-М.:Мысль,1986
Бусыгин А.В. Нидерланды. –М.:Мысль,1984
Галькина Т.А.,Красновская Н.А.Италия. –М.:Мысль,1985
Самбурова Е.Н.,Медведева А.А. Китай.-М.:Мысль,1991
Потемкина И.И. Монголия. –М.:Мысль,1988
Толорая Г.Д. Республика Корея. –М.:Мысль,1991.
Ивашенцов Г.А. Индия.-М.:Мысль,1989

Оқушыға ұсынылатын әдебиеттер:

Страны и народы .В 20 томах. –М.,Мысль,1978-85 г.
Страны,хозяйство,люди. /Сост.А.П.Кузнецов. М.:Просвещение,1988
Бромлей Ю.В. Мировая культура: традиция и современность. –М.,Наука,1991

Весь мир.Справочник. –Минск,1996

Народы мира.Историко-географический справочник. –М.,1988
Хроника человечества. –М.,1996
Страны мира. М.,2000
Страны и народы. М.,2005

Пәнді оқу – әдістемелік жағынан қамтамасыз ету

Оқыту – теориялық: оқулық,лекция

Оқыту – практикалық: жаттығулар мен тапсырмалар

Оқыту – әдістемелік: курсты үйренуге әдістемелік ұсыныстар, сарамандық жұмысын орындауға кеңес, реферат, зерттеу жұмысын суреттеу

Оқыту – анықтамалық: сөздік, анықтамалар

Оқыту – көрнекілік: оқулық, картографиялық құралдар, қосымша деректер

Пікір

Бұл курс қазіргі таңдағы ғаламшарымыздың әр түрлі аумақтарында кездесіп отырған күрделі геосаяси және аймақтық мәселелерді дұрыс бағдарлау арқылы оның жөн-жосығын түсіну үшін қажет. «Елтану» дүние жүзінің жеке аймақтары мен елдерінің халқы мен шаруашылығының орналасу және даму заңдылықтарын зерттейтін қоғамдық географиялық ғылым. Адам мен қоғамның өзара өзара іс-әрекетін, адамзаттың ғаламдық проблемаларын және халықаралық қатынастарды қамти отырып, дүние жүзілік саясат пен экономикадағы ТМД елдері мен Қазақстанның орны мен рөлін салыстыру арқылы, бұл пән қазіргі кезеңдегі әлемнің жалпы даму сипатын дұрыс ұғынуға көмектеседі. Дүние жүзілік әлеуметтік-экономикалық мәселелерді географиялық тұрғыда қарастыру басында осы заманғы әлемдік өмірмен өте тығыз байланысты қарастыратын пән болып табылады.

Сонымен қатар, бұл пәннің өлкетану мақсатында атқаратын рөлі зор. Әсіресе, орта мектептерде оқушылардың географиялық білімдерін жетілдіреді. Сондықтан болашақ география мамандарын дайындау барысында осы курс міндетті түрде өтілуі керек.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д
Е	Е	Ж	З	И	Й	К
Қ	Л	М	Н	Ң	О	Ө
П	Р	С	Т	У	Ұ	Ү
Ф	Х	һ	Ц	Ч	Ш	Щ
Ъ	Ы	І	Ь	Э	Ю	Я

А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д
Е	Е	Ж	З	И	Й	К
Қ	Л	М	Н	Ң	О	Ө
П	Р	С	Т	У	Ұ	Ү
Ф	Х	һ	Ц	Ч	Ш	Щ
Ъ	Ы	І	Ь	Э	Ю	Я

Елтану авторлық бағдарлама

Аймақтық және субаймақтық

Е в р о п а

Евразиялық аймақ

А з и я

Азиаттық – тынықмұхиттық аймақ

Америка

Африка

А	Ә	Б	В	Г	Ғ	Д
Е	Е	Ж	З	И	Й	К
Қ	Л	М	Н	Ң	О	Ө
П	Р	С	Т	У	Ұ	Ү
Ф	Х	һ	Ц	Ч	Ш	Щ
Ъ	Ы	І	Ь	Э	Ю	Я