Физика нені
зерттейді?
Физика — бұл жан-жақты ғылым. Табиғаттың ешқандай
құбылысы физикадан тыс емес. Физика бәрін сипаттайды: механика,
электр, магнетизм, оптика …
Кейбір нәрселер біз үшін анық: тартылу, инерция
,үйкеліс, сұйықтың қайнауы …
Материя - адамның
сана-сезіміне тәуелсіз , әлемдегі бар нәрселердің жиынтығы болып
табылады.
Зат - барлық физикалық заттарды
құрайтын материяның бір түрі.
Табиғатта болып жатқан әр
түрлі физикалық құбылыстарды өзара байланыстыратын заңдарды ашу.
Мысалы, дененің жерге құлап түсуі жердің оны өзіне тартуынан
туындайды. Жылдың төрт мезгілінің (қыс, көктем, жаз, күз) ауысуы
Жердің Күнді айнала эллипс бойымен қозғалуы арқылы түсіндіріледі.
Табиғат құбылыстары арасындағы байланыстарды табу
арқылы физика
заңдары ашылады.
Физикалық құбылыстарды және
оларды сипаттайтын
заңдарды біржүйеге түсіру
арқылы физикалық
теориялар жасаладыБізді қоршаған орта: адамдар, жан-жануарлар мен
өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен алыстағы
жұлдыздар табиғат деген ұғымды
білдіреді.
Табиғатта үздіксіз өзгерістер
болып жатады. Мысалы, жаңбыр жауғанда кемпірқосақтың пайда болуы,
найзағайдың ойнауы сондай-ақ судың булануы немесе мұзға айналуы,
қардың еруі табиғаттағы өзгерістерді көрсетеді. Аспан денелерінің
үнемі қозғалып, орын ауыстыруы, гүлдердің шешек атуы, ағаштың
жайқалып өсуі, өзен мен көлдердің тартылып суалуы – осылардың
барлығы да қоршаған ортадағы
өзгерістер.
Табиғаттағы сан алуан
өзгерістерді табиғат құбылыстары деп
атайды.
Физиканың классикалық курсы,
әдетте, келесі бөлімдерді қамтиды:
Механика. Қозғалыс қағидаларын зерттеу — алынған
мәліметтер негізінде математикалық модельді бақылау, өлшеу және
құру кезінде көрінетін физикалық үдерістерді түсінудегі алғашқы
қадам.
Қозғалыс түрлі күштердің әсерінен орын алады. Күштерді қолдану
заңдары механиканың негізі болып табылады.
Объектілердің қозғалысын сипаттағанда, біз
энергия мен импульс туралы идеяларды қолданамыз.«Энергия» еш жерде
« іссіз жоғалып кетпейді — тек бір түрден екіншісіне
өтеді».
Жылу және суық күнделікті өміріміздің ажырамас
серіктері болып табылады.
-
Таңертең неліктен шым шығуын байқауға
болады?
-
Неліктен суық жерден жылы бөлмеге кіргенде
көзілдірік терлейді
-
Неге ғарыш өте суық болып
табылады?
Осы
және көптеген басқа
сұрақтарға термодинамика жауап
береді.
Электр және
магнетизм бізді жұмбақ физикалық әлемге апарады ,
өйткені бұл физикалық құбылыстардың әсерін біз «тікелей» сезе
алмаймыз. Электр және магнетизмді біріктіру арқылы бүкіл әлемнің
көрінуіне негізделген жарық сияқты таңғажайып құбылыс алуға
болады.
Физика біз өмір сүріп жатқан әлемді, оған жатқан
құбылыстарды зерттеп, осы құбылыстарды реттейтін заңдарды ашады.
Физиканың басты міндеті — табиғат заңдарын, әр түрлі заттардың
қасиеттерін танып , адамның қызметіне
беру.
Физика бізге айналадағы әлем туралы ең басты
сұрақтарға жауап беретін (мысалы, математикалық заңдар) тұжырым
жасауға мүмкіндік береді, мысалы, «материя неге тұрақты?» Немесе
«Қара құрдымдар қалай пайда болған?»
Физикаданың
іргелі заңдары — бұл әлемдегі барлық нәрселер толықтай
бағынатын заңдар (мысалы, Ньютон
заңдары автокөліктің қозғалысын сипаттау үшін де, күн
жүйесіндегі планеталардың орбиталарын есептеу үшін де
қолданылады). Теориялық физика көбінесе өте жалпыланған жүйелермен
(өте ерекше салаларда қолданылатын) жұмыс істейтініне назар
аударған жөн, кейде оның заңдарын терең түсіну біздің күнделікті
өмірімізді түбегейлі өзгертетін құрылғылардың пайда болуына
әкеледі. Мысалы, Эйнштейннің салыстырмалық теориясына түзетулер
жасалмаса, GPS серіктерінің қателіктері бірнеше шақырымды
құраушы еді, бұл GPS технологиясының көптеген қосымшалары үшін
қолайсыз болып табылады. Навигаторға назар аударып, белгісіз жерде
сапарға шығатын болсаңыз, не болатынын елестетіп көріңізші, ең
жақын қиылыс бес шақырымдай жерде орналасса ; ол сізді көше
қиылысатын жер жоқ жерде бұруға сұраушы еді. Хаос
болмақ!
Физика құбылыстарының табиғатта
кездесуі
1. Механикалық
құбылыстар
Ғаламшарлардың қозғалысы
Ұшақтың
ұшуы
Магнит көмегімен пойыздың
қозғалуы
Жердің тұсбағдарға
әсері
4. Жарық (оптикалық)
құбылыстары
Найзағай
жарығы
Кемпірқосақ
Мұз
еруі
Жердегі жылу көзі -
Күн
Құстардың ән
салуы
Толқындардан шығатын
дыбыс
Хо