«Генетика және селекция негіздері» қолданбалы курсының бағдарламасы

«Тұран»мектеп-гимназия мемлекеттік коммуналдық мекемесі

«Келісемін» ӘБ отырсында бекітілді

Оқу ісінің меңгерушісі: ӘБ жетекшісі:

_______________ ______________

Ж.Әбенова Ж.Ильясова

___.____._______ ____.____._____

«Генетика және селекция негіздері» қолданбалы

курсының бағдарламасы

Құрастырған: А Кайбылдаева

Жетісай қаласы. 2017-2018 оқу жылы

ҚОЛДАНБАЛЫ КУРС БАҒДАРЛАМАСЫ
ГЕНЕТИКА және СЕЛЕКЦИЯ НЕГІЗДЕРІ
11 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН

биология пәні мұғалімі:А Кайбылдаева

І.Түсінік хат

(11«Б»сынып, аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

Жалпы биология курсында «Генетика ж/е селекция негіздері» тарауы ең қиын тараудың бірі болып есептеледі. Генетика математикаға ұқсас дәл пәндерге кіреді. Генетикада ген - өлшем бірлікке жатады. Генетика заңдылықтарын жаттауға болмайды, оны тек түсіну керек, себебі генетикалық есептер заңдылықтарға тікелей байланысты. Әсіресе күрделі генетикалық есептерді шығару білігін дамыту үшін теориялық білім мен есеп шығарудың алгоритмін оқушы жақсы меңгерсе еш қиналмай, қиын тарауды өте жақсы меңгереді.

Генетикалық анализ (талдау) – гендерді белгілері арқылы анықтап көрсететін генетика әдістерінің жиынтығы. Егер химия пәнінде қышқылдарды, негіздерді анықтайтын индикатор лакмус қағазы болатын болса, ал биологияда белгілердің ажырауы арқылы гендердің санына байланысты болады.Анализ фенотип және генотип бойынша жасалады, яғни сыртқы белгілерің жиынтығы және гендер жиынтығы бойынша.

Мысалы, моногибридті будандастыруда Ғ2 – де фенотип бойынша 3:1 ажырау, дигибридтіде 9:3:3:1 белгілері бойынша ажырау заңы дәлелденіп анализ жасалады.

Анализ керісінше геннен белгіге қарай жасалуы мүмкін.

Бұл қолданбалы (элективті) курс оқушылардың генетика саласында білімдерін тереңдету, қоршаған ортаның мутагенезінің генетикасы, адам денсаулығын қорғау бағытындағы білімді кеңейтуге негізделген. Қоршаған ортаның ластануы халықтың денсаулығына әсер ететіні түсінікті, өйткені көптеген аурулар адамның ұрпақтан ұрпаққа ауысатын гендік мұраларының және қоршаған ортаның қатысуымен пайда болады. Сонымен қатар бұл курс болашақта биология саласы бойынша мамандық (адам-адам, адам-табиғат) таңдауда, ұлттық біріңғай тест тапсыруда, ғылыми жоба сайыстарынан білімді тексеруде, жоғарғы оқу орнына түсуге дайындық ретінде тереңдетіліп жүргізіледі. «Генетикалық анализ негіздері» атты қолданбалы, элективті курс Ресейлік авторлардың бейіндік оқыту бойынша жинағында Г.П.Подгорнова құрастырған нұсқасы белгілі. Ал автор ретінде біздің құрастырған нұсқада көптеген өзгерістер мазмұндық, нормативтік және ақпарттық - әдістемелік жағынан айырмашылықтар бар. Г.Мендельдің І,ІІ, ІІІ-заңдарын, Т.Морган заңдарын дәлелдеуге есептер шығару, өз бетімен және практикалық жұмыстарға көбірек уақыт бөлінді.

Бұл курс 34 сағатқа негізделген.

Курстың мақсаты: Жалпы биологияны оқытуда генетика саласынан оқушылардың білімін тереңдету, моногибридті, дигибридті, тригибридті будандастыруда Мендельдің І,ІІ,ІІІ – заңдарын дәлелдей білуге баулу. Адамның көптеген белгілерінің тұқым қуалауы Мендель заңдылықтарына сәйкес жүретіндігін өмірмен байланыстыра отырып меңгерту.

Геном және қоршаған орта мәселесі арқылы экологиялық генетика мен адам генетикасының көкейкесті бағыттарына аса назар аудару. Ғылыми зерттеу инситуттарына не селекциялық орталықтарға экскурсия ұйымдастырып, ғалымдармен, селекционерлердің жұмыстарымен практика жүзінде танысу.

Курстың міндеттері:

1. Генетикалық анализде оқушыларға генетикалық коллекциялардың мәнін көрсету.

2. Генетикалық обьектілерге эксперимент қоюдың ерекшеліктерін түсіндіру.

3. Будандастырудың нәтижесінде алынуға тиісті нәтижеден ауытқудың себептерімен таныстыру.

4. Кейбір генетикалық бақылауларды және эксперименттерді математикалық әдістермен өңдеу жолдарын таныстыру.

5. Барлық тірі организмдер үшін генетикалық заңдылықтардың бірлігін түсіндіру.

6. Тұқымқуалаушылықтың хромосомдық теориясының негізгі ерекшеліктері.

7. Мендельдің І,ІІ,ІІІ – ші заңдарын есептер шығару арқылы дәлелдеу;

8. Моногибридті- дигибридті будандастырулардың мәнін ашып, есептер шығару.

9. Оқушылардың білімдерін пысықтау және тереңдетіп дамыту

10. Генетикалық есептер шығарудың алгоритмін негізге ала отырып, оқушылардың білімі, білігі және біліктіліктерін дамыту.

11. Медициналық генетиканың негізгі міндеттері жөнінде мәліметтер бере отырып, күнделікті өмірде адамның жеке басының денсаулығын сақтау,салауатты өмір сүру қажеттілігі туралы білімдерін тереңдету.

12. Геном және қоршаған орта туралы шет елдер (АҚШ, Жапония, Түркия, Польша, Румыния, Иран, Тайланд) мен өз еліміздің ғалымдарының экологиялық зерттеулерінің ғылыми негіздері жөнінде мағлұматтарды ақпараттық технология құралдары арқылы жинақтап, танысу.

ІІ. Мазмұндық бөлім

Курстың мазмұны

Сағаттың жалпы саны -34

Кіріспе

Генетикалық селекция – генетика әдістерінің жиынтығы. Белгілердің сақталуына генетикалық орта мен сыртқы орта факторларының әсері. Плейотропия, экспресивтік.Генетиканың негізгі ұғымдары және олрадың өзара байланысы.

1.Тұқымқуалаушылықтың материалдық негіздері

Хромосомалардың құрылысы. Хромосоманың химиялық құрамы мен репродукциясы. Кариотиптің түрлік ерекшеліктері. Хромосоманы санау. Практикалық сабақ «Ауыл шаруашылық дақылдарының ерекшелігін ескеріп, хромосомалармен танысуға препараттар дайындау әдістер»

2.Моногибридтік будандастырудағы тұқымқуалау

Моногибридтік будандастыру. Г.Мендельдің І,ІІ – заңдары. Мендельдің І,ІІ заңдарын дәлелдеуге есептер шығару. Өз бетімен практикалық жұмыс.

3.Полигибридтік будандастырудағы тұқымқуалау

Дигибридтік будандастыру.Дигибридтік ажыраудың цитологиялық негіздері. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Тригибридті будандастыру. Г.Мендельдің І,ІІ,ІІІ – заңдарын дәлелдеуге есептер шығару. Практикалық жұмыс.

4.Гендердің тіркес тұқымқуалауы және кроссинговер

Гендердің тіркес тұқымқуалауы. Т.Морганның заңы.Кроссинговер. Генетикалық карталар. Т.Морганның заңын дәлелдеуге есептер шығару.

Практикалық жұмыс «Дрозофила шыбынымен жұмыс»

5.Популяциядағы генетикалық заңдылықтар (4 сағ)

Харди-Вайнберг заңы. Есептер шығару.

6.Жыныс генетикасы

Адам генетикасы. Медицинадағы генетика және кейбір тұқымқуалайтын аурулардың алдын алу. Геном және қоршаған орта.

ІІІ. Нормативті бөлім

«Генетика ж/е селекция негіздері» қолданбалы курс бағдарламасының мазмұны мен құрылымы

р/р	Тараулар		Сағат саны	Оның Теория - лық сабақ	ішінде Практи- Өздік калық жұмыс сабақ
І	Кіріспе		3	3	-
ІІ	Генетика-тұқымқуалаушылық пен өзрегіштікті зерттеген ғылым		4	1	2 1
ІІ.	Моногибдидтік будандастыру		6	2	2 2
ІІІ.	Полигибридтік будандасудағы тұқымқуалау		7	2	3 2
ІV.	Гендердің тіркес тұқымқуалауы және кроссинговер		6	2	2 2
V.	Популяциядағы генетикалық заңдылықтыр		4	1	2 1
VI.	Жыныс генетикасы		2	-	1 1
VII.	Қорытынды ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАР		2
Сабақ №		Өтілетін тақырыптар				Сағат Мер саны зімі
1. 2. 3.		Кіріспе Генетика-тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттеген ғылым. Өзгергіштік заңдылықтары.				1 1 1
ІІ. 4. 5. 6. 7.		Тұқымқуалаушылықтың материалдық негіздері Моногибридті будандастыру Фенотип ж/е генотип Есептер шығару Моногибридті будандастырудың цитологиялық негіздері				1 1 1 1
ІІІ. 8. 9. 10.		Дигибридтік будандастырудағы тұқымқуалау. Дигибридтік будандастыру. Г.Мендельдің І,ІІ заңдары Дигибридті будандастыруға Мендельдің І,ІІ заңдарын дәлелдеуге есептер шығару Негізгі генетикалық ұғым				1 1 1
ІV. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.		Полигибридтік будандастырудағы тұқымқуалау Полигибридтік будандастыру Организмдердің көбею формалары жынысты жыныссыз көбею Т.Морганның тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы Тіркес тұқым қуалау Жануарлар ж/е гүлді өсімдіктердің ұрықтануы Цитоплазмалық тұқым қуалау Генетикалық карта құру				1 1 1 1 1
V. 18. 19. 20. 21. 22.		Гендердің тіркес тұқымқуалауы және кроссинговер Гендердің өзара әрекеттесуі Денсаулықтың генетикалық негіздері Жыныс генетикасы Адам генетикасы Медициналық генетка				1 1 1 1 1
VI. 23. 24. 25. 26.		Популяциядағы генетикалық заңдылықтар Генетиканың маңызы.Денсаулық сақтаудың генетикалық проблемалары Өзгергіштік модификация Мутациялық өзгергіштік Генетикалық ж/е эволюциялық теория				< 578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Биология пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz