Француз революциясы және оның әлем тарихындағы орны

Жер астындағы қалалар: Ерте замандағы жасырын мекендер мен оларды зерттеу тарихы

Ерте замандағы адамзаттың өмір сүру және қорғаныс тәсілдері қазіргі замандағы ғалымдар мен археологтар үшін қызықты зерттеу тақырыбы болып табылады. Бұл тақырыптың ішінде ерекше орын алатын элементтердің бірі — жер астындағы қалалар мен жасырын мекендер. Тарихта осындай қалалардың пайда болуы мен олардың өмір сүрген уақытындағы маңызы терең зерттеліп, бүгінде археологиялық қазба жұмыстары арқылы осы қалалардың көпшілігі ашылып отыр. Жер астындағы қалалар — адамдардың түрлі қауіптерден қорғану үшін немесе табиғи факторлардан, соның ішінде климаттық өзгерістер мен соғыстардан аман қалу үшін жасаған күрделі құрылымдары болып табылады.

Бұл мақалада жер астындағы қалалар мен жасырын мекендердің пайда болуының себептері, олардың археологиялық зерттелуі және бұл қалалардың адамзат тарихындағы рөлі талқыланады.

1. Жер астындағы қалалардың пайда болуының себептері

Жер астындағы қалалар мен жасырын мекендер ерте заманда көптеген себептермен салынды. Бұған, ең алдымен, қорғаныс қажеттілігі, табиғи апаттардан немесе жау шапқыншылығынан қорғану ниеті ықпал етті. Сонымен қатар, климаттық жағдайлар мен қоршаған ортаға байланысты жер астындағы орындар адамдар үшін жайлы болуы мүмкін.

1. Қорғаныс қажеттілігі. Ерте заманда көптеген халықтар тұрақты соғыстарға ұшырап, жауларынан қорғану үшін түрлі тактикаларды қолданды. Жер астына қашу, түрлі түйіршіктер мен туннельдер салу осы қорғаныс шараларының бірі болды. Мысалы, көне Мысырдың, Месопотамияның немесе Қытайдың жер асты кешендері жаулардан қорғану мақсатында жасалған.

2. Табиғи апаттар мен климаттық өзгерістер. Жер астында өмір сүрудің тағы бір себебі — қатты климаттық жағдайлардан, құрғақшылықтан немесе су тасқынынан қорғану болды. Жер астындағы қалалар табиғи апаттардан және уақытша климаттық өзгерістерден аман қалудың тиімді әдісі болды. Түрлі топырақтың қатты ағынды суымен және күннің қатты ыстығынан қорғану үшін мұндай қалалар салынды.

3. Қоғамдық және әлеуметтік себептер. Кейбір жағдайларда жер астында тұру адамдардың әлеуметтік құрылымдары мен қоғамдық өмірін ұйымдастыруға да байланысты болды. Мысалы, діни немесе мәдени себептермен жасалған жасырын мекендер өз қоғамында белгілі бір мақсаттарға қызмет еткен.

2. Ерте замандағы жер астындағы қалалар мен мекендер

Ерте заманда жер астында салынған қалалар мен мекендер көбінесе архитектуралық жаңалықтар мен сол дәуірдегі иновациялардың жемісі болды. Осы қалалардың кейбіреулері жоғары деңгейде ұйымдастырылған және мәдени тұрғыдан маңызды болды.

1. Кападокия, Түркия. Кападокия аймағында орналасқан жер астындағы қалалар — әлемдегі ең танымал және зерттелген жер астындағы мекендер қатарына жатады. Бұл қалалар түрлі кезеңдерде қолданылған және көптеген ғимараттардан тұрады. Археологтар бұл аймақтың адамдар үшін ежелден бері қорғаныс және тұрғын үй ретінде қызмет еткенін дәлелдеді. Кападокияның ерекшелігі — жер асты кешендерінің көлемі мен күрделілігі, олардың ішінде түрлі дүкендер, шіркеулер, тұрғын үйлер және терең туннельдер бар. Жер астындағы қалалардың бұл жүйесі көптеген ғалымдарды таң қалдырады, себебі мұндай мекендердің құрылысы өте күрделі болған.

2. Скуйт, Иран. Иранның шығысында орналасқан Скуйт қаласы — жер астындағы мекендердің тағы бір мысалы. Бұл қала бірнеше қабаттан тұрады және тұрғындарға қауіпті жағдайлардан, соның ішінде соғыстар мен табиғи апаттардан қорғануға мүмкіндік берді. Скуйттың көптеген бөліктері бүгінде археологиялық зерттеу объектісі болып табылады.

3. Матмата, Тунис. Тунистің оңтүстік бөлігінде орналасқан Матмата ауылының тұрғындары жер астында өмір сүрген. Бұл мекендер пещера типті үйлерден тұрады, олардың төбелері көбінесе жартастармен жабылған. Матмата тұрғындары үшін бұл жер астындағы үйлер әсіресе ыстық климатта өмір сүру үшін қолайлы болды. Археологтар бұл жерлерді зерттегенде, ғимараттардың өте жақсы сақталғанын байқайды.

4. Петра, Иордания. Петра — көне қалалардың бірі және оның көп бөлігінің жер астына жасырылғаны белгілі. Петра қаласы өзінің ерекше архитектурасымен, яғни тік тастарға қашалған ғимараттарымен танымал. Қала өзінің қорғаныс құрылымдарымен де қызықты, себебі Петраның тұрғындары сырттан келген жаулардан осындай жер астындағы кешендер арқылы қорғана алды.

3. Жер астындағы қалаларды зерттеу: Археологияның маңызды жаңалықтары

Жер астындағы қалалар мен мекендер көбінесе археологиялық қазба жұмыстары арқылы ашылды. Бұл зерттеулер өте маңызды, себебі олар ежелгі адамдардың өмір сүру шарттарын, олардың әлеуметтік және мәдени жағдайларын түсінуге мүмкіндік береді.

1. Қазба жұмыстары. Археологтар жер астындағы қалаларды зерттеу үшін қазба жұмыстарының дәстүрлі әдістерін қолданады. Әрбір жер астындағы құрылым жаңа мәліметтер мен жаңалықтарға әкеледі. Мысалы, Кападокиядағы жер асты қалаларын зерттеу барысында жаңа қорғаныс құралдары, үйлердің құрылысы және қоғамның құрылымы туралы көптеген ақпарат табылды.

2. Технологияның ықпалы. Қазіргі заманғы технологиялардың дамуы жер астындағы қалаларды зерттеуде үлкен роль атқарады. Георадарлар, лазерлік сканерлеу және басқа да заманауи әдістер археологтарға жер астындағы құрылымдарды жақсырақ зерттеуге мүмкіндік береді. Осы технологиялардың көмегімен археологтар бұрын-соңды байқалмаған көне қалалардың қалдықтарын таба алады.

3. Жер асты қалаларының сақталуы. Жер астындағы қалалардың жақсы сақталуы олардың қорғаныс қасиеттері мен материалдарының сапасына байланысты болды. Жер астында орналасқан мекендер табиғи апаттар мен климаттық өзгерістерден әлдеқайда көп сақталды. Сондықтан, бүгінгі күнде археологтар жер астындағы қалалардан көп мәлімет ала алады.

4. Қорытынды

Жер астындағы қалалар мен жасырын мекендер — адамзаттың ерте замандағы өмірінің маңызды бөлігін құрайды. Бұл қалалар тек қана қорғаныс пен климаттық қиындықтардан қорғаудың тәсілі болып қана қоймай, адамдардың қоршаған ортамен өзара әрекеттесуі мен мәдениеттерінің дамуы туралы да құнды ақпараттар береді. Жер астындағы қалаларды зерттеу — археология мен тарихтың маңызды бағыттарының бірі, және олар көптеген тарихи кезеңдер мен мәдениеттердің тұжырымдамаларын қайта бағалауға мүмкіндік береді. Оларды зерттеу бүгінгі күнде адамзаттың өткен тарихына деген терең түсінік пен қызығушылықты қалыптастырады.