Қазақстан Репсубликасының білім және ғылым министрлігіАкадемик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті Саясаттану және әлеуметтану кафедрасы
Байқау
«Жаңғыртудың қазақстандық моделі 3.0: болашаққа көзқарас»
Эссе тақырыбы: «Әлемдегі кедейшіліктің себептері»
Қатысушысының тегі, аты-жөні:Исат АидаНегізгі орта мектеп: №137Сынып: 9 «А»Ғылыми жетекші:Базылова Аксауле СламкайыркызыҚазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Кенесші:(саясаттану және әлеуметтану кафедрасының оқытушысы)Байланыс телефондары:оқушы:87756302732мұғалім:87022573525Қарағанды – 2018 ж.КіріспеӘр адамның бұл өмірде жақсы өмір сүргісі келеді.Адам туғаннан өмірден өткенге дейін өмірдің ащысы мен тұщысында көреді.Әр адамның маңдайына қайғы да қасіретте бірдей келмейді.Ол біртіндеп пайда болады.Егер ешкімнің ала жібін аттамай тура жолмен жүрсең,онда саған бақытта,байлықта өзі келер еді.Адамданың ең басты қасиеті адалдық болу керек деп есептеймін.Егер сен,еліңе адал,жеріңе адал болсаң,еліңде,жеріңде сені ұмытпайды.Бұл қасиеттердің барлығы еңбек пен жүректегі имандылықтан шығады.Еңбек етпеген адам ең кедей адам деп санаймын.Қазіргі заманды алып қарасақ мүгедек адамдар көптігін көреміз.Бірақ олар жүрегіндегі имандылық пен еңбекке деген құштарлықтарын жоғалтқан емес.Мүгедек адамдардың да екі түрі бар.Олар:қайыршы күйге түскен адамдар және адал нан тауып жеушілер.Бұл жерде қайыршы күйге түскен деп отырғаным,он екі мүшесі сау болсада қу арақтың кесірінен қолындағы барынан айырылған адамдар.Ал екінші мүгедек адамдар түрін атасақ,олар туғаннан мүгедек болса да,үлкен кәсіпті дөңгелетіп отыр.Олар бұл әлемде жай қонақ екенін біледі және соңынан сұрау боларын біледі.Бұндай адамдар өмірдің ащысында,тұщысында көрген адамдар. Өмір дегеніміз ойын сияқты,бірде сен жеңсең,бірде келесісі жеңеді.Әр бақыттың сұрауы мен жауабы болады.Мен өмірдің ащысы мен тұщысын көрмесемде ненің жаман,ненің жақсы екенін білем.Өзімнің көргенім бойынша бұл әлемде ешқайсымыз сүттен ақ судан таза емеспіз.Әр адамның бір қателігі болады.Ата-ана баласын дүниеге әкелгеннен кейін біреудің ала жібін аттасын деп емес,еліне адал,жақсы болып өскенін қалайды.Ал қоршаған ортаның жағымсыз факторынан баланың психологиясы бұзылып ата-анаға деген мейрім мен қамқоршылық қасиеттері көп адамдар да өле бастайды.Ең алдымен бұл талаптар қыз балаларға арналады.Қыз балалар құдайдың аманаты. Оларды аялап және қамқор болу керек.Егер бұл фактоларды сақтай алмасақ,онда бұл адамдар қоғамы,кедейшілікпен нағыз зұлымдық ортасы болар еді.Кедейшіліктің ең алғашқы факторы ол адамда сенім мен иманның жоқтығы.Менің ойымша кедей адам деп,жан дүниесі кедей болып жаратылған адамды атаймын.Ең алдымен сенің жан дүниең бай болса онда сен ешқашан кедей болмайсың.Өзімнің көптеген зерттеулеріммен көрген білгенімнен кедейшіліктің бірнеше факторын таптым.Ең алдымен ерлі зайыпты адамдардың түсініспеушіліктің жоқтығынан.Ал содан кейін адамдардың арасында сыйластықтың жоқтығынан адамның жан дүниесі кедейлене бастайды.Үшіншіден бізді қоршаған ортаның мейіріммен имандылықтың жоқтығынан.Төртіншіден қазіргі жастардың ойлары мен істерінің дұрыс болмағандықтан адамның жан дүниесі кедейленеді.Негізгі бөлімАтамның айтуы бойынша:Баяғы бір заманда бай мен кедей көрші болыпты.Екеуі бір-бірін иттің етінен жек көреді екен.Байдың үйі әдемі және кең болыпты.Іші толған алтын мен күміс екен.Ал кедейдің үйі қарапайым ағаштан жасалған.Төбесін бұтамен жапқан қора екен.Кедей алтын түгіл нанын әзер тауып жепті.Кедей жеріне егін егіп,жерін орып,суарып күнін көріп жүре беріпті.Бір күні көктем кезінде алапат су тасқыны болыпты.Бай ең алдымен ағаштың басына алтынын құшақтап шығып кетіпті.Ал кедей болса жалғыз нанын алып ағаштың басына шығып кетіпті.Су тасқыны он бес күнге созылды.Бір күні қарныашқан бай кедейге:-Әй кедей сен мына бір үзім нанды ал да маған бір үзім нан бер дейді.-Жоқ,алтының өзіңе маған нанымның өзі алтын-,деп жауап береді кедей.Екінші күні бай кедейден тағы нан сұрайды.-Бұл жолы бай кедейге алтынның жартысын берейін деп ұсыныс жасайды.Бірақ кедей бұл жолы да келіспейді.Үшінші күні аштан өлген бай алтынның барлығын бермін деп ұсыныс жасайды.Бірақ кедей бұл жолыда келіспейді.Ақыры аштан шыдай алмаған бай ағаштан суға құлап өліпті.Келесі күні су тасқыны да тоқтап,кедей ағаштың басынан түседі.Сөйтіп кедей бақытты да,баянды да өмір сүріпті.Қазақ халқымыз бекер айтпаған екен:«Алтын, күміс - тас екен, арпа, бидай – ас екен»-деп.Халқымыздың ауыздан-ауызға жеткен мол мұраларын оқысақ көптеген қызықты да,тәрбиелі де мағұлмат аламыз.Енді бір деректерде Абайдың үйіне:Біз шай ішіп отырғанда, еңгезердей бір қара кісі сәлем беріп кіріп келді. Басында тысы жыртылған елтірі тымағы бар, үстіне жыртық қой жүні шекпен, аяғында киізден сырған башмақ, алқам-салқам тоңған кісі сықылды. Абай әлгі келгенге тесірейіп қарады да, Әйгерімге:-Мынау кім? – деді.Әйгерім: – Бұл менің қойшым, өзі Көкше, қыстай қой жаюға жалдап алып едім, – деді.Абай: – Әй, Әйгерім, сен қойды жақсы көресің, қой баққан кісіні жалаңаш қоясың. Тоңған, ашыққан адамда ақыл, қайрат бола ма, бұл да өзіңдей адам емес пе? Мен осында үш қонып, Семейге жүремін, мен жүргенде мына қойшының киімін бүтінде, – деді.Әйгерім қатты қысылып: – Жарайды, өзім де киім тіккізіп жатыр едім, тез бітірейін енді, – деді.Қойшы шайға тойып, терлеп, кейін барып отырған соң Абай:-Ей, Көкше, енді ертегі айтшы? – деді.Қойшы: – Абай аға, кедейде ертегі бола ма? Не айтамын?Абай: – Сені кім кедей қылды?Қойшы: – Мені кедей қылған Құдай-дағы.Абай: – Не, Құдаймен бұрыннан араздық, өштігің бар ма еді?Қойшы: – Жоқ.Абай: – Ендеше неге Құдайдан көресің?Қойшы: – Мал бермеген соң, айтқаным ғой.Абай: – Құдайдың елге үлестіріп жатқан малы бар ма еді?Қойшы үндемеді.Абай қойшыға қараған көзін аударып, біз жаққа қарады да:– Міне, біздің қазақтың көбінің сөзі осылай келеді. Бұл – зор адасқандық. Жас шағынан жалқаулыққа салынып алады да, талап қылып, талпынып, алысқа барып еңбек қылып мал таппайды. Мұндай адамдар ішсе тамаққа, кисе киімге жарымайды, жоқшылықтан арылмайды. Ол жоқшылықты, кедейлікті Құдайдан көреді. Құдай оған еңбек қып, мал таппа деп пе? Осы уақытта үлкен қалаларда, зауытта жұмыс істеуші жұмысшылар бастарын қосып, байға ақымызды жегізбейміз десіп жатқандар бар. Олар Құдайдан мал сұрамайды. Аянбай еңбек қылып, оны күш қосып бірігіп жоқтап алады. Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей, – деді”.Абайдың философиялық ойлардың барлығы біздің санамызға әсер етіп,біз тұрып жатқан әлемдегі оқиғаларды баяндайды.Көбінесе кедейшілік адамның санасын жаулап алып,жүрегімізде орналасқан бай мұрамызды төмендетеді.Бұл жағдайларды азайту үшін адамға дәрі ретінде оқуды ұсынуға болады.Оқу адамның санасын жаулап алып,кедейшілікке соққы береді.Тек оқу ғана емес сонымен қатар адал махаббат пен ақыл,қайсар жүректе керек.ҚорытындыӨз ойымды қорыта келгенде, адам адам болып туғалы жаман боламын деп тумайды.Ол ненің жақсы екенін ажырата алмайды.Содан кейін адам кедейшілікке салынып бойындағы құндылықты бағаламай қолындағы барынан айырылады. Мен негізінен өмірімді оқу мен білімге арнадым.Себебі әр заттың бастауы да аяқталуыда білім мен оқудан тұрады.Мен үшін білімнің орны басқа.Мен білімнің арқасында бұл өмірде кедейленбеймін деп ойлаймын.Басқа адамдар қалай түсінсе де ол өз еркі,бұл менің таңдауым және өз қалауым.Егер маған білім немесе қайрат керек па десе онда мен білімді таңдаушы едім.Себебі әр заттың бастауы білім болады.Ал егер адамдар білімді дұрыс пайдаланбаса онда ондай адамның рухы кедейленуші еді.
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
25 Желтоқсан 2018
2386
0 рет жүктелген
