Физикадан 7-11 сыныптарға арналған зертханалық жұмыстар

Зертханалық жұмыс жинағы

7-8-9-10-11

сынып

7 КЛАСС.

№1 жұмыс.

Өлшеуіш цилиндр (мензурка)бөліктерінің құнын анықтау. Дененің көлемін өлшеу.

Жұмыстың мақсаты: Өлшеуіш цилиндрді мысалға ала отырып, аспаптар шкалалары бөліктерінің құнын анықтау; оларды қолдануды үйрену және өлшеуіш цилиндрді пайдаланып, дененлердің көлемін өлшеу.

Құрал – жабдықтар: Өлшеуіш цилиндр(мензурка) , су құйылған тос-таған, жіңішке жіп, әр түрлі ыдыстар мен денелер (гайка, өшіргіш,т.б.)

1 - тапсырма: Өлшеуіш цилиндр бөліктерінің құнын анықтау.

Жұмыстың барысы:

1. Өлшеуіш цилиндрді мұқият көріп шығыңдар, оның шкаласына зер салыңдар. Қолдарыңдағы өлшеуіш цилиндрдің шкаласындағы жазуға қарап, ол арқылы көлемді қандай бірліктермен анықтауға болатынын дәптерлеріңе жазып алыңдар.

2. Оқулықтағы 10-параграфты қайталап, қолдарыңдағы өлшеуіш цилиндрдің бөлік құнын анықтаңдар.

3. Сұйық көлемін см³ өлшем бірлікпен аламыз.

4. Өлшеуіш цилиндрдің бір бөлік құны 1 см³.Аспап қателігі бөлік құнының жартысына тең,яғни 0,5 см³.

5. Қолдарыңдағы өлшеуіш цилиндрді пайдаланып, жүргізілген өлшеулердің қателігін анықтаңдар. Ол үшін цилиндрге су құйып, құйылған судың көлемін өлшеу қателігін ескере отырып анықтаңдар.

6. Анықталған шамаларды дәптерге жазып алыңдар.

7. Өлшеуіш цилиндрдің сипаттамаларын және өлшеген сұйық көлемін мына кестеге жазыңдар:

Ескерту: Сұйықтық көлемін есептегенде көздің шкаланы көру деңгейіне көңіл аударыңдар. Көзді су бетінің жазықтығымен дәл келетін горизонталь деңгейде бағыттау керек.

2-тапсырма.Әр түрлі пішіндегі қатты денелердің көлемін анықтау.

Жұмыстың барысы:

1. Өлшеуіш цилиндрге қатты дене толық болатындай етіп су құйып, денені сұйыққа толық батырыңдар. Сонда мензуркадағы судың соңғы және алғашқы деңгейлерінің айырмасы қатты дененің көлеміне тең болады.

2. Пішіні мен көлемі әр түрлі 2 – 3 қатты денені таңдап алып, оны жіңішке жіппенбайлап, суы бар өлшеуіш цилиндрге салыңдар да,

көлемін анықтаңдар. Өлшеу нәтижелерін кестеге жазыңдар.

3 .Өлшеуіш цилиндрге сыймайтын дененің көлемін шүмегі бар ыдыстың көмегімен анықтауға болады. Өлшеу алдында ыдысқа шүмектің жоғарыдеңгейінежеткенше су құйылады. Денені

ыдыстағысуға батырғанда оның көлеміне тең су асып

төгіледі.төгілген судың көлемін мензуркамен өлшеп,

батырылған ірі дененің көлемін анықтайды.

Егер зертханада шүмегі бар ыдыс жоқ болса, онда бірінің ішіне бірі сиятын кез келген ыдысты пайдалануға болады. Бұл жағдайда ішкі ыдысқа суды кемеріне дейін толтырып құю керек. Денені суға батырғанда оның көлеміндей су сыртқы ыдысқа құйылады. Құйылған судың көлемін мензуркамен өлшейді.

Қорытынды. Оқушылар аспаптың бөлік құнын таба білуге, аспап қателігі, әр түрлі пішіндегі дененің көлемін анықтау туралыбілімі толығады.

№2 жұмыс.

Кішкентай денелердің өлшемдерін анықтау.

Жұмыстың мақсаты: Қатарлау тәсілімен өлшеп үйрену.

Құрал–жабдықтар: Сызғыш, кішкентай денелердің жиынтығы(бытыра, подшипник шариктері, бұршақ, тары, сымның қиындылары. т.б.), астауша, бұранда, бұранда шеге, бұранғыш(гайка).

1 – тапсырма. Шариктің диаметрін өлшеу.

Жұмыстың барысы:

1 .Астаушаға шариктердің бірнешеуін салыңдар да, оның екі жағындағы жылжымалы тиекті қозғай отырып, оларды бір – біріне.

түйістіріңдер. Сызғышпен екі тиектің L арақашықтығын өлшеп алыңдар.

Оны астаушадағы шариктердің N санына бөліп, бір шариктің диаметрін анықтаңдар: d =

2.Ұсақ денелердің өлшемдерін анықтайтын мұндай тәсіл қатарлау тәсілі деп аталады. Қатарлау тәсілімен жоғарыда аталған басқа да материалдардың өлшемдерін (диаметрлерін)анықтауға болады.

3.Өлшеу мен есептеу нәтижелерін мына кестеге жазыңдар.

Өлшеу қателігі 0,1:2=0.05мм

2 – тапсырма. Бұранда қадамын өлшеу.

Жұмыстың барысы:

1. Бұранда қадамы деп қатар жатқан орам оймасының ара қашықтығын айтады. Бұранда қадамы өте аз шама болуы да мүмкін. Сондықтан оны анықтау үшін де қатарлау тәсілі қолданылады.

2. Бұранданың немесе бұрандашегенің орам оймалары орналасқан бөлігінің L ұзындығын сызғышпен өлшеп алыңдар. Одан кейін оймалардың N орам санын мұқият санап шығыңдар. Бұранда қадамы: d = өрнегімен анықталады.

3. Бұранда қадамын анықтауда (әсіресе, оймасы ішкі жағында болатын бұранғыштар үшін) бұранда оймасының бедерін қағаз бетіне түсіріп алып өлшеу ұтымды болады. Ол үшін бұранда оймасы орналасқан бетті сия немесе жұмсақ графитпен ( қарындашпен) бояп алу керек.

4. Өлшеулер мен есептеулер нәтижелерін мына кестеге толтырыңдар.

Қорытынды.Кішкентай денелердің өлшемін анықтап,нәтижесін өлшеу қателігімен жазуға үйрену.

№ 3 жұмыс.

Қатты дененің массасы мен тығыздығын анықтау.

1 – тапсырма. Дененің массасын таразыға тартып өлшеу.

Құрал – жабдықтар: Таразы, ұсақ кірлер,параллелепипед тәрізді біл-еуше және массасы әр түрлі кішігірім бірнеше дене.

Жұмыстың барысы:

Дененің массасын анықтау тәсілдерінің бірі - таразы көмегімен өлшеу. Осындай таразылармен өлшеу кезінде оның бір табақшасына (сол жақтағы) массасы белгісіз дене, ал екіншісіне (оң жақтағы) таразыны теңгеретін кірлер салынады.Дененің массасы таразыны теңгеретін кірлердің массасына тең. Ол үшін:

1. Таразыны өлшеуге дайындаңдар. Таразының дұрыс теңгеріліп тұрғандығына көз жеткезіңдер;

2. Таразыны бұзып алмау үшін өлшенетін денені және кірлерді таразы табақшаларына жайлап қою керек.

3. Денені кірлермен теңгеріп болғаннан соң, таразы табақшасындағы кірлердің жалпы массасын есептеңдер.

Өлшеу нәтижелерін төмендегі кестеге жазыңдар.

Қорытынды:Таразыны өлшеуге даярлау,дене мен гірлерді табақшаға қою, денені кірлермен теңгеруге дағдылану,массасын жазуға үйрену.

2 – тапсырма. Дененің тығыздығын анықтау.

Құрал – жабдықтар: тығыздығы анықталатын денелер, мензурка, сызғыш, жіп.

Жұмыстың барысы:

1. Алдыңғы берілген тапсырмадағы массасы анықталған денелерді алыңдар. Параллелепипедтің көлемін анықтау үшін сызғышпен оның қабырғаларын өлшеңдер, содан соң оның көлемін (V=abc) есептеңдер.

2. Пішіні күрделі болып келген басқа денелердің көлемін мензурка көмегімен анықтаңдар немесе № 1 зертханалық жұмыста көлемі анықталған денелерді пайдаланыңдар.

Дене тығыздығын формуласымен есептеп, оны г / см³ және кг / м³ – пен өрнектеңдер. Өлшеу мен есептеу нәтижелерін төмендегі кестеге жазыңдар.

Қорытынды.Дене тығыздығын анықтау үшін таразы мен мензурканы қолдана білу.Тығыздық формуласы арқылы нәтижені тауып,өлшем бірлігін жаза білу.

№ 4 жұмыс.

Серпімді деформацияны зерделеу.

1 -тапсырма. Серпімді элементі серіппе болып табылатын мектеп динамометрін градуирлеу.

Құрал – жабдықтар: динамометр, бір

тілім қағаз, әрқайсысының массасы 102г

болатын жүктер жиыны, қысқышы, сақинасы

және жалғастырғышы (муфтасы) бар штатив.

Жұмыстың барысы:

1. Динамометр шкаласын ақ қағазбен бүркеңдер. Қағаздың екі жағы резеңке сақиналардың көмегімен динамометрге бекітіледі.

2. Динамометрге массалары102г, 204г, 306г және т.б. жүктерді іле отырып, 1Н, 2Н, 3Н, т.с.с. күштерге сәйкес келетін көрсеткіш орнын белгілеңдер.

3. Көршілес сызықшалардың арасын өлшеңдер. Олар өзара тең бе? Неліктен осы шкалада нъютонның оннан бір үлестерін белгілеңдер. Көршілес сызықшалар арасын өлшеп олар тең екенін білу. Себебі ілінген жүктің массалары бірдей.

4. Өздерің жасаған шкала