English around us

І Кіріспе

Сөздік қорымызға шет тілден еніп жатқан сөздер жеткілікті. Олар бір жағынан ағылшын тілінен енген кірме сөздер сөздік қорымызды кеңейтеді, ал, екінші жағынан өз тіліміздің әдеби көркемдік мағынасын жояды.

Қазіргі жағдай туралы көптеген филологтар мен лингвистардың ойынша,

ағылшын тілінен енген кірме сөздердің көптігі сонша, өз тіліміздің қасиеті жойылып барады.

Тақырыпты таңдаудың өзектілігі ағылшын тілі әлемдік қоғамдастықтың жаһандық тілі ретінде бүкіл әлемде танымал екені рас. Бірақ қазіргі уақытта біздің айналамыздағы ағылшын тілін қолдану өз орнымен жүруде ма, және олардың мән-мағынасы қаншалықты біздің ұлттың сипатымызға әсер етуде.

Жазғы саяхат кезінде мен айналамдағы шетел сөздерінің көптігіне назар аудара бастадым және оларды қолданудың мәні мен себептері туралы ойлана бастадым. Мысалы, Мен "Steakhouse", "Hotel", "Fashion", "Forward", "Wonderhall" дүкендерінде көрген кейбір маңдайшалар. Ағылшын тілінен бейтаныс адамға олардың мағынасын түсіну қиын, қажетті ғимаратты табу қиын. Ал біздің туған қаламыздағы қарапайым супермаркетке кіріп, тек қана олардың атаулары ғана емес, біз ағылшын тіліндегі өнімдердің көптеген атауларын көреміз, сондай-ақ көптеген киім-кешекте ағылшын жазулары бар. Кейбір адамдар ағылшын тілінде жазылған мағынасын түсінбейді және тіпті бұл туралы ойланбайды да. Бізді қобалжытатын жағдай, күнделікті өмірде қазіргі жастар ағылшын тілінен енген кірме сөздерін жиі пайдаланады. Жастарға өз ойын, сезімін ағылшын тілінің кірме сөздері арқылы білдіру оңайырақ көрінеді.

Жер шарында қай жерде болсаңыз да, сіз ағылшын тілін барлық жерде естисіз.

Біздің супермаркеттерде, сондай-ақ біздің киімдеріміздегі ағылшын жазбалары қандай ақпарат береді? Менің зерттеуім осы сұраққа жауап іздеуге бағытталған.

Сондай-ақ, өзімнің зерттеу жұмысымда ағылшын тілін меңгеруімді бірнеше жағынан дамыту мәселесін көздедім. Біз, оқушылар үнемі және күн сайын ағылшын тілінде жазулармен, нұсқаулықтармен және жарнамалармен бетпе-бет келеміз. "Жамандықты" "жақсылыққа" айналдыруға және бұл фактілерді ағылшын тілін үйрену, оны меңгеруді күшейту үшін пайдалануға болмайды ма? Ағылшын тілін меңгеруде көрген, естіген ағылшын сөздері бізге көмектеседі ма? Ағылшын тілінде жазылған нұсқаулықтар оқушыларға түсінікті ме? Бізге тілді білу киімді, азық-түлікті дұрыс таңдауға көмектеседі ме? Осы сұрақтарға жауаптарды менің жұмысымның практикалық бөлігінде беруге тырысамын.

Зерттеу объектісі - қаламыздың супермаркеттеріндегі және № 4 мектеп оқушыларының киіміндегі ағылшын тіліндегі жазулар.

Зерттеу пәні - ағылшын және қазақ тілдеріндегі жазбалардың арақатынасы.

Зерттеу болжамы: ағылшын тілі – бұл жай ғана мектептегі сабақ емес, қазіргі заман талабына сай қажет деген болжамға негізделген.

Зерттеу базасы - жергілікті супермаркеттердің өнімдері, оқушылардың киімдері.

Зерттеудің мақсаты – айналамызда, яғни, ауызекі сөйлеу тіліміздегі ағылшын сөздері мен дүкен өнімдері және мектеп оқушыларының киімінде ағылшын тіліндегі жазбаларда кездесетін мәтіндердің негізгі мағыналарын тани отырып, біздің өмірімізде ағылшын тілінің ролін анықтау.

Ағылшын тілін үйрену қиын емес екенін дәлелдеу, күнделікті және барлық жерде бізді қоршап отырған "сөз әлеміне" сәл мұқият және бақылаушы болу керек.

Осы мақсатқа сәйкес жұмыста келесі міндеттерді шешу көзделді:

• Сұрақ бойынша ғылыми әдебиеттерді оқып үйрену.

• Ағылшын тілінде сөздері бар жергілікті дүкендердің өнімдерімен, сондай-ақ "№ 4 орта мектеп оқушыларының киіміндегі жазбалармен танысу.

• Жиналған сөйлеу материалын талдау және жіктеу.

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2. 1 Әлемдік қауымдастықтағы ағылшын тілінің ролі

19 ғасырда адамдар мен мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастың халықаралық тілі француз тілі болды. Ал ғасыр оқиғасы бойынша, яғни 20 ғасырда француз тілін халықаралық тіл ретінде пайдалану кеміп, оның орнына ағылшын тілі келді, ол қазіргі күнге дейін халықаралық қарым-қатынас тілі болып табылады.

Барлық тілдер халықаралық дәрежеге жеткісі келеді. Әлемдегі тілдердің жалпы саны: 4000 және 4500 арасында. Бірақ тек бес тілде өте көп адамдар сөйлейді, атап айтқанда қытай, ағылшын, испан, хинди және орыс тілінде (дәл осындай ретпен). Жоғарыда аталған тілдерден тек ағылшын тілі әмбебап тіл мәртебесіне үміткер бола алады.

Біз қытай тілінің ең кең таралғанын білеміз. Онда 1 миллиард адам сөйлейді дейді. Бұл түсінікті. Қытай – әлемдегі ең тығыз орналасқан ел. Сондықтан әрбір алтыншы адам қытай тілінде сөйлейді.

1-қосымшада көрсетілгендей Қытай тілінен кейін ағылшын тілі. Біріккен Корольдік Әмірлігі империя болған күндер өтті. Оның орнына Ұлттар Достастығы келді. Ұлттар достастығы 1931 жылдың 31 желтоқсанында Британ Парламенті қабылдаған Вестминстер туралы заңға негізделді, Ұлттар Достастығы Британ империясының мұрагері болды. Достастық құрамындағы барлық мемлекеттер тең мәртебеге ие және британдық монархты осы ұйымның ресми басшысы деп таниды. Достастық ерікті ұйым болып табылады, оның басты функциясы – Достастыққа мүше мемлекеттер арасындағы ынтымақтастыққа ықпал ету.

Ұлттар достастығына Австралия, Канада, Ирландия, Нью-фаундленд, Жаңа Зеландия, ОАР және Біріккен Корольдік кірді. Ирландия мен ОАР 1949 және 1961 жылдары ұйымнан шығып, ОАР кейіннен 1995 жылы Достастыққа қайта кірді. Пәкістан 1972 жылы шықты, 1989 жылы қайта қосылды. Міне, сондықтан ағылшын осындай үлкен аумақта таралған және біз оны әлемдік тіл деп атаймыз.

2-қосымшада ұсынылған картада адамдар ағылшын тілінде сөйлейтін елдің жасыл түске боялғанын көруге болады.

600 миллионнан астам адам ағылшын тілінде сөйлейді және ағылшын тілі арқылы өзара іс-қимыл жасай алады.

Әсіресе, бұл сан әлемдік көшбасшылардың көпшілігін қамтиды. Ағылшын-бизнес, саясат және ғылым тұрғысынан ең пайдалы тіл. Әрбір білім саласында басқа тілдерге қарағанда ағылшын тілінде жазылған. Көптеген телевизиялық бағдарламалар оны пайдаланады. Егер біз халықаралық тілді қабылдайтын болсақ, онда олар ағылшын тілі болады.

Адамдардың көбі ағылшын тілін ана тілі ретінде емес, екінші тіл ретінде пайдаланады. Ағылшын тілі әлемнің барлық порттарында, Қытай, Үнді және т.б. порттарында қолданылады. Мұндай таралу кеңістігінде ағылшын тілі біркелкі болуы мүмкін емес. (фонетикалық және лексикалық) Англия, Канада, АҚШ, Австралия және т. б. елдерде көптеген тілдік ерекшеліктер бар. Бірақ бұл ерекшеліктер ауызша сөйлеуде бір-бірін түсінуге кедергі келтірмейді және жазбаша сөйлеуде мүлдем кедергі келтірмейді. Сондықтан әдеби ағылшын тілі деп аталады. Бірақ онымен қатар жұмысшы, қала және ауыл тұрғындарының көбі аздаған ескі жергілікті диалектілерді сақтайды. Алайда, өмірлік күш беретін диалектілер бар. Бұл әлеуметтік диалектілер.

Қазіргі уақытта әлемде ағылшын тілінің таралуы негізінен жаңа тәуелсіз мемлекеттердің жан-жақты дамуына ықпал ететін арнайы ақпараттық-насихаттық ұйымдар арқылы жанама түрде жүргізілуде. Мұндай ұйымдардың бірі, мысалы, Британ Кеңесі болып табылады, оның бағдарламалары бойынша жүзден астам елде мыңдаған ағылшын мамандары, соның ішінде ағылшын тілі оқытушылары жұмыс істейді. Британдық кеңестен басқа, ағылшын тілін таратумен, ең алдымен, Би-Би-Си радиохабар корпорациясы айналысады, ол ағылшын тілінің радио және телевизиялық курстарын ұйымдастырады, шетелдіктерді осы тілді оқытуға арналған көптеген оқу құралдарын шығарады.

АҚШ-қа келетін болсақ, олар Англияға қарағанда әлемде ағылшын тілін насихаттаумен белсенді және мақсатты түрде айналыса бастады. Екінші дүниежүзілік соғыс, ол кезде американдық әскерлер көптеген елдерде болды (олардың кейбірінде олар әлі күнге дейін қалуда). Содан бері шетелдерде ағылшын тілін тарату бойынша американдық ақпараттық-насихаттық органдар қызметінің ауқымы ұдайы өсе түсті. Бүгінгі таңда бұл бағытта ЮСИА, "Бейбітшілік Корпусы", қолданбалы лингвистика орталығы, Халықаралық даму агенттігі, түрлі қоғамдық және жеке қорлар белсенді жұмыс істейді.

Қорыта айтқанда, ағылшын тілі әлемдегі ең кең тараған тіл болып табылады. Ол әлемнің 12 елінде 500 миллион адамның ана тілі болып табылады. Тағы 600 миллион адам екінші тіл ретінде ағылшын тілінде сөйлейді. Және тағы бірнеше жүз миллионның 62 елде ресми немесе жартылай ресми мәртебесі бар ағылшын тілінің біледі.

Ағылшын тілі, сөзсіз, географиялық жағынан кең таралған. Бүгінде әлемде ағылшын тілінде шамамен 1,5 миллиард адам сөйлейді.

90 елде ағылшын тілі-екінші немесе кеңінен оқытылады.

Ең оқытылатын тіл болып табылатын ағылшын тілі басқа тілдерді алмастырмайды, оларды толықтырады. Мысалы, 300 миллион қытайлықтар – Америка Құрама Штаттарының халқына қарағанда ағылшын тілін көп үйренеді.

Жапония мектептерінде оқушылар орта мектепті бітіргенге дейін алты жыл бойы ағылшын тілін үйренуі тиіс.

Норвегия, Швеция және Данияда міндетті түрде ағылшын тілін үйренеді.

Ұлыбританияны есептемегенде, барлық еуропалық елдердің ішінде Голландия ағылшын тілін білетін адамдар саны бойынша бірінші орында.

Португалия Еуропалық Қоғамдастыққа кіргеннен бері ағылшын тілі сабақтарына деген сұраныс француз тіліне деген сұранысты алмастырды.

Францияда қазыналық орта мектептерде оқушылар үшін міндетті түрде төрт жыл бойы ағылшын немесе неміс тілін оқиды, 85% ағылшын тілін үйренеді.

Ресейде Балаларға арналған шет тілдерін үйрену міндетті, көпшілігі ағылшын тілін үйретеді.

2. 2 Ағылшын сөздері біздің күнделікті өмірімізде

Ағылшын тілі – бұл оқушының мектеп кестесіндегі бір пәні. Сабақтың соңында ағылшын тілінің біздің өмірімізде ролі аяқталмайды.

Алайда, 1-сыныпта ағылшын тілін оқуды бастаған соң, мен сабақтан кейін де, ағылшын тілі мені барлық жерде қудалайтынын байқай бастадым. Мен күнделікті өмірде ағылшын сөздері мен сөз тіркестеріне үнемі кездестім.

Ең алдымен, ағылшын тілі – бағдарламалау және компьютерлер тілі. Барлық компьютерлердің пернетақтасында ағылшын тіліндегі пернелер бар (up - жоғары;down – төмен; print – басып шығару; еnd – аяқтау, аяқтау; home – үй; backspace – артқа; enter – кіру, енгізу және т.б.). Бүгінде ересектер мен балалар сияқты ойнауды жақсы көретін компьютерлік ойындар да жиі ағылшын атаулары бар (angrybird – зұлым құс; snake – жылан, Heroes - батырлар және т. б.).

Ағылшын сөздері мен өрнектері біздің телеэкрандардан беріледі. Кейбір телевизиялық бағдарламалар ағылшын тілінде атаулары бар (Comedy Club-комедия клубы; Animal Planet – Жануарлар планетасы, Discovery – ашу, теледидар арналары). Күн сайын жарнамаларда қанша ағылшын сөзі бар (LG-life ' s Good - өмір жақсы).

Біздің әрбір үйде ағылшын тілін әкелушілері бар. Дәптерде Notebook сөзін жиі көруге болады. Жаңа елдердің атауын үйренуге болады, егер зат қандай материалдан жасалған және оны қалай жуу керек (Made in china – Қытайда жасалған; made in Germany – Германияда жасалған; 100% cotton – 100% мақта; wash 30 – 40* - 30 – 40 градус және т. б. температурада жуыңыз). [3, С. 9]

Қоғамдық орындарда жиі кездесетін ағылшын тіліндегі жазбалардың не екенін түсіну үшін ағылшын тілін білу қажет (WiFi – "вайфай" - Интернетке тегін шығу, Exit – шығу; No smoking – темекі шегуге тыйым салынады), дәретхана орналасқан кейбір мейрамханаларда өз бетінше түсіну үшін де ағылшын тілін білуге көмектеседі (WC – Water Closet – дәретхана). [3,c.10]

Сонымен, біз ағылшын сөздерін барлық жерде кездестіреміз: компьютермен жұмыс істеу кезінде, компьютерлік ойындарда, дүкендердің маңдайшаларында, әуежайда олар бізге теледидар экранынан жеткізіледі, жарнамада болады. Мен біздің сөрелеріміздің өнімдеріндегі жазуларда, сондай-ақ біз киетін киімде ағылшын тіліндегі сөздерді зерттегім де келеді.

Менің зерттеудің бірінші бөлігі қаламыздағы супермаркеттердегі ағылшын тіліндегі жазбаларға арналған.

Мен өз зерттеулерімді сыныптастарымның көмегімен қаламыздың супермаркеттерінде ағылшын тілінде ең қызықты жазуларды жазып шықтық. Зерттеу үшін мен "Магнит" және "21 ғасыр" дүкенін таңдадым. Бұл ақпаратты жинау бірнеше күн болды. Мен осы күндері достарымның жазуларға деген қызығушылығының пайда болғанын байқадым, тек супермаркеттерде ғана емес, сонымен қатар мектеп дәліздерінде де бір-бірін тоқтатып, жазып алған жазбаларды аударуға тырысады. Көптеген оқушылар да, жалпы адамдар да өз сатып алған заттарындағы жазбаларға ерекше мән бермейді. Алайда, біздің зерттеуіміз осы мәселені көтеруге және түсініксіз мәтіні бар кезекті өнімді сатып алудан бұрын барлығына ойлануды ұсынды.

Біздің зерттеу көрсеткендей, біз не сатып алып жатқанымызды білуіміз керек, бұл өте өзекті және маңызды факт. Дүкенге кіріп, біз көптеген ағылшын сөздерін көреміз. Олардың арасында жақсы зат алу үшін, қажетті тауарды сатып алу үшін ағылшын тілінде оқып, осы жазбаларды түсіне білу қажет.

Жазулармен жұмыс барысында мен атауларды топтарға бөлуге болады деген қорытындыға келдім: тамақ өнімдері, дене күтімі құралдары, жуу және тазалау құралдары, шаш және ауыз қуысын күту құралдары.

Өнімнің жазбаларын талдау барысында мен кондитерлік тауарлардағы, ал ауыз қуысын күтуге арналған құралдардағы жазулар ең танымал болып шықты деген қорытындыға келдім.

Бұдан әрі менің міндетім осы жазбаларды қазақ тіліне аудару болды. Осы жазбаларды аудару кезінде мен 40% сөздердің аудармасын дәл білдім, 15% сөздердің мәні туралы ойланып қалдым және 45% сөздер аудармамен қиындық туғызды. Оларды аудару үшін мен ағылшын тілі мұғалімінің кеңесін және ағылшын-қазақ сөздігінің көмегімен, сондай-ақ интернет-ресурстармен пайдаландым.

Ағылшын тілді өнімнің жеткілікті санын зерттей отырып, мен барлық атауларды 3 топқа бөлуге болады деген қорытындыға келдім:

1. өз аттарынан құралған атаулар - өндірушілердің немесе өнертапқыштардың тегі, аты (Pantene - өндірушінің тегі, Gillette-американдық Кингтің Кэмпа Жиллетта өнертапқышының тегі, Calvé - өндірушінің тегі Calvé, Lipton - өндірушінің Томас Липтонның тегі, Brook Bond – Чарльз Бруктың тегі, Colgate -Уильям Колгейттің тегі).

2. өнімнің мақсатына орай қойылған атаулар (Pampers – жаялықтар, Kleenex - қағаз орамал, косметикалық майлық, Clearasil - clear тазарту, sil шырын. single - жалғыз, fairy - фея, сиқыршы, Mr. Clean – адал адам, Comet-комета, Mr. Proper - Mister дұрыс, Head&Shoulders - бас және иық, Wash&Go-жуда бар, dove - көгершін,). (3 қосымшасын қараңыз).

Өнімнің атауы әртүрлі және олардың пайда болу тарихы бар. Бұл қарапайым сөздер емес, бірегей әлем, ол өз аттарының арасында өзіндік жүйе болып табылады.

Осы зерттеуді жүргізу кезінде, мен ағылшын тіліндегі сөздік қорым толықтырылғанын байқадым, мен ағылшын оқулығында болмайтын, бірақ нақты өмірде кездесетін сөздерді білдім, бұл әлдеқайда қызықты болды.

3. Біздің киімдер не туралы айтады.

«Ағылшындар киіммен қарсы алады» дейді. Қазіргі уақытта ағылшын жазуларымен жабдықталған сәнді киім көп. Демек, ағылшын сөздері біздің де киімде тұрады. Еуропа мен Американы бұрыннан иеленген бұл стиль қазақстандық жастар арасында да танымал. Мен ағылшын тілін қызықтыратын адам ретінде біздің киімдегі ағылшын сөздерінің мәніне жауап бере алмаймын. Сондықтан да менің зерттеуімнің екінші бөлігі біздің киімдегі жазуларда, атап айтқанда "№ 4 орта мектеп" оқушыларының киіміндегі ағылшын сөздері болды.

Ақпаратты жинау үшін мен суретке түсіру (Б қосымшасы) сияқты әдісті қолдандым, сонымен қатар оқушылар жазулардағы аударманы білетіндіктерін байқадым. Мен 44 оқушының жауаптарын жазып, талдадым. Алынған мәліметтерді мен жиынтық кестеде көрсеттім. (Қосымша В4).

Менің зерттеуімнің мәліметтері бойынша, 44 сұралушының тек 21-і ғана киімде бар жазбаның аудармасын біледі. Қалғандары өз жазбаларын аударуға қиналды.

Жазбаларды аудара отырып, мен жазбаларды тақырыптар бойынша біріктіруге болады деген қорытынды жасадым. Мысалы: спорт, өмір ұстанымы, шақыру, қалалар мен елдер, музыка, кейіпкерлер, дизайнерлер мен сәнді брендтер, жануарлар, колледждер мен университеттер.

Жеке топ - орфографиялық қателері бар жазулар және әдепсіз мағынасы бар жазулар.

44 жазудың жартысына жуығы, атап айтқанда 19, яғни 43% өмірлік позицияны немесе шақыруды білдіреді. Олардың арасында :Wild&Free - жабайы және еркін, Super Boy - супер бала, Monster – monster, I ' vebeengood ... not! – Мен жақсы болғам жоқ!, Youngrebel Spiritin black and white - қара-ақ түстегі жас көтеріліс әлемі, Free Style Rider - еркін стиль жүргізушісі, Skatetill the end - скейтбордта сырғана соңына дейін. Біздің киімде ағылшын тілді келушілердің арасында misss hy - Мисс ұялшақ, Girl swanna have sun - қыздар күн келді. Осылайша, біздің мектеп оқушыларының киіміндегі жазулар әлемі әртүрлі: Kindnesschangeseverything-мейірімділік бәрін өзгертеді, Getfitforlifenotjustforsummer-өмір сүруге итермелеу, Жаз үшін ғана емес, әдепсізге дейін: UnwrapmeMeismygiftforyou - мені тарқату, мен-сен үшін сыйлық.

Зерттеу барысында емле қателері бар 2 жазу анықталды: Katch me - мені ұстап ал (с арқылы жазылған) және Southend England - Оңтүстік Англия ("Оңтүстік" сөзінің соңында гn болу керек.).

Жалпы, зерттеу барысында оқушылардың жазуларға деген қызығушылығы артып, бір-бірін тоқтатып, оқушылар киімде жазылғанын оқып, аударуға тырысады, сондай-ақ көптеген адамдар бұрын киімде жазылғаны туралы ойланбады, бірақ енді барлық жазбаларды мақсатты түрде аударатын болады деп мойындады. Бір оқушы енді киім-кешекті сөздікпен сатып алатынын да айтты.

Жазулармен жұмыс істеу кезінде мен әрбір келесі жазбаның аудармасы алдыңғы жазбадан жылдамырақ болғанын байқадым, осылайша мен ақпаратпен жұмыс істеуді, оны талдауды, жинақтауды, аударманың қолжетімді тәсілдерін іздеуді үйрендім. Кейбір жазбалардың аудармасы менің тілге деген қызығуымды арттырды. Бұл мені күнделікті өмірде шетел сөздерін тану бойынша практикалық жаттығу жасау ойына итермеледі.

2.3 Ағылшын сөздерінің пайда болуымен қазақ тілі қалай өзгереді?

Кез келген тілдің сөздік қоры үнемі байиды. Қазақ тілі де сондай. Соңғы уақытта ағылшын тілінен алынған сөздердің үлкен ағыны байқалады. Жаңа сөздердің пайда болуына ақпараттық ағындардың күшеюі, экономикалық нарықтың, мәдени байланыстардың, халықаралық туризмнің дамуы, Интернет компьютерлік желісінің пайда болуы әсер етті.

Шет тілді сөздерді алудың бірқатар себептері бар:

• жаңа заттарды, ұғымдар мен құбылыстарды (сканер, ноутбук, принтер, плейер);

* ана тілінде сәйкестік болмауы (хотдог, видео-салон, чипсы);

* ағылшын сөзімен жасалған (лифтинг, пиллинг);

• қазақ тілін жедел құралдармен толықтыру (пиар, бизнес-умен, фейс-контроль);

* шетел сөзін көбірек ғылым ретінде қабылдау (эксклюзивті);

* мәнін нақтылау қажеттілігі (бутерброд, гамбургер).

Жарнамалардағы, хабарландырудағы және этикеткалардағы (жапсырмалардағы) жазылған шетел сөздері жасөспірімдердің лексиконынан орын алуына және оларды насихаттауда ерекше рөл атқарады. Қазіргі уақытта жапсырмалары ағылшын тілінде жазылған түрлі тауарлар шығып жатыр: «MilkyWay»  (cүт жолы), «Baunty» (жомарт), «Nuts» (жаңғақтар),  «Head and Shoulders»  (бас пен иық), «Fairy» (сиқыршы) жуғыш құралдар, «Tide» (кір жуғыш ұнтағы). Аудио және бейнеаппаратураларда мынадай жазуларды көруге болады: Push, Stop, Wind, Low, High, Noise  және т.б. Киімдердегі жазулар олардың қайда жасалғанын, киімнің сапасы немесе оны қалай күту керектігі туралы ақпарат болады: Made in China; 100% cotton; Wash 30-40 С. Соңғы жылдары киімдердегі әртүрлі жазуларды жарнама үшін, кейде географиялық атаулармен, күлдіргі сөздермен безендіру сәнге айналған. Мысалы, футболкалардағы мынадай жазулар: Kiss me!; California; Montana; Milk is better than Wine; Star Wars; Drink Coca-Cola; I love you!; Let’s go shopping! және т.б. Көптеген жазулар біздің тілімізге әбден сіңіп кеткен кірме сөздерден тұрады. Мынадай сөз тіркестерін де жиі естуге болады: «Бұл сондай керемет шоу болды»; «тамаша клип»; «бестселлер сатып алу»; «бұл нағыз хит емес пе»; «пицца сатып алу керек». Сыныптастардан сұрағанда, мен олардың барлығы ағылшын тілінен алынған сөздерді жиі пайдаланатынын білдім. Бір нәрсеге келіссек -" Окей! дейді. Біз достарымызбен амандасқанда " Хай!" ал қоштасу кезінде:" Бай!" дейміз. Шынында да, қазіргі заманғы жастар сөзінде жиі кіріккен сөздер бар. Жастарға ағылшын тілін пайдалана отырып, өз сезімдері мен ойларын білдіру оңайырақ.

Біреулер шетелдік сөздердің қазақ тіліне енуі өте қауіпті деп санайды, ал біреу бұл өте пайдалы деп санайды. Мен "Интернет" желісінде бірнеше мақалаларды оқып, туыстарым мен таныстарымнан сұрадым, ағылшын тілінің қазақ тіліне енуі қорқынышты емес, адамдардың өмірі үшін тіпті пайдалы деген қорытындыға келдім. Өйткені, ағылшын тілі біздің тіліміздің грамматикасын өзгертпейді, біздің күрделі ережелер мен орфограммаларды өзгертпейді, тек қазақ тілінің сөздік қорын толықтырады. Менің ойымша, ағылшын тілі тек тілімізді дамытуға көмектеседі.

Әртүрлі байланыс аясына жүгіне отыра, әрбір жасөспірім ағылшын тілді сөздерді кезіктіреді:

1. Билік, саясат. Соңғы жылдары еліміздің саяси лексикасында шетел сөздері пайда болды. Мысалы, министрлер советінің басшысы қазір премьер-министр, орынбасары – вице-премьер деп айтады.

2. Бұқаралық ақпараттар жүйесі. Бұл сала аясы англицизммен қарқынды толығуда. Интернет- кірме сөздерді қолдану бойынша ең «рекордсмені»  деп айтуға болады, әсіресе жарнама мәтінінде, оқиғалар туралы хабарламаларда және т.б. Негізінде бұл салада өте көп кәсіби тіл мамандары жұмыс жасайды және олар сөйлеу мәдениетін халыққа жеткізуші болу қажет, алайда шынайы  өмірде бәрі керісінше: БАҚ, соның ішінде әсіресе телеарна біздің тілімізге басқа кірме сөздердің енуіне күшті ықпал жасауда.

3. Спорт. Бізге үйреншікті көптеген сөздер ағылшын тілінен енген екен. Оларға мына сөздер жатады: спортсмен, футбол, бодибилдинг, фитнес, спринтер, армрестлинг.

4.Техника. Жаңа технологияларға жаңа атаулар құрастырады және олар ағылшын тілінен енген сөздер болып табылады: компьютер, ноутбук, мобильді, сканер, органайзер, клавиатура, монитор.

5. Кино, музыка. Бұл сала ағылшын тілінің әйгілі атағын шығарған сала деп есептелінеді. Қазір көптеген поп жұлдыздар ағылшын тілінде ән салады, көптеген фильмдер де ағылшын тілінде түсіріледі, түрлі әйгілі сөз тіркестері бар, мысалы, А.Шварцнеггердің атақты сөзі : I'll be back; Дима Биланның әнінің қайырмасы: Never- ever let me go; Шекспирдің «To be or not to be, that is the question» бұлар жастардың күнделікті сленгтерінде қалып қояды.

6. Экономика. Бұл салада мынадай кірме сөздер кездеседі: инвестиция, маркетинг, дилер, брокер.

7.Білім. Эдвайзер, полилингвал, лексика, фонетика, тинейджер

БАҚ пен ауызекі сөйлеуде басқа тілден енген сөздердің қолдану жиілігі. Басқа тілден енген сөздердің басым бөлігі жастар сленгтерінде, әсіресе тинейджерлер тілінің маңызды бөлігіне айналған. Шетел терминологиясында сленгтерді in- grouplanguage\ in group vocabulary (топтар арасында қолданатын сөздер) деп айтады. Компьютершілердің «өз тілі» яғни «топтардың тілдері»  деген бар, олар геймерді хакерден, ал юзерді флешмобилден жылдам ажыратуға мүмкіндік береді. Сноубордистер сленгтің көмегімен араларындағы жаңа қосылған адамның гуффи ме, әлде нормал екендігін бірден айыра алады. Шетел тілінен енген бұл сөздер тіл байлығымыздың молаюына мүлдем кедергі келтірмейді, себебі нақты әлеуметтік қызмет атқарады, олардың көпшілігі уақыт өте кейбір әлеуметтік топтардың ескіріп, жоғалуына байланысты тілімізден де жоғалады. Оған мысал хиппи сленгі бола алады.

Қазіргі уақытта халықтың білім деңгейі жоғарлануынан, кірме сөздерді игеру жеңілірек.  Жоғарыда айтып кеткендей, біздің елімізде шетел тілін меңгерген адамдар саны артуда, әсіресе жастар арасында. Белгілі ортада жастардың англицизмдерді қолдануы олардың жоғары ақпараттанғандығын және басқалардан артықшылығын көрсетеді.

Кейбір шетел сөздері жастардың тілдерінде  өз орталарында бұрмаланып қате айтылады және бұл сөздер халық арасына тез таралып кетеді. Бұл сөздер көбінесе айтылу, яғни дыбысталу кезінде қате айтылған кірме сөздер болып табылады. Ол сөздер кейбір дыбыстардың дұрыс айтылмауынан, кейбір дыбыстардың қосылуынан немесе орын ауыстыруынан пайда болады.  Мысалы: Шузы shoes сөзінен – туфли; Бутсы Boots- ботинки сөзінен;   Супермен superman сөзінен – сверх-человек;      Хаер hair сөзінен – шаш Ағылшын тілінің кірме сөздері мектеп өмірінің ауызекі сөйлеуінде  де кездеседі, мысалы: мектеп оқушыларының жаргоны «инглиш» сөзі  «English» - ағылшын тілі  (инглиш бола ма?), «холидей»- «holiday» - демалыс (өмірімде бәрі O’K, болады жақында холидей)  «френд» - «friend» - дос, жолдас (Ол менің гелфрендім) «комп» - «computer» -  компьютер , «мазер-фазер» - «father- mother»  - (әке-шеше мазер-фазер үйде ме?)

Кірме сөздерін бірнеше топқа бөлуге болады:

Тура аударылымдар.

Біздің тілде бұл сөздер өзгертілмей дәл солай айтылады.

Бұл сөздер: уик-энд – демалыс, мани – ақша.

Шала аударымдар. Бұл сөздерге спикер [to speak – сөйлеуші], [busy – беймаза,мазасыз].

Өз қалпында сақталған. Шетел тілінен пайда болған сөздер, бұл сөздердің фонетикалық,графикалық түрі сақталған.

Бұл сөздер меню, пароль, диск, вирус, клуб.

Ағылшындардың ұлттық салтын бейнелейтін сөздер.